muslim.uz

muslim.uz

Четвер, 20 сентябрь 2018 00:00

Ҳар ким ўзининг меросини олади

Олимларни ҳурмат қилиш ояти карима ила собит бўлган шариат ҳукми. Аллоҳ таоло Қуръони каримда:

يَرْفَعِ اللَّهُ الَّذِينَ آَمَنُوا مِنْكُمْ وَالَّذِينَ أُوتُوا الْعِلْمَ دَرَجَاتٍ وَاللَّهُ بِمَا تَعْمَلُونَ خَبِيرٌ

“Аллоҳ сизлардан имон келтирган ва илм ато этилган зотларни (баланд) даража (мартаба)ларга кўтарур. Аллоҳ қилаётган (барча яхши ва ёмон) амалларингиздан хабардордир” (Мужодала сурасининг 11-ояти), деб бандаларига олимларнинг мартабасини Ўзи кўтариб қўйганининг хабарини берган.

Шундай экан, Буюк Яратувчининг Ўзи мартабали қилиб қўйган зотларга ҳасад қилиш, уларни қасдан камситишга уриниш учун одамнинг жоҳиллиги тенгсиз даражада бўлиши керак.  Негаки, фаҳму фаросати бор ҳар бир киши Аллоҳнинг амрига итоатсизлик қилиш – ўз бошини балолар жодуси остига қўйиш эканини дарров фаҳмлайди.

Пайғамбар соллаллоҳу алайҳи ва саллам ҳам ҳадиси шарифларида олимларнинг мартабаси қанчалик баланд эканини жуда ҳам аниқ ифода этиб:

أَنَّ النَّبِيَّ صلى الله عليه وسلم قَالَ: «اَلْعُلَمَاءُ وَرَثَةُ الْاَنْبِيَاءِ فَاِنَّ الْاَنْبِيَاءَ لَمْ يُوَرِّثُوا دِينَارًا وَلاَ دِرْهَمًا فَاِنَّمَا وَرَّثُوا الْعِلْمَ «

Олимлар пайғамбарларнинг меросхўрларидир. Пайғамбарлар динор ёки дирҳам мерос қолдирмаганлар, балки илмни мерос қилиб қолдирганлар”деганлар (Имом Абу Довуд ва Имом Термизий ривояти).

Парвардигоримизнинг шу мавзудаги амрлари, Пайғамбар соллаллоҳу алайҳи ва салламнинг ушбу мазмундаги ҳадиси шарифларига амал қилган азизларимиз, айнан ана шу сабабли юксак марраларни қўлга киритганлар.

“Гулистон”да ажойиб бир ҳикоят бор: “Икки навжувон қишлоқдан Мисрга келди. бири – илм ўрганиб олим бўлди, иккинчиси – мол жамлади ва Миср амири бўлди. Кунларнинг бирида улар учрашиб қолди ва Миср амири уни мазах қилимоқчи бўлиб: “Буни қара, иккаламиз шаҳарга келган вақтимизда ҳар жиҳатдан бирдек эдик. Энди эса мен Мисрга соҳиб бўлдим, сен келган вақтимизда қандай бўлсанг, ўша ҳолингча турибсан”, деди. Олим унга жавобан: “Сен Қоруннинг меросини қўлга киритдинг, Мен Мусо алайҳиссаломнинг меросини”, деб жавоб берди”. 

Соҳибқирон бобомиз салтанатни бошқаришда ўзи қатъиян амал қилган ва фарзандларига ҳам тавсия қилган ўн икки тамойилнинг еттинчиси уламою машойих, оқилу доноларга ҳурмат кўрсатиш масаласи эканини айтган.

Яна ўзининг қандай қилиб элу юртнинг ҳурматини қозонгани, бепоён ерларни қўлга киритгани ҳақида сўз юритганида «Мен доим саййидларга эҳтиром билан қарардим, уламо ва шайхларни эъзозлардим. Бу кишиларни доимо мажлисларимга чакирардим. Уларни дин масаласи юзасидан айтганларини диққат билан тинглаб олардим ва унга амал қилардим. Шунинг учун менга нисбатан халқнинг меҳри баланд эди ва ҳамма мендан миннатдор эди».

Олимни нега ҳурмат қилиш керак? Чунки олимлик дарров пайдо бўладиган ҳодиса эмас, у игна билан қудуқ қазишдек гап. Жалолиддин Румий ҳазратлари айтганидек,

                        Қанча-қанча  йиллар керак,

Бир марди ҳақ олим бўлиш учун.

Қанча-қанча асрлар керак,

Бир марди ҳақ валий бўлиш учун.

Бинобарин, йиллар давомида машаққатли меҳнатлар, уйқусиз тунлар, тўкилган кўз нурлари, эгилган қадду қоматлар, ўқилган ояти карималар, ҳадиси шарифлар... эвазига олим бўлган кишига Аллоҳ таоло валийлик фазилатини ҳам юқтириб қўядики, бунинг исботини кўришни ният қилиб, олимга тош отиб кўриш – кишининг ўзини кўра-била туриб фалокат гирдобига отишдир. Ақли салим одам бундай номақбулчиликдан ўзини сақлайди ва олиму уламога гўзал муомалада бўлади деб умид қиламиз.

Дамин ЖУМАҚУЛ

 

Республика Маънавият ва маърифат маркази “Ўзбекистон Республикасида 2018 йилда маънавий-маърифий ишлар самарадорлигини ошириш ва соҳани ривожлантиришни янги босқичга кўтаришга доир қўшимча чора-тадбирлар дастури” 39-банди ижросини таъминлаш мақсадида буюк аждодимиз, мотуридия таълимотининг йирик вакили Абу-л-Муин Насафий меросини илмий асосда чуқур тадқиқ этишга қаратилган “Илми зиёси кўзларга тўтиё бўлган аллома” мавзусида республика илмий-амалий конференциясини ташкил этади.

Конференция калом илми ва мутакаллим алломалар, ақидавий мазҳаблар, шунингдек, турли даврларда фаолият кўрсатган оқимлар, фирқалар, тўдалар, мотурудия таълимоти, Абу-л-Муин Насафийнинг ҳаёти ва фаолияти, унинг ижодий мероси маъно-моҳияти; тарихий мерос ва диний қадриятлар аҳамияти; жамият маънавий-маърифий тафаккурини юксалтириш, ёшларда Ватанга муҳаббат ва садоқат, инсонпарварлик фазилатларини тарбиялаш, миллий, диний урф-одат, анъана ва қадриятларнинг ҳаётимиздаги ўрни ва аҳамиятини ҳар томонлама очиб бериш, комил инсон, мукаммал жамият масалалари муҳокамасига бағишланади.

Анжуманда манбашунослар, матншунослар, соҳа мутахассислари, олий ва ўрта махсус таълим тизими профессор-ўқитувчилари, илмий ходимлар, докторантлар, мустақил тадқиқотчилар ва талабалар қатнашиши мумкин. Конференция учун материаллар 2018 йил 1 октябрь кунига қадар Республика Маънавият ва маърифат маркази (Тошкент шаҳри, Бобур кўчаси 9-уй)да қабул қилинади.

Тақдим этиладиган материалларга қўйиладиган талаблар:

-      илмий мақолалар конференция мавзусига оид долзарб мавзуларда, илмий таҳлилларга суяниб, тугалланган фикрлар асосида тегишли таклиф ва тавсиялар тақдим этилган ҳолда бўлиши лозим;

-      илмий мақолалар матнлари таҳрир қилинган ҳолда А4 ҳажмдаги қоғозга, юқоридан ва пастдан 2 см, чапдан 3 см, ўнгдан 1,5 см жой қолдириб, бир нусхада расмийлаштирилган бўлиши лозим. Мақоланинг номи бош ҳарфлар билан ёзилади, 1,5 интервалдан сўнг муаллифнинг фамилияси, исми ва отасининг исми ёзилади,

1 интервалдан кейин ташкилот (иш ёки ўқиш жойи) ва шаҳар номи кўрсатилади. Сўнгра 1,5 интервал қолдирилиб, матннинг мазмуни 1,5 интервалли қаторларда ёзилади, ҳавола ҳар бир бетнинг пастки қисмига жойлаштирилади. Адабиётлар рўйхати талаб қилинмайди.

Матн МС Wорд дастурида, Тimes Неw Роман шрифтида, 14 кегелл катталигида, 3-4 бет ҳажмда тайёрланади ва бир нусхаси юқорида кўрсатилган манзилга – Миллий ғоя ва мафкура тадқиқотларини ташкил қилиш бўлимига тақдим қилинади.

Мақоланинг электрон нусхаси Ця електронна адреса захищена від спам-ботів. вам потрібно увімкнути JavaScript, щоб побачити її. электрон манзилига юборилади.

Таҳрирдан ўтмаган мақолалар муаллифга қайтарилмайди ва қабул қилинмагани бўйича изоҳ берилмайди.

Боғланиш учун телефон: (99) 797 68 05.

 

Ташкилий қўмита

Четвер, 20 сентябрь 2018 00:00

Кўп кулиш қалбни ўлдиради!

Ушбу мақолада кўп кулиш чиндан ҳам қалбни ўлдириши ҳақида сўз юритамиз.

Оксфорд университетининг сайтида бир илмий тадқиқотнинг янги хулосаси эълон қилинди. Унда айтилишича, кўп кулиш ва қаттиқ, меъёридан ортиқ хурсанд бўлиш қалбга (арабчада юракни “қалб” дейилади) салбий таъсир қилиб, унга кучли босим ўтказар экан. Кулгунинг кетма-кет ва кўп бўлиши, хурсандчиликнинг меъёридан ортиб кетиши юракни кучсизлантириб, ҳолдан тойдирар экан. Бориб-бориб юрак бирданига тўхтаб қолиши ва ўлимга олиб келиши мумкин экан.

Илмий тадқиқотнинг таъкидлашича, қаттиқ берилиб кулиш, қўлга киритилган ютуқдан қаттиқ таъсирланиш ва меъёридан ортиқ хурсандчилик аста-секин юракка хатарли таъсир ўтказиб, уни ишдан чиқаради. Инсон атрофни унутар даражада қаттиқ кулган пайтда юрагига кучли босим тушади. Ушбу босимнинг кўп такрорланиши охири бориб юрак хуружига олиб келар экан.

Демак, илмий ҳақиқат шу – кўп ва қаттиқ кулиш юракни тадрижий равишда кучсизлантириб, уни уришдан тўхтатишига, яъни ўлимга олиб келади.  

Бундан ўн тўрт аср олдин, кардиология, юрак муолажаси бўйича бирорта инсонда тасаввур бўлмаган бир пайтда севикли Пайғамбаримиз Муҳаммад соллаллоҳу алайҳи васаллам шундай деган эдилар: “Кулгуни кўпайтирма! Чунки, кўп кулиш қалбни ўлдиради”. Имом Термизий ва Ибн Можа ривоят қилишган.

Ушбу ҳадисда айтилаётган “қалб” сўзини ўз маъносида ҳам, юрак маъносида ҳам тушунишимиз мумкин.

Чиндан ҳам кўп, тез-тез ва қаттиқ кулган одамнинг қалби қотиб, охири ўлади. Унга Қуръон тиловати, мавъизалар таъсир қилмайдиган бўлиб қолади. Охиратни унуттиради.

Тиббиёт томонидан эса юракнинг хуружи (аввалига тахикардия, кейин стенокардия ва охирида миокард инфаркти)га олиб келади.

Қаттиқ хурсанд бўлиш ҳақида тўхталадиган бўлсак, Қуръони Каримда Мусо алайҳиссалом даврларида яшаган Қорун исмли кимсанинг қиссаси келтирилган. У ниҳоятда бой бўлиб, бойлиги сақланадиган хазиналарнинг калитларини бир неча бақувват қуллар кўтариб юрган. Унинг бойлиги шу даражада бўлган. Қачонки, унга бойлигидан камбағалларга закот, садақа бериш кераклиги айтилганда, у кибрланиб, молу давлатини ўз иқтидори билан топганини, уни ҳеч кимга бермаслигини айтади. Кўчаларда жуда шоду хуррам бўлиб, кеккайиб юради. Натижада, Аллоҳ таоло уни ва унинг барча бойликларини ерга юттириб юборади. Унинг хурсанд бўлиб, кеккайиб юриши ҳақида Қуръони Каримда шундай дейилган:

 

 إِنَّ قَارُونَ كَانَ مِن قَوْمِ مُوسَى فَبَغَى عَلَيْهِمْ وَآتَيْنَاهُ مِنَ الْكُنُوزِ مَا إِنَّ مَفَاتِحَهُ لَتَنُوءُ بِالْعُصْبَةِ أُولِي الْقُوَّةِ إِذْ قَالَ لَهُ قَوْمُهُ لَا تَفْرَحْ إِنَّ اللَّهَ لَا يُحِبُّ الْفَرِحِينَ

“Албатта, Қорун Мусо қавмидан бўлиб, уларга такаббурлик қилди. Биз унга калитлари бир гуруҳ қувватлиларга ҳам оғирлик қиладиган хазиналарни берган эдик. Ўшанда қавми унга деди: “Ҳовлиқма, албатта, Аллоҳ ҳовлиққанларни суймас”. (Демак, Қорун Мусо алайҳиссаломнинг, яъни, Бани Исроил қавмидан бўлиб, қавмига такаббурлик қилган. Қорун катта бойликка учиб, қавмига такаббурлик қилди. Молу мулки шу даражада кўп эдики, хазиналарининг калитларини кўтариш бир тўда кучли одамларга ҳам оғирлик қилар эди. Ўша вақтда шунчалик молга эгалик уни ҳовлиқтириб юборади. Шу сабабли, ўз қавмига такаббурлик қилади.) (Қасас сураси, 76-оят).

Демак, хурсандчилик, шоду хуррамлик фақат Аллоҳнинг раҳмати билан бўлиши керак.

Аллоҳ таоло бу ҳақида шундай деган:

 

قُلْ بِفَضْلِ اللّهِ وَبِرَحْمَتِهِ فَبِذَلِكَ فَلْيَفْرَحُواْ هُوَ خَيْرٌ مِّمَّا يَجْمَعُونَ

“Сен: “Аллоҳнинг фазли ила ва Унинг раҳмати ила. Бас, ана шу билан хурсанд бўлсинлар. У улар жамлайдиган нарсалардан яхшидир”, деб айт”. (Бир умматга икки дунё бахтига эриштирувчи илоҳий китоб берилиши ўша миллатга Аллоҳнинг фазли ва марҳаматидир. Бу миллат ушбу оятга амал қилиб, қанча хурсанд бўлса, арзийди. Аллоҳ таолонинг фазли ва марҳамати бўлмиш Қуръони Каримга иймон келтириб, уни ўзига дастур қилиб олган зотлар ўша энг улуғ фазл ва раҳматга эришган кишилар сифатида қанчалик хурсанд бўлсалар, шунчалик оз. Қуръонга эришиш дунёдаги бошқа ҳамма нарсаларни жамлаб, ўшаларга эга бўлишдан кўра яхшироқдир.) (Юнус сураси, 58-оят).

Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам ҳеч қачон қаттиқ кулмаганлар. Ўзини йўқотиб қўядиган даражада хурсанд бўлмаганлар. У зот алайҳиссаломнинг кулгулари нари борса табассум эди. Биз ҳам у зотга эргашиб, кулиш ва хурсандчилик борасида у зотдан ибрат олишимиз керак.

 

 

Абдуддоим Каҳелнинг мақоласидан

Нозимжон Иминжонов таржима қилди

 

Четвер, 20 сентябрь 2018 00:00

Ё, Аллоҳ. Гуноҳларимизни кечир...

  1. “...Эй, Раббимиз, мағфиратингни (сўраймиз). Қайтишлик фақат Сенинг ҳузуринггадир” (Бақара сураси, 285-оят).

 

  1. “Эй, Раббимиз, агар унутсак ёки хато қилсак, бизни койима! Эй, Раббимиз, биздан илгари ўтганларнинг зиммасига ортган машаққатни бизнинг зиммамизга ортма! Эй, Раббимиз, тоқатимиз етмайдиган нарсани бизга юклаб ташлама! Бизларни афв эт ва кечир ҳамда бизларга раҳм қил! Сен бизнинг Хожамизсан. Бас, бизларга кофирлар қавми устидан ғолиблик ато эт!” (Бақара сураси, 286-оят).

 

  1. Эй, Раббимиз, бизлар Сенга имон келтирганмиз. Бас, бизнинг гуноҳларимизни кечир ва бизни дўзах азобидан асра!(Оли Имрон сураси, 16-оят).

 

  1. “Эй, Раббимиз! Бизнинг гуноҳларимизни ва ишимиздаги исрофгарчилигимизни (бандачиликдаги хатоларимизни) кечир...” (Оли Имрон сураси, 147-оят).

 

  1. “Эй, Раббимиз! Бизнинг гуноҳларимизни кечир, хатоларимизни ўчир ва бизларни солиҳ кишилар қаторида вафот эттир!” (Оли Имрон сураси, 193-оят).

 

  1. “Эй, Раббимиз! Биз ўзимизга (ўзимиз) зулм қилдик. Агар бизни кечирмасанг ва бизга раҳм қилмасанг, биз, албатта, зиён кўрувчилардан бўлиб қолурмиз” (Аъроф сураси, 23-оят).

 

  1. “Қасамки, агар Раббимиз бизга раҳм қилмаса ва (гуноҳимизни) кечирмаса, албатта, зиён кўрувчилардан бўлишимиз аниқдир” (Аъроф сураси, 149-оят).

 

  1. “Эй, Раббим! Мени ва биродаримни мағфират қилиб, бизни раҳматингга киритгайсан. Сен раҳмлиларнинг раҳмлироғидирсан!” (Аъроф сураси, 151-оят).

 

  1. “... бизларни мағфират эт (кечир) ва бизларга раҳм қил. Сен кечирувчиларнинг (энг) яхшисидирсан (Аъроф сураси, 155-оят).

 

  1. “Раббим! Мен Сендан ўзим (яхши) билмаган нарсани сўрашимдан паноҳ тилайман. Агар мени кечирмасанг ва менга раҳм қилмасанг, албатта, зиён кўрувчилардан бўлиб қолурман” (Ҳуд сураси, 47-оят).

 

  1. “Эй, Раббимиз! Ҳисоб-китоб қилинадиган (қиёмат) куни мени, ота-онамни ва (барча) мўминларни мағфират қилгин!” (Иброҳим сураси, 41-оят).

 

  1. Эй, Раббимиз! (ўзингга) имон келтирдик. Бас, бизларни мағфират қилгин ва бизларга раҳм айла! Сен ўзинг раҳм қилувчиларнинг яхшисидирсан(Муъминун сураси, 109-оят).

 

  1. “Эй, Раббим! (Гуноҳларимизни) мағфират эт ва (ҳолимизга) раҳм айла! Сен (ўзинг) раҳм қилувчиларнинг яхшисидирсан” (Муъминун сураси, 118-оят).

 

  1. “Эй, Раббим! Дарҳақиқат, мен ўзимга зулм қилиб қўйдим. Бас, мени мағфират эт(Қасас сураси, 16-оят).
  2. “Эй, Раббим! Ўзинг мени мағфират қилгин ва менга ўзимдан кейин бирор кишига муяссар бўлмайдиган бир мулк (ҳукмронлик) ато этгин! Сенинг Ўзинггина Ваҳҳоб (барча яхшиликларни ато этувчи)дирсан” (Сод сураси, 35-оят).

 

  1. “Эй, Раббимиз! Ўзинг бизларни ва биздан илгари имон билан ўтганларни мағфират этгин ва қалбларимизда имон келтирган зотларга нисбатан гина пайдо қилмагин! Эй, Раббимиз! Албатта, Сен меҳрибон ва раҳмли зотдирсан!” (Ҳашр сураси, 10-оят).

 

  1. “Эй, Раббимиз! Бизни кофир бўлган кимсаларга алданувчи қилиб қўймагин, бизни мағфират этгин! Эй, Раббимиз! Албатта, Сен ўзинг Қудратли ва Ҳикматли (зот)дирсан” (Мумтаҳана сураси, 5-оят).

 

  1. “Эй, Раббимиз! Ўзинг бизларга нуримизни комил қилиб бергин ва бизларни мағфират этгин. Албатта, Сен ҳар нарсага қодирдирсан”, (Таҳрим сураси, 8-оят).

 

  1. “Эй, Раббим! Мени, ота-онамни, уйимга мўмин ҳолда кирган кишиларни ва барча мўмину мўминаларни мағфират этгин! Золимларга эса фақат ҳалокатни зиёда қилгин!(Нуҳ сураси, 28-оят).

 

Даврон НУРМУҲАММАД

Китобдан яхшироқ дўст йўқ жаҳонда,

Ғамхўринг бўлгай у ғамгин замонда,

У билан қол танҳо, ҳеч бермас озор,

Жонингга юз роҳат беради такрор.

Абдураҳмон ЖОМИЙ        

 

Ислом – илму маърифатга тарғиб қилувчи дин. Пайғамбаримиз Муҳаммад соллаллоҳу алайҳи ва салламга нозил қилинган дастлабки оятларда илм олишга ундаш маъноси борлигининг ўзи ҳам Ислом илму маърифат дини эканининг ёрқин далилидир: "Ўқинг (эй, Муҳаммад! Бутун борлиқни) яратган зот бўлмиш Раббингиз исми билан!” (Алақ, 1).

Абдуллоҳ ибн Аббос розияллоҳу анҳу бундай деганлар: "Сулаймон ибн Довуд алайҳиссаломга илм, мол-дунё ва подшоҳликдан бирортасини танлашлик. ихтиёри берилганда, у илмни танлади. Натижада, Аллоҳ таоло унга илм билан бирга мол-дунё ва подшоҳликни ҳам қўшиб берди". Зеро, илм – ақл чироғи дейдилар. Илмли кишининг йўли доимо чароғон бўлиб, у ҳамма ерда қадрланади. Бу дунёнинг қоим туриши ҳам олимларнинг илмига боғлиқ экани Пайғамбаримиз алайҳиссаломнинг ҳадисларида баён этилган. Ҳазрати Али розияллоҳу анҳу шундай деганлар: "Илм мол-дунёдан яхшидир, чунки илм сени ножоиз ишларни қилишдан сақлайди. Молни эса ўғирлаб кетмасликлари учун ўзинг қўриқлайсан. Мол-дунё сарф қилинса камаяди, илм эса тарқатиш билан янада зиёда бўлаверади".

Китоб – инсоннинт энг яқин дўсти ва маслаҳатчиси, ақл қайроғи ва билим манбаидир. Китоб фикрлаш қуроли, хазиналар калити, тафаккур манбаи бўлгани учун ҳам халқимиз уни нондай азиз, мўътабар деб ҳисоблаган. Шунинг учун китобта муҳаббат, уни қадрлаш, ўқишга иштиёқ халқимизнинт қон-қонига сингиб кетган. Кишининг маданияти унинг китобида акс этади. Шу маънода, бутунги кунда китоб ўқиш ва унга муносабат бир қадар сусайгандек. Чунки ёшлар кўпроқ кино, видео, телевидение, компьютерга берилиб кетди. Компьютер ҳозирги кунда кўпгина хонадонларга ҳам кириб келган. Исталган янгилигу ахборотларни бу воситалардан хоҳлаганча олиш мумкин. Ачинарлиси, бугун китоб ўқиш  учун вақт сарфлашга ҳожат йўқдек. Аслида ҳеч бир ахборот воситаси, кино ёки видеофильм бадиий асар ўрнини босолмайди. Масалан, "Ўттан кунлар" романи асосида ишланган фильм қанчалик маҳорат билан суратга олинган бўлмасин, китобнинг таъсирини, жозибасини беролмайди. Китобхонлик оиладаги муҳитга ҳам боғлиқ. Маърифатли оилаларда китобга эътибор фарзандлар тарбиясида қўл келади. Инсон ўзининг фикрлаш қобилияти, маънавият дунёси билан тирик. Одамни бошқа мавжудотлардан ажратиб турувчи омиллардан бири ҳам унинг маънавияти ҳисобланади.

Хўш, биз инсонлар маънавий озиқни қаердан оламиз? Албатта, "билимлар манбаи" бўлмиш китобдан. Китоб – бебаҳо бойлик экани барчамизга маълум. Бирорта санъат турини телевидение ва радио, замонавий компьютерлар имконияти ва афзалликларини инкор қилмаган ҳолда айтиш мумкинки, буларнинг ҳеч бири китоб ўрнини боса олмайди. Айниқса, бадиий китоблар ҳар бир кишида инсоний фазилатларини кучайтиради, дунёқарашини кенгайтиради. "Ўзимдаги барча яхши хислатларим учун китобдан миннатдорман", деган эди ўз давридаги алломалардан бири.

Дарҳақиқат, китоб бизнинг дўстимиз ҳисобланади. Лекин афсуски, бугунги кунда орамизда бу бебаҳо-маънавий бойликдан баҳраманд бўлиш ўрнига "Интернет кафе"ларда вақтини беҳуда ўтказаётган ёшлар учраб туради. Авваллари на компьютер, на интернет бўлган. Ота-боболаримиз "Бобурнома", "Ўткан кунлар", "Меҳробдан чаён" сингари бебаҳо асарларни ўқиб улғайган. Хўш бугунчи? Кўпчилик, айниқса, ёшлар интернетни китобдан афзал билишади. Шу ўринда бу замонавий ахборат воситасининг салбий оқибатлари ҳам йўқ эмас. У туфайли бугун китобга бўлган меҳр тобора камайиб боряпти. Унутмайликки, китоб бизнинг энг яхши дўстимиздир. Биз қанча кўп китоб ўқиганимиз сари, тушунчамиз шунча кенгаяди. Афсуски, кўп ёшлар интернетни китобдан устун қўймоқда. Бу эса уларни дангасаликка гирифтор қилмоқда. Китоб бу – офтоб, у – билимлар сарчашмаси. Китобни инсон тафаккурининг қанотларига ўхшатишган. Зеро, тафаккури, фикр доираси кенг маърифатли кишилар жамиятнинт чинакам бойлигидир. Аксинча, ҳаётда рўй бериб турадиган айрим нохушликлар илдизи эса маърифатсизлик, китоб ўқимасликнинг аччиқ меваси. Темирни занг кемирганидек, одамни ҳам маънавиятсизлик мўрт қилади. Маънавият эса инсонга китоб ўқиш орқали юқади. Ҳар қандай янгилик ҳам бир кун эскиради, бироқ инсониятнинг минг-минг йиллар давомида қўлга киритган ақлий ҳамда фикрий дурдоналарини ўзида жамлаган китоб асло эскирмайди.

Бинобарин, китоб ҳамиша илм-маърифат, одоб-ахлоқ манбаи бўлиб келган. Бугунги кунда ёш авлодни миллий қддриятлар руҳда тарбиялашда ҳам китобдан кўра қудратлироқ восита йўқ. Инсон ақлий салоҳиятининг юксалишида китобнинг ўрни беқиёс. Зеро, китоб туфайли дунёқарашимиз бойиб, тафаккуримиз янада ўсиб бораверади. Не-не улуғ зотлар китобга ошно бўлиб, етукликка эришган, комил инсон даражасига етишганлар.

Китоб – инсон маънавияти ва дунёқарашини юксалтирувчи муҳим манбаа ҳисобланади. Китоб ўқиган инсон мулоҳазали, билимли бўлиб, юксак тафаккури ила бошқалардан ўзининг дунёқараши ва фикрлаши билан ажралиб туради. Китоб билан ошно бола яхши инсон бўлиб улғаяди. Шунинг учун ҳам оилада, боғча ва мактабларда болаларнинг китобга меҳрини, адабиётга қизиқишини ошириш ота-оналарнинг, ўқитувчиларнинг вазифаси.

Кўп китоб ўқиган кишининг савияси юқори, муомала маданияти юксак, ҳаётда ўз ўрни бўлади. Бироқ бугунги кунда қанчадан-қанча китоблар, китоб жавонлари ва дўконларида шунчаки кўргазма сифатида турибди. Табиий савол туғилади: Нега шундай? Нима учун китоб ўқимай қўйяпмиз?

Минг афсуски, китоб ўқиш ўрнига қимматли вактини қандайдир бекорчи ҳолатларга, турли кўнгилочар ўйинларга сарфлаётган инсонлар ҳам орамизда оз эмас. Ундайлар фикрлашда, ўзини тутишда ҳам маънавияти юксак эмасликларини намоён этиб кўйишади. Техника асри даврида яшаяпмиз, кундан-кунга техник воситалар тараққийлашиб, уларга бўлган эҳтиёж ортиб бормокда. Хусусан, қўл телефонлари, турли интернет тизимини бунга мисол қилишимиз мумкин. Тўғри, Юртимизда ёшларга кеиг имкониятлар яратиб берилмоқда. Чунки миллатимиз шаънини, миллий ғуруримизни юксалтирувчи бу – ёшлар. Шу боис, турли миллат ва элатларнинг ёшлари каби ўзбек ёшлари ҳам дунё билан мулоқотда бўлиши керак. Бунга ҳеч қандай тўсиқ йўқ. Лекин айрим ёшлар берилган имкониятлардан унумли фойдаланиш ўрнига, интернетдаги кўнгилочар ўйинлар, танишувлар, ёшлар онгини заҳарловчи сайтларга кириб, у ердаги маълумотлар билан танишмоқдалар. Бунинг оқибатида уларнинг дунёқараши бир томонлама бўлиб қолмоқда.

Ўтмишда буюк шоир ва ёзувчиларимиз, олимларимиз китобга шу қадар меҳр қўйган эдиларки, ҳатто тунлари шам ёруғида китоб мутолаа қилганлар. Сўз мулкининг султони Навоий ҳазратлари 4 ёшида Фаридуддин Атторнинг "Мантиқ ут-тайр" асарини ёд олган, буюк муҳаддисимиз Имом ал-Бухорий ҳазратлари эса олти мингдан зиёд ҳадисни ёд билган. Аммо у даврларда бизга яратиб берилаётган имкониятларнинг бир қисми ҳам бўлмаган. Лекин улар ўз мақсадлари сари интилиб, юксак маънавият соҳибига айланишган. Демак, биз учун берилаётган имкониятдан унумли фойдаланиш ҳар биримизнинг ўзимизга боғлиқ. Тўқликка шўхлик эса ўзбек миллатининг ёшларига хос сифат эмас. Аслини олганда, айрим ёшларимиз бундай лоқайдликдан йироқ. Улар ўзларининг ҳур фикрлиги ва юксак маънавияти билан ажралиб туради. Бироқ гуруч кўрмаксиз бўлмагани каби инсонлар орасида ҳам маънавий қашшоқ кишилар йўқ эмас. Бундайларнинг лоқайдликлари натижасида "енгил ҳаёт" ихлосмандлари сафи ортиб бормоқда. Оқибатда китоб ўкиш унутилмоқда. Маънавияти саёз, китоб ўқимайдиган инсонлар оиласида тарбия топаётган фарзандлар келажакда баркамол шахс бўлиб улғаймайди.

Шу боис, ҳар бир инсон билимлар калити бўлмиш  китоб билан дўст бўлмоғи лозим.

Атоқли адибимиз Ойбек таърифича, китоб – тафаккурнинг толмас қаноти. Шу маънода айтиш мумкинки, китоб – инсоннинг қалб гавҳари, тафаккур хазинасидир. Биз шунга эришишимиз керакки, фарзандларимиз учун китоб энг бебаҳо совға бўлсин. Шундагина фарзандларимиз биз орзу қилгандек, маънавий етук, теран фикрлай оладиган, катта ва кичикка меҳрибон, Ватанига содиқ, инсофли, диёнатли ва олижаноб инсонлар бўлиб камол топадилар.

 

Одилжон НАРЗУЛЛАЕВ,

Зангиота тумани “Имоми Аъзам” жоме масжиди имом-хатиби

Top