Жорий йилнинг 26 январь куни СМТИда Қирол Файсал Ислом тадқиқотлари маркази (Саудия Арабистони) Бош директори Сауд Солиҳ Ал-Сархан билан учрашув бўлиб ўтди.
Қирол Файсал Ислом тадқиқотлари маркази 1983 йилда Риёдда ташкил этилган. Марказ Кенгаши раиси Шаҳзода Турки Ал-Файсал ҳисобланади. Марказ Ислом цивилизацияси асосларини ўрганиш, илмий тадқиқот ва маданий тадбирлар ўтказиш, қўлёзмаларни тиклаш ва реставрация қилиш ишларини олиб бориш, шунингдек, Ислом, араб тили ва ижтимоий фанларни ўрганишга ихтисослашган олимларни тайёрлаш билан шуғулланади.
Учрашув Ўзбекистон ва Саудия Арабистони эксперт жамоалари ўртасида алоқаларни йўлга қўйиш ва ривожлантириш истиқболлари юзасидан атрофлича фикр алмашиш имконини берди.
СМТИ директори Элдор Арипов хорижлик меҳмонларга Ўзбекистонда амалга оширилаётган кенг кўламли ислоҳотларнинг янги босқичи, мамлакатнинг диний сиёсатидаги туб ўзгаришлар ва хорижий ҳамкорлар билан алоқаларни янги босқичга олиб чиқишга мўлжалланган халқаро майдонда илгари сурилган ташаббуслар ҳақида батафсил маълумот берди.
Меҳмонлар, айниқса, Ўзбекистон Президенти Ш. М. Мирзиёевнинг БМТ Бош Ассамблеясининг 75-сессиясида жорий йилнинг май ойида Тошкентда "Марказий ва Жанубий Осиё: минтақавий ўзаро муштараклик. Таҳдидлар ва имкониятлар" халқаро конференциясини ўтказиш таклифига катта қизиқиш билдиришди.
Эълон қилинган режалар С. Сархан томонидан ижобий қабул қилинди, у Саудия томонининг режалаштирилган юқори даражадаги экспертлар форуми ишида иштирок этишга қизиқишини билдирди.
"Қирол Файсал" маркази Бош директори Ўзбекистоннинг Ислом дунёсидаги роли тобора ортиб бораётганига эътибор қаратди. Манбага кўра, Саудия Арабистони Ўзбекистонни Ислом цивилизациясининг "бешикларидан" бири деб билади.
Шу нуқтаи назардан у Ўзбекистонда амалга оширилаётган диний сиёсатга юқори баҳо бериб, аҳолининг маънавий эҳтиёжларини қондириш ва Ислом маърифати ғояларини ёйиш учун зарур шарт-шароитларни яратишга қаратилган эди.
Бундан ташқари, хорижлик меҳмон ўз тадқиқот маркази фаолиятига эътибор қаратди. Унга кўра, яқинда "Қирол Файсал" маркази стратегик тадқиқотлар билан фаол шуғулланиб, унда Марказий Осиё минтақасига салмоқли ўрин ажратилган.
Шу муносабат билан томонлар илмий учрашувлар ўтказиб, таҳлилий материалларни келгусида чоп этиш учун ҳамкорликда тайёрлаш орқали эксперт доиралари ўртасидаги ҳамкорликни ривожлантириш ниятини билдирдилар.
Учрашув арафасида Саудия Арабистони вакили делегациясининг Ўзбекистонга ташрифи доирасида икки мамлакат ўртасида сармоявий ҳамкорлик бўйича эришилган келишувларга ҳам алоҳида эътибор қаратилди.
Учрашув иштирокчилари тузилган шартномаларнинг кейинги амалий амалга оширилиши Ўзбекистон-Саудия муносабатларига янги суръат бахш этишига келишиб олдилар.
Шу нуқтаи назардан, С. Сархан Ўзбекистонга биринчи ташрифини жуда самарали деб таърифлаб, 24 январь куни Бухорода Шоҳ Файсал Исломшунослик маркази ва Ўзбекистон Ислом цивилизацияси маркази ўртасида имзоланган ўзаро англашув меморандумини эслатиб ўтди.
Саудия томонининг сўзларига кўра, ушбу битим Ўзбекистон-Саудия муносабатлари ривожига салмоқли ҳисса қўшиши мумкин, чунки ҳужжатда таълим, қўшма тадқиқотлар, нашрларни чоп этиш, тарихий қўлёзмаларни ўрганиш ва қайта тиклаш бўйича икки ташкилот ўртасидаги ҳамкорликни кенгайтириш назарда тутилган.
Умуман олганда, томонлар икки томонлама кун тартибидаги кенг масалалар юзасидан фикр алмашиш учун имкониятлар яратиши, шунингдек, Ўзбекистон ва Саудия Арабистони ўртасидаги ҳамкорликнинг янги истиқболли йўналишларини аниқлаш имконини берувчи ғоялар генератори вазифасини ўташи мумкин бўлган яқин экспертлар мулоқотини йўлга қўйишдан манфаатдорликларини билдирдилар.

Ўзбекистон мусулмонлари идораси матбуот хизмати

Муътамир айтади: «Бир дўстим вафот этди. Мен у билан бирга ҳадис ўрганар эдим. Отам менинг уни деб ғам-қайғуга ботганимни кўриб, «Эй Муътамир, дўстинг суннат йўлида эдими?» деди. «Ҳа», дедим. Отам: «Унда унинг учун ғам чекма», деди».

Изоҳ: Дўстингнинг тутган йўли тўғри бўлса, Аллоҳ таолонинг наздида яхши даражаларга эришади. Шундай экан, унинг аҳволи нима бўлди деб ғам чекиш керак эмас. Агар у нотўғри йўлда бўлганида ғам-ташвиш қилса ўринли бўлар эди.

«Солиҳлар гулшани» китобидан

Сўнги йилларда ислом динини ўзларига ниқоб қилиб олган бир гуруҳ манфур кимса ва тоифалар пайдо бўлди. Улар жамият ўртасида бузғунчилик, ноҳақ қон тўкилиш каби салбий ҳолатларни авж олдириб, мусулмонлар тинчлигини бузиб, халқ орасида низо чиқариш ҳамда нифоқ солишга ҳаракат қилмоқдалар. Ўзларини «Ислом дини ва мусулмонларни ҳимоя қилувчи халоскор фирқа» деб эълон қилган ҳолда бегуноҳ мусулмонларнинг ўлимига сабаб бўлмоқдалар. Энг ёмони, улар ўз ҳатти-ҳаракатларини асослаш учун ҳар бир мусулмон учун муқаддас бўлган Қуръони карим ва ҳадиси-шарифларни ўзларининг мақсадлари йўлида тафсир ва таъвил қилиб мусулмонлар ўртасида нифоқ чиқаришга уринмоқдалар.

Ислом дини ҳар қандай оғир шароитда ҳам террорчилик ҳаракатларини амалга оширишга рухсат бермайди. Унинг таълимотига кўра, ноҳақ тўкилган қон кимнинг қони бўлишидан қатъий назар, энг оғир гуноҳ ҳисобланиб, унинг жазоси ҳам оғир экани маълум бўлади. Яна оятга мурожаат қилайлик: «Бирор жонни ўлдирмаган ёки Ерда (бузғунчилик ва қароқчилик каби) фасод ишларини қилмаган инсонни ўлдирган одам худди ҳамма одамларни ўлдирган кабидир. Унга ҳаёт бахш этган (ўлимдан қутқариб қолган) одам эса барча одамларни тирилтирган кабидир».

Ислом динида инсоф, адолат ва инсонпарварлик қоидаларига ҳатто ёв билан жанг қилиш асносида ҳам риоя қилишга буюрилади. Ҳаддан ошиш, тажовузкорлик ва зўровонлик қаттиқ қораланади. Масалан: «Албатта, Аллоҳ ҳаддан ошувчиларни (тажовузкорларни) ёмон кўргай».

XX аср инсоният тарихида диний экстремизм ва терроризм каби иллатлар билан тарихда алоҳида ўрин эгаллади. Терроризмни бирор миллат ёки динга нисбат бериш мутлақо нотўғри. Зеро, терроризмни ҳеч қайси дин, ҳеч қайси миллат оқламайди. У кимнинг ва ниманинг номидан қилинишидан қатъий назар, уни амалга оширувчи шахс жавобгар ҳисобланиб, тегишли жазога маҳкум этилиши лозим.

Дунёда тинчликни сақлаш учун ҳамма имконият сафарбар қилиниши керак. Биз Аллоҳ таоло тарафидан Ер юзини обод қилишга амр этилганмиз. Бизнинг динимиз одамзот у ёқда турсин, оддий жониворга ҳам озор бермасликка буюради, зероки у тинчлик динидир.

Ислом нуқтаи назаридан терроризм сўзини таҳлил қиладиган бўлсак, у Қуръони карим ва ҳадиси шарифларда «фасод», «эътидо», «сафкуд-димо», «қатлуннафс» каби лафзлар билан таъбир этилган. Яъни, ер юзида бузғунчилик, қўпорувчилик, ноҳақ қон тўкиш, тажовузкорлик мазмунида келган бўлиб, уни амалга оширувчилар қаттиқ қораланган.

Ер юзида бузғунчилик ва қўпорувчилик ишларини амалга оширган шахсларга нисбатан Қуръони каримда олий жазо белгиланган. Масалан: «Дарҳақиқат, Аллоҳ ва Унинг пайғамбарига қарши жанг қиладиган ва Ер юзида бузғунчилик қилиб юрувчиларнинг жазоси — ўлдирилиш ё чормихланиш ёки оёқ-қўлларининг қарама-қарши томондан кесилиши ёхуд ердан (ватандан) қувғин қилиниш. Ана шу (жазо) улар учун бу дунёда шармандалик, охиратда эса, улар учун улкан азоб ҳам бордир».

Пайғамбаримиз (с.а.в) ўзларининг кўплаб ҳадиси шарифларида мазкур ишлар тўғрисида огоҳлантирганлар. Масалан: «Ёв билан ҳарбий тўқнашувни орзу қилмангиз, балки Аллоҳдан хотиржамлик ва осудалик тилангиз».

«Қиёмат куни одамлардан биринчи навбатда ноҳақ тўкилган қонлар тўғрисида сўроқ қилинур».

Экстремистларнинг ақидаси бўйича исломга даъват этишнинг йўли фақат иғвогарлик, жангу жадал, уруш, ҳарбий тўқнашувдан иборат.

Ҳокимиятни босиб олиш ёки конститутциявий тузумни ағдариб ташлашга қаратилган жиноий ҳаракат содир этиш учун ўз кучларини бирлаштирган шахсларни ислом дини нуқтаи назарида боғийлар деб аташ мумкин. Яъни, мусулмонлар ҳақли равишда ҳукумдорлик қилаётган подшоҳ қўл остида тинч ва осойишта яшаб турганларида ўзлари ичидан унга қарши бош кўтарган кишилар тоифаси боғийлардир. Боғий тоифанинг хуружи зулм сабабли эмас, балки ўзларини ҳақ, подшоҳни ноҳақ деб билиш, ҳокимият талашиш мақсадида бўлса, бундай тўдага қарши подшоҳга ёрдам беришга ҳар бир имкониятли киши ҳаракат қилиши зарур. Чунки бундай тоифани Расулуллоҳ саллаллоҳу алайҳи васаллам лаънатлаганлар. У зот айтганларки: «Фитна ухлаб ётган бир нарсадир. Кимки уни уйғотиб юборса, унга Аллоҳнинг лаънати бўлсин».

Ҳозирги кундаги террористлар айнан фитначиларнинг ўзидир.

Экстремистик руҳдаги «дин ҳимоячилари» ўзларининг жанговор ҳаракатлари, қўпорувчилик ишлари ва иғвогарона ташвиқотларини оят ва ҳадислар билан исботламоқчи бўлиб, далилларни келтирмоқчи бўладилар. Масалан, улар тинч аҳолини ўзларининг эътиқоди бўйича муқаддас саналган жиҳод ва жангу жадалга даъват этиб жумладан ушбу оятни далил сифатида келтиради: «Эй, имон келтирганлар! Сизга не бўлдики, Аллоҳ йўлида (ёвга қарши) қўзғалингиз дейилса, ерга оғирлигингизни соласиз (чиқмай ўтирасиз),?! Охиратдан (кечиб) дунё ҳаётига рози бўласизми? Охиратга нисбатан дунё ҳаётининг матоҳи (лаззати жуда) оздир». Ёки бошқа бир оятда: «(Уруш) тақиқланган ойлар чиқиши билан мушрикларни топган жойингизда ўлдирингиз, тутингиз (аср олингиз), қамал қилингиз ва ҳар қандай пистирмаларда уларни кузатиб турингиз» каби ўнлаб оятларни ҳозирги замон шароитига ҳам татбиқ этмоқчи бўладилар. Ваҳоланки, бу оятлар Пайғамбаримиз (с.а.в)га Аллоҳ тамонидан нозил қилинган пайт айнан мусулмонларга қаттиқ озор берган ва юртларидан ҳайдаб чиқарган Макка мушрикларидан қасос олиш мақсадида ҳамда мусулмонларга қарши қўшин тортиб келаётган ғайридинлар билан Табук жанги муносабати билан нозил қилинган бўлиб, ҳозирги замонга татбиқ этилиши мутлақо жоиз эмас.

Маълумки, террорчи ва экстремистик тузилмаларнинг асосий ғояси «жиҳод» йўли билан ўз фаолиятини давом эттиришдир. Бу дегани доимий равишда қайсидир мамлакат халқини қуролли ҳужум орқали мажбурий равишда ўз ғоялари таъсирига тортиш ҳамда ўзларига мос шароит яратиш мақсад қилинган. Уларнинг «ақида»си бўйича «жиҳод» исломни ёйиш воситасидир.

Биз айтамизки, ислом динини қурол воситаси билан ёйиш даври ўтган. Эндиликда бу ғояни татбиқ этиш мақсадида жангариларни тайёрлаш, ҳарбий машқларни давом эттириш ислом динини дунёга манфур қилиб кўрсатиш демакдир. Бунинг ўрнига тинчлик йўли билан ислом динининг қанчалик инсонпарвар, меҳр-шавқатга чақирадиган, тараққийпарвар дин эканини амалда намунали тарзда кўрсатиш йўлини танлаш лозим.

Айрим ақидапараст тузилмалар томонидан аҳолисининг кўпчилиги мусулмон бўлган мамлакатларда гарчи исломнинг бешта аркони амалда бажарилиб келинаётган бўлса-да, шу каби юртларни «дорул-ҳарб» яъни «уруш диёри» дея эълон қилиб, уларга қарши жиҳод эълон қилиш лозимлигини даъво қилмоқдалар. Ваҳоланки, бу даъволари шаръан асоссиздир.

Шайхул-ислом Бурҳониддин Марғинонийнинг шогирди фақиҳ Муҳаммад ибн Маҳмуд ал-Уструшаний ўзининг «Китоб ал-фусул» асарининг биринчи фаслини «дорул-ислом» ва «дорул ҳарб» масалалари билан бошлаган.

Ҳанафий мазҳаби мужтаҳидлари дорул-ислом қандай қилиб дорул ҳарбга айланиб қолиши ҳусусида ихтилофлар қилганлар. Абу Ҳанифа сўзига кўра, дорул ҳарб бўлиши учун у мамлакатда ширк ҳукумлари жорий қилинган, дорул-ҳарбга саналувчи мамлакатга бевосита қўшни бўлиб, ўртада бошқа мусулмонлар яшайдиган шаҳар бўлмаган, бирор мусулмон ёки зиммий жонига омонлик берилмаган бўлиши керак. Мана шу шартлар топилмаса дорул-ислом дорул-ҳарбга айланмайди. Яна Абу Ҳанифа айтади: Модомики, ислом аҳкомидан озгина миқдорда қолган бўлса ҳам мамлакат дорул-ислом ҳукмида қолаверади. Шайхул-ислом Абу Бакр ҳам «Сиярул-асл» китобининг шарҳида шундай дейди: Мамлакатда модомики, ислом аҳли амал қилаётган ислом аҳкомидан озгинаси қолган бўлса ҳам, гарчи аҳли исломлик аломати қолмаган бўлса ҳам дорул-ҳарбга айланмайди. Шайхул-ислом Исбийжобий ўзининг «Мабсут» номли китобида дорул-ислом аталиб келинаётган мамлакатда, гарчи битта ислом ҳукми жорий бўлиб турган бўлса ҳам, у дорул-ислом ҳукмида қолаверади.

Экстремистик руҳ билан йўғрилган қора кучлар илоҳий манбаларни нотўғри талқин қилиш билан ўзлари Аллоҳнинг ҳузурида гуноҳкор бўлиш билан бирга дунёдаги кўпчилик мусулмонларни чалғитиш ва дунё жамоатчилигига ташвиш орттириш ҳамда ислом дини ёвузликка чақирувчи дин тимсолида танитиш каби зарарли фаолиятлари билан ўта жинояткор бандалар қаторидан жой олаётганлари аниқ ва равшандир.

Мазкур ҳолатларни эътиборга олган ҳолда ҳозирги даврда ислом дунёсининг барча олим ва уламолари ҳамкорликда ислом дини таълимотини соф ҳолда асраб авайлаш, унинг аҳкомларини бузиб кўрсатишга ҳаракат қилаётган ёвуз кучларга қарши маърифий услублар билан курашишни янада фаоллаштиришни зарурий ишлардан деб ҳисоблайман. Аллоҳнинг ўзи эзгу ниятли кишиларнинг пок ният ва истакларини рўёбга чиқишида мададкор бўлсин!

Санатбек домла Турсунов

“Усмони Зиннурайн”

жоме масжиди имом -хатиби

Президент Шавкат Мирзиёев раислигида 27 январь куни ёшлар билан ишлашнинг янгича тизимини жорий этиш борасидаги долзарб вазифалар муҳокамасига бағишланган видеоселектор йиғилиши бошланди.

Мамлакатимизда бугунги кунда 30 ёшгача бўлган ёшлар сони 18 миллиондан ошди. Бу – жами аҳолининг қарийб 55 фоизини ташкил этади.

Ёшларнинг ҳуқуқ-манфаатларини таъминлаш, уларнинг ташаббусларини қўллаб-қувватлаш мақсадида Ёшлар ишлари агентлиги тузилди, ҳокимларнинг ёшлар ишлари бўйича ўринбосари лавозими таъсис этилди. Давлатимиз раҳбари ташаббуси билан жорий йил мамлакатимизда Ёшларни қўллаб-қувватлаш ва аҳоли саломатлигини мустаҳкамлаш йили, деб эълон қилинди.

Президент ёшларга етарли эътибор қаратилмагани, уларнинг дардига қулоқ солинмаганини таъкидлади. Ёшлар билан иккита муҳим йўналишда янгича ишлаш тизими ташкил этилиши қайд қилинди.

Биринчиси – ёшлар тадбиркорлигини қўллаб-қувватлаш, касб-ҳунарга ўқитиш орқали уларнинг бандлигини таъминлаш бўлса, иккинчиси – ёшларнинг бўш вақтини мазмунли ташкил этишдир.

– Қанчалик қийин бўлмасин, барча даражадаги раҳбарлар шуни яхши билиши керак, ушбу вазифаларни бажаришимиз шарт ва зарур. Бошқа йўл йўқ, – деди Шавкат Мирзиёев.

Ҳозирги кунда 18-30 ёшлилар орасида ишсизлик 17 фоиз ёки 844 минг нафарни ташкил этмоқда. Ҳисобга олинмаган ишсизлар сони эса бундан-да кўплиги қайд этилди.

Бундай муаммоларни тизимли ҳал этиш мақсадида Республика ишчи гуруҳи жойларда ўғил-қизларнинг таклифларини “маҳаллабай” ўрганмоқда. Бугунги кунга қадар Бухоро, Жиззах, Навоий, Қашқадарё, Самарқанд, Тошкент вилоятлари ва пойтахтимизда 50 мингга яқин ёшлар билан тўғридан-тўғри мулоқотлар ўтказилди. Билдирилган таклиф ва истаклар асосида, туман ва шаҳарлар кесимида “Ёшлар дастурлари” тасдиқланди.

Афсуски, жойлардаги ўрганишлар ёшлар ўртасидаги муаммоларни аниқлаш ва тизимли ҳал этиш борасида ҳалигача кўплаб камчиликлар мавжудлигини кўрсатмоқда. Мисол учун, Когон шаҳар 2-сектор раҳбари ёшлар билан учрашувда уларнинг 3 нафарини бир ҳафта муддатда иш билан таъминлайман деб ваъда берган. Лекин орадан бир ой вақт ўтган бўлса-да, натижа йўқ.

Когон шаҳридаги қолган сектор раҳбарлари ҳам маҳаллаларга тушиб ишламаётгани, ёшларни касб-ҳунарга ўқитиш, бандлигини таъминлаш ёки тадбиркорликка жалб қилиш ҳам ўз ҳолига ташлаб қўйилгани таъкидланди.

Йиғилишда Президент Когон шаҳар сектор раҳбарларининг ўз лавозимига лойиқлигини кўриб чиқиш масаласини қўйди.

Ёшларнинг тадбиркорлик фаолияти учун кредит ажратишда ҳам кўплаб муаммолар сақланиб қолмоқда. Мисол учун, ўтган йили ёшлар тадбиркорлиги учун “Ипотека”, “Агробанк” ва “Ўзсаноат қурилиш” банкига келиб тушган 14 мингта мурожаатнинг 32 фоизи ижобий ҳал этилган, холос.

Ёшларнинг бўш вақтини мазмунли ташкил этишда ҳам тизимли муаммолар мавжудлиги қайд этилди. Аксарият маданият марказлари, истироҳат боғлари ва спорт мажмуаларининг моддий-техник базаси қониқарсиз, тўгараклар номига ишлаяпти.

Шу сабабли, вилоят ҳокимлари жорий йилда қанча ёшни касб-ҳунарга ўқитиши, тадбиркорликка жалб қилиши, саноат, хизмат кўрсатиш ва қишлоқ хўжалигида бандлигини таъминлаши бўйича кафолат хатлари ёзиб берган.

Давлатимиз раҳбари энди ишни “маҳаллабай” ташкил этишда маҳалла раиси, профилактика инспектори, мактаб директори, ёшлар етакчиси ёшлар муаммоларини “фуқаробай” аниқлаб, сектор раҳбарлари олдига аниқ ва лўнда масалаларни қўйиши зарурлигини таъкидлади.

- Туман сектор раҳбарлари ҳафтанинг икки кунини фақат ёшлар муаммоларини ҳал этишга ажратади. Бир кун ёшлар бандлиги билан, иккинчи кун уларнинг бўш вақтини мазмунли ташкил этиш билан шуғулланади, - деди Шавкат Мирзиёев.

ЎзА

Бисмиллаҳир Роҳманир Роҳийм.
Аллоҳ таолога битмас-туганмас ҳамду санолар бўлсин.
Пайғамбаримизга мукаммал ва батамом салавоту дурудлар бўлсин.

Шайх Абу Ғудданинг биргина китобни узоқ излаб, ниҳоят, Маккаи мукарраммада Тошкентлик шайхдан топганлари хусусида ажиб ҳикоя

Шайх раҳматуллоҳи алайҳ «Саҳифалар» китобида ўзларининг ҳаётларидан бир лавҳани қуйидагича зикр этадилар: «Баъзан бирон китобга етишадиган бўлсам, Аллоҳ таоло учун фалон-фалон ракат намоз ўқийман деб назр қилар эдим. Бир китобни қўлга киритаман деб, қизиқ воқеани бошимдан кечирганман. Уни шу ўринда келтиришни мақсадга мувофиқ деб билдим:

«Қоҳирадаги ал-Азҳар университетининг шариат факультетида ўқиб юрган пайтларимда доимо шайхимиз, аллома имом Муҳаммад Зоҳид Кавсарий раҳимаҳуллоҳнинг ҳузурларида бўлардим. У зот аллома Шайх Алий Қорининг «Фатҳу бобил иноя бишарҳи китобин ниқоя» китобини олишни тавсия қилдилар. Фойдали, нодир, дурдона китобларни қўлга киритишга ишқибоз эканимлигимни билганликлари сабаб, ўша китобни топишга бир неча бор жиддий тарзда қизиқтирган эдилар.

У китоб Ҳиндистонда чоп этилган бўлса керак, деб юрардим. Қоҳирада олти йил яшаган бўлсам, то ўқишни тугатгунимча ўша китобни излаб юрдим.

Топилиши мумкин деб фараз қилган барча кутубхоналаримдан сўраб-суриштирдим, лекин у ҳақида бирор маълумотга эга бўла олмадим. Ўз юртимга қайтганимда ҳам Ҳалабнинг қайси шаҳрини зиёрат қилмай ёки қайси кутубхонасига кирмай, ўша китобни излашда давом этардим.

Мен китоб Ҳиндистонда чоп этилган деб ўйлаганим ва у ҳанафий фиқҳи борасида ёзилгани боис, шояд мақсадимга эришсам деб, китобфурушлардан Ҳиндистонда чоп этилган ҳанафий мазҳабига оид барча фиқҳий китоблар ҳақида суриштирар эдим. Лекин улар бу китобнинг ҳатто номини ҳам билишмас эди. Дамашқдаги қадимги дурдона китоблардан хабардор бўлган эски китобфурушлар бор эди. Уларда жуда кўплаб қадимги ва қимматбаҳо китоблар бўлса-да, уларни сотиш масаласида жуда ҳам қаттиқ туришар ва анчагина қиммат нарх белгилашарди.

Улар Саййид Иззат Қусайботий ва унинг отаси, шунингдек, Шайх Ҳамдий Сафаржалоний ва Саййид Аҳмад Убайдлар эди. Бир куни Саййид Иззат Қусайботийдан Ҳиндистонда чоп этилган «Фатҳул бобил иноя...» китоби ҳақида сўрасам, ул зот китоб унда борлигини айтди ва Имом Айнийнинг 1293 ҳижрий йилда Ҳиндистонда чоп этилган жуда катта – олти мужалладдан иборат «Ал- Биноя би шарҳи Ҳидоя» китобини олиб чиқди. Ушбу китоб ҳам мен излаб юрган қимматбаҳо, нодир китоблардан эди, аммо мен у зотдан сўраган китоб эмасди.

Шунинг учун бу китобни унча қиммат бўлмаган нархда сотиб олдим. Кейин мен Шайх Ҳамдий Сафаржалоний раҳимаҳуллоҳдан қидириб юрган китобим ҳақида сўрадим. Билсам, китоб Россияда, Қозонда чоп этилган экан. Айтишларича, китоб қизил гугуртдан ҳам нодирроқ экан. У киши умри давомида қанча-қанча китоблар билан шуғулланган бўлса-да, ўша китобдан фақат бир нусхаси қўлига тушгани ва уни аллома Имом Кавсарийга ақл бовар қилмайдиган даражада қиммат нархга сотиб юборганини айтди.

Китоб чоп этилган жойни аниқ билиб олган бўлсамда, унга етишишга бўлган умидим сусайди. Аллоҳ таоло мени 1376/1957 йилда биринчи маротаба Байтуллоҳни ҳаж қилишга муваффақ қилганида Маккаи мукаррамага кириб, китоб босилган ўлкалардан Аллоҳнинг муборак шаҳрига кўчиб келган кишилардан биронтаси ўзи билан ўша китобни олиб келгандир, деган умидда Маккадаги кутубхоналардан китобни суриштира бошладим, лекин топа олмадим. Аллоҳ таолонинг инояти билан Маккаи мукаррамадаги бозорлардан бирида одамлардан чеккароқдаги бир эски китобфурушнинг олдига бориб қолдим.

У зот шайх Мустафо ибн Муҳаммад Шинқитий ҳафизаҳуллоҳ экан. У зотдан бир неча китоблар сотиб олдим. Сўнг ноумид бўлган ҳолда ҳалиги китоб ҳақида сўрасам, бир ҳафтача олдин менда бор эди, деб қолди. Китобни бухоролик олимлардан бирининг меросидан сотиб олган экан. Бир неча кун олдин уни асли бухоролик Тошкент уламоларидан бирига қиммат нархга сотиб юборган экан. Ишонқирамай турган эдим у ўша китобни менга сифатлай бошлади. Ҳақиқатдан ҳам ўша мен анчадан бери излаб юрган китоб эди. Шундан кейин китобни сотиб олган тошкентлик олим кимлигини сўрадим.

У зот ўйлаб туриб шайх Иноятуллоҳ Тошкандийнинг номини айтди. Ундан ўша шайхнинг яшайдиган, ишлайдиган манзилини, уни қандай топиш мумкинлигини сўрадим. У бу ҳақда билмаслигини айтди. Яна у киши ҳақида кимдан сўраб-суриштиришим мумкинлиги ҳақида сўраган эдим, буни ҳам билмаслигини айтди. Шундан сўнг ўша китобни қўлга киритиш ёки уни сотиб олган киши билан учрашишдан янада умидим узилди. Шундай бўлса-да, Масжидул Ҳарам ёки Макка бозорларида учратган барча бухоролик кишилардан шайх Иноятуллоҳ ҳақида суриштириб юравердим. Бухороликлар бор деб айтилган ҳеч қайси мадраса ёки карвонсарой қолмади, ҳаммасидан ўша шайхни суриштириб чиқдим. Ҳатто Макка ташқарисидаги маҳаллаларгача бордим. Чунки айримлар у ерда ҳам бухороликлар бор дейишганди.

Лекин излаётган одамим билан учрашиш қаёқда дейсиз? Ахир Маккаи мукаррамада Иноятуллоҳ исмли қанчадан-қанча бухороликлар бордир. Тўхтовсиз сўраб-суриштиришлар мени шайх Абдулқодир Тошкандий Бухорий Саотийнинг ҳузурига олиб борди. У зот Макка атрофидаги Жарвал маҳалласида истиқомат қилар экан. У зотдан шайх Тошкандий ҳақида сўраган эдим, шайхни таниди ва менга унинг асл исмини айтди. Исми шайх Мир Иноят Тошкандий экан. Лекин у ҳам шайхнинг манзилини у билан учрашиш мумкин бўлган жойларни билмас экан.

Яна «Фатҳул бобил иноя...» китобини олган ўша шайх билан учрашишдан ноумид бўлиб қолдим. Орадан бир оз вақт ўтди. Бир куни Каъбаи муаззамани тавоф қилиб Аллоҳ таолодан мени ўша инсонга йўлиқтиришини ва ўша китобни қўлга киритишга муяссар этишини сўрадим. Ушбу дуо ва нолани би неча бор такрорлайвердим. Орадан бир ҳафтача вақт ўтди. Бу муддат ичида китоб ва унинг эгасини қидиравериб, фикру ҳаёлим паришон бўлиб қолган эди. Бу Аллоҳга аён.

Бир куни (масжид кенгайишидан олдин) Масжидул Ҳарам эшикларидан бири- «Бобу зиёда» нинг олдидаги бозорда айланиб юрсам, Абу Араб деган эски дамашқлик тижоратчи мени кўриб, кўринишим ва кийимларимдан шомликка ўхшатиб олдига чақирди. Шом ўлкаси ва Шом аҳолиси ҳақида сўради. Китобга бўлган иштиёқим кучлилигидан у кишидан биринчи бўлиб ҳалиги бухоролик шайх ҳақида сўрадим. У олдидаги дўконда ўша шайхнинг куёви савдо қилишини, шайхни ҳаммадан кўра у яхши бўлишини айтди. Бу гапларни эшитиб, шу қадар хурсанд бўлдимки, қулоқларимга ишонмай қолдим.

Дарҳол куёвининг олдига бориб, шайх ҳақида сўрадим. Савдогар ҳайрон бўлиб, «Нима учун у киши ҳақида сўраб-суриштириб, у зот билан учрашишга ҳаракат қиляпсиз?» – деб сўради. Мен: «Бир ҳафтадан бери Макка бўйлаб у кишини тинмай излайман, Худо хайрингизни берсин, унинг қаердалигини менга айтинг», - дедим. У шайх Мисфала маҳалласида Сақиф қаҳвахонасида айтиб, манзилини аниқ тушунтириб берди.

Шундан сўнг мен туну кун у ерга қатнаб, охири у киши билан учрашишга муваффақ бўлдим. У зот китобни менга ўзлари истаган нархда арзонга сотдилар. Ўша кун умримда энг хурсанд бўлган онларимдан бири эди. Дарҳақиқат, Аллоҳ таоло менга ўша китобни биринчи жузини таҳқиқ қилиб, нашр қилишни насиб этди. Аллоҳ таолодан ўз фазли ва карами ила китобнинг қолган қисмларини ҳам нашр қилишга муваффақ бўлишини сўраб қоламан!».

Шайх Aбдулфаттоҳ Aбу Ғудда раҳматуллоҳи алайҳнинг «Саҳифалар» китобидан. 
Фахриддин Муҳаммадносир, «Ғафур Ғулом» нашриёти- матбааси.

(Аллома 1917-йилда Ҳалабда таваллуд топиб, 1997- йилда вафот этган, Мадинаи мунавварадаги Бақиъ қабристонига дафн этилганлар).

Бобур Аҳмад тайёрлади