Ўтган йил Рамазонда...
“Ҳамма нарса синов келганда билинади – дўстлик ҳам, муҳаббат ҳам. То синовгача ҳамма ўз муҳаббати, дўстлиги ҳақида лоф ураверади...”
Менга бу сўзларни айтган одам қанчалар ҳақ экан. Бугун, рамазон ярмидан ўтган, вақт асрдан ўтиб шомга яқинлашаётган бўлса-да ёз жазирамаси озгина ҳам пасаймаган, сувнинг жилдираган (қанчалар ёқимли!) овозини эшитмаслик учун қулоқларимни кафтларим билан маҳкам ёпиб, дақиқа санаётган кунимда юқоридаги жумлалар моҳиятини англаб етяпман.
Кўзим тўла ёш, юрагим эзилгандан эзилиб боряпти, қўлимни кўтаришга мажолим йўқ, худди хаста одамдекман. Томоғим қақраб кетяпти, нимага қарамай сув бўлиб кўринади. Қачон шом бўларкин?..
Астағфируллоҳ, нималарни ўйлаяпман? Бу – миннатми? Бунақа рўзадан кун бўйи оч қолиш ва ташналикдан бошқа нима орттираман? “Бандаларимнинг одамлар кўзи тушгулик барча ишлари (намоз ўқиш, хайр-эҳсон қилиш, закот беришлари) ўзлари учун, тутадиган рўзалари эса Мен учун (Худо учун бўлмаганида эди, яширинча еб-ичиб олиш мумкин бўларди, чунки ҳеч ким кўрмайди), бинобарин, унинг мукофотини Ўзим бераман”. Шу ҳолимда, нафсим мен билан аёвсиз олишиб, муздай сувдан қониб-қониб ичишга ундаётган, ўзим ҳам шунга мойил бўлиб турганим бир пайтда бу қудсий ҳадисни ёдимга солган Улуғ Зотга ҳамду санолар бўлсин!..
Шомдан сўнг...
Ҳақиқатан ҳам ҳамма нарсанинг қадри синов келганда билинаркан. Аллоҳга муҳаббатдан, Расулуллоҳ (с.а.в.)га бўлган севгидан гапириш осон экан. Бир дўстимнинг таъбири билан айтганда, “олдин ҳам рўза тутяпмиз деб юрган эканмиз, ҳақиқий рамазон энди бўляпти” (Араб тилини яхши биладиган дўстим рамазон сўзи маъносига ҳам ишора қилди, шекилли. Чунки рамазон арабча “ар-рамад” деган сўздан олинган бўлиб, қуёш ҳароратининг жуда ошиб кетишини, “ар-рамдо” эса қуёш оламни тандирдек ловуллатиб қиздиришини билдиради. Имом Замахшарий айтганларидек: “Ҳар бир ойни номлаш вақтида шу ойдаги бирор белги ёки ўзига хос хусусиятга аҳамият қилишган. Рамазон ойи йилнинг энг иссиқ кунларига тўғри келгани учун уни жуда иссиқ, жазирама маъносида “рамазон” деб аташган”.)
Кўп нарсалар ҳикматини шу рамазонда тушуниб етаётгандекман. Масалан, шу пайтгача: “Рўзадор учун икки қувонч бор: бири – оғиз очганида, иккинчиси – рўза тутиб, ёруғ юз билан Аллоҳга йўлиққанида”, деган ҳадисни кўп бора ўқиганман. Ифторлик қувончини ҳам кўп бор ҳис қилганман, аммо... бу рамазондагичалик эмас. Ҳар гал оғиз очганимда қониб сув ичарканман, унинг томирларимга, вужудимга қувват бўлиб ёйилаётганини сезиб тураман ва бошқа рамазондагилардан фарқли равишда дил-дилимдан айтаман Расулуллоҳ (с.а.в.)дан мерос муборак жумлаларни: “Гуноҳ кетди, томирлар ҳўлланди ва, иншааллоҳ, ажр собит бўлди”.
“Ким рамазон кечаларини савобига ишониб ва унга эришиш нияти ила намоз ўқиб жонлантирса, аввалги гуноҳлари кечирилади”. Бу ҳадис ҳикматини ҳам шу рамазонда англаётгандекман. Таровеҳни қўйинг, хуфтонни саҳарликдан сал олдин ўқиб олиш маъқул кўриниб, шомдан кейиноқ уйқуга кетишни мўлжаллаётган; аммо дунёдаги очлик, ташналикдан азоб чекаётган қанчалаб инсонлар, жазирамада рўза тутаётган ота-онам, жигарларим, яқинларим ҳолини ўйлаб, улар ҳаққига дуо қилиш, гуноҳларимизга мағфират сўраш, илоҳий раҳматга эришиш умиди ҳорғин вужудимга куч бериб, жойнамоз устида турган онларимда тушунаётгандекман.
Ҳар куни оғиз очарга муздай чой, шарбатлар тайёрлаб қўядиган синглимга миннатдор боқарканман: “Рўзадорга ифтор уюштириб берган одам рўзадорнинг савобидан кам бўлмаган савобни олади”, деган ҳадис ёдимга тушиб, ичим ёришади.
Бандамиз, ожизмиз, бунинг устига ишхонада ҳар хил муомала-муносабат... Жаҳлим чиққанида ташналикдан оғзим қуриб, жумлаларни келиштира олмаслигимдан хижолат чекиб эмас, урушмоқчи бўлаётганим ҳамкасбим ҳам худди мендек рўзадор эканини, қийналаётганини ўйлаб, ғазабим шафқатга айланади. Муборак жумлалар хаёлимдан ўтади: “Рўзадор ҳолингизда ёмон сўзларни гапирманг ва жаҳл отига минманг”. Қувонаман – яна бир ҳикмат...
Бу йилги Рамазон олдидан...
“Бас, албатта, ҳар бир қийинчилик билан бирга енгиллик бордир. Албатта, ҳар бир қийинчилик билан бирга енгиллик бордир” (Шарҳ, 5-6).
Аллоҳнинг ваъдаси – ҳақ! Шу кунгача бирор мушкуллик билмадимки у билан бирга ёруғлигини ҳам кўрмаган бўлсам. Ўтган йилги рамазон ҳақиқий синов бўлди, лекин ўша синовнинг ёруғликлари, енгилликларини ҳар кун, ҳар лаҳзада ҳис қилиб яшадим. Ўша қувончларни яна ҳис қилиш умидида бу йилги синов остонасидаман – вужуд, қалб тайёргарлиги ва яна... қўрқув билан.
Илоҳи, Ўзинг бизни синовларга қодир қилгайсан. Улуғ фазлу марҳаматинг билан ифторликдаги севинчларни бутун борича ҳис этиш бахтини насиб қилдинг. Насиб этажагинг иккинчи қувонч, улуғ шодлик, мўмин дилнинг энг ширин орзуси – Улуғ Кунда Дийдорингга етишиш саодатидан умидвормиз. Бизга бу рамазонни ҳам муборак ва хайрли қил, Раббим!
Зумрад ФОЗИЛЖОН қизи