Буюк аллома Алишер Навоийни хотирлаш ва улкан мерос бўлиб қолган қўлёзмалар билан танишиш мақсадида Тошкент ислом институти талаба-қизлари ўқитувчилари ҳамроҳлигида Алишер Навоий номидаги Давлат адабиёт музейига ташриф буюрди. Музей экспонат ва қўлёзмалари билан танишиш жараёнида талаба-қизлар аллома қолдирган улкан мерос билан танишиб, қўлёзмаларни ўқиди. 

Шунингдек, талабалар ўзбек адабиётининг бой тарихи, буюк намоёндалари, ўрта асрлар, яқин ўтмиш ва замонавий адабиёт вакилларининг ижодлари билан танишди. 

Айниқса, буюк мутафаккир Алишер Навоийнинг фаолиятига оид илмий мерослар талабаларда катта қизиқиш уйғотди. 

Маълумот ўрнида Ўзбекистоннинг энг йирик илмий муассасаларидан бири – Алишер Навоий номидаги давлат адабиёт музейи 1939 йилда ташкил этилган. Айнан шу ерда ўзбек халқининг адабий мероси ёдгорликлари сақланади. 

Музей фондида 17 000 дан ортиқ экспонатлар – бадиий асарлар, археологик обидалар, қўлёзмалар, ҳужжатлар, ўзбек адабиёти маданиятининг кўп асрлик тарихини акс эттирувчи фильмлар мавжуд. Шунингдек, бу ерда мамлакатимиз ёзувчиларининг ҳаёти ва ижоди тўғрисидаги 65 мингдан ортиқ ҳужжатлар тўпланган. 

Тошкент Ислом институти
Матбуот хизмати

Шу йил 12 февраль куни Ўзбекистон мусулмонлари идораси томонидан белгиланган режага асосан Бухоро вилоятида фаолият олиб бораётган расмий отинойилар учун билим ва малака имтиҳони бошланди.

Мазкур жараёнда Ўзбекистон мусулмонлари идораси Бухоро вилояти вакили Жобир домла Элов, вакил ўринбосари Отабек домла Авезов, Дин ишлари бўйича қўмитанинг вилоят бошқармаси бош мутахассиси Юсуф Саломов, вилоят бош имом-хатибининг хотин қизлар масалалари бўйича масъули Ризвоной Баҳрамовалар иштирок этди.

Ўтказилаётган имтиҳондан асосий мақсад отинойиларнинг профессионал малакаси ва касбига муносиблиги даражасини холисона баҳолаш, зиммасига юкланган вазифалар ҳамда функцияларни бажариш юзасидан масъулиятини оширишдан иборатдир.

Билим ва малака синови изчиллик ва шаффоф тарзда ўтказилмоқда. 

Ўзбекистон мусулмонлари идораси
Бухоро вилояти вакиллиги
Матбуот хизмати

Cавол: Шаъбон ойида рўза тутишни ният қилиб турибмиз. Оғиз очиш ва ёпиш вақтлари ва дуоларини айтиб юборсангиз, илтимос.

Жавоб: Бисмиллаҳир Роҳманир Роҳим. Дарҳақиқат, Кўплаб ҳадиси шарифларда Шаъбон ойида нафл рўза тутишга тарғиб қилинган. Жумладан, Оиша разияллоҳу анҳодан ривоят қилинади: “Расулуллоҳ саллаллоҳу алайҳи васаллам Шаъбон ойини жуда ҳам кам (ҳолатларда) рўзасиз ўтказардилар” (Имом Бухорий ва Имом Муслим ривояти).

Усома ибн Зайд разияллоҳу анҳу ривоят қиладилар: "Бир куни мен Расулуллоҳ саллаллоҳу алайҳи васалламга шундай савол бердим: “Ё Расулуллоҳ, мен (Рамазондан ташқари) бирорта ойда Шаъбондагидек рўза тутганингизни кўрмадим?" Расулуллоҳ саллаллоҳу алайҳи васаллам дедилар: "Бу шундай ойки, одамлар Ражаб билан Рамазон ўртасида ундан ғафлатда қолишади. Бу ойда амаллар Роббул аъламийнга кўтарилади. Шундай экан, мен амалимни ўзим рўзадор ҳолимда кўтарилишини яхши кўраман", дедилар (Имом Насоий ривояти).

Нафл рўзанинг вақти тонг отгандан қуёш ботгунча. Ҳаво булутли бўлмаганда оддий кўз билан ҳам тонг отиши ва қуёш ботишини билиб олиш мумкин. Киши тонг отгани ёки қуёш ботганини аниқлай олмаса ёки ҳаво булутли бўлса, намоз вақтларини кўрсатувчи тақвимдан фойдаланади. Тақвимда “Тонг” деб ёзилган вақт оғиз ёпишнинг охирги вақти. Ўша вақтдан кейин еб-ичса, рўзаси дуруст бўлмайди. Лекин саҳарликдан ухлаб қолган одам ҳеч нарса еб-ичмасдан нафл рўзани ният қилиб, тутиб кетаверади. “Шом” деб ёзилган вақт эса оғиз очиш вақтидир. Ундан аввал оғиз очиб юборилса, куни бўйи тутган рўзасини бузиб қўяди.

Нафл рўзанинг аксар ҳукмлари фарз рўзаникига ўхшайди, фақат ниятда “Тонг отгандан то қуёш ботгунча нафл рўза тутишни ният қилдим”, дейилади. Оғиз ёпишда махсус дуо йўқ, у пайтда юқорида айтилгандек қилиб ният қилинади. Ифторлик (оғиз очиш) дуоси қуйидагича:

اَللَّهُمَّ لَكَ صُمْتُ وَبِكَ آمَنْتُ وَعَلَيْكَ تَوَكَّلْتُ وَعَلَى رِزْقِكَ أَفْطَرْتُ، فَاغْفِرْلِى مَا قَدَّمْتُ وَمَا أَخَّرْتُ

Ўқилиши: "Аллоҳумма лака сумту ва бика аманту ва аълайка таваккалту ва аълаа ризқика афторту, фағфирлий ма қоддамту ва маа аххорту".

Маъноси: Аллоҳим! Ушбу рўзамни Сен учун тутдим, Сенга иймон келтирдим, Сенга таваккал қилдим ва берган ризқинг билан ифтор қилдим. Менинг аввалги ва кейинги гуноҳларимни мағфират қилгил. Валлоҳу аълам.

Ўзбекистон мусулмонлари идораси Фатво маркази.

Бир киши чошгоҳ вақти уламолардан бирининг уйига келиб, эшикни тақиллатибди ва шошилиб сўрабди: “Мен нафл рўза тутган эдим, кейин унутиб битта бодринг еб қўйдим, энди рўзам нима бўлади?”.

Олим дебди: “Хоҳлаганингча бодринг еявер, сенга бўлаверади. Лекин бундан олдин фалончидан тортиб олган ерни эгасига қайтиб бер!”.

Доктор Мустафо Маҳмуд раҳимаҳуллоҳ айтардилар: “Мен Каъбани тавоф қилганимда ўзимга савол бераман: Мусулмонларга не бўлдики, ҳозир Аллоҳдан қўрқув билан, қалблари титраган ҳолда тавоф қиляптилар-у, бироқ кетгандан кейин ҳаммалари ҳар қаёққа тарқаб, кимдир ўзининг атрофида, кимдир ўз номи атрофида, яна кимдир шайтони атрофида айланишда давом этади… Аллоҳ таоло тавоф қилишга буюрганда шунчаки ҳаракатларни бажаришни ирода қилганмиди..? Ёхуд бундан ҳаётни бутунлай яхшилаб тўғри тарафга ўзгартирадиган диний шиорни кўзлаганмиди? Йўқ иккиси ҳам эмас! Аллоҳ бутун ҳаётимиз унинг хоҳиши атрофида айланишини, тавоф этишини ирода қилган! Агар араблар ҳозиргидек битта нуқта атрофида айланишганида, оқу қора, ҳар турли одамни худди Каъба атрофида жамлангандек бир сафда жамлаганларида эди, асло хорликка юз тутмас эдилар, ҳозир кўриб турганимиздек дунё бўйича учинчи ёки тўртинчи ўринга тушиб қолмас эдилар. Мен ўзимга ўзим жуда ҳайратланиб савол бераман: “Қандай қилиб, битта Каъба атрофида тавоф қиладиган мусулмонлар бир бирларини ўлдириши, бир бирига қарши уруш очиши мумкин? Унда биргаликда тавоф қилишларидан нима маъни? Каъба атрофида бир сафда жамланишлари қаерда қолади? Хўш шундай қилсалар тавофларига муносиб иш қилган бўладиларми?! Аллоҳу акбар деган гапларига лойиқ иш қилган бўладиларми? Йўқ, дунё улар учун барча нарсадан устун. Улар кўринишидан Каъбанинг атрофида тавоф қилаётган бўлсалар-да, аслида бошқаларни писанд қилмай, фақат ўз фикрларини маъқуллаб, ўз хоҳиш-истаклари атрофида тавоф қилмоқдалар. Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам ҳузурларига бир аъробий келиб, беш маҳал намозни ўқийман, бундан кўпайтирмайман ҳам, камайтирмайман ҳам деганида У зот алайҳиссалом: “Агар гапида турса нажот топгай” дегандилар ва жуда ҳам ҳақ сўзни айтгандилар. Арабларда бу сўз ҳали ҳануз ишлатилади, улар яхши ишлар қилишга ваъда берган одамга қарата: “Агар ҳақиқатдан гапида турса нажот топади”, дейишади".

Доктор Ҳассон Шамси Пошонинг "Метин қоялар" китобидан

Ғиёсиддин Ҳабибуллоҳ, Неъматуллоҳ Исомов таржимаси.

Ёшлигимда отамдан кундалик харажатларим учун пул олардим. Дадам менга ўзимга етадиган миқдорда пул берардилар. Мен у пулларимни эҳтиёжимга қараб ишлатиб, ортиб қолганини йиғиб қўярдим.

Баъзида отам менга пулни керагидан бироз кўпроқ ҳам берардилар. Масалан, ҳар куни 200 сўм берсалар, айрим кунлари 250-300 сўм берардилар. Кейин менга “Ортган пулга синглингга музқаймоқ олиб берарсан” деб қўярдилар.

Баъзи кунлари “Ўғлим, агар ортиқча пулинг бўлса, ёнингдаги дўстларинг, ака-укаларинг, опа-сингилларингни ҳам унутмагин, уларга ҳам нимадир ҳадялар қилиб, хурсанд қилиб тургин” дердилар.

Отамнинг пул беришдаги шундай тарбиялари билан оила аъзоларим, дўстларим ва бошқа яқинларимни ҳам ўйлайдиган бўлиб ўсдим. Агар уйда ёки ҳамёнимда ортиқча пул пайдо бўлса, яқинларимдан қайси бири ёрдамга муҳтожлиги ҳақида ўйлаш менга мактаб давримдан одат бўлиб қолган эди.

Бугун отамнинг мени шундай тарбия қила бошлаган вақтларидан 20 йил ўтибди. Лекин пул масаласида ўша 20 йил олдин қандай бўлсам, ҳозир ҳам шундай ҳолатни бошимдан ўтказаман. Қўлимга пул тушдими, биринчи навбатда ўзимнинг ва оиламнинг эҳтиёжларига сарфлайман. Ундай кейин отамнинг насиҳатларини ёдимда сақлаган ҳолда қариндошлар, қўни-қўшнилар, дўстларимдан муҳтожларига беришга ҳаракат қиламан.

Ёшлигимда бу хайрли ишлар отам берган пуллардан бўлар эди. Бугун эса ўзим ишлаб топган пулга бўляпти. Аммо барибир ўша ёшлигимдагидек отамнинг насиҳатлари ва тўғри тарбиялари ҳосиласи ўлароқ бўляпти бу хайрли ишлар. Шу сабаб бу хайриялардан марҳум отамга ҳам насиба бориб туришидан умидворман.

Доктор Абдуллоҳ Муҳаммад Абдулмуътининг
"Фарзанд тарбиясида 700 та сабоқ" китобидан
Ғиёсиддин Ҳабибуллоҳ, Камронбек Ислом таржимаси.