Инсоннинг кунига қўшнидек ярайдиган киши йўқ. Ота-боболаримиз бежизга “Ҳовли олма, қўшни ол” демаган. Чунки қўшни уйга қараганда жуда муҳимдир. Яна ота-боболаримиз: “Қўшни қўшнининг кулига муҳтож”, “Қўшнинг тинч – сен тинч” деганлар ва бу сўзларнинг асосларини Қуръондан олганлар.

Кишининг оила аъзоларидан сўнг энг кўп юзлашадиган, мулоқот қиладиганлари қўшниларидир. Қўшниларни эъзозлаб уларга яхшилик қилишни ўрганган киши бошқаларни ҳам ҳурматлайди, ҳеч кимга ёмонлик қилмайди. Шунинг учун фарзандларимизга доимо қўшниларга яхшилик қилиш, уларга азият етказишдан сақланиш, қўшничилик одоблари ҳақида насиҳатлар қилишимиз зарурки, токи улар қўни-қўшнинг ҳурматини  жойига қўядиган фарзандлар бўлиб улғайсинлар.

Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи васаллам: “Ким Аллоҳ таолога ва қиёмат кунига иймон келтирган бўлса, қўшнисини ҳурматласин”, дедилар. Бошқа бир ҳадиси шарифда: “Кишининг ёмонликларидан қўшниси омон бўлмаса, у жаннатга кирмайди”, деганлар. Бир куни Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламдан доимо Аллоҳ таолонинг ибодати билан машҳур, лекин қўшнилари билан яхши муомалада бўлмайдиган аёл ҳақида сўралганда у зот: “У хотинда ҳеч яхшилик йўқ. У жаҳаннамга киргувчидир”, дедилар. Юқоридаги ҳадислардан кишининг яхши амаллари мақбул бўлишида, жаннатий бўлишидек орзуси амалга ошишида яхши қўшничиликнинг аҳамияти беқиёс экани, қўшниларини норози қилган ҳолда Аллоҳ таолонинг розилигини топиш мумкин эмаслиги тушунилади.

Ҳадиси шарифларда қуйидагилар қўшничилик ҳақларидан экани айтилган: қўшни ёрдам сўраса, ёрдам бериш; қарз сўраса, қарз бериш; бемор бўлса, ҳолини сўраш, қўшнига бирор яхшилик етса табриклаш; бирор мусибат етса, таъзия билдириб, тасалли бериш; қўшни оламдан ўтса жанозасида қатнашиш; қўшни рози бўлмаса, уйининг деворини унинг уйининг деворидан баланд қилмаслик; тансиқ таомлар пиширганда қўшнига ҳам улашиш; қўшни бирор жойга кетганда уйи ва манзилидан хабардор бўлиш ва сақлаш, чақирса жавоб беришдир.

Динимиз таълимотига кўра, қўшничиликда миллат, дин ва насаб аҳамиятли эмас. Қўшни ким бўлишидан қатъи назар, уни ҳурматлаш, ҳаққини адо қилиш вожиб, унга озор етказиш ҳаромдир.

Ҳазрати Умар розияллоҳу анҳунинг ўғли Абдуллоҳнинг бир яҳудий қўшниси бор эди. Абдуллоҳ розияллоҳу анҳу бир куни туя сўйдилар. У киши хизматкорларига “Қўшнимизни унутма деди ва бир оз вақт ўтиб яна, “Яҳудий қўшнимизни унутмадингми?” деб сўрадилар. Хизматкор, “Тақсир ҳозиргина айтган эдингиз, унга гўшт ажратиб қўйдик, ҳозир олиб чиқиб берамиз”, деди. Уч-тўрт дақиқа ўтиб Абдуллоҳ хизматкорни чақириб, яна сўради. Шунда хизматкор: “Узр сўрайман, шу пайтгача сизга итоатсизлик қилган эмасман, биласиз. Кейин ҳам қилмайман. Нега қўшни ҳақида бунча қайғурасиз?” деб сўради. Шунда Абдуллоҳ розияллоҳу анҳу: “Мен Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламнинг: “Жаброил алайҳиссалом менга ҳамиша қўшни ҳақида васият қилар эдики, мен яқинда қўшнига ҳам мерос берилса керак, деб ўйлардим” деганларини эшитганман”, деди.

Кишига қўшнилари берган баҳо энг энг ишончли маълумот ҳисобланади. Бир киши: “Ё Расулуллоҳ, яхшилик ё ёмонлик қилганимни қандай биламан?” деб сўради. Унга Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам: “Агар қўшниларингиз “яхши қилдингиз” деса, яхшилик қилган; “ёмон қилдингиз” деса, ёмонлик қилган бўласан”, дедилар.

Ҳазрати Умар розияллоҳу анҳу айтадилар: “Кимни қўшниси, яқинлари ва йўлдоши мақтаса, унинг яхшилиги ҳақида шубҳа қилманг”.

Ҳасан Басрий розияллоҳу анҳу айтдилар: “Қўшнига азият бермаслик яхши қўшничилик эмас, яхши қўшничилик, қўшнидан етаётган баъзи азиятларга сабр қилишдир”.

Борини қўшнилар билан баҳам кўриш, қўшнида бор нарсадан тамаъ қилмаслик қўшничиликнинг чиройли бўлиши сабабларидандир. Қўшничилик чегараси ҳақида Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам: “Билингки, қирқ ҳовли қўшнидир”, деганлар. Уломаларимиз бу ҳадисни шарҳлаб: “Олди томондан қирқ ҳовли, орқа томондан қирқ ҳовли, ўнг томондан қирқ ҳовли, чап томондан қирқ ҳовли, қўшнидир” деганлар. Мусулмончиликда қўшни ҳаққи ана шундай улуғдир. Мусулмон киши бу ҳақларни тўғри тушуниб, унга амал қилиб, чиройли қўшничилик қилмоғи, меҳр оқибатли бўлмоғи лозим.

Садриддин АБДУРАШИДОВ,

Олмазор тумани бош имоми хатиби

Ёйдек бўлиб қолгунча намоз ўқисангиз ҳам, ипдек бўлиб  қолгунча рўза тутсангиз ҳам, гуноҳларга тўсиқ бўладиган бир эҳсонингиз бўлмагунча Аллоҳ таоло ибодатларингизни  қабул этмас.

Али ибн Абу Толиб

***

Аллоҳ исломни илм ила зийнатлади, тарбия ила юксалтирди, тақво ила шарафлантирди.

                   Абдуллоҳ ибн Умар

 ***

Сабр – мусибатлар ичида экансиз адабга энг гўзал шаклда риоя этмоғингиздир.

Зуннун Мисрий

***

Гўзал ахлоқнинг энг кичик даражаси машаққатларга бардошли бўлмоқ, сизга ёмонлик қилганга марҳамат қилмоқ, унинг гуноҳларини сўрамоқ ва бутун инсонларга нисбатан меҳрли бўлмоқдир.

                                                                   Ибн Ата

 ***

Ойнинг кечага сабр этиши унинг юзини ойдин қилади. Гулнинг тиконга сабр этиши унга гўзал ҳид бахш этади.

Шайх ат-Тустарий

***

Болага ёмон сўз айтмоғингиз уни ака-укалари ва сиз билан айни шаклда муомала қилишга ўргатади.

Имом Шофий

***

Ихлоссиз қилинган амал юзида подшоҳнинг муҳри бўлмаган сохта пулга ўхшайди.

 Саййид Амир Кулол

 ***

Имконинг бор экан қоч ёмон улфатдан,

Ёмон аҳбоб ёмондир, энг заҳарли илондан,

Илон заҳрини санчиб, жонингдан жудо этар,

Ёмон дўстларинг эса жон ва иймонинг олар.

Холид Бағдодий

***

Аллоҳга хизмат этмоқдан бахтли бўлган кишига бутун мавжудотлар хизмат этмоқдан бахтиёрлик ҳиссини тўяди. Кимнинг кўнгли Аллоҳ ила бахтли бўлса, уни кўрган ҳар кишининг кўзи қувнайди.

Яҳё ибн Муоз

***

Бир кишининг илми уни Аллоҳ таоло ман этган нарсалардан қайтармаса, у одам катта таҳлика ичидадир.

Имом Абу Ҳанифа

***

Эй нафсим! Агар бир бола кийимингда чаён бор деса, унинг гапини эшитар-эшитмас ҳеч қандай далил ва исбот талаб қилмасдан кийимингни ечиб отасан. Олимларнинг, ҳакимларнинг, валийларнинг ва пайғамбарларнинг гапларининг сенга ўша боланинг гапича ҳам қадри йўқми?  Ёки жаҳаннам оташи, кишанлари, заққум ва темир калтаклари, йиринг ва заҳарлари, илон ва чаёнлари қисқа вақт оғриғини тортадиганинг дунё чаёнидек сенга қўрқинчли кўринмайдими?

Бу ҳолатинг асло ақл иши эмас. Агар ҳайвонлар сенинг аҳволингни англаганида устингдан кулар эди. Шоядки, шу айтганларимни англаган ва инонган бўлсанг.  У ҳолда нега ибодатларингни эртага қолдиряпсан? Ҳолбуки, ўлим сенга жуда ҳам яқин ва сен ҳеч кутмаган вақтда бўғзингдан олади.

 Имом Ғаззолий

***

Илмий мутолаа қалбнинг энг инжа ва энг сирли нуқталарини ҳаракатга келтиради, инсонда буюк туйғулар уйғотади.

Имом Шофий

Робия ЖЎРАҚУЛОВА тайёрлади.

*    *    *

Қадим замонда Африкада бир подшоҳ бўлиб, унинг дўсти бор экан. Дўстининг бир одати бор эканки, у нима иш содир бўлса, яхши бўлса ҳам, ёмон бўлса ҳам, "Бу яхши!" дер экан.

Подшоҳ овга чиққан пайтида дўстини ўзи билан олиб борар, у шоҳга милтиғини ўқлаб бериб турар экан. Бир куни милтиқни нотўғри ўқлагани сабабли подшоҳ ундан отганида бош бармоғи узилиб кетибди. Буни кўриб подшоҳнинг дўсти ҳар доимгидек "Бу яхши!" дебди. Оғриқдан ғазабланган подшоҳ: "Йўқ, бу яхши эмас", деб дўстини қамаб қўйишни буюрибди.

Орадан бир йил ўтиб, подшоҳ яна ов қилиб юрганида одамхўр қабила аъзолари уни ўғирлаб кетибди. Подшоҳни устунга боғлаб, ўтин ҳозирлай бошлашибди. Одамхўрлардан бири тасодифан подшоҳнинг битта бармоғи йўқлигини кўриб қолибди. Улар ирим қилиб ногиронларни ейишмас экан. Шу сабабли подшоҳни қўйиб юборишибди. Подшоҳ одамхўрлардан қутилишига сабаб бўлган воқеани эслаб, қилган ишидан уялиб, тезда зиндонга бориб, дўстини чиқариб олибди ва унга бўлган воқеани айтиб берибди. Дўсти унинг гапларини тинглаб "Бу яхши!" дебди. Подшоҳ ҳайрон бўлиб сўрабди: "Нега яхши бўлади, ахир мен сени бир йил зиндонда сақладим-ку?!" "Яхшилиги шундаки, агар мен зиндонда бўлмаганимда сиз билан овга борар ва одамхўрларга ем бўлар эдим".

Хулоса. Ҳар бир ишда бир яхшилик бўлади. Баъзида биз яхшилик деб ўйлаган нарсанинг кетидан ёмонлик келиши ва баъзан биз ёмонлик деб ўйлаган нарсанинг кетидан яхшилик келиши мумкин.

Акбаршоҳ Расулов тайёрлади

Тонг ёришиб, зулмат ўз ўрнини қуёшнинг заррин нурларига бўшатиб бергач, дарахт шохидаги булбул завқланиб, ҳаёт гўзаллигини тараннум эта бошлади. Ўрмон жонзотлари роҳатланиб унинг хонишини тинглар эди.

Қарға хушовоз булбулга ҳасад қилиб бор овозда қағиллай бошлади. Қарғанинг бемаза қағиллаши жониворларнинг кайфиятини тушириб, қулоқларини қоматга келтирди.

– Ҳой, қарға! Булбул сайрасин, унинг овози, оҳанглари бирам ёқимлики...

– Йўқ, менинг овозим яхшироқ, ишонмасангиз, ана йўлда келаётган эшакни ҳакам қиламиз, кимнинг овози ёқимлироқ эканини  ҳакам айтсин.

Эшак ҳакам бўлди, булбул ва қарға навбати билан сайради. Булбулнинг оҳанрабосини жонзотлар  жон қулоғи билан тинглашди.

Қарғанинг овозини эса...

– Қарғанинг овози баландроқ, яна бир оз ҳаракат қилса менга етиб олади,– деди эшак виқор билан.

Шунда булбул йиғлай бошлади.

– Эй булбулжон, йиғлама! Ана шу чексиз ўрмон салтанатида сенинг овозингдек ширали, ёқимли, нафис ва майин овоз йўқ.

– Мен қарға ютгани учун йиғлаётганим йўқ, менинг устимдаги ҳакам эшак  бўлгани учун йиғлаяпман,– деб жавоб берибди булбул.

 Чиноз туманидаги “Ҳазрат Али” жоме масжиди имом-хатиби 

Тойиржон ТУНГАТОВ тайёрлади.