НАЗМ

(4) Қудрат сифатиға ишоратдур

Яна бир васфи Ҳаққа қудратдур,

Анда қудратдуру Анда қувватдур.

Бори ишда, билингки, донодур,

Ҳар не қилмоқта ҳам тавонодур.

Кўз юмуб очқунча қилур мавжуд,

Кўз очиб юмғунча қилур нобуд.

Ҳар не қилмақта қудрати бастур,

Олату восита керакмастур.

НАСРИЙ БАЁН

4. Қудрат сифатига ишорат

Ҳақ таъолонинг яна бир васфи қудрат сифатидир. Бутун қудрат ва бутун қувват Ундадир. Билингки, У зот ҳамма нарсани билиши билан бирга ҳамма ишни қилмоққа ҳам қодирдир.

Хоҳлаган нарсасини кўз юмиб очгунча бор қилади, кўз юмиб очгунча йўқ қилади. Ҳар  ишни  қилишга  Унинг  қудрати  етарлидир,  Унинг  ишига (бандаларга ўхшаб) сабаб ва воситалар ҳожат эмасдир.

ҚУДРАТ  СИФАТИГА  ИЗОҲ.  Қудрат  сифати  азалийдир,  мумкинни  бор ёки йўқ қилмоққа таъсир этади. Аллоҳ Ҳайй, Қодир, Жаббор ва Қаҳҳордир. Мулк ва Малакут (Подшоҳлик) Уникидир. Иззат ва жабарут (улуғлик, буюклик) Унга хосдир. Мутлақ қодирлик, қаҳр ва амр қилмоқ ҳам Унга тегишлидир. Осмонлар ва Ер ҳамда бутун махлуқот Унинг қудрати қўлидадир. Ҳамма нарсага қодир эканлиги ҳар қандай бир сабаб, чора-тадбир, касб-ҳунар йўли билан эмас, У зот ҳар нарсани қилади, нима учун қилгани сўралмайди («Жомиъ ул-мутун»).

Насрий баён ва шарҳ муаллифи:

Мирзо КЕНЖАБЕК

Ота ва онага нисбатан ҳурмат сақлашни ҳадиси шарифларида қаттиқ таъкидлаганлар. Ҳатто ота-онанинг вафотидан кейин ҳам уларга бўлган меҳр-муҳаббат ва ҳурматни камайтирмасдан, ҳақларига кўп дуо қилишни буюрганлар.

Расул алайҳиссалом бир марта минбарга чиқаётиб бир қадам ташлаб «Омин» дейдилар, яна бир қадам ташлаб яна «Омин» дейдилар, учинчи қадамни ташлаб яна «Омин» дейдилар. Минбардан тушгач, саҳобалар:

«Ё, Расулуллоҳ, хутба ўқиш учун минбарга чиқаётиб уч марта «Омин» дедингиз. Нима сабабдан?... – дея сўрашади.

Шунда Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам:

«Мен минбарга чиққаётганимда Жаброил алайҳиссалом келиб: «Онаси ва отаси ҳаётлик вақтида ёки булардан бири ҳаёт бўла туриб, уларнинг розилигини олиб, жаннатий бўлолмаган ва бу имкониятни бой берган фарзанднинг бурни ерга ишқалансин!» – дедилар. Мен ҳам «Омин!» дедим», – деганлар.

Яъни, бир фарзанднинг онаси ва отаси ёки улардан бири ҳаётлигида уларга хизмат қилиб, дуосини ололмасдан, жаннатий бўлолмаганнинг ҳолига вой, деган маънони билдиради. Демак, ота-онани ҳурмат қилиш жуда муҳим.

Яна бир ҳадиси шарифларида:

«Бир фарзанд, меҳри билан ота-онасини ўзига қарата олса, ота-онаси унга ҳар бир бор муҳаббат билан боққанидан бир қулни озод қилганчалик савоб топади», дедилар.

Шунда асҳоблар:

«Ё, Расулуллоҳ! Агар 360 марта қарасачи?...» – дейишди.

«Оллоҳу акбар! У ҳолда Оллоҳ Таоло у бандасига 360 та қул озод қилгандек савоб беради...» – дедилар.

Бу ҳадислар орқали фарзанднинг ота-онага чексиз ҳурмат кўрсатиши лозимлигини тавсия қилганлар.

Шунингдек, ота-оналарнинг ҳам фарзандларига нисбатан масъулият ва бурчлари борлигини мана бу ҳадисда таъкидлаганлар: «Фарзандларингизга чиройли исм қўйинг, одобли қилиб, тарбиялангиз!.. Қуръони Карим тарбияси, Расулуллоҳ муҳаббати билан ўстиринг!»

علموا اولادکم الکتابة و الرماية و السباحة

(Аллиму авлодакумул китобата, вар римаята вассибаҳаҳ).

"Фарзандларингизга ёзув ёзишни, қурол ишлатишни, отишни, сузишни ўргатинг!" деганлар.

Агар ота-она ўз бурчини бажармаса, охиратда фарзандлари даъво қилишини айтганлар. Ота-она фарзандини ақлли, меҳрли ва одобли қилиб тарбиялашса, фарзанд томонидан ҳам эъзозланадилар, ардоқланадилар. Ораларида мустаҳкам муносабат қарор топади.

"Ислом ва ахлоқ" китобидан олинди

«Ўзбеккино» Миллий агентлиги буюртмасига биноан «Инсон» киностудияси томонидан «Йўлбарснинг туғилиши» номли қисқа метражли фильмнинг тасвирга олиш ишлари бошланди.

Фильм сценарийси таниқли адиб Хайриддин Султоновнинг шу номли ҳикояси асосида яратилган. Мазкур фильм темурийзода Заҳириддиннинг туғилиши ва унга Бобур исмининг берилиши илоҳий сабаблари ҳақида. Умаршайх Мирзонинг ўғил фарзанд кўриш орзуси ва Бобур Мирзонинг дунёга келиши билан боғлиқ тарихий воқеалар фильмда бадиий тўқималар ёрдамида очиб берилади.

«Йўлбарснинг туғилиши» тарихий-бадиий фильмида Элбек Файзиев, Боир Холмирзаев, Тамара Ҳазратқулова, Маржона Ўлжаева, Маъруф Отажонов, Мадина Одилова, Далер Тимуров, Абдураҳмон Очилов каби актёрлар роль ижро қилмоқда.

Сценарий муаллифи ва постановкачи режиссёр Бобур Шер ўғли, постановкачи оператор Ҳасан Атабаев, иккинчи режиссёр Баҳриддин Айназаров, постановкачи рассом Саънат Кенжаев, либослар бўйича рассом Севара Зунунова, грим устаси Галина Гейдельбах, фильм директори Файзираҳмон Усмонов.

Ўзбекистон мусулмонлари идораси матбуот хизмати

Ҳаёт йўллари доим бир хил бўлмайди. Гоҳида паст, гоҳида баланд. Баъзан эса шундай «чуқурлик»ка тушасанки, у ердан чиқишинг имконсиздек, бунга кучинг етмайдигандек туюлади сенга. Йўл қидирасан, чора излайсан… Инсонлик, шахсият ана шу нуқтада ўртага чиқади. Қабул қилинадиган қарор сенинг ким эканингдан далолат беради: – шахсмисан ёки кимнингдир кўзгудаги акси?

Бугун жамиятда юзага келаётган муаммоларнинг сабаблари, илдизлари турлича бўлиши мумкин. Бироқ, уларнинг асл сабабларидан бири – мукаммал шахсиятларнинг йўқлиги.

– Истиқлолнинг илк йилларидан буён жамият олдида турган вазифалардан бири комил инсон тарбияси, деган олий мақсадни олдимизга қўйдик. Бу йўлда вазифалар белгиланди, чоралар ишлаб чиқилди. Бироқ мавжуд ижтимоий-иқтисодий вазият сабаб бу кўзланган мақсадга ета олмаганимизни орадан ўтган вақт кўрсатиб қўйди.

Бугун атрофга боқсак, муаммолар, саволлар, чигал вазиятлар… Барчасида энг жабр чеккан ҳам, жабр чектирган ҳам инсон омили, аслида шахсиятлари мукаммаллашмаган башар фарзандлари.

– Икки киши жанжаллашиб қолди дейлик. Бири-иккинчисини кечириш, жаҳли чиққанини англашга ҳаракат қилмайди. Ундан паст эмаслиги, қўрқмаслигини исботлашга киришади. Натижада ҳолат бирининг ўлими, иккинчисининг эса умрини қамоқда кечиришга маҳкум этилиши билан якунланади. Ачинарлиси, бу кўнгилсизлик сабабчилари ёш болалар эмас. Бир оилага бош бўлиб, фарзанд тарбиясини қўлга олиши лозим бўлган кишилар. Аянчли жиҳати уларнинг ўзлари ҳали тарбияга муҳтож.

– Бугун жамиятни тубдан емириб, унинг асосий бўғини бўлган оилалар таназзулига сабаб бўлаётган қайнона-келин муносабатларини ҳар қандай чора-тадбир билан ҳал эта олмаётганимиз ҳақиқат. Аслида ёш, янги бир ҳаётга бегона хонадонда қадам қўйган келинни босиқлик билан тарбиялаб, ўз измига солиши лозим бўлган қайнона шусиз ҳам бир-бирининг феъл атворига кўникиши қийин бўлаётган ёш эр-хотиннинг ўртасини очиш билан банд. Доимий танбеҳ, зуғум ва шахсиятини камситиш, аксар ҳолларда куч ишлатишгача бориб етган вазиятлар охир-оқибат аянчли воқеликларни келтириб чиқармоқда. Келинлар ё ўз жонларига қасд қилмоқдалар ёки қотилга айланмоқдалар…

Бу каби кўнгилсиз ҳолатлардан бир оз чекиниб, одатий ҳаётни кузатайлик. Салом бермаган қўшниси билан қанча юртдошларимиз юз кўрмас. Бир бор қаттиқ гапирган қариндоши билан силаи раҳмни узганлар қанча? Барчанинг наздида ҳисоб-китобли бу дунё… Атрофдагилар билан «ҳисоб-китоб»- ни тўғрилаб юриш керак… Барча ана шу фалсафани ўз ҳаётининг мазмунига айлантирган, шунга кўра иш кўради…

– Тўй қилаётган танишининг ўзига қанча тўёна бераганини эслашга уринади. Бу нарса оила даврасида муҳокамага қўйилади: «Бизга гилам қилган экан, қайтариш керак. Эртага бориб, олиб келамиз…” “... сўм пул берган экан, бермасак уят...”

Ўз навбатида қарши томон ҳам қилганига яраша жавоб кутади: «ҳаммага тўёнани дадил қилганман, бемалол қарзсиз тўйни ўтказиб оламиз…» бунга болалар гувоҳ бўлаётгани ачинарли: «Қуш уясида кўрганини қилади!».  

Ҳеч қайси томон ҳиммат ҳақида ўйламайди. Аллоҳ берибди, бераман, дея холис тўёна бериш йўқ. Ёки имконим йўқ, дея қайтармай қўя қолКомил инсонни тарбиялаш – нақадар муҳим!.. майди. Чунки ўзи ҳам ўша танишидек, берганининг қайтишидан умидвор… Қарз кўтариб бўлса-да, гилам олиб боради…

Хуллас, атроф-оламга боқиб, инсонларни эмас, бир-бирларининг кўзгудаги акси бўлган жисмларнигина кўраётгандекман. Барчанинг яшаш тарзи – “Саломга яраша алик...”

“Бироқ асли муслимлик шундайми?” Шундай яшаш тарзи уммати Муҳаммадга лойиқми? Асли динимизни мукаммал билган зотлар қандай йўл тутганлар?!

“Илм шаҳрининг дарвозаси” деган шарафли номга лойиқ кўрилган Али розияллоҳу анҳудан ибратлансак... Бир куни саҳобаи киромлар Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи ва салламдан: “Али розияллоҳу анҳуни нега бунчалар яхши кўрасиз?” деб сўрашди. Шунда Расули акрам алайҳиссалом ушбу мажлисда ҳозир бўлмаган Али розияллоҳу анҳуни чақириб келиш учун одам юбордилар ва у ердагилардан сўрадилар: – Сиз бировга яхшилик қилсангиз, у эса сизга ёмонлик қилса, нима қиласиз? Жавоб беришди: – Яна яхшилик қиламиз! – Яна ёмонлик қилса-чи?! – Биз яна яхшилик қиламиз! – Яна ёмонлик қилса-чи? Асҳоб киром сукут сақладилар. Бунинг маъноси, ёмонликка ёмонлик қилмасак-да, яхшилик қилишда давом этмаймиз, дегани эди. Шу аснода ҳазрати Али каррамаллоҳу важҳаҳу етиб келди. Расули акрам соллаллоҳу алайҳи ва саллам у зотдан бу саволни етти бор сўрадилар. Али розияллоҳу анҳу ҳар гал: “Яна яхшилик қиламан”, деб жавоб берди. Шунда саҳобалар: – Эй Аллоҳнинг расули, ҳазрат Алини нега бу қадар яхши кўришингизнинг сабабини энди тушундик, – дейишди.

Ҳа, бу шахсият! Исломнинг ҳаётбахш таълимотини ўрганибгина қолмай, яшаш тарзига айлантириш лозим. Инсон агар Расулуллоҳ алайҳиссалом айтган куёвларидек йўл тутса, қанчадан-қанча урушларнинг олди олинади, оқибат ришталари мустаҳкам бўлади, низолар бартараф бўлгани сабаб ер юзига Аллоҳнинг раҳмати ёғилади...

Биз бугун болаларимизни ана шундай ўз шахсиятига эга инсон қилиб тарбиялай олсак, не аъло, на қадар улкан ютуқ эди биз учун. Ўсмир ёшда бўлишига қарамай, бир тенгдошини эрмак қилиб, калтакламоқчи бўлган дўстига (аслида буни “дўстлик” деб бўлса...) бир бегуноҳни калтаклаш, молига жонига, обрўсига путур етказиш динимизга зид, менинг принципларимга тўғри келмайди. Бу ишни сен ҳам қилмайсан, чунки ёмон ишни кўрганда қайтариш мўминликдан, дея оладиган ўғилларни ўстирсак...

Коллеж ҳовлисида пичоқланиб, калтакланиб ўлдирилган жабрдийдалар, уларнинг ортидан қон йиғлаб қолган ота-оналар бўлмасди... Бегона бир йигит хат ёзиб, севги изҳор қилганида, “Сен билан гаплашиш, муносабатга киришиш эътиқодимга зид, Аллоҳ сени ҳам, мени ҳам гуноҳдан сақласин”, дея оладиган қизларни тарбияласак... ...Номусидан айрилиб, ўзини осган қизлар, номусдан етти букилиб, элга аралашолмай қолган оталар, ношаръий туғилгани сабаб ўлдирилган ёхуд чиқинди идишларига отилган норасида гўдаклар бўлмасди.

Асосийси... Одамларнинг гап-сўзларига эмас, Аллоҳнинг амри, Расулуллоҳнинг буйруқларига қулоқ тутадиган авлодни тарбиялашимиз лозим.

Манзура МАМИРОВА,

Андижон вилояти, Марҳамат тумани

“Ислом нури” газетасининг 12-сонидан олинди