muslim.uz
Хушхабар: Диний таълим муассасаларига хорижлик фуқаролар ҳам қабул қилинади
Ўзбекистон мусулмонлари идораси тасарруфидаги Имом Бухорий номидаги Тошкент ислом институти ва “Кўкалдош” ўрта махсус ислом таълим муассасаларига 2022-2023 ўқув йилидан бошлаб хорижлик фуқароларни ўқишга қабул қилиш жорий қилинди. Бу ҳақда Ўзбекистон мусулмонлари идораси Таълим ва илмий-тадқиқот бўлими маълум қилди.
Хорижлик фуқаролар диний таълим муассасалари Қабул ҳайъатига қуйидаги ҳужжатларни тақдим этади:
– Қабул ҳайъати раиси номига ариза;
– маълумоти ҳақидаги ҳужжатларнинг асл нусхаси;
– соғлиғи тўғрисидаги тиббий хулоса (белгиланган намунадаги);
– миллий паспорт (амалдаги визаси билан);
– 6 дона рангли фотосурат (3,5 х 4,5 ҳажмдаги);
– фуқаролиги бўлган мамлакатнинг муфтийси (мамлакатда муфтий лавозими мавжуд бўлмаган тақдирда дин ишлари бўйича тегишли давлат бошқаруви органи) томонидан берилган тавсиянома (ёки йўлланма).
Диний таълим муассасаларида хорижлик фуқароларнинг ҳужжатлари 2022 йил 1 июлдан 30 июлгача (шу куни ҳам соат 18:00 гача) қабул қилинади.
Хорижлик фуқаролар диний таълим муассасаларига Ўзбекистон мусулмонлари идораси томонидан ўтказиладиган ижодий суҳбат (имтиҳон) натижаларига кўра ўқишга қабул қилинади. Хорижлик фуқароларни Диний таълим муассасаларида ўқитиш тўлов-контракт асосида амалга оширилади.
Диний таълим муассасаларида хорижлик фуқароларни ўқитиш таълим муассасаларининг дастурида назарда тутилган ўзбек, араб ва рус тилларида олиб борилади. Мазкур тиллардан бирини билмайдиган хорижлик абитуриент тил ўрганиш учун ўқишни таълим муассасасида ташкил этилган тайёрлов курсида ўзбек ва араб тиллари бўйича тўлов-контракт асосида бир ўқув йили давомида тил ўргатилади.
Ўзбекистон мусулмонлари идораси Матбуот хизмати
Ҳадисларни кўчириб ёзиш қачон бошланган?
Айрим тоифалар Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам ҳадисларни ёзишдан қайтарганларига ушбу ҳадисни далил қиладилар: “Мендан (ҳадис) ёзиб олманглар. Ким мендан Қуръондан бошқани ёзса, уни ўчириб ташласин!”1
Чиндан ҳам, Набий алайҳиссалом Ислом динининг дастлабки даврида ҳадисларни кўчириб ёзишдан қайтарганлар. Чунки ҳадисни ёзувчилар озчиликни ташкил қилиб, ҳадислар хурмо барглари, сопол буюмлар, дарахт пўстлоқлари ва бошқа нарсаларга битиларди.
Қолаверса, саҳобалар ҳали Қуръони каримнинг ўзига хос услубини, унинг матнини ажрата олмас эдилар. Агар ҳадислар ҳам ёзиб олинса, Қуръон билан аралашиб кетиш хавфи бор эди. Ушбу хатарнинг олдини олиш мақсадида Расули акрам соллаллоҳу алайҳи ва саллам ҳадис ёзишдан қайтарганлар.
Бироқ кейинчалик ҳадисларни ҳам кўчириб-ёзиб боришга ижозат берилган. Имом Нававий раҳматуллоҳи алайҳ (631–676): “Ҳадисларни Қуръон оятлари билан бирга ёзиш ман этилган. Қуръон билан ҳадис алоҳида-алоҳида ёзилмаганида, оятлар ва ҳадислар ўзаро аралашиб кетган бўларди”, деган.
Имом Нававий раҳматуллоҳи алайҳ бундай мисол келтиради:
«Ойша онамиз розийаллоҳу анҳо ўзларига кўчиртирилган Қуръони каримнинг Бақара сурасидагиوَالصَّلَاةِ الْوُسْطَى – “ал-вусто” оятидан сўнг “солатул аср” изоҳини ёздирган. Аслида, “солатул аср” сўзи Қуръонда йўқ. Пайғамбар соллаллоҳу алайҳи ва саллам мана шундан қайтарганлар».
Исломнинг бошланиш даврларида оят билан унинг тафсири бирга ёзилса, уларни ажратиб олиш қийин бўларди. Шунинг учун Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи ва саллам тафсир ва шарҳларни оятлар билан бирга ёзишдан қайтарганлар2. Қуръони каримдан ташқари ҳар қандай ёзувни ўчиришни амр қилганлар. Бу борада ўша замонларда ёзув қоғози қанчалик тақчил бўлганини ҳам унутмаслик керак. Ҳатто Қуръон оятлари ҳам тери парчалари, дарахт пўстлоқлари, ҳайвон суяклари ва баъзан тошларга ёзиларди. Уларни китоб ҳолида бир жойда тўплаш қийин эди. Агар ҳадислар ҳам айни шаклда ёзилса эди, Қуръон оятлари ва ҳадисларни бир-биридан фарқлаш янада қийин бўларди.
Бу тартибнинг барчаси пайғамбарликнинг дастлабки йилларига оид эди. Саҳобалар Қуръоннинг услубига ошно бўлганларида ва ёзув қоғозига кўчириш имконлари пайдо бўлганида вақтинчалик бу эҳтиёт чораси бекор қилинди. Чунки энди Қуръон билан ҳадиснинг аралашиб кетиш хавфи қолмаганди.
Вақти келиб, Набий алайҳиссалом саҳобаларига ҳадисларни кўчириб ёзишни шахсан ўзлари буюрдилар. У зот алайҳиссаломнинг бу мавзудаги таълимотларидан баъзилари қуйида келтирилади:
Абу Ҳурайра розийаллоҳу анҳудан ривоят қилинади: «Бир ансорий Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва салламнинг олдиларида ўтириб бир қанча ҳадисларни эшитди. Аммо уларни ёдлаб ололмади. Шунда Набий алайҳиссаломга: “Сиздан жуда ажойиб ҳадисларни эшитдим. Лекин ёдимда қолмади”, деди. Пайғамбаримиз: “Ўнг қўлингни ёрдамга чақир!” деб ўнг қўл билан ҳадисни ёзиб олишга ишора қилдилар»3.
Абдуллоҳ ибн Амр ибн Ос розийаллоҳу анҳу ривоят қилади: «Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи ва салламдан эшитган ҳар бир нарсани уни сақлаб қолиш мақсадида ёзиб олар эдим. Бундан мени қурайшликлар қайтардилар. “Эшитган ҳар бир нарсани ёзиб олаверасанми?! Ахир, инсон ғазабланиши, рози бўлиши мумкин”, дедилар. Мен ёзишдан тўхтаб қолдим. Сўнг бу ҳақда Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва салламга сўзлаб бердим. У зот бармоқлари билан оғизларига ишора қилдилар ва: “Ёзавер, нафсим қўлида бўлган Зот – Аллоҳга қасамки, бу оғиздан фақатгина ҳақиқат юзага чиқади”, дедилар»4.
Абдуллоҳ ибн Амр ибн Ос розийаллоҳу анҳу айтади: «Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам: “Илмни боғланглар!” дедилар. Мен: “Унинг боғлами нима?” дедим. У зот алайҳиссалом: “Уни кўчириб ёзиш”, дедилар»5.
Ушбу ҳадисга мувофиқ бир неча саҳобалар розийаллоҳу анҳум ҳадисларини кўчириб-ёзиб борганлар ва ўзларининг ҳадис тўпламларини тузганлар. Улар сақлаган, жамлаган ҳадис тўпламлари кейинги давр муҳаддис олимлари учун илмий кашфиётлар эшигини очди ва бу асарлар бошқа турдаги ҳадис тўпламлари негизини ташкил этди.
Даврон НУРМУҲАММАД,
Ўзбекистон халқаро ислом академияси
таянч докторанти
Қабул жараёнлари бўйича ишонч телефонлари
Ўзбекистон мусулмонлари идораси тасарруфидаги олий ва ўрта махсус диний таълим муассасаларининг 2022-2023 ўқув йили қабул жараёнлари бўйича қуйидаги ишонч телефонлари орқали зарур маълумот ва тавсиялар олишингиз мумкин:
ОЛИЙ ТАЪЛИМ МУАССАСАЛАРИ БЎЙИЧА:
- Имом Бухорий номидаги Тошкент ислом институти
Телефон рақами: 71-240-03-58, 99-004-55-51
Интернет сайти: www.oliymahad.uz, Телеграм канали: https://t.me/oliymahad
- Мир Араб олий мадрасаси
Телефон рақами: 95-604-45-97
Интернет сайти: www.mirarab.uz, Телеграм канали: https://t.me/Mirarabuz
- Ҳадис илми мактаби
Телефон рақами: 66-240-20-51
Интернет сайти: www.muhaddis.uz, Телеграм канали: https://t.me/muhaddisuz
ЎРТА МАХСУС ИСЛОМ ТАЪЛИМ МУАССАСАЛАРИ БЎЙИЧА:
- “Кўкалдош” ўрта махсус ислом таълим муассасаси
Телефон рақами: 71-244-48-27
Интернет сайти: www.kukaldosh.uz, Телеграм канали: https://t.me/kukaldoshuz
- “Хадичаи Кубро” аёл-қизлар ўрта махсус ислом таълим муассасаси
Телефон рақами: 71-299-24-11
Интернет сайти: www.xadicha.uz, Телеграм канали: https://t.me/xadichauz
- “Саййид Муҳйиддин махдум” ўрта махсус ислом таълим муассасаси
Телефон рақами: 91-600-81-12
Интернет сайти: www.maxdum.iiau.uz, Телеграм канали: https://t.me/maxdumuz
- “Ҳидоя” ўрта махсус ислом таълим муассасаси
Телефон рақами: 88-572-6006
Интернет сайти: www.hidoya.uz, Телеграм канали: https://t.me/hidoyauz
- “Хожа Бухорий” ўрта махсус ислом таълим муассасаси
Телефон рақами: 75-542-74-25
Интернет сайти: www.xojabuxoriy.uz, Телеграм канали: https://t.me/Xojabuxoriy
- “Мир Араб” ўрта махсус ислом таълим муассасаси
Телефон рақами: 95- 600-45-97
Интернет сайти: www.mirarabmadrasa.uz, Телеграм канали: https://t.me/mirarabmadrasa
- “Жўйбори Калон” аёл-қизлар ўрта махсус ислом таълим муассасаси Телефон рақами: 65-221-77-44
Интернет сайти: www.juyborikalon.uz, Телеграм канали: https://t.me/juyborikalon
- “Фахриддин ар-Розий” ўрта махсус ислом таълим муассасаси
Телефон рақами: 95-602-70-21
Интернет сайти: www.arroziy.uz, Телеграм канали: https://t.me/arroziyuz
- “Муҳаммад ал-Беруний” ўрта махсус ислом таълим муассасаси
Телефон рақами: 55-101-55-12
Интернет сайти: www.alberuniy.uz, Телеграм канали: https://t.me/alberuniyuz
- “Имом Термизий” ўрта махсус ислом таълим муассасаси
Телефон рақами: 55-451-05-96
Интернет сайти: www.imomtermiziy.uz, Телеграм канали: https://t.me/termiziylar
Таълим ва илмий-тадқиқот бўлими
«Рафъул-ядайн» масаласи ва ҳанафий мазҳаби ҳужжатлари
Фиқҳий истилоҳда “рафъ ул-ядайн” деб намозда қўлларни елка баробарича кўтаришга айтилади. Ўрта осиё халқлари орасида ҳанафий мазҳаби кенг ёйилгани учун, халқимиз намозда бир марта – намозни бошлашдаги “такбири ифтитоҳ” чоғидагина “рафъ ул-ядайн” қилади. Зотан ҳанафий мазҳабининг таълимоти ҳам шу.
Аммо баъзида бошқа мазҳаблар таълимотига мос тарзда “рафъ ул-ядайн” қиладиган намозхонлар ҳам учраб қолади. Улар худди шу масалада ҳанафий мазҳаби муассисларини “рафъ ул-ядайн” ҳақидаги ҳужжат-ҳадисларни билмаган, яъни уларга етиб келмаган деб ўйлайдилар ва шундан келиб чиқиб бошқа, хусусан шофеъий мазҳабига мувофиқ “рафъ ул-ядайн” қиладилар.
Аслида шуларнинг ўзлари “рафъ ул-ядайн” борасида ҳанафий уламолар ҳужжат қилган далилларни билишмайди. Агар билганларида ҳанафий мазҳаби уламоларига нисбатан “Ҳанафийлар “рафъ ул-ядайн” борасида суннатга зид фатво берган” демаган бўлардилар.
Шунга кўра, мақолада “рафъ ул-ядайн” ҳақида Ислом фуқаҳоларининг неча хил фикри борлиги ва хусасан ҳанафий мазҳаби мужтаҳидларининг ҳужжатларини ёритиб беришни мақсад қилдик. Токи, бу мавзуда ҳанафийларнинг ҳам ҳужжатлари борлигини билиб олсинлар.
Хуллас, бу масалада уч хил мазҳаб бор:
Биринчи
Ҳанафий мазҳаби фуқаҳолари: “Намозхон икки қўлини фақат намозни бошлашда такбири таҳрима айтиш жараёнидагина кўтаради холос, бошқа ўринларда икки қўл кўтарилмайди”, деб айтганлар.
Ва яна саҳобалардан Али ва Абдуллоҳ ибн Умар розияллоҳу анҳумо икковлари намозда фақат такбири таҳрима айтишдагина икки қўлларини кўтарган. Бошқа ўринларда қўлларини кўтармаганлар.
Шунингдек, салафи солиҳ фуқаҳолардан Абдураҳмон ибн Абу Лайло, Суфён Саврий ва Ҳасан ибн Ҳайй раҳимаҳумуллоҳ ҳам худди ҳанафийлардек фатво берганлар.
Абу Бакр ибн Айёш раҳимаҳуллоҳ шундай деган: “Мен ўз даврим фақиҳлари орасида такбири таҳримадан бошқа ўринда қўлларини кўтарадиган фақиҳни билмайман. Мен билган фақиҳларнинг ҳаммаси фақат такбири таҳрима чоғида қўлини кўтарар эди”.
Иккинчи
Моликийлар. Имом Молик раҳимаҳуллоҳ эса бу мавзуда: “Намозхон намознинг ҳеч бир ҳолатида икки қўлини кўтармайди. Бу бу ҳақида бирор маълумот борлигини билмайман. Намоз такбирларида ҳам, руку ва саждага бориш ё қайтишда ҳам. Лекин намозни бошлашда икки қўлини салгина кўтариб қўйса бўлади” – деган.
Имом Молик раҳимаҳуллоҳнинг айнан ўзидан “Муватто”ни ривоят қилган ровийлардан бири ва энг машҳури Ибн Қосим раҳимаҳуллоҳ: “Имом Моликдан “Намознинг фалон жойида қўл кўтарилади” деб қилинган ривоятларнинг ҳаммаси заъиф суст ривоятлардир” деб айтган.
Ашҳаб раҳимаҳуллоҳ эса, имом Моликдан “Икки қўл фақат такбири увлодагина кўтарилади” деб ривоят қилган. Яна бир ривоятида эса “Имом рукудан қайтишда “Самиъаллоҳу лима ҳамидаҳ” деган чоғи икки қўлини кўтаради”, деб айтган.
Учинчи
Имом Шофеъий раҳимаҳуллоҳ: “Намозни бошлашда, рукуга такбир айтганда ва рукудан бошини кўтарганда икки қўл кўтарилади. Саждага кетишда ва ундан қиёмга туришда қўл кўтарилмайди” деган. (Шу ергача барча маълумотлар имом Таҳовий раҳимаҳуллоҳнинг “Мухтасару ихтилафил-улама” номли асаридан олинди. 1 – Ж. 199 – Б. Масала 133).
Юқорида кўрсатиб ўтилган ҳар бир фикр эгаси мутлақ мужтаҳидлик мақомига эришган, ўз даврининг илм ва тақвода тенгсиз олимлари бўлган. Ҳар бири шариат номидан бирон фатво айтар экан, албатта бу дунёда ҳам, Аллоҳнинг хузурида жавоб бериш масъулиятини тўлақонли ҳис қилганлар. Имом Абу Ҳанифа ҳам, имом Молик ҳам, имом Шофеъий ҳам юқоридаги қарашларида кучли далилларга эга. Бирорталари бедалил бу фатвони берган эмас.
Муқаддимада айтиб ўтганимиздек, энди ҳанафий мазҳаби фақиҳларининг далилларини тақдим қиламиз:
1-) Суфён Осим ибн Кулайбдан, у Абдураҳмон ибн Асваддан, у Алқамадан, у Абдуллоҳ ибн Масъуд розияллоҳу анҳудан у Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва салламнинг намози ҳақида шундай деган:
انه كان يرفع يديه في اول تكبيرة ثم لا يعود
“Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам қўлларини намоз бошлашдаги такбир чоғида кўтарар эдилар. Кейин қайта кўтармасдилар”. (Ҳадис ривоят қилинган манбалар: Имом Таҳовий, Маъоний ал-асор, 1/224. Абу Довуд, Сунан, 1/192. Термизий, Сунан, 2/40. Насаий, Мужтабо. 2/182, 195).
2-) Ҳаммод Иброҳимдан, у Алқамадан, у Абдуллоҳ ибн Масъуд розияллоҳу анҳудан ривоят қилади, Абдуллоҳ ибн Масъуд розияллоҳу анҳу айтган:
صليت خلف النبى صلى الله عليه و سلم و ابى بكر و عمر رضى الله عنهما فكانوا لا يرفعون ايديهم إلأ عند إفتتاح الصلوة
“Мен Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва салламнинг, Абу Бакр ва умар розияллоҳу анҳуманинг ортларида намоз ўқиганман. Улар икки қўлини фақат намозни бошлашдагина кўтарар эдилар”. (Ҳадис ривоят қилинган манбалар: Дорақутний, Сунан 1/295. Байҳақий, Кубро, 2/79 ва 80).
3-) Абдуллоҳ ибн Масъуд розияллоҳу шундай ривоят қилганлар:
الا أصلى بكم صلوة رسول الله صلى الله عليه و سلم؟ ٌالوا بلى. و رفع يديه فى التكبيرة الاولى ثم لم يرفع بعد ذلك
“мен сизларга Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва салламнинг намозларини кўрсатиб ўқиб берайми? Саҳобалар “Ҳа, албатта” – дедилар. У киши шунда биринчи такбир айтишда икки қўлини кўтардилар ва кейин бошқа кўтармадилар”. (Ҳадис ривоят қилинган манбалар: Ибн Абу Шайба, Мусаннаф, 1/267. Байҳақий, Кубро, 2/78. Шарҳус сунна. 3/24).
4-) Язид ибн Абу Зиёд Абдураҳмон ибн Абу Лайлодан, у Баро ибн Озиб розияллоҳу анҳудан ривоят қилади:
كان النبى صلى الله عليه و سلم إذا إفتتح الصلوة رفع يديه حتى يحاذى بهما أذنيه ثم لا يعود
“Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам намоз бошлаганларида икки қўлларини қулоқлари рўпарасигача кўтарар эдилар, кейин бу амални қайтармас эдилар”. (Ҳадис ривоят қилинган манбалар: Дорақутний, Сунан 1/293. Имом Таҳовий, Маъоний ал-асор, 1/225. 1/267. Байҳақий, Кубро, 2/76).
Азиз ўқувчи, кўриб турганингиздек “рафъ ул-ядайн” ҳақидаги далиллар, ҳадислар ҳанафий мазҳаби фуқаҳоларига етиб борган. Улар бу мавзудаги барча ҳужжатларни пухта ўрганиб, ўзлари саҳиҳ ва ишончли деб билганларини амалга татбиқ қилганлар. Шунга биноан ҳанафий мазҳаби фуқаҳолари икки қўлни қулоқлар юмшоғигача фақатгина намоз бошлаш чоғида бир марта кўтарилади, деб фатво берганлар. Ҳанафийларнинг бу фатвоси асло суннатга зид эмас! Балки айни суннатнинг ўзгинасидир!
Ботиржон ТОЖИБОЕВ
Андижон шаҳар “ҒИШТЛИК” жоме масжид имоми
Ҳожиларимиз Мадинаи мунавварада муборак жойларни зиёрат қилишмоқда
Хабар берганимиздек, шу кунларда ўзбекистонлик зиёратчилар Мадинаи мунавварада ибодатларини адо этиш билан бирга ушбу шаҳардаги минглаб саҳобалар абадий қўним топган “Бақи” қабристони, “Қубо” ва “Қиблатайн” масжидлари ва Ухуд тоғини ҳам зиёрат қилишмоқда.
Ҳожиларимиз зиёратларни малакали ишчи гуруҳи ва элликбошилар ҳамроҳлигида амалга оширишиб, ушбу муборак жойлар ҳақида батафсил маълумотларга эга бўлишмоқда.
Зиёрат асносида муборак жойларни кўриш насиб қилгани учун Ҳақ таолога ҳамдлар айтишиб, юртимиз тинчлиги ва халқимиз фаровонлигини сўраб хайрли дуолар қилишмоқда.
Ҳожиларимиз зиёрат қилган муборак жойлар: “Бақи” қабристони, “Қубо”, “Қиблатайн” масжидлари ва Ухуд тоғи ҳақида қуйида қисқача маълумот бериб ўтамиз:
Бақиъ қабристони Мадинаи мунавварада жойлашган энг қадимги ва энг машҳур катта қабристон бўлиб, у ерга минглаб саҳобийлар, тобеъинлар ва авлиёлар дафн этилган. У Масжиди Набавийнинг жануби-шарқ томонида жойлашган.
Бақиъ қабристони шарафли жой ҳисобланиб, у дунёдаги қабристонларнинг энг афзалидир. Абдуллоҳ ибн Умар розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади: “Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам: “Сизлардан ким Мадинада вафот эта олса, шундай қилсин. Чунки мен бу ерда вафот этган кишини шафоат қиламан”, дедилар” (Имом Термизий ривояти). Баъзи ривоятларга кўра, Бақиъ қабристонига дафн этилганлар қабр азобидан эминда бўладилар, деб таъкидланган.
***
“Қубо” масжиди эса Исломда биринчи қурилган масжид ҳисобланади. Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи васаллам Мадинага кўчиб ўтаётган пайтларида Мадина йўлида Қубо деб номланган жойга етиб, ўша бир неча кун турганлар. У ерда биринчи бўлиб “Қубо” масжидига асос солганлар ва илк маротаба ўша масжидда жамоат намозини ўқиганлар. Масжид жойлашган ўрни эътибори билан “Қубо” деб номланган. У Мадинадан тахминан уч мил[1] узоқликда жойлашган.
***
“Қиблатайн” масжиди икки қибласи бор маъносини англатади. Мадинаи мунавваранинг ғарб томонида, Бани Салмо туманидаги “Бахрату вабра” деб номланган тепаликда жойлашган. Мазкур масжид ранги ўта оқлиги билан машҳур.
Масжид ҳижратнинг иккинчи йилида қуриб битқазилган. Масжидни Савод бин Ғанам бин Каъб зурриётлари хурмо шохлари ва баргларидан қуришган. “Қиблатайн масжиди”нинг араб ва Ислом тарихидаги аҳамияти катта. Пайғамбар алайҳиссалом даврида мусулмонлар масжид ал-Ақсога қараб намоз ўқишаётган эдилар. Жарчи келиб, Расулуллоҳ алайҳи саломга ваҳий нозил бўлгани ҳамда қибла Ҳарамга ўзгаргани ҳақида хабар берди. Бақара сурасининг 144-ояти нозил бўлиб, саҳобалар таналари билан Маккадаги Ҳарами шарифга юзландилар. Шундан буён бу масжид икки қиблали масжид деб атала бошлади.
***
Уҳуд тоғи Мадинанинг шимолий тарафида жойлашган муборак бир тоғдир. Тоғнинг узунлиги 7 километр, кенглиги 2-3 километр, баландлиги эса 350 метрга яқин. Тоғ Мадинаи Мунавварадан тахминан 4-5 километр узоқликда жойлашган. Уҳуд тоғида бир неча ғор ва даралар мавжуд бўлиб, баъзи ғорларнинг баландлиги бир ярим метрни, узунлиги эса ўн метрни ташкил этади.
Ушбу тоғ ва унинг атрофида кўплаб тарихий воқеалар бўлиб ўтган. Ана шулардан бири Уҳуд ғазотидир. Бу ғазот Бадр ғазотидан кейин, ҳижрий 3-йилда, мусулмонлар билан Қурайш қабиласи ўртасида бўлиб ўтган. Ушбу жангда минг нафар мусулмонлар уч минг сонли Қурайш қўшинига қарши курашдилар.
Аллоҳ таоло юртдошларимизнинг сафарларини муборак қилиб, ибодату дуоларини ижобат айлаб, муборак жойларда дуо қилишни барчамизга насиб этсин!
Ўзбекистон мусулмонлари идораси Матбуот хизмати