Тарихчи олимлар ҳозиргча ҳам микробларнинг мавжудлигини қайси олим аниқлаб илмга киритгани борасида аниқ бир тўхтамга келиша олмаяпти. Улар илгари сураётган назарияларнинг бирида микробларни XI буюк олим Ибн Сино аниқлаган дейилса, яна бирида XIV  асрда яшаган врач ва анатомия олими Оқшамсиддин аниқлагани айтилмоқда.

Робия ЖЎРАҚУЛОВА тайёрлади.

ЎМИ Матбуот хизмати

Аллоҳ таолонинг муқаддас Каломи – Қуръони карим – бениҳоя илмлар манбаи бўлган ҳақиқий хазина. Унда кўплаб ҳодисалар хабари берилган. Ана ўша воқеа-ҳодисаларнинг айримлари бўлиб ўтган шаҳарларнинг номлари ҳам айтиб ўтилган. Ўша шаҳарлардан бештасининг номи тарихда ҳам машҳур. 

1. Маккаи мукаррама 

Маккаи мукаррама – ер юзидаги энг покиза ва энг муқаддас шаҳар. У Саудия Арабистонида жойлашган. Маккада Каъба – сайёрамиздаги жамики мусулмонларнинг қибласи бўлган Аллоҳнинг уйи бор. Макка ҳақида Раббимиз Фатҳ сурасининг 21-оятида  

وَهُوَ الَّذِي كَفَّ أَيْدِيَهُمْ عَنْكُمْ وَأَيْدِيَكُمْ عَنْهُمْ بِبَطْنِ مَكَّةَ مِنْ بَعْدِ أَنْ أَظْفَرَكُمْ عَلَيْهِمْ وَكَانَ اللهُ بِمَا تَعْمَلُونَ بَصِيرًا.

“У зот Макка водийсида сизларни уларнинг устидан зафар қозонтирганидан сўнг уларнинг қўлларини сиздан, сизнинг қўлингизни улардан тўсган зотдир. Ва Аллоҳ қилаётган амалларингизни кўриб турувчидир. (Ҳудайбия сулҳининг ўзи мўминлар учун катта зафар, ғалабадир. Ўша зафар якунланиш арафасида бир гуруҳ мушриклар фитна қўзғаб сулҳни бекорга чиқаришга уриниб кўришди. Лекин Аллоҳ таолонинг инояти билан фитна содир бўлмади, қон тўкилмади)”, деб марҳамат қилган. 

2. Мадинаи мунаввара

Мадинаи мунаввар (Ясриб) – Аллоҳ таолонинг раҳмати ёғилган шаҳар. Унда Оламлар сарвари Муҳаммад соллаллоҳу алайҳи васалламнинг муборак равзаи шарифлари бор. Мадина Сайдия Арабистони ҳудудидаги шаҳар. У Маккадан 430 чақирим шимолда. Бу муборак шаҳар ҳақида Тавба сурасининг 101-оятида:

وَمِمَّنْ حَوْلَكُم مِّنَ الْأَعْرَابِ مُنَافِقُونَ وَمِنْ أَهْلِ الْمَدِينَةِ مَرَدُوا عَلَى النِّفَاقِ لَا تَعْلَمُهُمْ نَحْنُ نَعْلَمُهُمْ سَنُعَذِّبُهُم مَّرَّتَيْنِ ثُمَّ يُرَدُّونَ إِلَى عَذَابٍ عَظِيمٍ

“Атрофингиздаги аъробийлардан мунофиқлар бор. Мадина аҳлидан ҳам. Улар нифоқда сийқаси чиққанлардир. Сен уларни билмассан, уларни Биз билурмиз. Албатта, уларни икки марта азоблаймиз. Сўнгра улкан азобга қайтарилурлар. (Ушбу ояти каримада аъробийларнинг ва аҳли Мадинанинг алоҳида мунофиқлари, сийқаси чиққан мунофиқлари ҳақида сўз кетмоқда. Шу даражада сийқаси чиққанки, усталигидан, ҳатто Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи васаллам ҳам уларнинг мунофиқ эканликларини билмайдилар. Мунофиқлигини фақат Аллоҳ таолонинг ўзигина билади)”, деб марҳамат қилинган.

3. Қуддуси шариф

Қуддуси шариф – сайёрамиздаги энг сирли макон. Мусулмонлар учун бу шаҳар энг буюк ҳодиса Исро ва Меърож кечалар содир бўлган жой ҳисобланади. Муҳаммад соллаллоҳу алайҳи васаллам ражаб ойининг 27 куни Қуддуси шарифдаги Масжидул Ақсодан меърожга кўтарилганлар. Масжидул Ақсо Маккаи мукаррамадаги Масжидул Ҳаром ва Мадинаи мунавварадаги Масжиди Набавийдан кейин учинчи ўриндаги муқаддас масжид саналади. Бу шаҳар ҳақида Моида сурасининг 21-оятида:

يَا قَوْمِ ادْخُلُوا الْأَرْضَ الْمُقَدَّسَةَ الَّتِي كَتَبَ اللهُ لَكُمْ وَلَا تَرْتَدُّوا عَلَىٰ أَدْبَارِكُمْ فَتَنقَلِبُوا خَاسِرِينَ

“Эй қавмим, Аллоҳ сизга ёзиб қўйган муқаддас ерга киринг. Ортингизга қайтманг, бас, зиён кўргувчига айланасиз», деганини эсла”, дейилган.

Ояти каримада муқаддас ер дейилганда Қуддуси шариф назарда тутилган. 

4. Вавилон (Бобил) 

Бу шаҳар Ироқнинг қоқ марказида бўлган. Аллоҳ таоло Бақара сурасининг 102-оятида:

وَاتَّبَعُواْ مَا تَتْلُواْ الشَّيَاطِينُ عَلَى مُلْكِ سُلَيْمَانَ وَمَا كَفَرَ سُلَيْمَانُ وَلَـكِنَّ الشَّيْاطِينَ كَفَرُواْ يُعَلِّمُونَ النَّاسَ السِّحْرَ وَمَا أُنزِلَ عَلَى الْمَلَكَيْنِ بِبَابِلَ هَارُوتَ وَمَارُوتَ وَمَا يُعَلِّمَانِ مِنْ أَحَدٍ حَتَّى يَقُولاَ إِنَّمَا نَحْنُ فِتْنَةٌ فَلاَ تَكْفُرْ فَيَتَعَلَّمُونَ مِنْهُمَا مَا يُفَرِّقُونَ بِهِ بَيْنَ الْمَرْءِ وَزَوْجِهِ وَمَا هُم بِضَآرِّينَ بِهِ مِنْ أَحَدٍ إِلاَّ بِإِذْنِ اللّهِ وَيَتَعَلَّمُونَ مَا يَضُرُّهُمْ وَلاَ يَنفَعُهُمْ وَلَقَدْ عَلِمُواْ لَمَنِ اشْتَرَاهُ مَا لَهُ فِي الآخِرَةِ مِنْ خَلاَقٍ وَلَبِئْسَ مَا شَرَوْاْ بِهِ أَنفُسَهُمْ لَوْ كَانُواْ يَعْلَمُونَ

“Ва Сулаймон подшолигида шайтонлар тиловат қилган нарсага эргашдилар. Сулаймон куфр келтиргани йўқ. Лекин шайтонлар одамларга сеҳрни ўргатиб, кофир бўлдилар. Ва Бобилда Ҳорут ва Морут номли икки фариштага тушган нарсага эргашдилар. Икковлари ҳатто: «Биз фитна-синов учунмиз, кофир бўлмагин», демасдан олдин ҳеч кимга ўргатмасдилар. Бас, икковларидан эр-хотиннинг ўртасини бузадиган нарсани ўрганишар эди. Ва улар Аллоҳнинг изнисиз бирор кишига зарар етказувчи эмасдилар. Ва икковларидан зарар келтирадиган, фойда келтирмайдиган нарсани ўрганадилар. Ва, батаҳқиқ, биладиларки, уни сотиб олган кишига охиратда насиба йўқ. Агар билсалар, ўзларини сотган нарса қандоқ ҳам ёмон! (Аллоҳ Сулаймон алайҳиссаломга берган мазкур мўъжизаларни кўриб, одамлардан баъзилари иймонга келди, иймонлиларнинг иймонлари мустаҳкамланди. Аммо кофирлар, душманлар ва шайтонлар: «Сулаймон сеҳргар, у ўз сеҳрининг кучи билан турли ҳайвонлар ила муносабатда бўлмоқда, жинларни ишлатмоқда, деган гапларни тарқатишди. Пайғамбарлик мўъжизаси илоҳий неъмат бўлиб, фақат Аллоҳ томонидан берилади. Сеҳр эса, ўргатувчидан ўрганса бўладиган, ёмонликка ишлатиладиган бир нарсадир. Шундай қилиб, мўъжиза нимаю сеҳр нима – кишиларга амалда кўрсатилган экан. Ушбу ояти карима мазкур масалани муолажа қиларкан, Сулаймон сеҳргар бўлган, деган даъвога «Сулаймон кофир бўлмаган» деган жавоб келмоқда. Шундан англашиладики, сеҳр куфрга тенглаштирилмоқда. Бу маънони «Лекин шайтонлар одамларга сеҳрни ўргатиб кофир бўлдилар», деган жумла янада таъкидламоқда. Кофирликни бўйнига олиб сеҳрни ўрганганлар нимага ишлатишади сеҳрларини? «Эр-хотиннинг ўртасини бузишга». Демак, ёмон нарсага. Сеҳрни ўрганган, уни ёмонликка ишлатганларга охиратда ҳеч қандай насиба қолмайди. Буни уларнинг ўзлари ҳам яхши биладилар)”, деб марҳамат қилган. 

5. Ирам 

Аллоҳ таоло Фажр сурасининг 6-8-оятларида:

أَلَمْ تَرَ كَيْفَ فَعَلَ رَبُّكَ بِعَادٍ * إِرَمَ ذَاتِ الْعِمَادِ * الَّتِي لَمْ يُخْلَقْ مِثْلُهَا فِي الْبِلَادِ

“Сен Раббинг Одга қандай (муомала) қилганинни билмадингми? Баланд устунли «Ирам»га. Унинг мисли бошқа диёрларда халқ қилинмаганга”, деб марҳамат қилган.

Бу шаҳарни Од қавми бино қилган. Бу шаҳар араб ярим оролидаги Яман ва Уммон султонлиги орасида бўлган.

Дамин ЖУМАҚУЛ тайёрлади.

ЎМИ Матбуот хизмати

Агар наҳв олимлари: «Эъроб аломатлари тўрттадир: 
Рафъ (замма), 
фатҳ (фатҳа), 
хафз (касра), 
жазм (сукун)» десалар, Имом Ғаззолий раҳматуллоҳи алайҳ ҳам: 

«Қалблар эъроби тўрттадир:
Рафъул-қалб, 
фатҳул-қалб, 
хафзул-қалб, 
вақфул-қалб», дейдилар.

Қалбнинг рафъи (яъни Аллоҳ таъолога тараф кўтарилиб, сайр қилиши) Аллоҳнинг зикридадир!

Қалбнинг фатҳи (яъни очилиши) Аллоҳдан рози бўлишдадир!

Қалбнинг хафзи (яъни чўкиши) Аллоҳ субҳанаҳудан бошқаси билан машғул бўлиб қолишдадир!

Қалбнинг вақфи (яъни тўхтаб қолиши) эса Аллоҳнинг зикридан ғофил бўлиш билан бўлади!

Рафънинг аломатлари:

Аллоҳга мувофақат (итоат)нинг мавжудлиги,
Аллоҳга мухолафат (қарши чиқиш)нинг йўқлиги,
Аллоҳга муҳаббат (ҳақиқий севги)нинг давомийлигидир.

Фатҳнинг аломатлари:

Таваккул (Аллоҳгагина суяниш),
Сидқ (Аллоҳга садоқатли бўлиш),
Яқийн (Иймони кучли бўлиш)дир.

Хафзнинг аломатлари:

Ужб (солиҳ амалига ғурурланиш),
Риё (хўжакўрсинга амал қилиш),
Ҳирс (дунёга муҳаббат қўйиш)дир.

Вақфнинг аломатлари:

Ибодат лаззати йўқолиши,
Маъсиятнинг аччиқлиги кетиши,
Ҳалол-ҳаромнинг аралашиб қолишидир.

Абдулвоҳид ИБРОҲИМ  таржимаси

ЎМИ Матбуот хизмати

Айрим ижтимоий йўналишдаги босма оммавий ахборот воситаларида берилган уринотерапияга бағишланган мақолаларда пешобнинг кўп касалликларга даво экани ҳақида ёзилмоқда. 

Ўзбекистон мусулмонлари идораси раиси, муфтий Усмонхон Алимов ҳазратларининг “Сўраган эдингиз” номли китобларида ушбу масала юзасидан юборилган саволга қуйидагича жавоб берилган: 

“Аллоҳ таоло Ўзи ҳаром қилган нарсаларни бандаларига шифо қилмаган. Пайғамбаримиз Муҳаммад (соллаллоҳу алайҳи ва саллам): “Сийдикдан сақланинглар, чунки у қабр азобига сабабчи бўлади”, деганлар. 

Ўзини кўрсатиш билан фахрланадиган, табибликни даъво қиладиган айримларнинг уринотерапия орқали даволайман, деб жар солиши яхши эмас. Ҳолбуки, инсон табиатига мутлақо зид, ҳаром нарсада қандай даво ёки шифо бўлиши мумкин? 

Шамсиддин ибн Жавзиянинг “Тиббун набавий” номли асари Ислом оламида жуда машҳур. Шу асарнинг бирон жойида пешоб билан даволаш ҳақида гап йўқ. Ёки Ибн Сино бобомизнинг “Тиб қонунлари” номли асари ҳам бундай “шифо”лардан буткул йироқ. Шунча покиза неъматлар, қанчадан-қанча соф доривор гиёҳлар турганида пешоб билан даволаш деган сўзнинг ўзи уят. Аллоҳ таоло барчаларимизни тўғри йўлдан адаштирмасин”.

ЎМИ Матбуот хизмати

Аллоҳ таоло Қуръони Каримда Иброҳим алайҳиссаломни мақтаб шундай деган:

إِذْ جَاء رَبَّهُ بِقَلْبٍ سَلِيمٍ

“Ўшанда у ўз Роббига соғлом қалб ила келмишди” (Соффат сураси, 84-оят).

Шу ўринда савол туғилади. Хўш, салим қалб нима?

Салим қалб ҳақида айтилган энг мос таъриф қуйидагичадир: “Аллоҳнинг амрига ва наҳийсига тескари бўлган шаҳватлардан, Унинг берган хабарига зид бўлган шубҳалардан саломат бўлган қалбдир. Бундай қалб Аллоҳдан бошқага бандалик қилишдан саломат бўлган бўлади. Аллоҳни яхши кўрган, Расулининг ҳукмига рози бўлган, бўйинсунган, Унинг Ўзидан қўрққан, Ўзидан умидвор бўлган, Ўзига таваккул қилган, Ўзига суянган, Ўзига бўйинсунган, ҳар қандай ҳолатда ҳам Унинг розилигини устун қўйган, Унинг ғазабига олиб борадиган ҳар қандай нарсадан узоқ бўлган қалбдир”.

Аллоҳ таоло Иброҳим алайҳиссаломни имом, етакчи қилди, ички дунёлари пок, қалблари салим эди. Аллоҳ таоло бунга Ўзи гувоҳлик бериб шундай деган:

“Ўшанда у ўз Роббига соғлом қалб ила келмишди”.

Шубҳа йўқки, Иброҳим алайҳиссаломнинг баъзи сифатларини, у кишига келган синовларни Қуръонда ўқиб билганмиз. У кишининг қилган тасарруфларидан маълум бўладики, шубҳасиз у зот салим қалб эгаси бўлганлар.

Ривоят қилинишича, Иброҳим алайҳиссалом бирор марта душманлари ҳаққига, гарчи улар кўп озор берган бўлсалар ҳам, дуоибад қилмаган эканлар.

Қуръонда душманлари ҳаққига қилган дуолари мана бундай келган:

وَمَنْ عَصَانِي فَإِنَّكَ غَفُورٌ رَّحِيمٌ

“Ким менга осий бўлса, албатта, Ўзинг мағфират қилгувчи ва раҳмлисан” (Иброҳим, 36).

Аммо мўминларнинг ҳаққига қилган дуолари эса Қуръонда ҳам, ҳадисда ҳам кўп келган. Макка аҳлига барака сўраб дуо қилганлари машҳурдир. Ҳатто биз бугунги кунда бу дуонинг ижобатини кўриб турибмиз.

У кишининг қалблари салим эканини кўрсатадиган ишлардан яна бири оталари ҳақига қилган дуоларидир. Оталарининг Аллоҳнинг душмани экани маълум бўлгач, ундан узоқлашганлар.

Иброҳим алайҳиссаломнинг суҳбатларидан, муноқашаларидан у кишининг сийратлари нақадар пок бўлгани, қалблари салим бўлгани, ўз нафсларининг истакларидан узоқ бўлганлари яққол кўринади. У киши нафақат салим қалб бўлишга сабаб бўладиган ишларни қилардилар, балки асосий ғамлари қалбларининг саломатлигига эришиш эди. Шунинг учун ҳам у киши мана бундай дуо қилганлар. Буни Аллоҳ таоло Қуръонда келтирган:

وَلَا تُخْزِنِي يَوْمَ يُبْعَثُونَ

“Ва қайта тирилтириладиган кунда мени шарманда қилмагин”.

يَوْمَ لَا يَنفَعُ مَالٌ وَلَا بَنُونَ

“У кунда на мол манфаат берар ва на болалар”.

إِلَّا مَنْ أَتَى اللَّهَ بِقَلْبٍ سَلِيمٍ

“Магар ким Аллоҳ ҳузурига тоза қалб ила келар, (ўша манфаат топар)” (Шуаро сураси, 87-89-оятлар).

Барчамиз ушбу дуога қанчалар муҳтожмиз. Чунки, барчамиз ўша кунда Роббимиз ҳузурига салим қалб билан боришни истаймиз.

Ҳар бир ота-она, ҳар бир муаллим, мураббий фарзандларини, шогирдларини қалби пок, ахлоқи гўзал этиб тарбия қилишлари лозим. Фарзандларимизни Иброҳим алайҳиссалом душманлари билан қандай муомалада қилган бўлсалар, шундай муомала қилувчи этиб тарбия қилмоғимиз керак. Иброҳим алайҳиссалом душманларга Аллоҳдан ҳидоят, истиқоматга рағбат сўраб дуо қилганлар. Тиллари иффатли, ҳикматли эди.

Энди ўзимизнинг қалбимизга назар солайлик! Одамларни қўя турайлик. Қалбимизга ким назар солиб турибди?!

Одамлар бизнинг ташқи кўринишимизга, амалимизга, тасарруфларимизга, хатти-ҳаракатларимизга қарайдилар. Лекин улар қалбимизда яширин бўлган нарсаларни билмайдилар. Қалбимизга Аллоҳнинг Ўзи назар солади. Шундай экан, қалбимизни тафтиш қилайлик. Унда ҳасад, кибр, нафс истакларига мойиллик, кўролмаслик, гина, адоват борми? Агар бор бўлса, дарҳол ислоҳ қилиб, мазкур иллатларни илдизи билан йўқотайлик. Роббимиз ҳузурига боришимиздан олдин қалбимизни салим қалб қилишга эришайлик!

Аллоҳ таоло Қуръони Каримда шундай деган:

يَوْمَ تُبْلَى السَّرَائِرُ

“Сирлар фош бўладиган кундадир” (Ториқ сураси, 9-оят).

Яна бир оятда бундай деган:

وَحُصِّلَ مَا فِي الصُّدُورِ

“Ва кўкракларидаги ошкор бўлганда” (Адият сураси, 10-оят).

Билингки, қалбнинг саломатлиги дунёда ҳам, охиратда ҳам фойда келтиради.

Баъзи одамларни кўрамиз, кишилар билан муомала қилганларида мулойим, кечиримли бўлишади. Ўша инсонлар ҳаётлари давомида тинч, хотиржам, бахтли яшаётганларига гувоҳ бўламиз.

Келинг, қалбимизга назар солайлик! Унда бирон касаллик бўлса, тузатишга уринайлик!

Агар қалбингиз салим бўлмаса, касалликларга мубтало бўлган бўлса, дунёда бир илож қилиб яшарсиз, аммо охиратда нима қиласиз?! Ахир охиратда фақатгина салим қалб билан келган кишигина нажот топади-ку!

Аллоҳ таоло қалбларимизнинг саломат бўлишини, охиратда нажот топувчилардан бўлишимизни насиб этсин!

Носир ибн Сулаймоннинг

“Ўшанда у ўз Роббига соғлом қалб ила келмишди”

номли мақоласидан Нозимжон ИМИНЖОНОВ таржимаси

ЎМИ Матбуот хизмати