Аллоҳ таоло Ўз каломи Қуръони каримнинг Қалам сураси 4- оятида Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламни мақтаб шундай марҳамат қилади:

“Албатта, сен буюк хулқ узрасан”.

Уламоларнинг таъкидлашларича инсон ҳаёти давомида кўплаб муаммолар ва одамлар билан ўзаро низоларга боришининг энг катта сабаби бу – ахлоқида кўплаб нуқсонлар борлигидадир.

Бугунги замонавий илм-фан тадқиқотлари ҳам бу фикрни қўллаб қувватламоқда.

Яқинда АҚШнинг Шимолий Каролина Дюк университети тиббиёт маркази профессори Свитен Бойл ўзининг кўп йиллик илмий изланишлари натижасини эълон қилди: “Биз феъл-атвор (ахлоқ) соғлиққа таъсир кўрсатишини илмий жиҳатдан асосладик ва бу таъсирнинг даражасини ҳам тўлалигича англадик” – дейди профессор.

Унга кўра, узоқ яшаш учун одам салбий иллатлардан воз кечмоғи, атрофидагиларга кўпроқ яхшилик қилмоғи лозим экан. Профессор бугун узоқ йиллик тадқиқотлар натижасида аниқлаган маълумотлар динимизда бундан бир ярим минг йил аввал таъкидлаб ўтилган.

Анас ибн Молик розияллоҳу анҳу ривоят қилади: “Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам: “Ким умрининг узайишини, ризқининг зиёда бўлишини истаса, ота-онасига яхшилик ва қариндошларига силаи раҳм қилсин”, дедилар”

Хўш, қандай сабаблар инсонни аста-секинлик билан таназзулга олиб келади?

1-САБАБ. Салбий муносабат. Ҳаётга ва атрофдагиларга салбий муносабатда бўлиш – яширин душманлик ҳисси билан яшаш, дегани. Бундай  одамлар бошқаларни ёқтирмайди. Доимо яқинлари уларга нотўғри муносабатда бўлаётганидан нолийди. Аслида бундай одамларнинг ўзи атрофдагиларга нисбатан янглиш муносабатда яшайди! Натижада юрак, қон-томир, қандли диабет касалликларига чалиниш мумкин. Асабийлашиш оқибатида иммун тизимида салбий ўзгаришлар юз беради.

Аввало, қандай вазият бўлишидан қатъий назар бу дунёда барча нарса ўткинчи эканлигини АНГЛАБ яшаш лозим. Имом Ғаззолий таъкидлаганларидек: “Биз билан нима рўй бермасин у албатта ўтиб кетади”.

2-САБАБ. Мақсадсизлик. Яшашдан мақсад бўлмаса, умр қисқа бўлади. Яшашдан маъни йўқ, деб ўйлаган одамлардан кўра, мақсад сари интилувчанларнинг иммун тизими ва юраги бақувват бўлади. Уларнинг саломатлигига даромадининг миқдори ҳам, одамларнинг салбий муносабати ҳам таъсир қилмайди. “Ҳаётдан мақсад сари фойдаланиш лозим” – дейди Бойл. “Акс ҳолда, қисқа умр кўриш эҳтимоли кучаяди. Аввалига интеллектуал, кейин эса жисмоний ўлим юз беради. Мақсадсиз яшаш – ақлнинг заифлашувига олиб келади. Руҳий касалликларнинг ривожланиш эҳтимоли 50 %га ошади. Демак, нима учун яшаётганингизни дарҳол аниқланг!

Фазилатли Шайх Муҳаммад Содиқ Муҳаммад Юсуф ҳазратлари, инсоннинг бу дунёда яшашдан мақсади нима деган саволга қуйидагича жавоб қилган эканлар: “Яшашдан мақсад, Аллоҳ таолога бўлган иймоннинг ер юзида қарор топишига ҳисса қўшиш. Аллоҳ таолонинг айтганини қилиб, қайтарганидан қайтиш. Ушбу ҳар бир инсон учун шараф бўлган ишларни амалга ошириб икки дунёнинг саодатига эришиш”. 

3-САБАБ. Жиззакилик. Жиззаки, айниқса арзимаган сабаб туфайли кўп асабийлашадиганлар, доимо жазавага тушадиганлар ўзларини “еб битиришади”. Шунинг учун тинчланиш даркор! Унутманг асабларнинг тикланиши учун 10 йил керак бўлар экан.

Бир киши Пайғамбар алайҳиссаломдан насиҳат сўради: Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам унга насиҳат қилиб ушбу оятни ўқидилар: “Авф-марҳаматли бўлинг, яхшиликка буюринг ва жоҳиллардан юз ўгиринг”. (Аъроф, 199). 

Жиззакилик ҳам жоҳилликнинг бир тури.

4-САБАБ. Тартибсизлик. Иш столингиз, автомобиль салонингиз, хонангиз доимо бетартибми? Кўп кеч қоласизми? 9000 киши иштирокида ўтказилган 20 дан ортиқ илмий тадқиқотлар натижаси тартибсизлик – умрни қисқартиради, деган хулосани берди.

Тартиб динимиз биздан талаб этадиган асосий омиллардан биридир. Биз барча нарсани тартиб вва интизом билан бажаришга чақирилганмиз. Ҳатто, намозни ҳам тартиб билан адо этамиз.

Зеро, Набий соллаллоҳу алайҳи ва саллам: “Аллоҳ бирортангиз бирор ишни қилганда уни пухта қилишини яхши кўради”, деганлар (Абу Яъло ривояти, “Мажмаъу-з-завоид”; Суютий, “Ал-жомеъ ас-сағир”).

Қолаверса тартиб бор жойда поклик бўлади, поклик эса ИСЛОМнинг устунларидандир.

5-САБАБ. Тушкунлик. Узоқ давом этган стресс, қаттиқ ҳаяжон умрни қисқартиради. Қон босимининг кўтарилиши, юракнинг тез-тез безовта бўлиши, сурункали шамоллаш – тушкунлик аломатлари. Бирор мусибат етганда ёки яқинингиз ўлганидан кейин тақдирга тан бермасдан, тушкун ҳолатда асабийлашиш саломатлик учун жиддий зарар. Ғам-қайғуларни унутиш керак!

Одатда ғам-қайғу ва тушкунлик Аллоҳнинг қадарига рози бўлмасликдан, ношукрликдан келиб чиқади. Агар биз Аллоҳнинг неъматларига шукр қилсак, Қуроъни каримда “Қасамки, агар (берган неъматларимга) шукр қилсангиз, албатта, (уларни янада) зиёда қилурман” дея вада қилинганидек, яна ҳам зиёда бўлади. Аксинча, ношукрлик қилиб, итоатсизлик ила, қайтариқларидан қайтмасак, оятнинг давомида марҳамат қиладики: “Борди-ю, ношукрлик қилсангиз, албатта, азобим (ҳам) жуда қаттиқдир” (Иброҳим, 7).

Тиб илмининг улуғ устозларидан бўлган ватандошимиз Абу Али ибн Сино ҳазратлари ҳам ушбу оятдан шундай хулоса қилган: “Инсондаги кўплаб дардлар руҳий мувозанатнинг бузилишидан келиб чиқади. Руҳий мувозанат эса аксарият ҳолда ношукрлик туфайли бузилади”. 

6-САБАБ. Дам олмаслик. Дам олмаслик, шу жумладан, таътилга чиқмасдан ишлаш, тинимсиз равишда компьютер қаршисида ўтириш зиён! Шунинг учун, ҳафтада биир кун, йилда бир бор берилган таътилда бир ой тўлиқ дам олинг! Табиат қўйнида кўпроқ вақт ўтказинг.

Аллоҳ таоло Бақара сурасида бундай деб марҳамат қилади:

“Аллоҳ ҳеч бир жонга имкониятидан ташқари нарса юкламас” (286-оят). 

Аллоҳ таоло биз бандаларига раҳм-шафқат ва меҳр билан вазифа юклаганда, биз ҳам танамизга раҳм қилайлик. Уни то тугаб, яроқсиз ҳолатга келгунга қадар қийнаб ишлатмайлик. Базан жамиятда кимларгадир ёқиш мақсадида тинимсиз “меҳнат” қилиб, қолганларни ҳам шунга тарғиб этаётган, “озгина дам олинг” десангиз “қабрда дам оламиз” дейдиганлар ҳам учраб туради. Бундайларга ҳам уламолар дам олишни маслаҳат бериб: қабрда дам олинмаслигини, у ерда Аллоҳ таоло берган неъматларнинг жавобини бериб, маҳлум ҳолатда ётишини шунингдек, тана ҳам инсонга омонат берилганлигини таъкидлашган.

Оиша розияллоҳу анҳодан ривоят қилинади:

“Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам у кишининг олдиларига кирганларида, ҳузурларида бир аёл бор эди. У зот:

“Бу аёл ким?” – дедилар. 

“Фалона”, дея унинг намози ҳақида гапира кетдилар. 

“Бас! Сизлар тоқатингиз етадиган нарсани лозим тутинглар. Аллоҳга қасамки, сиз малол олмагунингизча Аллоҳга малол келмайди. Диннинг Аллоҳга маҳбуби, соҳиби унда бардавом бўлганидир”, – дедилар”. 

7-САБАБ.  Ёлғон ва хиёнат. Кўп ёлғон гапирадиганларнинг ошқозон ости бези ва юрак қон томир тизимида жиддий муаммолар вужудга келар экан. Шунингдек хиёнат қиладиганларда сурункали касалликлар ва хавфли дардлар ривожланиш эҳтимоли кўпроқ бўлар экан.

Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам марҳамат қилиб: “Мўмин киши табиатида ҳар бир хислат бўлса ҳам, лекин хиёнат ва ёлғончилик бўлмайди”.

Манбалар асосида Саидаброр Умаров тайёрлади

Кунлар ўтгани сайин қалбларимизга бир ажиб ёруғлик ва таскин инмоқда, чунки муборак Рамазон ойи яқин. У - очлик, ташналик, нафсни тийиш билан Аллоҳ таолога қурбат, тақво ҳосил қилинадиган буюк ой. Аллоҳ таоло бандалари учун ҳар икки дунё саодатини кўзлаб, бу ибодатни исломнинг улуғ фарзлари қаторига қўшган.

Рамазон рўзаси Ҳазрати Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи ва саллам Мадинага ҳижрат қилганларидан сўнг, ҳижратнинг иккинчи йили шаъбон ойида фарз қилинган. Аллоҳ таоло Бақара сурасининг 183-оятида марҳамат қилади: «Эй иймон келтирганлар! Сизлардан аввалгиларга фарз қилинганидек, сизларга ҳам рўза фарз қилинди. Шоядки, тақводор бўлсангиз». Ушбу ояти карима билан динимизнинг бешта асосий устунларидан бўлган рамазон рўзаси фарз бўлди. Бундан аввал ҳам пайғамбаримиз Муҳаммад соллаллоҳу алайҳи ва саллам ўз ихтиёрлари билан ҳар ойда уч кун рўза тутар, муҳаррам ойининг ўнинчи кунининг рўзасини ҳам адо этар эдилар. Расулуллоҳ (с.а.в) ўзларининг муборак ҳадисларида рўза ибодатининг фарз эканлигини кўп такрорлаганлар: Абу Ҳурайра розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади: Пайғамбар (с.а.в) дедилар: «Сизларга муборак рамазон ойи келди. Аллоҳ азза ва жалла унинг рўзасини тутмоқликни фарз қилди. Унда осмонларнинг эшиклари очилади. Унда жаҳаннамнинг эшиклари ёпилади. Унда шайтонлар кишанбанд қилинади. Унда Аллоҳнинг бир кечаси бўлиб, у минг ойдан яхшидир. Ким у кечанинг яхшилигидан маҳрум бўлса, батаҳқиқ (жуда кўп нарсадан) маҳрум қолибди», дедилар.

Дарҳақиқат, рўза ибодатида риё бўлмайди. Ҳадиси қудсийда айтилади: “Расулуллоҳ (с.а.в) марҳамат қиладилар: «Аллоҳ таоло айтадики: «Ҳар бир яхши амал учун ўн баробардан етти юз баробаргача савоб бераман, фақат рўза бундан мустасно. У мен учун тутилади, унинг ажрини ҳам ўзим бераман».

Аммо бу йил ушбу ойни аввалгиларидан бироз фарқли равишда ўтказамиз. Сабаби барчага аён: коронавирус пандемиясига қарши курашиш чора-тадбирлари мана шундай йўл тутишимизни тақозо этаётир.

Бир неча кун аввал Ўзбекистон мусулмонлари идораси Уламолар кенгаши Рамазон ойини ўтказиш ҳақидаги баёнот билан чиқди. Унда кўрсатма сифатида белгилаб берилганидек, Рамазон ойида мўмин-мусулмонларимиз таровиҳ намозларини, хатми Қуръонларни ўз оила аъзолари билан хонадонларида ўтказадилар. Ўзбекистон мусулмонлари идораси тизимида фаолият юритаётган қориларнинг хатми Қуръонлари онлайн тарзда амалга оширилади. Ифторлик савобидан умидвор бўлган саховатпеша инсонлар ифторлик маросимлари учун мўлжаллаган маблағларини Ҳомийлик хайрияларини мувофиқлаштириш марказлари орқали моддий кўмакка муҳтож оилаларга етказишлари мумкин. Закот маблағларини ҳамда фитр ва фидя садақаларини “Вақф” хайрия жамоат фонди ва унинг ҳудудий бўлинмалари ҳисоб рақамларига ёки Ҳомийлик хайрияларини мувофиқлаштириш марказларига топширишлари тавсия этилади.

Шуни ҳам унутмайликки, қўни-қўшни ва яқин қариндошларни тўплаган ҳолда ифторлик уюштиришимиз карантин талабларига мутлақо зиддир.

Рамазон – энг аввало, сабр ойи. Бу ойда шайтонлар кишанланиб, ёмонликлар барҳам топиб, урушлар тўхтатилиб қўйилади ва жаннатнинг барча эшиклари очиб қўйилади. Дуолар, ибодатлар, тавба ва истиғфорлар, эҳсон ва садақалар Ўз даргоҳида қабул бўлажак лаҳзалар туҳфа этилади, бизга бу муборак ой давомида.

Бу ойда баҳолиқудрат рўзаларимизни тутишимиз, таровиҳ намозларини ўқишимиз, Қуръон хатм қилишимизга ҳеч бир монъелик йўқ, бироқ барчасини ўз уйимиздан чиқмаган ҳолда, оиламиз даврасида, карантин қоидаларига риоя қилган ҳолда амалга оширмоғимиз шарт. Барчамиз онгли, тафаккури теран инсонлармиз, кўриб турибмиз, биргина эътиборсизлик, бепарволик, жорий этилган тартиб-қоидаларга риоя этмаслик хавфли юқумли касаллик тарқалишига, у инсонлар ҳаётини жарлик ёқасига олиб бориб қўйишига сабаб бўлаяпти. Ҳеч бир инсон пушаймонлик ўтида қоврилмасин.

Бир неча ҳафтадан буён уйдан чиқмаётганимиз боис бироз қаноатсизлангандекмиз. Чин маънода сабримиз синовдан ўтяпти. Агар ҳукуматимиз томонидан белгилаб қўйилган карантин тартиб-тамойилларига қатъий амал қилсак, шоядки, касаллик даф бўлиб, Рамазон ҳайити намозларини жамоа тарзида ўқиш насиб этса! Бу ўз-ўзидан бўлмайди. Яратган раҳмат назари билан боққан кунларда эҳтиёт чорамизни кўриб, оиламизни бу балодан асраш баробарида, рўза тутиб, дуода бўлсак, иншааллоҳ, у кунларга етамиз.

Шундай қутлуғ ва азиз кунларга етиб келганимизнинг шукрини қилайлик. Яратгандан сўрайликки, Юртбоши, ҳукумат, масъул идоралар саъй-ҳаракати беиз, бесамар кетмасин – бутун дунёнинг ҳаловатини, одамлар тинч ҳаётини бузаётган, умрига нуқта қўяётган коронавирус аталмиш бало бошимиздан арисин. Рамазон ойини дуоларимиз ижобат топажак энг катта имкон деб қабул қилайлик. Аслида оила даврасида саҳарлик ва ифторлик дастурхонида ўтириш, неъматлардан тотиниш ҳам бир бахт. Бу ойда ўғил-қизларимиз қалбига иймон, эътиқод туйғуларини янада чуқурроқ сингдиришимиз мумкин. Қурбимиз етса, юқорида айтилган тартибда муҳтожларга хайру садақа қилайлик. Орамизда кунлик ёлланма ишчи сифатида оиласини боқиб келаётган оилабошилар қанча эди. Улар ҳам айни пайтда биз каби уйидан чиқолмаяпти, рўзғорига иккита нон кўтариб келолмаяпти. Бизнинг беғараз ёрдамимиз ана шундай оилаларга етиб борса, қандай яхши! Бундай мурувватнинг савоби, ажри бениҳоя улуғдир.

Бугун Президентимиз ва вилоят, шаҳар ва туманлар раҳбарларининг, мутасадди идоралар вакилларининг фикри-зикри пандемияга қарши кураш чоралари ва унинг оқибатларини бартараф этиш йўлларига қаратилган. Беҳаловат ва тиниб-тинчимаётган ҳамюртларимиз, ширин жонини таҳликага қўйиб, ўзгалар ҳаёти учун курашаётган шифокорларимиз, тиббиётнинг бошқа қатор йўналишлари ходимлари, ҳуқуқ-тартибот соҳаси ходимлари – барча-барчаси кунни тунга, тунни тонгга улаб хизмат қилмоқдалар. Биздан сўралаётгани ва кутилаётгани – фақатгина карантин қоидаларига риоя этиш ва уйда қолиш, холос. Демак, оддийгина хатти-ҳаракатларимиз билан виждон ва иймонимизга содиқ эканимизни исбот этишимиз мумкин.

Рамазон ойининг рўзасини иймон билан, Аллоҳдан савоб талаб қилиб тутмоқлик барчамизга насиб этсин. Юртимиз тинч, осмонимиз мусаффо, ризқимиз бут бўлиб, келаси йилги рамазонга ҳам барчамизни саломат етиб боришимизни Яратган насибу рўзи айласин!

Мусохон АББАСИДДИНОВ,

Наманган шаҳар бош имом-хатиби

Iqna саҳифасининг хабар беришича, Бирлашган Араб Амирликларининг Ажман минтақасида фаолият юритувчи "Ҳумайд бин Рашид Ал-Нуаймий" таълим маркази, масофавий таълимда Қуръони каримни тўлиқ хатм қилган биринчи қорини тақдим қилди.
Гап шундаки, "Уйда қолинг" шиори остида олиб борилаётган масофавий таълимда Марказ талабаси Шиҳаб Муҳаммад Али Саран Қуръонни тўлиқ ёдлашга муваффақ бўлган.
Марказ директори Ҳусайн Муҳаммад Ал-Ҳаммодий таъкидлаб ўтдики, мавжуд имкониятлар ва замонавий технологиялар Қуръони Карим таълимини енгиллаштиради ва жамиятнинг катта қисмига уни етказишни осонлаштиради.

ЎМИ Халқаро алоқалар бўлими

Диёримизга ойларнинг султони, меҳр-шафқат саховат рамзи бўлган, Қуръони карим нозил бўлган, фазилати жиҳатидан бошқа ойлардан афзал раҳмат мағфират ойи саналмиш муборак моҳи Рамазон ташриф буюриб келмоқда. 

Рамазон рўзаси ҳижратнинг иккинчи санасида фарз қилинган. Аллоҳ таоло Рамазон рўзасининг ҳукм ва ҳикматларини Қуръони каримда батафсил баён қилиб берган:

“Эй, имон келтирганлар! Сизлардан олдинги (уммат)ларга фарз қилингани каби сизларга ҳам рўза тутиш фарз қилинди, шояд (у сабабли) тақволи бўлсангиз” (Бақара сураси, 183-оят).

Ушбу ояти каримада Аллоҳ таъоло бандаларни тақвога яъни бу ойда инсон ўзини ҳар-ҳил ёмон гап айтишлик, ғийбат қилишлик ва ҳурофотга берилмасликка, барча амалларни Аллоҳ йўлида адо этмоқликка чорлайди.

Рамазон ойида бойлар ҳам камбағаллар бирдек очлик ва чанқоқликни ҳис қиладилар ва бу ер юзида саҳоватпеша инсонларни кўпайишига сабаб бўлади.

Шу ўринда  Ҳозирги кунда юртимизда кечаётган COVID-19 коронавирус пандимеяси даврида Ўзбекистон мусулмонлари идораси Уламолар кенгашининг “Коронавирус (COVID-19) инфекциясининг тарқалишини олдини олиш бўйича ФАТВОСИ” эълон қилинди. Фатвода юртимизда эпидемиологик вазият барқарорлашгунгача жамоавий намозлар вақтинча тўхтатилиб, мусулмонларимизга намозларни уйларида адо этишлари лозим эканлиги ва Ифторлик савобидан умидвор бўлган саҳоватпеша мусулмонларимиз ифторлик маросимлари учун мўлжаллаган маблағларини “Ҳомийлик хайрияларини мувофиқлаштириш марказлари” орқали моддий кўмакка муҳтож оилаларга етказишлари айтилди.

Рамазон ойида Қуръони каримни бошидан охиригача ўқиб хатм қилиш Пайғамбаримиз алайҳиссаломнинг суннатларидандир. Муборак Рамазон ойида мўмин мусулмонларимизнинг руҳини кўтариш мақсадида Ўзбекистон мусулмонлари идораси тизимида фаолият юритаётган қориларнинг хатми Қуръонлари онлайн тарзда амалга оширилиши йўлга қўйилади.

Ҳозирги кунда ҳар биримиз аҳил бўлиб, жипслашиб, бир-биримизга меҳр оқибат, меҳр мурувват билан сийлаи раҳм қилмоқлик билан ҳаёт кечириб, Аллоҳ таолодан тез кунларда беморларимизга шифои комил бериб, дунё халқлари, жумладан юртимиздан бу касалликни кўтаришини сўраб солиҳ амалларни бажариш насиб қилсин!

Тошкент шаҳар Олмазор тумани

Имом Бухорий жомеъ масжиди имом ҳатиби

Садриддин Абдурашидов