muslimuz
Пайғамбар алайҳиссалом тавсияларига амал қилиш саодатдир!
Бугун, 30 октябрь куни Ўзбекистон мусулмонлари идораси раиси, муфтий Шайх Нуриддин Холиқназар ҳазратлари Жиззах вилояти сафарлари давомида Жиззах шаҳридаги “Хўжа Нуриддин ҳожи” масжидига ташриф буюриб, мўмин-мусулмонлар билан маърифий суҳбат қилдилар.
Муфтий ҳазратлари мамлакатимизда диний-маърифий соҳада амалга оширилаётган кенг кўламли ишлар, хусусан, замонавий масжидлар бунёд этилаётгани, мавжудлари таъмирланаётгани, ҳудудларда Қуръон ва тажвидни ўргатиш курслари фаолияти кенгаяётгани, мадрасаларда таълим сифати ошаётгани, ҳаж-умра қилувчилар сони ортиб борааётганини мамнуният билан таъкидладилар. Энг муҳими, бундай ўзгаришларнинг барчаси юртимизда ҳукм сураётган тинчлик ва осудалик меваси экани, шу маънода, ушбу доруломон кунларнинг қадрига етиш лозимлиги ҳақида ҳам тўхталдилар.
Маърифий суҳбат асносида Муфтий ҳазратлари Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламнинг гўзал хулқлари, хусусан, кишилар ўртасидаги кечиримлилик, катталарга ҳурмат, кичикларга иззат кўрсатиш, ота-онани эъзозлаш ва умр бўйи уларнинг хизматларини бажо келтириш борасидаги набавий кўрсатмаларга амал қилишни ояти карималар, ҳадиси шарифлар, улуғ зотлар ибратлари мисолида тушунтириб бердилар.
Ўзбекистон мусулмонлари идораси
Матбуот хизмати
Фарзанд кўрганда бажариладиган суннатлар
- Муносиб исм қўйиш.
Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам: “Исмларнинг яхшиси бандалик ва ҳамдни билдирганидир”, деганлар. (Абдуллоҳ, Ҳамидуллоҳ, Абдураҳмон каби).
- Чақалоқнинг қулоғига азон ва такбир айтиш.
Рофеъ розияллоҳу анҳу ривоят қилади: “Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламнинг Фотима розияллоҳу анҳонинг фарзанди Ҳасан ибн Алининг қулоғига азон айтаётганларини кўрдим” (Имом Абу Довуд, Имом Термизий ривояти).
Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам: “Кимнинг боласи туғилса-ю, унинг ўнг қулоғига азон, чап қулоғига иқома айтса, унга Умму Сибён[1] зарар етказа олмас”, дедилар.
- Чақалоқнинг сочини олиш, унга атаб ақиқа қилиш.
Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам: “Ҳар бир янги туғилган бола таваллуди муносабати билан етти кунлигида сочи олиниб, исм қўйилиб, ўтказиладиган ақиқа маросими билан гаров қилингандир”.
Агар фарзанд туғилганидан сўнг етти кунда ақиқа қилишга имконият бўлмаса, 14 ёки 21 кунлигида қилинади. Бу муддат ичида ҳам имконият топилмаса, бошқа хоҳлаган вақтда қилса ҳам бўлади.
- Чақалоқнинг танглайини кўтариш.
Абу Мусо розияллоҳу анҳу айтади: “Ўғлим туғилганда уни Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламнинг ҳузурларига олиб бордим. У зот алайҳиссалом ўғлимга Иброҳим деб исм қўйдилар ва хурмо билан танглайини кўтардилар. Унга барака тилаб дуо қилдилар” (Имом Бухорий, Имом Муслим ривояти).
5. Чақалоқнинг ҳаққига дуо қилиш.
Туғилган чақалоқнинг ҳаққига ушбу дуони қилиш: "Аллоҳуммажъалҳу тақиййан баарон рошийдан ванбитҳу фил Ислами набаатан ҳасанан".
Даврон НУРМУҲАММАД
[1] Умму Сибён болаларга зиён етказадиган жин тоифаси.
Сиз қайси бирини танлайсиз?
-
Одамларнинг энг олими бўлишни истасангиз – Аллоҳга тақво қилинг.
-
Одамларнинг энг бойи бўлишни истасангиз – Аллоҳ берган неъматларига қаноат қилинг.
-
Одамларнинг энг адолатлиси бўлишни истасангиз – Ўзингизга ёққан нарсани бошқаларга ҳам раво кўринг.
-
Одамларнинг энг яхшиси бўлишни истасангиз – Инсонларга манфаат етказишга ҳаракат қилинг.
-
Аллоҳга энг яқин банда бўлишни истасангиз – Аллоҳ таолони кўп зикр қилинг.
-
Иймонингиз комил бўлишини истасангиз – Хулқингизни гўзал қилинг.
-
Муҳсинлардан бўлишни истасангиз – Аллоҳ таолога Уни кўриб тургандек ибодат қилинг. Агар бунга қодир бўлмасангиз У Зот сизни кўриб турганини унутманг.
-
Итоат этувчилардан бўлишни истасангиз – Аллоҳнинг фарзларини ўз вақтида адо этинг.
-
Қиёмат куни юзингиз нурли бўлишини истасангиз – Ҳеч кимга зулм қилманг.
-
Қиёмат куни Аллоҳ таоло сизга раҳм қилишини истасангиз – Инсонларга раҳм қилинг.
-
Аллоҳ гуноҳларингизни кечиришини истасангиз – Истиғфор айтинг.
-
Инсонларнинг энг саховатпешаси бўлишни истасангиз – Мусибатларингизни одамларга билдирманг, уларга шикоят қилманг.
-
Одамларнинг энг кучлиси бўлишни истасангиз – Аллоҳга таваккул қилинг.
-
Аллоҳ ризқингизни кенг қилишини истасангиз – Доимо таҳоратли ҳолда юришга одатланинг.
-
Аллоҳ ва Унинг Расулига муҳаббатли бўлишни истасангиз – Аллоҳ ва Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам яхши кўрган нарсаларни яхши кўринг.
-
Қиёмат куни Аллоҳнинг ғазабига учрамасликни истасангиз – Аллоҳ яратган бирорта махлуқотга ғазаб қилманг.
-
Дуоларингиз қабул бўлишини истасангиз – Луқмангиз ҳалол бўлишига эътиборли бўлинг.
-
Қиёмат куни Аллоҳ таоло айбларингизни беркитишини истасангиз – Одамларнинг айбларини яширинг.
-
Гуноҳларни нима ювиб юборади? – Кўз ёшлари, хушуъ-хузуъ ва беморлик.
-
Қайси яхшилик Аллоҳ учун энг севимли? – Хусни хулқ, тавозеъ, мусибатларга сабр қилиш.
-
Аллоҳнинг наздида амалларнинг энг ёмони қайси? – Ахлоқсизлик ва бахиллик.
-
Аллоҳнинг ғазабини нима кетказади? – Махфий садақа ва силаи-раҳм.
-
Жаҳаннам оловини нима ўчиради? – Бало-офат ва мусибатларга сабр қилиш.
Даврон НУРМУҲАММАД
Ислом сўзининг 5 маъноси
Ислом сўзи “салима” “ясламу”, “салааман” ва “салааматан” каби сўзларнинг ўзагидан олинган.
Ислом сўзининг маъноси турли маъноларни англатсада, бироқ барча маънолар бир эзгу мақсад – тинчликка йўналгандир. Аллоҳ таоло Қуръони каримда бундай марҳамат қилган:
“Эй, иймон келтирганлар! Исломга тўлиғича киринг. Ва шайтоннинг изидан эргашманг” (Бақара сураси, 208-оят).
Тилшунос олим Абу Амр Шайбоний ушбу оятдаги “силм” сўзини Ислом деб шарҳлайди.
Ушбу ояти каримадаги “каафатан яъни тўлиғича, ёппасига” сўзи барча инсонлар тинчлик йўлини тутишлари лозимлигини билдиради. Аллоҳнинг амр фармонига итоат этган ҳолда ҳамиша аҳил ва иноқликда яшашлари даркор.
Абдуллоҳ ибн Амр розияллоҳу анҳумодан ривоят қилинади. Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам мусулмон бандани таърифлаб: “Мусулмон бошқа мусулмонларга тили билан ҳам, қўли билан ҳам озор етказмаган кишидир”, дедилар (Имом Бухорий, Имом Муслим, Имом Термизий, Имом Аҳмад, Ибн Ҳиббон ривояти).
Бу ҳадисга кўра, мусулмон сўзи “барчага яхшилик истовчи, дилозорликдан йироқ” каби маъноларни ифодалайди.
Шунинг учун ҳам, мусулмонлар ўзаро муомалаларини доимо бир-бирларига тинчлик тилаш, яъни саломлашиш билан бошлайдилар. Аллоҳ таоло бундай марҳамат қилади: “Сизларга салом бўлсин, Роббингиз Ўз зиммасига раҳматни ёзди” (Анъом сураси, 54-оят).
Араб тилидаги салом сўзининг тўрт хил маъноси бор.
Биринчиси, “салима” сўзининг масдари “салаам” бўлиб, у турли “бало-офатлардан омонда бўлиш”ни англатади.
Иккинчиси, “салаама” сўзининг кўплик шакли, у “тинчлик ва омонлик” каби маъноларни билдиради.
Учинчиси, Аллоҳ таолонинг гўзал исмларидан бири бўлган “ас-Салом”, яъни, “барча нуқсонлардан саломат, тинчлик-хотиржамлик берувчи” деган маънони англатади.
Тўртинчиси, “салам” яъни, “серсоя ва ҳамиша яшил бўлиб турувчи дарахт”дир.
Абу Исҳоқ Зужажнинг фикрига кўра, “салаам” сўзи “саллама”дан олинган бўлиб, “инсоннинг оғир синов, ғам-алам ва ташвишлардан омонда бўлиши”ни англатади (Абу Мансур Муҳаммад ибн Аҳмад ал-Азҳарий. Таҳзибул луғат. Ж.4. – Б.292.).
Шунингдек, жаннатнинг номларидан бири “Дорус-салом” (тинчлик диёри) деб номланган. Аллоҳ таоло бундай марҳамат қилади: “Уларга Роббилари ҳузурида дорус-салом (тинчлик уйи) бордир” (Анъом сураси, 127-оят); “Аллоҳ (одамларни) тинчлик диёри (жаннат)га чорлайди ва хоҳлаган кишини тўғри йўлга ҳидоят этади” (Юнус сураси, 25-оят).
Жаннатда фақат тинчлик, хотиржамлик, саломатлик, роҳат-фароғат, анвойи нозу неъматлар бўлгани, унда ўлим, касаллик, уйқу, ғам-ташвиш деган нарсалар йўқ.
Имом Асфаҳонийнинг фикрига кўра, “салаам” ва “салаама” сўзлари барча мусибат, ғам, ташвишлардан четда бўлиш маъносини англатади. Аллоҳ бундай марҳамат қилади: “Магар ким Аллоҳ ҳузурига тоза қалб ила келар, (ўша манфаат топар)” (Шуаро сураси, 89-оят).
Тоза қалб – турли зулм ва ёмонликлардан ҳоли бўлган қалбдир. Шунингдек, Қуръони каримда тинчлик, хотиржамлик ҳақида яна бошқа кўплаб оятлар мавжуд бўлиб, улар қуйидагилардан иборат:
“У (жаннат)ларга тинчлик, омонлик ила киринглар (дейилур)” (Хижр сураси, 46-оят);
“Биздан (бўлмиш) саломатлик ва сенга ва сен билан биргаликдаги жамоаларга (аталган) баракотлар билан (кемадан ерга) тушгин!” (Ҳуд сураси, 48-оят);
“У билан Аллоҳ ризосини топишга интилганларни (У) тинчлик ва саломатлик йўлларига йўллаб, Ўз изни билан уларни зулматлардан нурга чиқарур ва тўғри йўлга ҳидоят қилур” (Моида сураси, 16-оят);
“ ... жоҳил кимсалар (бемаъни) сўз қотганда «Саломатлик бўлсин!» деб жавоб қиладиган кишилардир” (Фурқон сураси, 63-оят).
“(Уларга) раҳмли Парвардигор (томони)дан салом (айтилур)” (Ёсин сураси, 58-оят);
“(Аллоҳ йўлида турли машаққатларга) сабр қилиб ўтганларингиз сабабли (энди бу ерда) сизларга тинчлик бўлгай” (Раъд сураси, 24-оят).
Бу оятлар Ислом – тинчлик, омонлик, хотиржамлик ва сиҳат-саломатлик дини эканининг яққол исботи саналади.
Юқорида таъкидланганидек, яшил дарахт ҳам Ислом сўзининг луғавий маъноларидан бири ҳисобланади. Араб тили луғатига оид икки машҳур “Лисанул араб” ва “Таҳзибул луғат” асарларида Имом Аъзам Абу Ҳанифа раҳматуллоҳи алайҳининг қуйидаги сўзлари келтирилади:
“Ас-салаам абадий яшил, улкан бир дарахтдир” (Ибн Манзур Африқий. Лисанул-араб. Ж.12. – Б.297).
Бир қатор луғатшунос олимлар “ас-салаам” сўзи “яшил дарахт” маъносини англатишини қўллаб қувватлашган. Чунки бу дарахт ҳатто кузда сарғаймайди, ҳеч чиримайди ҳам.
Буюк луғат олимларидан бири Абу Муҳаммад Абдуллоҳ ибн Баррийнинг фикрига кўра, бу дарахт “салм” деб номланади ва унинг кўплик шакли “салаам” ҳисобланади. Унинг бундай аталишига сабаб, дарахт ҳамиша яшил рангда ва серсоя эканлигидир.
Шунингдек, нарвон араб тилида “суллам” деб аталади. Бу ҳақда Зужаж бундай ёзади: “Суллам” сўзи “нарвон” маъносини англатади, чунки у орқали сен кўтарилмоқчи бўлган жойга соғ-саломат етиб оласан (Ибн Манзур Африқий. Лисанул-араб. Ж.12. – Б.297).
Юқорига чиқиш ёки кўтарилишнинг нарвондан бошқа йўллари кўпинча шикастланиш ё жароҳатланиш каби бахтсиз ҳолатлар билан якун топиши мумкин. Шу боис, нарвон сабабли турли хавф-хатарлардан саломат, хотиржам бўлингани учун араб тилида нарвон суллам деб номланган. Қуръони каримда бундай марҳамат қилинади: “ёки осмонга нарвон қўйиб” (Анъом сураси, 35-оят).
“Лисанул-араб” асари муаллифи Ибн Манзур эса “суллам” сўзини қуйидагича шарҳлайди: “Суллам бу – катта челак дегани” (Ибн Манзур Африқий. Лисанул-араб. Ж.12. – Б.201).
Пақир – қудуқдан сув олиш воситаси бўлиб, қадимда одамлар унинг ёрдамида қудуқлардан сув олишарди. Лекин нега айнан челак “суллам” деб аталади? Чунки одамлар унинг ёрдамида сув тортиб чанқоғини қондиришган, уйларига олиб кетиб, таҳорат учун ишлатишган.
Сув – барча махлуқот, жонзот, наботот ва ўсимлик учун салқинлик, сокинлик, тириклик ва ҳаёт манбаи. Шунинг учун унга эришиш восита бўлган челак “суллам” дейилади.
Бир сўз билан айтганда, Ислом – тинчлик, омонлик ва хотиржамлик дини. Тинчлик – Ислом динининг шиори, бош ғояси. Унинг таълимоти башариятни тинчликка чақириш, ер юзида осойишта ҳаёт ўрнатиш, инсонларнинг ўзаро меҳр-мурувватли бўлишга чақиришдан иборатдир. Зўравонлик, жанжал, қотиллик ва бузғунчиликларнинг ҳар қандай кўринишини қоралайди ҳамда улардан қайтаради.
Даврон НУРМУҲАММАД
Ибодатга бошлайдиган амал
Илм пайғамбарлар мероси, бойлик эса подшоҳлар ва бойларнинг меросидир.
Илм ўз эгасини сақлайди, мол-дунёни эса эгаси қўриқлайди.
Илм қанча сарфланса шунча кўпаяди, пул эса сарфлангани сари камаяди (инфоқ, эҳсон, садақадан ташқари).
Мол-дунё солиҳда ҳам, фожирда ҳам бўлиши мумкин, аммо (фойдали) илмга фақат мўмин эга бўлади.
Илм ўз эгасига қабрда ҳам ҳамроҳ бўлади, бойлик эса инсон вафот этганидан кейин уни тарк этади (қилган садақаларидан ташқари).
Илм ҳокимдир, у бойликни бошқаради. Мол-дунё эса бошқарилади.
Бойлик эгаси бир кечада қашшоқ ё камбағал бўлиб қолиши мумкин, аммо илм соҳибида бундай қўрқув йўқ.
Олимга подшоҳлар муҳтож бўладилар, мол-дунё эгаси эса фақир ва мискинларга керак.
Бойлик инсонни дунё муҳаббатига етаклайди, илм эса Аллоҳ таолога ибодат қилишга бошлайди.
Бойлик ҳалокатга сабаб бўлиши мумкин. Ўғрилар қанча бойларнинг мол-дунёсини хонавайрон қилишди. Илм эса инсон вафот этганидан кейин соҳибига ҳаёт бериб туради.
Илмнинг саодати доимий, бойликники вақтинчадир.
Олимнинг қадр-қиммати илми ила, аммо бойнинг қадри мол-дунёси билан ўлчанади.
Бой одам бойлиги билан инсонларни дунёга, олим эса ўз илми билан охиратга чорлайди.
Даврон НУРМУҲАММАД