Фитна – синовлар ҳар бир замонда инсонлар оммасига хусусан, иймон аҳлига келиб турадиган Аллоҳнинг қонунларидандир.  Бу нарсадан солиҳликни даъво қилган ҳеч бир киши четда қолиши мумкин эмас. Шунинг учун ҳам Аллоҳ таоло “Одамлар “иймон келтирдик” дейишлари ила имтиҳон қилинмай тарк этилишларини ўйладиларми? Ва, батаҳқиқ, Биз улардан олдингиларни ҳам имтиҳондан ўтказганмиз. Бас, Аллоҳ, албатта, содиқ бўлганларни ҳам билажак, ёлғончиларни ҳам билажак” (Анкабут, 2-3) деб марҳамат қилган.

Бу нарса уларнинг мартаба, даражаларига қараб турли хил бўлади. Абу Аббос Ҳанбалий айтадилар: “Фитналар ҳар замонда ўша замон одамларининг ҳолатига қараб бўлади. Биринчи фитна Усмон ибн Аффоннинг ўлдирилишлари бўлиб, бу энг катта фитнадир. Шунинг учун Имом Аҳмад ўзларининг Муснадларида келтирган марфуъ ҳадисда қуйидагилар айтилган: “Учта нарса бор. Ким улардан нажот топса, ҳақиқатдан нажот топибди: менинг ўлимим, зулм қилинган Халифанинг ўлими ва дажжол”.

Умар розияллоҳу анҳу денгиздек мавж урадиган фитна ҳақида сўраганларида, Ҳузайфа розияллоҳу анҳу у кишига: “Сен ва унинг орасида бир ёпиқ эшик бор”, деди. Умар: “Эшик очиладими ёки синдириладими”, деди. Ҳузайфа: “Балки синдирилади”, деди. Шунда Умар “Агар очилганда эди, тезда қайтарди”, деди.  Умар ибн Хаттоб розияллоҳу анҳу ўша эшик эдилар. Умар ўлдирилиб, Усмон халифа бўлди. У кишининг халифаликларининг охирги йилларида фитнанинг сабаби пайдо бўлди, ҳатто у киши ўлдирилдилар. Мана шу билан фитнанинг эшига қиёматгача очиқ қолди. Шунинг сабабидан Жамал ва Сиффин фитналари ҳам содир бўлди. У фитнадаги кишилар ҳеч кимга қиёс қилинмайди. Чунки улар ўзларидан кейин келганларнинг барчасидан афзалдирлар.

Ҳарра фитнаси ва ичида ўзларидан кейин келганларга қиёс қилинмайдиган кишилар бўлган Ибнул Ашъас фитнаси ҳам худди шундай. Ўша асрлардаги фитналарнинг содир бўлиши бу ўша аср аҳлининг бошқалардан ёмонлигида эмас, балки ҳар бир замонниг фитнаси ўша замон аҳлининг ҳолига қараб болади.

Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам: “Даврларнинг яхшиси мен юборилган даврдир. Сўнгра улардан кейин келадиганлар даври, сўнгра улардан кейин келадиганлар даври”, деганлар. Улардан кейин бўладиган фитналар кишиларнинг ҳолатига қараб бўлади”.

Муторриф ибн Абдуллоҳ ибн Шажир: “Фитна инсонларни ҳидоят  қилиш учун келмайди. Балки мўминни динидан ғолиб чиқиш учун келади” деган эдилар. Фитна содир бўлган пайтда унга бўлғаниб қолишдан ва унинг таъсирига тушишдан сақланиб бўлмайди. Фақатгина фитнадан олдингидек динини маҳкам тутиб сабр қилган одамгина сақлана олади. Олим бу ҳақида яна қуйидагиларни айтадилар: “Суннат ва ҳадис аҳли уламоларидан бирортасидан ҳар қандай машаққатлар билан синалсалар ҳам, ҳар қандай фитналар билан фитналанган бўлсалар ҳам ўз сўзларидан, ўз эътиқодларидан қайтганликлари билинмаган. Балки бу нарсаларга бошқа инсонлардан кўра қаттиқроқ сабр қилганлар. Бу анбиёлар ва уларга эргашган Ухдуд аҳли  ва бу умматнинг салафлари каби мутақоддимларнинг ҳолидир. Шунинг учун Имом Молик раҳматуллоҳи алайҳ айтадилар: “Бу ишда унга мусибат етмаган бирор кишига ҳавас қилманглар”, деган эдилар”.

ТИИ Модуль таълим шакли битирувчиси,

Хоразм вилояти, Шовот тумани Юсуф Ҳамадоний

жоме масжиди имом-хатиби Шермуҳаммад Болтаев

Янги Ўзбекистонда диний эътиқодлар ҳамда маданий-маънавий омилларнинг умумий силсиласига кирувчи, тенг ҳуқуқли қадрият сифатида тан олинди ва тўла эркинлик берилди. Хусусан, диний ташкилотларга қонун доирасида очиқ ва дахлсиз фаолият кўрсатиш имконияти яратилди.

Юртимиз аҳолисининг асосий қисми ислом динига, бошқа миллат вакиллари эса ўзларининг динларига эмин-эркин эътиқод қилмоқда. Диний эмин-эркинлик ҳақида сўз юритар эканмиз ҳозирда юртимизда 15 дан ортиқ диний конфессия вакиллари бағрикенглик тамойили асосида яшамоқдалар. Улар ватан мустақиллигини мустаҳкамлаш, сиёсий, ижтимоий, иқтисодий барқарорликни таъминлаш йўлида ҳамжиҳат фаолият юритмоқдалар.

Ер куррасида фахрли ўринни олган суверен демократик янги Ўзбекистон Республикасининг Конституцияси қабул қилинган куннинг 30 йиллиги мамлакатимиз узра кириб келмоқда. Бу муқаддас анъанавий кун она диёримизда байрам сифатида кенг нишонланиши халқимизнинг асл муддаосидир.

Қомусимизда халқимиз руҳига мос келадиган меҳр-оқибат, ор-номус, адлу инсоф, диёнат, имон-эътиқод, бепул умумий таълим олиш давлат томонидан кафолатланганлиги, иффат, ҳаё, шахсий ҳуқуқ ва эркинликлар, сиёсий ҳуқуқлар, иқтисодий ва ижтимоий ҳуқуқлар, инсон ҳуқуқлари ва эркинликларининг кафолатлари, фуқароларнинг бурчлари каби энг эзгу ижтимоий мавзуларнинг мужассам бўлгани  сабабли у мамлакатимиз равнақига ўз хиссасини қўшмоқда.

Биламизки, минг йилликлар давомида аждодлардан авлодларга, ота-оналардан фарзандларга, ворисларга ўтиб келаётган ва дунёнинг ҳеч бир томонида такрорланмайдиган ажойиб муносабатларнинг, инсоний фазилатларнинг асосий Қонунимиздан ўрин эгаллагани таҳсинга сазовор.

Шунга кўра азалдан аждодлардан мерос бўлиб келаётган ота-она ва фарзандлар муносабати инсоний фазилатлар сифатида оила ва никоҳга катта эътибор қаратиб келинган. Насл-насабни сақлаш, жамиятнинг маънавий ҳолатини яхшилашнинг асосий омили оила дея эътироф этилган. Бу эса Конституциянинг 63-моддасида: “Оила жамиятнинг асосий бўғинидир ҳамда жамият ва давлат муҳофазасида бўлиш ҳуқуқига эга” деб оилага алоҳида тўхталиб ўтилган.

Айтишимиз мумкинки, кўпмиллатли Ўзбекистонимизда турли диний эътиқодлар вакиллари ўртасидаги ҳамжиҳатликни ҳуқуқий мустаҳкамлаб қўйилган. Бу қуйидаги: “Ўзбекистон Республикасида барча фуқаролар бир хил ҳуқуқ ва эркинликларга эга бўлиб, жинси, ирқи, миллати, дини, ижтимоий келиб чиқиши, эътиқоди, шахсий ва ижтимоий  мавқеидан қатъий назар қонун олдида тенгдирлар”. (18-модда) дейилган жумлаларда ўз ифодасини топган.

Эътибор берсак, мазкур моддада диний эътиқод ҳамда миллий ҳаётга, фуқароларнинг миллий ҳис-туйғуларига дахлдор муҳим аҳамиятга эга қатор тамойиллар белгилаб қўйилганига ишонч ҳосил қиламиз.

Дарҳақиқат, жаннатмакон юртимизда, сўнгги йилларда аҳолининг диний қадриятларга эътиборининг ортиши тарихий-анъанавий маданиятни тиклашда муҳим омиллардан бирига айланган. Юртимизда олиб борилаётган маънавий-маърифий, миллий ва диний ислоҳотлар ҳақида сўз юритар эканмиз, ислом динига, унинг қадриятларига бўлган муносабат нечоғли ривожланиб бораётганига шукроналар келтирамиз.

Яхши биламизки, мустақиллик йилларида юртимизда ислом дини равнақи ва тараққиёти йўлида кенг имкониятлар очилди. Эътиқод эркинлиги, шу кунларда қабул қилинганлигини кенг нишонланиш арафасида турган Асосий бош Қомусимизда кафолатланиб қўйилган. Бу Конституциямизнинг “Ҳамма учун виждон эркинлиги кафолатланади. Ҳар бир инсон хоҳлаган динига эътиқод қилиш ҳуқуқига эга. Диний қарашларни мажбуран сингдиришга йўл қўйилмайди” (31-модда). деган иборалар билан ўз аксини топган.

Мамнуният билан айта оламизки, Қонунимизда халқимизни барчаси учун хизмат қилиш белгилаб берилган. Унда айнан меҳр-шафқат кўриниши қуйидаги 45-моддада ўз ифодасини топган:  “Вояга етмаганлар, меҳнатга лаёқатсизлар ва ёлғиз кексаларнинг ҳуқуқлари давлат ҳимоясидадир”.

Бир сўз билан айтганда Юртимизда кафолатлаб қўйилган дину-диёнат эркинлиги, инсоний ғамхўрликларни, ижтимоий-иқтисодий ривожланишни, тинчлик-осойишталикни илоҳий марҳамат ва улуғ неъмат деб қабул қилиб, улар учун шукроналар келтиришимиз айни мусулмончилик бурчимиздир. Зеро, бу билан Аллоҳнинг “Шукр этсаларингиз, албатта зиёда этаман” деган чақириғига мувофиқ бўламиз.

Абдулҳай ТУРСУНОВ,

Ўзбекистон мусулмонлари идорасининг

Наманган вилоят вакили

Қадрли ватандошлар!

Сиз, азизларни, сизларнинг тимсолингизда кўпмиллатли бутун халқимизни мамлакатимиз ҳаётидаги улуғ тарихий сана – Ўзбекистон Республикаси Конституцияси қабул қилинганининг 30 йиллик байрами билан чин қалбимдан самимий муборакбод этиб, барчангизга ўзимнинг чуқур ҳурматим ва эзгу тилакларимни изҳор этаман.

Халқимизнинг хоҳиш-иродаси билан танлаб олинган ҳуқуқий-демократик давлат, эркин фуқаролик жамияти барпо этиш йўлида мустаҳкам ҳуқуқий пойдевор бўлиб келаётган Асосий қонунимизнинг миллий тараққиётимиздаги ўрни ва аҳамияти беқиёсдир.

Мустақиллигимизнинг дастлабки йилларида, ғоят оғир ва мураккаб бир шароитда қабул қилинган Конституциямиз берган ҳуқуқ ва имкониятлар туфайли эл-юртимизнинг фидокорона меҳнати билан ўтган даврда ҳаётимизнинг барча соҳа ва тармоқларида улкан ютуқ ва натижаларни қўлга киритдик.

Ана шундай мустаҳкам ҳуқуқий асосга таяниб, кейинги йилларда мамлакатимизда кенг кўламли демократик ислоҳотлар жадал амалга оширилмоқда.

Энг муҳими, ижтимоий-сиёсий ҳаётимизнинг мазмуни, ватандошларимизнинг онгу тафаккури, дунёқараши тубдан ўзгармоқда. Юртимизда яшаётган ҳар бир фуқаро, миллати, тили ва динидан қатъи назар, жамиятимизнинг тенг ҳуқуқли аъзоси, ўз тақдирининг чинакам эгаси, мамлакатимиздаги барча ўзгариш ва янгиланишларга ўзини нафақат дахлдор, балки бу жараёнларнинг бевосита иштирокчиси, эркин ва бунёдкор инсон сифатида ҳис этмоқда.

Халқимиз сиёсий-ҳуқуқий тафаккурининг юксак намунаси, инсон ҳуқуқ ва эркинликларининг қонуний кафолати бўлган, биз учун озод ва обод ҳаёт қуриш йўлини очиб берган Конституциямиз билан шу боис ҳар қанча фахрлансак, ғурурлансак, арзийди, албатта.

Муҳтарам дўстлар!

Дунё миқёсида “Янги Ўзбекистон” деган ибора пайдо бўлиб, Ватанимизнинг халқаро майдондаги нуфузи ва обрў-эътибори тобора ортиб бормоқда.

Барчангиз хабардорсиз, шу кунларда мамлакатимизда Асосий қонунимизга ўзгартиш ва қўшимчалар киритиш бўйича муҳокамалар давом этмоқда. Ушбу конституциявий ислоҳотларни Янги Ўзбекистон тараққиёт стратегиясининг мазмуни ва мантиғи, халқимиз билдираётган талаб, истак ва таклифлар, мухтасар айтганда, шиддат билан ўзгараётган даврнинг ўзи тақозо этмоқда.

Шу сабабли ҳозирги вақтда “Инсон – жамият – давлат” деган тамойилни Конституциямиз ва қонунларимизга, кундалик ҳаётимизга чуқур сингдиришимиз зарур.

Шуни алоҳида таъкидлаш лозимки, инсон, унинг ҳаёти, ҳуқуқ ва эркинликларини ҳимоя қилиш, қонуний манфаатларини таъминлаш, инсон қадрини улуғлаш бу борадаги ислоҳотларимиз марказига олиб чиқилмоқда.

Жумладан, ижтимоий давлат тамойили, оила институтининг конституциявий асосларини мустаҳкамлаш, кекса авлод вакилларини, ногиронларни ишончли ҳимоя қилиш, хотин-қизлар ва ёшларни ҳар томонлама қўллаб-қувватлаш, аҳолига малакали тиббий хизмат кўрсатиш, таълим ва илм-фан, маданиятни ривожлантириш, фуқароларнинг экологик ҳуқуқларини таъминлаш, экологик мувозанатни сақлаш, фуқаролик жамияти институтлари ҳамда маҳалланинг ҳуқуқ ва ваколатларини кенгайтириш, оммавий ахборот воситалари эркинлигини таъминлаш каби кўплаб принципиал аҳамиятга эга масалалар Асосий қонунимизда муҳрлаб қўйилмоқда.  

Бу жараёнда сиз, азиз ватандошларимиз – турли касб ва ижтимоий гуруҳга мансуб фуқароларимиз томонидан билдирилган барча таклиф, фикр ва мулоҳазалар албатта инобатга олинади ва Конституция лойиҳаси умумхалқ референдумига олиб чиқилади.

Айни шу асосда Бош қонунимиз чинакам халқ Қомуси, чинакам халқ Конституцияси бўлади.

Ҳурматли юртдошлар!

Пандемия шароитига қарамасдан, мамлакатимизда меҳнат жамоаларида, маҳалла ва таълим масканларида, хонадонларда Конституция байрами, эҳтиёт чораларига амал қилган ҳолда, кўтаринки руҳда нишонланмоқда.

Биз яқинлашиб келаётган янги – 2023 йил учун улкан дастур ва режаларни тузмоқдамиз. Конституциямизда белгилаб олаётган эзгу мақсадларни рўёбга чиқариш, юртимиздаги тинчлик ва барқарорликни, миллатлар ва динлараро дўстлик ва ҳамжиҳатликни янада мустаҳкамлаш, аҳоли фаровонлигини ошириш, янги уй-жойлар барпо этиш, иш ўринларини кўпайтириш бўйича катта-катта вазифалар бу дастурларда ўзининг аниқ ифодасини топмоқда.

Ишончим комилки, барчамиз бир тану бир жон бўлиб, фидокорона меҳнат қилиб, ўз олдимизга қўйган юксак марраларга албатта эришамиз.

Азиз ва муҳтарам ватандошлар!

Сизларни, бутун халқимизни Конституциямизнинг қутлуғ байрами билан яна бир бор самимий табриклаб, барчангизга сиҳат-саломатлик, оилавий бахт, хонадонларингизга файз-у барака тилайман.

Халқимиз тинч, юртимиз омон бўлсин!

Барчамизни Яратганнинг ўзи паноҳида асрасин!

Шавкат Мирзиёев,

Ўзбекистон Республикаси Президенти

Мамлакатимизда чорак асрдан зиёдроқ давр мобайнида эришилган барча ютуқлар, ҳамма йўналишдаги тараққиётга, асрларга татигулик ўзгаришларга, ҳеч шубҳасиз, Бош қомусимиз ҳуқуқий асос бўлиб хизмат қилди.

Асосий Қонунимиз халқимизнинг кўп асрлик тажрибаси, бетакрор менталитети, беқиёс урф-одатлари, ўзига хос орзу-ўйларига биноан ишлаб чиқилган. Эътиборли жиҳати, ундаги нормалар муқаддас динимиз қоидаларига ҳам тўла-тўкис мувофиқ келади. Бу эса жаҳон давлатларининг ҳаммасида ҳам бор эмас!

Бугун дунёни кузатсангиз, айрим давлатларда давом этаётган урушлар, қонли тўқнашувлар, сарсон-саргардонликларни кўриб ёқа ушлайсиз... Чет давлатлар оммавий ахборот воситалари тарқатаётган хабарларни ўқишга, кўришга юрак чидамайди...

Шукрки, беҳисоб шукрларки, юртимизда тинчлик-осойишталик ҳукм сурмоқда! Мамлакатимизда ўн олтита диний конфессия фаолият юритмоқда. 130 дан зиёд миллат ва элат вакиллари ўзаро аҳил, тинч яшаб келмоқда. Конституциямизнинг 18 моддасида «Ўзбекистон Республикасида барча фуқаролар бир хил ҳуқуқ ва эркинликларга эга бўлиб, жинси, ирқи, миллати, тили, дини, ижтимоий келиб чиқиши, эътиқоди, шахси ва ижтимоий мавқеидан қатъи назар, қонун олдида тенгдирлар» деб белгилаб қўйилган.

Қуръони каримда эса Бақара сурасининг 256 оятида «Динда зўрлаш йўқ, зеро, тўғри йўл янглиш йўлдан ажрим бўлди...» деб, инсон шаъни, қадр-қиммати юқори экани, ҳар бир шахснинг ҳуқуқий даҳлсизлиги кафолатланган.

Бош Қомусимизнинг 31 моддасида ҳамма учун виждон эркинлиги кафолатланган. Диний қарашларни мажбуран сингдиришга йўл қўйилмаслиги қайд этилган.

Конституциямизда хотин-қизларнинг эркаклар билан тенг ҳуқуқли экани белгилаб қўйилди. Муқаддас динимиз аёл кишини она сифатида қадрлаб, оилани чароғон этишни, келажак насллар тарбиясини унга топширди. Шу билан бирга, аёлга илм олишни фарз қилди. Ҳадиси шарифда “Илм олиш ҳар бир муслим ва муслима учун фарздир!” (Имом Байҳақий ривоятлари) дейилади.

Бош Қомусимизнинг халқчиллиги шундаки, унинг алоҳида бир боби оилага бағишланиб, унда эр билан хотин, ота-она билан болалар ҳамда қариндошлар ўртасидаги, шунингдек болалар тарбиясига оид меъёрлар кўрсатиб ўтилган. Бу билан ҳам бошқа кўплаб давлатларнинг конституцияларидан фарқланиб, ғайриоддий бўлиб, ажралиб туради.

Ислом дини кексаларга эҳтиром кўрсатиш, уларга эътиборли бўлишга чақиради. «Раббингиз Унинг Ўзигагина ибодат қилишингизни ҳамда ота-онага яхшилик қилишни амр этди. (Эй инсон!) Агар уларнинг бири ёки ҳар иккиси ҳузурингда кексалик ёшига етсалар, уларга «уф!..» дема ва уларни жеркима! Уларга (доимо) ёқимли сўз айт!» деб марҳамат қилинади Қуръони каримда Исро сурасининг 23-24 оятларида.

Ҳадиси шарифларда ота-онага хизмат қилиш жаннатга киришнинг кафолати экани таъкидланади. Жаноби Пайғамбаримиз Расулуллоҳ саллаллоҳу алайҳи васаллам: “Ким ота-онасини қариган пайтларида топсаю, икковларига ёки бирларига хизмат қилиб, жаннатга кира олмаса, хор бўлсин, хор бўлсин, хор бўлсин!” – дедилар (Имом Муслим ривоятлари).

Конституциямизнинг 66 моддасида «Вояга етган, меҳнатга лаёқатли фарзандлар ўз ота-оналари ҳақида ғамхўрлик қилишга мажбурдирлар» деб белгиланган.

Юқоридаги ояти карима ва ҳадиси шариф билан Бош Қомусимизнинг 66 моддасида қайд этилган меъёрларни ўқиган киши динимизнинг нақадар улуғ, Конституциямизнинг қанчалик халқчил эканига яна бир карра амин бўлади.

Мухтасар айтганда, Конституциямиз – мамлакатимизнинг нафақат ижтимоий-иқтисодий тараққиётининг ҳуқуқий асослари, балки маънавиятимиз, маърифатимиз, миллий қадриятларимизни ҳимоя қилишнинг ҳуқуқий асосидир!

Иброҳимжон домла ИНОМОВ

Ўзбекистон мусулмонлари идораси раиси ўринбосари

Кеча, 7 декабрь куни юртимизнинг вилоят ва туман ҳокимликлари томонидан Конституциямиз қабул қилинганининг 30 йиллиги муносабати билан ўтказилаётган тантанали тадбирларда 248 нафар имом-хатиб, вакиллик ходимлари ва отинойилар эсдалик нишонлари билан тақдирланди.

Бу юксак эътибор диний соҳа ходимларининг жамиятимиз ижтимоий, илмий, маънавий салоҳиятини юксалтириш, ёшларни Ватанга меҳр ва садоқат руҳида тарбиялашдаги муносиб ҳиссалари учун эътироф этилгани кўнгилларга қувонч бағишлайди.

ЎМИ Масжидлар билан ишлаш бўлими