Жалолиддин Румий ёки Мавлоно Румий (1207-1273) номи билан машҳур бўлган зот дунёнинг улуғ донишмандларидан бири, беназир шоир ва бетакрор бир мутафаккир, валий инсондир. Айни пайтда Туркияда мавлоно Румийнинг Кўнёга келишининг 791 йиллигини кенг нишонлаш борасида тайёргарлик кетмоқда, деб хабар бермоқда dailysabah.com.

Байрам шодиёналари 3-5 май кунлари Истанбулдан Кўнёга махсус “Румий” поездининг жўнаши билан бошланади. “Кўнё ташрифи” деб номланган тантаналар мусиқачилар, най усталарининг чиқишлари, Мавлононинг «Маснавийи маънавий» достонининг ўқилишини ўз ичига олади.

«Исламосфера» нашри таъкидлашича, тантаналар доирасида маршни ўтказиш, диний қўшиқлар айтиш, “Вуслат” (бирлашиш) спектакли, “Le Trio Joubran” фаластин гуруҳи концерти, сўфийлар киноси кунлари ўтказилиши режалаштирилмоқда.

Карамандан Кўнёга келадиган Румийнинг 22-авлод набираси Эсен Челеби ва унинг оиласини Кўнё губернатори Жунейит Ўрхан Топрақ ва пойтахт муниципалитети мэри Угур Иброҳим Олтойлар кутиб олишади. Шундан кейин Румий ва Шамс Табризийларнинг мақбараларига зиёрат қилинади. Бу йил илк бор мармар, керамика ва рангтасвир кўргазмалари ўтказилади.

Мавлоно 1207 йилда қадимий Балх шаҳрида ўз даврининг машҳур мутасаввуф донишманди, йирик хатиб ва воизи бўлган Баҳовуддин Валад оиласида дунёга келади. Баҳовуддин Валад аслида Шайх Нажмиддин Кубро (1135 — 1221)нинг Маждиддин Бағдодий, Саъдуддин Ҳамавий, Разиуддин Алийи Лоло, Сайфуддин Бохарзий, Бобо Камол Жандий каби 300 га яқин забардаст шогирдларидан бири ҳисобланарди. Жалолиддин 12 ёшида унинг ота-онаси ҳам мўғул босқини хатаридан қочиш, ҳам ҳаж фаризасини адо этиш ниятида Балхни тарк этадилар. 1230 йилдан бу оила Кўнёда қўним топади.

Ўша кезларда Онадўлининг катта қисми Салжуқийлар давлатининг ҳукмронлиги остида эди. Бу давлатнинг пойтахти бўлган Кўнё санъат асарлари билан машҳур, олимлар ва санъаткорлари кўп шаҳар эди. Қисқаси, Салжуқийлар давлати энг порлоқ даврини бошдан кечираётган бўлиб, давлат ҳукмдори Баҳоуддин Валадни Карамандан Кўнёга таклиф этди ва шу ерда жойлашишини хоҳлади.

Баҳоуддин Валад Султоннинг таклифини қабул этди ва 1228 йил 3 майда Кўнёга оиласи ва дўстлари билан келди. Султон Алоуддин уларни тантана билан қаршилаб, яшашлари учун Олтинапа мадрасасидан жой ажратди. «Олимлар султони» 1231 йилнинг январь ойида Кўнёда вафот этди. Муборак жасади салжуқийлар саройининг Гул боғчасига қўйилди. «Олимлар султони» вафот этгач, шогирдлари ва муридлари Мавлононинг атрофида тўпландилар. Мавлонони отасининг меросхўри қилиб қўйдилар. Дарҳақиқат, Мавлоно буюк бир шоир ва дин олими бўлгач, “Ипликчи” мадрасасида ваъзлар ўқирди. Ваъзлари уни тинглашга келганлар билан тўлиб тошарди. Мавлоно 1244 йил 12 ноябрда Шамси Табризий билан учрашади. Бу учрашув тарихда «Икки денгизнинг учрашуви» дея аталди. Бироқ биргаликлари узоққа чўзилмади. Шамс фоний дунёдан узилди. Мавлоно Шамснинг ўлимидан сўнг узоқ йиллар якка ўзи яшайди. Кейинги йилларда Салоҳиддин Заркубий ва Ҳусомиддин Чалабий Шамси Табризийнинг ўрнини тўлдира бошлайдилар. Ҳаётини «Хом эдим, пишдим, ёндим» сўзлари-ла хулосалаган Мавлоно 1273 йил 17 декабрда якшанба куни Ҳақнинг раҳматига етишади.

Ўзбекистон мусулмонлари идораси Матбуот хизмати

Аллоҳни бор деб эътиқод қилувчи ҳар бир мусулмон маърифат ҳосил қилиши, яъни У зотни яхши таниши ҳам керак. Бу маърифатга эришиш йўллари кўп бўлиб, улардан бири У зотнинг гўзал исмлари ва сифатларини билиш ҳисобланади.

Ҳаёт  сифати Аллоҳ таолонинг қадимий ва боқий бўлган зотий сифатларидан биридир. У зот ўзининг азалий ва абадий сифати бўлган ҳаёт сифати билан абадий тирикдир. Бу ҳақида У Зотнинг Ўзи шундай хабар берган: 

اللَّهُ لاَ الَهَ الاَّ هُوَ الحَيٌ القَيُومُ

 “Аллоҳ, - ҳеч қандай илоҳ йўқ, фақат Унинг Ўзи бордир. У Тирик ва Абадий Тургувчидир”. (Бақара сурасидир. ужудга келтириш ва булардан бошқа феълий сифатлар.н бор б, 255-оят.) 

وَتَوَكَّلْ عَلَى الْحَيِّ الَّذِي لَا يَمُوت

“Ва барҳаёт,  ўлмайдиган Зотга таваккал қил”. (Фурқон сураси-58-оят.)

Яъни, Аллоҳ таоло тирикдир, тириклиги ўлим ила йўқ бўлмайди. Аллоҳ таолонинг тириклиги азалий, яъни олдин йўқ бўлиб кейин пайдо бўлмаган, балки ўз-ўзидан бўлувчидир, шунингдек, бирор пайдо қилувчига муҳтож эмас, тирикликни бошқа зотдан олмаган. Аллоҳ ҳаётнинг манбаидир. У барча жонзотларга ҳаёт ато этувчидир. Унинг Ўзи эса ҳаётнинг мукаммал суратига эга. Аллоҳнинг тириклиги Ўзигагина хос алоҳида ҳаёт бўлиб, бандаларнинг ҳаётига ўхшамаган.

Махлуқотларда ҳам тириклик сифати мавжуд, аммо бу сифат уларда ўлим билан йўқ бўлади. Махлуқотлар тирик бўлишида Аллоҳга муҳтож, ўз-ўзларидан тирик бўла олмайдилар, улардаги ҳаёт сифати кейин пайдо бўлган ва фонийликка юз тутади. Махлуқотларнинг барчалари абадий барҳаёт эмаслар.

Ҳаёт сифати бошқа сифатларнинг собит бўлишига олиб боради. Агар ҳаёт сифати бўлмаганида, Аллоҳ таолонинг бошқа сифатлари ҳам бўлмас эди. Аллоҳнинг илм, қудрат, ирода каби сифатлари ҳаёт сифати борлигига далолат қилади. Бунга ушбу оят далил бўлади:

اللَّهُ الَّذِي جَعَلَ لَكُمُ الْأَرْضَ قَرَارًا وَالسَّمَاءَ بِنَاءً وَصَوَّرَكُمْ فَأَحْسَنَ صُوَرَكُمْ وَرَزَقَكُمْ مِنَ الطَّيِّبَاتِ ذَلِكُمُ اللَّهُ رَبُّكُمْ فَتَبَارَكَ اللَّهُ رَبُّ الْعَالَمِينَ  

“Аллоҳ сизлар учун Ерни қароргоҳ, осмонни том қилиб қўйган ва сизларга сурат(шакл) бериб, суратларингизни гўзал қилган ҳамда сизларни пок нарсалардан ризқлантирган зотдир. Мана шу Аллоҳ – Парвардигорингиздир. Бас, (барча) оламларнинг Парвардигори бўлмиш Аллоҳ баракот соҳибидир.” (Ғофир сураси, 64-оят) 

هُوَ الْحَيُّ لَا إِلَهَ إِلَّا هُوَ

“У ҳамиша Барҳаётдир. Ундан ўзга илоҳ йўқдир.” (Ғофир сураси, 64-оят.)

Аллоҳ таоло аввалги оятда Ўзининг яратувчи эканлигини зикр қилиш билан бошлади. Аллоҳ таоло ерни инсонлар унда қарор топиб яшашлари учун кенг, катта,  тўшак каби қулай ҳолда яратиб, инсонларга бўйсундириб қўйгани, ундан анҳорларни оқизиб, турли мева ва ўсимликларни чиқаргани, осмонни  устунсиз шифт каби бино қилганини баён этди. Сўнг  инсонлар ўзларининг қандай яратилганликларига назар солиб, Аллоҳнинг комил қудрати ва ҳикматини тафаккур қилишларига чорлади. Улар ўзлари дастлаб ўлик нутфа ҳолатида бўлганлиги, Аллоҳ уларни мустаҳкам маконда қарор топтириб босқичма-босқич, ота-онасининг ҳеч қандай аралашувисиз гўзал суратда яратганини биладилар. Албатта, бу суратни Аллоҳдан бошқа ҳеч ким бера олмайди. Буларнинг барчаси Аллоҳнинг рубубият, қудрат ва ҳикмат соҳиби эканлигига далил бўлади. Сўнг яна бир улуғ неъмат – покиза нарсалар билан ризқ берганини баён қилди. Инсонларнинг Роббиси, яратувчиси, уларга ризқ берувчиси ҳам, тадбирини қилувчи ҳам Унинг ўзи эканини зикр этди. Сўнг “У ҳамиша Барҳаётдир. Ундан ўзга илоҳ йўқдир” дея,  юқорида баён қилинган барча ишлар тириклик сифатига эга бўлган зотдангина содир бўлиши айтилди.

Демак, Аллоҳ таолонинг бошқа сифатлари собитлиги ҳаёт сифати билан экан. Кимки, бу ишларни тирик бўлмаган зотга нисбат берса ақллилар қаторидан жой ололмайди. Бундай ишларга қодир бўлган Зот – Аллоҳ ҳаёт-тириклик сифати билан сифатлангандир. Ҳаёт сифати барча сифатлар каби комил сифат бўлиб,  бошқа барча сифатларни ўз ичига қамраб олган, унинг ҳақиқатини билиб бўлмайди. Унинг кайфияти ҳақида бахс юритмасдан иймон келтирилаверади.

Аллоҳ талонинг ушбу сифат ила дуо қилишликнинг фазилатлари ҳадиси шарифларда баён қилинган бўлиб, қуйида уларнинг бир нечтаси билан танишиб чиқамиз.

   عَنْ أَسْمَاءَ بِنْتِ يَزِيدَ رَضِيَ اللَّهُ عَنْها  أَنَّ النَّبِيَّ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ  قَالَ: اسْمُ اللهِ الأَعْظَمُ فِي هَاتَيْنِ الآيَتَيْنِ }وَإِلَهُكُمْ إِلَهٌ وَاحِدٌ لاَ إِلَهَ إِلاَّ هُوَ الرَّحْمَنُ الرَّحِيمُ وَفَاتِحَةِ سُورَةِ آلِ عِمْرَانَ }الم اللهُ لاَ إِلَهَ إِلاَّ هُوَ الْحَيُّ الْقَيُّومُ

Асма бинти Язид розияллоҳу анҳодан ривоят қилинади:

«Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам:

«Аллоҳнинг исми аъзами ушбу икки оятдадир: «Ва илоҳингиз бир илоҳдир. Роҳман ва Роҳийм бўлмиш, Ундан ўзга ибодатга сазовор зот йўқдир» ва Оли Имроннинг аввалидаги «Алиф. Лаам, Мийм. Аллоҳ, Ундан ўзга илоҳ йўқ. У тирик ва қаййум Зотдир» оятидадир», дедилар».

Бу икки ояти каримада Аллоҳ таолонинг бир неча исмлари зикр қилинган. Улар орасида “ал-Ҳайй” – “тирик” исми ҳам санаб ўтилди.  Аммо улардан қайси бири исми аъзам эканига аниқ ишора йўқ.

عَنْ أَنَسٍ رَضِيَ اللَّهُ عَنْه أَنَّهُ كَانَ مَعَ رَسُولِ اللهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ جَالِسًا فِى الْمَسْجِدِ وَرَجُلٌ يُصَلِّي ثُمَّ دَعَا: اللَّهُمَّ إِنِّي أَسْأَلُكَ بِأَنَّ لَكَ الْحَمْدَ لاَ إِلَهَ إِلاَّ أَنْتَ الْمَنَّانُ بَدِيعُ السَّمَاوَاتِ وَالأَرْضِ يَا ذَا الْجَلاَلِ وَالإِكْرَامِ يَا حَيُّ يَا قَيُّومُ فَقَالَ النَّبِيُّ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ: لَقَدْ دَعَا اللهَ بِاسْمِهِ الْعَظِيمِ الَّذِي إِذَا دُعِيَ بِهِ أَجَابَ وَإِذَا سُئِلَ بِهِ أَعْطَىَ.

 Анас розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади:

«Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам билан масжидда ўтирган эдик. Бир киши намоз ўқирди. Сўнгра у:

«Аллоҳим! Мен Сенга ҳамд бўлгани учун, Сендан ўзга илоҳи маъбуд йўқ бўлгани учун, Маннон, осмонлару ерни тенги йўқ қилиб яратувчи, жалол ва икром соҳиби бўлганинг учун Сендан сўрайман. Эй Ҳайй, эй Қайюм!» деб дуо қилди.

Шунда Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам:

«Батаҳқиқ, у Аллоҳга дуо қилса ижобат қиладиган, сўраса берадиган Исми Аъзами ила дуо қилди», дедилар».

Ҳаким ибн Ҳишомдан ривоят қилинади: “Менга бир кишининг асирга тушганлиги, уни бир қудуққа ташлаб, қудуқ оғзини катта тош билан ёпиб қўйилганлиги, унга: “Субҳаналлоҳил Маликил Ҳаййил Ҳаққил Қуддус. Субҳаналлоҳи ва биҳамдиҳи”ни айтишлиги зикр қилинганда бу калималарни айтиб, қудуқдан ҳеч кимнинг ёрдамисиз чиқиб кетганлиги ҳақида хабар берилди.” 

   عَنِ الْبَرَاءِ رَضِيَ اللَّهُ عَنْه  قَالَ : قَالَ رَسُولُ الله صَلَّى الله عَلَيه وسَلَّم : مَنِ اسْتَغْفَرَ الله فِي دُبُرِ كُلِّ صَلاَةٍ ثَلاَثَ مرارٍ فَقَالَ : أَسْتَغْفِرُ الله الَّذِي لاَ إِلَهَ إِلاَّ هُوَ الْحَيُّ الْقَيُّومُ وَأَتُوبُ إِلَيْهِ ، غُفِرَتْ لَهُ ذُنُوبَهُ وَإِنْ كَانَ فَرَّ مِنَ الزَّحْفِ.

Бароа розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади:

“Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам: “Кимки ҳар бир намозидан кейин уч маротаба “Астағфируллоҳаллази ла илаҳа илла ҳувал Ҳаййул Қоййум ва атубу илайҳи”, деб айтса, унинг гуноҳлари кечирилади, гарчи урушдан қочган бўлса ҳам.” дедилар.” Бошқа бир ривоятда “гарчи гуноҳи денгиз кўпигича бўлса ҳам” дейилган.

Яна  اللهُ لا إِلَهَ إِلا هُوَ الحي القيوم    деб, бошланадиган  Бақара сурасининг “Оятул курси” деб номланувчи ояти ҳам Аллоҳнинг тириклик сифатига далил бўлиб, бу оятнинг фазилати ҳаммага маълум ва машҳур. Бу оят уйда ўқилса, шайтон ҳам, бошқаси ҳам яқин кела олмаслиги, кечада ўқилса тонггача, тонгда ўқилса кечгача муҳофаза қилиниши ҳамда бу оят Қуръон оятларининг саййидаси эканлиги ҳадиси шарифларда зикр қилинган.

Мухамедходжаева Санобар.

Хадичаи Кубро аёл-қизлар ўрта

махсус ислом билим юрти мударрисаси

ЎМИ Матбуот хизмати

Хабарингиз бор,  18 март куни пойтахтнинг Шайхонтоҳур тумани “Оқлон” маҳалласидаги “Кўкча Дарвоза”, “Фузулий” ва “Омон Мухторов” кўчаларида жойлашган олтита хонадонда кучли ёнғин бўлиб, уйларнинг ҳаммаси барча жиҳозлари билан ёниб кетган ва 65 киши бошпанасиз қолган эди. Жами 380 кв.метр майдонда уйларнинг том қисмилари ва ички жиҳозлари бутунлай ёниб кетган.

Ўзбекистон мусулмонлари идораси тизимида фаолият юритаётган имом-хатиблар томонидан хонадон соҳибларига моддий ёрдам маблағлари етказиб берилган эди. Шундан сўнг, отинойилар ҳам талофат етган хонадонларга ўз имконлари қадар ёрдам кўрсатишни мақсад қилдилар.

“Мусибатдан хабардор бўлган ҳудуддаги саҳоватли кишилар жабр кўрган хонадон эгаларига ёрдамларини аямаяптилар. Бизчи? Ахир биз отинойилар ҳам бир четда қараб туришимиз керак эмас. Зеро мўминалар бир-бирларига айнан мусибат онларида суянч бўлишлари, қўлларидан келган ёрдамларини беришлари динимиз кўрсатмасидир.

Шунинг учун туман бош отинойиларига биз ҳам ёнғиндан азият кўрган хонадонларга имконимиз борича ёрдам беришимиз кераклигини айтдик. Ташаббусни қўллаб-қувватлаган отинойилар бир зумда ўзлари ва савоби улуғ амалга ҳиссаларини қўшиш истагида бўлган кўплаб саҳоватли аёлларнинг ёрдамларини олиб келишди. Ҳамма топганини  келтирди. Кимдир нақд пул,  кимдир, озиқ-овқат маҳсулотлари, кимдир зарурий хўжалик анжомлари, кўрпа-тўшак ва бошқаларни эҳсон қилди. Йиғилган жами 5.500.00 миқдордаги хайрияларимизни “Оқлон” маҳалласидаги ёнғин содир бўлган хонадонларга кўмак бериш мақсадида тузилган махсус штаб раисига кўпчилик гувоҳлигида топширдик”, дейди Тошкент шаҳар бош отинойиси Дилбар Отабоева.

Бундан ташқари, Шайхонтоҳур тумани бош отинойиси Феруза Сулаймонова бошлиқ отинойилар хонадонлар аҳлидан мунтазам хабар олиб, кўнгил сўраб туришибди.

Албатта, отинойиларнинг аёл бошлари билан кўрсатаётган бу каби хайриялари, мурувват тадбирлари таҳсинга лойиқдир. Биз бу билан яхшиликни мақташ ёки кўз-кўз қилиш ниятидан йироқмиз. Амаллардаги риёдан Аллоҳ таолонинг Ўзи сақласин. Фақатгина ибрат учун, бошқаларни ҳам эзгу амалларга далолат қилиш учун етказдик холос.

Ўзбекистон мусулмонлари идораси Масжидлар бўлими

ЎМИ Матбуот хизмати