Отам вафот этганларидан кейин бешта етим қизнинг тарбияси биргина онамнинг ўзларига қолди. Бечора онамизга мактаб ёшидаги бир эмас, бешта қизни боқиш, уларнинг таълим-тарбиясига қараш осон эмасди. Лекин онам жуда тадбирли, сабрли иффатли аёл эдилар. Минг машаққат билан бизни бировнинг қўлига интизор қилмай ўстирдилар. Баъзи оналар каби бизни кўчаларда тиланчилик қилиб юриш хорлигига ташламадилар. Баъзан ошхонада фаррошлик, баъзида эса ошпазлик қилардилар. Гоҳо шунча ишлари устига идиш-товоқ ювувчи ҳам бўлиб ишлардилар. Кўплаб касаликларини оёқда ўтказишларига тўғри келарди. Чунки бир кун ишга чиқмасалар, беш бола оч қолиши мумкин эди.

Ёшимиз катталашиб қўлимиздан иш келадиган бўлиб қолганда биз ҳам онамнинг ёнларига кириб ишларига ёрдамлашмоқчи бўлдик. Опа-сингиллар ўзимизча маслаҳат қилдик. Ҳар куни галма-галдан онам билан ишга кетишга келишиб олиб, кечқурун онам ишдан қайтганларида фикримизни айтдик. Лекин онам бунга мутлақо рози бўлмадилар. Бизнинг бироз ҳафа бўлганимизни сездилар шекилли, бизни юпатган бўлдилар: “Болажонларим, мени қийналяпти деб ўйлаб ёрдам бермоқчилигингизни билиб турибман. Лекин мен қийналаётганим йўқ. Агар сизлар мактабингларда яхши ўқисанглар, менга фақат раҳмат эшиттарсанглар, мен умуман чарчамайман. Ҳозир сизлар фақат ўқишинглар керак. Ишни ўзим эплайман”. Биз индамадик. Онам: “Қани дарсларингга туринглар-чи, ишни ўйламанглар” деб мавзуни ёпдилар. Шу билан бу ҳақда бошқа сўз очилмади.

Мактабни битиргач, опа сингиллар бирин-кетин тиббиёт коллежига ўқишга кирдик. Эмлаш муолажаларини ўрганишимиз учун кўпроқ эмлашимиз керак бўларди. Бир-биримизда синаб кўрайлик десак, опа-сингиллар доим бир-биримиздан қочардик. Касал бўлмасдан эмлатишни ҳеч ким хоҳламайди, албатта. Шундай пайтларда бечора онам “Кел, болам, менда синаб кўрақол” деб ҳаммамизга “тажриба қуёни” бўлиб берардилар. Ҳали тажрибамиз камлиги учун кўпинча томирларига туша олмай онамни қийнаб қўярдик. Бундай вазиятлар ҳаммамизда ҳам содир бўларди. Лекин онам бирор марта жеркимасдилар, оғринмасдилар. “Зарари йўқ, ойқизим, эндиги сафар яхшироқ қиласан” деб қўярдилар холос.

Онамнинг сайъ-ҳаракатлари билан барчамиз моҳир ҳамширалар бўлиб етишдик. Онамнинг дуолари шарофати билан қўлимиз енгил бўлиб кетдими, ҳар қалай, қабулимизда беморлар навбатга турадиган даражага етдик. Онамнинг сабру саботлари, матонатлари, иршодлари бизнинг жамиятга керакли инсонлар бўлиб улғайишимизга сабаб бўлди.

Доктор Абдуллоҳ Муҳаммад Абдулмуътининг

“Фарзанд тарбиясида 700 та сабоқ” китобидан

Ғиёсиддин Ҳабибуллоҳ, Камронбек Ислом таржимаси.

Аллоҳ таоло инсонни ер юзини обод қилиши, Ўзига ибодат қилиши, инсонлар учун манфаатли бўлишга амр этади. Инсон бу мақомга эришиши учун нафсини тарбия қилмоқлиги, ахлоқини сайқалламоқлиги лозим бўлади.

Аллоҳ таоло бундай марҳамат қилади: “Эй, имон келтирганлар! Аллоҳдан қўрқингиз ва (ҳар бир) жон (эгаси) эртанги кун (қиёмат) учун нимани (қандай амални) тақдим этганига қарасин! Аллоҳдан қўрқингиз! Албатта, Аллоҳ қилаётган амалларингиздан хабардордир” (“Ҳашр” сураси, 18-оят).

Муфассирлар мазкур оятни инсон учун “танбеҳ” (огоҳлантириш) ояти эканини зикр қилган. Инсон дунёда қилиб турган фаолияти учун қиёматда жавоб беришини билган кимса, доимо яхшилик сари ҳаракат қилади ва ўзгаларни ҳам унга ундайди.

Нафсининг ҳою ҳавасларига эргашувчи, нафсига қул бўлувчи кимса Аллоҳ таолонинг раҳматидан, дунё ва охиратидаги яхши манзил ва мақомидан айрилган бўлади.

Инсон дунёси ва охирати учун ўзига зарарли бўлган қабоҳат, разолат, жаҳолатдан огоҳ бўлмоқлиги учун кишидан илм, маърифат, тафаккур талаб этилади. Пайғамбар соллаллоҳу алайҳи ва саллам: “Бир соатлик тафакур бир йиллик (нафл) ибодатдан яхшироқдир”, дея умматларини бу дунёдан нафсини тарбиялаб, тафаккур ва тадаббур ила ҳаёт кечиришга чоралаганлар.

Киши нафсини тарбия қилмаса, кишилар ахлоқи яхши бўлмаса, насиҳатлардан манфаат бўлмайди. Нафси, ахлоқи тарбия топган инсонлар яшайдиган оила, жамиятда доимо ободончилик, ривожланишлар бўлади.

Нафсига қул бўлган, тафаккур қилмаган, илм ўрганмаган кишилар яшайдиган эл-юртда доимо тафриқа, зиддият, ноҳақ қон тўкилиш, ахлоқий ва маънавий бузуқликлар келиб чиқади. Натижада бундай жойга Аллоҳ сақласин балолар ёғилади.

Кишилик жамиятини обод бўлиши ва унинг тараққиёти учун кишилар нафсини тарбия қилмоқлиги фазилатли амаллардан ҳисобланади. Сулайман алайҳиссалом: “Менинг наздимда, нафсини синдириб, уни тарбия қилган киши,  ёлғиз ўзи бир шаҳарни босиб олган жангчидан ҳам кўра яхшироқдир”, деганлар. Ҳазрати Али розияллоҳу анҳу эса: “Мен билан нафсим бир сурувнинг чўпонига ўхшаймиз. Чўпон бир тарафдан сурувни тўплайди, иккинчи тарафдан сурув ёйилиб кетаверади. Ким нафсини тарбиялаб, уни истакларидан тия олса, раҳмат кафанига ўралади ва каромат тупроғига дафн этилади. Кимки қалбидаги илоҳий ва инсоний туйғуларни қатл этса (нафсини қули бўлса, ҳою-ҳавасига учса) лаънат кафанига тиқилади ва азоб тупроғига дафн этилади” деган ибратли сўзлари нафсни тарбия қилиш қанчалик муҳим ва зарур амаллардан экани маълум бўлади.

Ибодат ва эҳсонларим қабул бўлсин, Яратганнинг розилигига эришай деган киши нафсини тарбия қилмоғи ва ахлоқини яхшиламоғи, бу борада доимо ҳаракатда бўлмоғи лозим.

Исомиддин АҲРОРОВ,

Ўзбекистон мусулмонлари идораси

Кадрлар бўлими мудири

Агар ёрдам ва муаммолардан чиқиш йўлини истасангиз Аллоҳга таваккал қилинг, зеро Аллоҳ таоло айтади:

“Агар сизга Аллоҳ нусрат берса, сиздан ғолиб келувчи йўқ. Агар сизни ташлаб қўйса, Ундан ўзга ким ҳам ёрдам берар эди. Мўминлар фақат Аллоҳгагина таваккал қилсинлар”. (Оли Имрон сураси 160-оят).

Душманларингиздан юз ўгирганингизда ҳам таваккални ҳамроҳ тутинг:

“Бас, улардан юз ўгир ва Аллоҳга таваккал қил. Вакилликка Аллоҳнинг Ўзи кифоя қилур”. (Нисо сураси 81-оят).

Сиздан халойиқ юз ўгирса ҳам Аллоҳга таваккал қилинг:

“Бас, юз ўгириб кетсалар, сен: «Менга Аллоҳнинг Ўзи етарли. Ундан ўзга ибодатга сазовор зот йўқ, Унга таваккал қилдим, У улуғ аршнинг Роббисидир», дегин”. (Тавба сураси 129-оят).

Қуръон тиловатини эшидганингизда ёхуд ўзингиз Қуръон тиловат қилганингизда ҳам Аллоҳга таваккал қилинг:

“Албатта, Аллоҳ зикр қилинса, қалблари титрагувчи, оятлари тиловат этилса, иймонларини зиёда қилгувчи ва Роббиларига таваккул қилгувчиларгина мўминлардир”. (Анфол сураси 2-оят).

Одамлар орасини ислоҳ қилмоқчи бўлсангиз, буни албатта, Аллоҳга таваккал қилган ҳолда бажаринг:

“Агар улар тинчликка мойил бўлсалар, сен ҳам мойил бўл. Ва Аллоҳга таваккал қил”. (Анфол сураси 61-оят).

Сизга Аллоҳнинг қазои-қадари бирла турли мусибатлар етса, уларга Аллоҳга таваккал қилган ҳолда муносабат кўрсатинг:

“Сен: «Бизга Аллоҳ ёзиб қўйган нарсадан ўзгаси зинҳор етмайди. У бизнинг хожамиздир. Мўминлар Аллоҳгагина таваккал қилсинлар», деб айт”. (Яъни, бизга нима етса ҳам, Аллоҳдан етади. Аллоҳ таоло бизга нимани битган бўлса, ўшани кўрамиз.) (Тавба сураси 51-оят).

Душманлар макр тузоқларини қўйишганда сиз таваккал ерига кириб кетинг:

“Уларга Нуҳнинг хабарини тиловат қилиб бер. Вақтики у ўз қавмига: «Эй қавмим, агар сизларга менинг мақомим ва Аллоҳнинг оятлари ила эслатишим оғир келаётган бўлса, бас, мен Аллоҳга таваккал қилдим”. (Юнус сураси 71-оят).

Ҳар қандай иш Аллоҳга тақалишини, ҳаммаси Аллоҳнинг ҳукми остида эканини биларкансиз, таваккал ёпинчиғи билан ўраниб олинг:

“Унга ибодат қил ва Унгагина таваккал қил”. (Ҳуд сураси 123-оят).

Аллоҳ якка-ю ягона Илоҳ эканини билар экансиз, суянишингиз, таваккалингиз фақат Унга бўлсин:

“Сен: «У менинг Роббимдир, Ундан ўзга ибодатга сазовор зот йўқ. Унинг Ўзигагина таваккал қилдим. Тавбам ҳам Унинг Ўзигадир», деб айт”. (Раъд сураси 30-оят).

Ҳидоят фақат Аллоҳдан, шундай экан ҳидоят томон шукр ва таваккул ила юзланинг:

“Нима учун биз Аллоҳга таваккал қилмас эканмиз?! Ҳолбуки, У бизни йўлимизга ҳидоят қилди. Бизга берган озорларингизга, албатта, сабр қиламиз. Таваккал қилувчилар фақат Аллоҳгагина таваккал қилсинлар», дедилар”. (Иброҳим сураси 12-оят).

Аллоҳнинг душманлари ва шайтоннинг зараридан қўрқсангиз, фақат ва фақат Аллоҳнинг эшигини қоқинг:

“Албатта, иймон келтирганлар ва ўз Роббиларига таваккал қилганларга у(шайтон)нинг султони йўқ”. (Наҳл сураси 99-оят).

Аллоҳ ҳар қандай ҳолда вакилингиз бўлишини хоҳласангиз, таваккални маҳкам тутинг:

“Аллоҳга таваккал қил. Вакилликка Аллоҳнинг Ўзи кифоя қилур”. (Нисо сураси 81-оят).

Фирдавс Жаннати борар манзилим бўлсин десангиз, дунёда таваккал мақомини манзил тутинг:

“Улар сабр қилган ва Роббиларига таваккал қилганлардир”. (Наҳл сураси 42-оят).

Аллоҳнинг муҳаббатига эришай десангиз, Аллоҳга таваккал қилинг:

“Азму қарор қилганингдан сўнг Аллоҳга таваккал қил. Албатта, Аллоҳ таваккал қилувчиларни севадир”. (Оли Имрон сураси 159-оят).

Аллоҳ сизники, сиз эса Аллоҳники бўлишни истасангиз, доим таваккал узра бўлинг:

“Ким Аллоҳга таваккал қилса, бас, унга У зотнинг Ўзи кифоядир”. (Талоқ сураси 3-оят).

“Бас, сен Аллоҳга таваккал қил. Албатта, сен очиқ-ойдин ҳақдадирсан”. (Намл сураси 79-оят).

Доктор Ҳассон Шамси Пошонинг "Метин қоялар" китобидан

Ғиёсиддин Ҳабибуллоҳ, Неъматуллоҳ Исомов таржимаси.

Барча болалар сайилгоҳларга, ўйингоҳларга, турли хил арғимчоқлари бўлган боғларга боришни исташади. Оилавий шароити ўртача бўлган, айниқса, ойлик маош ҳисобигагина кун кечирадиган биз каби оилалар бундай сайрларга ҳар доим ҳам имкон топа олмаймиз. Шунинг учун мен болаларимнинг хурсандчиликларини ўйлаб хонамдаги тортмамга бир конверт солиб қўйганман. Қўлимга пул тушганда бир-икки жунайҳдан (Миср пул бирлиги) бўлса ҳам ўша конвертга солиб қўяман. Бир икки ойга бормасдан болаларни бир марта айлантириб келишга етадиган пул йиғилади. Кейин дадасини қийнамасдан ўша пулга болаларни ўйнатиб келамиз. Арғимчоқларда учирамиз, музқаймоқлар, ширинликлар, ичимликлар олиб берамиз. Дадаси ҳам хурсанд, болалар ҳам, мен ҳам. Бу конвертимни “Шодлик конверти” деб номлаганман. Чунки бу конвертдаги пуллар сабаб болаларимиз шодланишади, фарзандларимиз қувончини кўриб бизнинг ҳам қалбимиз фараҳ туяди.

Кўплаб ота-оналар “Бизда бундай нарсаларга шароит йўқ”, “Бундай жойларга бойлар боради” деб баҳона қилишади. Агар оилада аёл тадбирли бўлса, фақат болаларини сайр қилдиришга эмас, бошқа харажатлар, масалан кир ювиш воситалари ёки ошхона анжомларига ўхшаш кўпроқ маблағ талаб қиладиган нарсаларни эрига билдирмасдан, яъни унинг чўнтагига “зарар” етказмасдан олиши мумкин. Бунинг учун худди бизнинг “Шодлик конверти”мизга ўхшаган бир неча конверт ташкил қилиш ва унга мунтазам равишда оз-оздан бўлса-да пул йиғиб бориш кифоя.

Доктор Абдуллоҳ Муҳаммад Абдулмуътининг

“Фарзанд тарбиясида 700 та сабоқ” китобидан

Ғиёсиддин Ҳабибуллоҳ, Камронбек Ислом таржимаси.

Islom tarixida Rasululloh sollallohu alayhi vasallamning suvoriysi nomi bilan mashhur bo'lgan Horis ibn Rib'iy al-Ansoriy roziyallohu anhu milodiy 606-yilda, hijratdan 16 yil avval tavallud topgan. Nasablari Hazraj qabilasining Banu Salama urug'iga borib taqaladi. Otalarining ismi Rib'iy ibn Baldama, onalarining ismi esa Kabsha bintu Mutohhar edi.

Ismlari borasida ulamolar turli fikrlarni aytganlar. Boisi, u kishi tarix kitoblarida ko'pincha laqablari Abu Qatoda bilan zikr qilinganlar. Asl ismlarini ba'zilar Horis, ba'zilar Amr va yana ayrim ulamolar No'mon edi, deyishgan. Imom Zahabiy esa sahih qavlga ko'ra Abu Qatodaning ismi Horis edi, deb aytganlar.

Abu Qatoda roziyallohu anhu kichik yoshlaridayoq musulmon bo'lganlar. Ayrim tarixchilar Islomga kirishlarini ikkinchi aqaba bay'ati bilan bog'laydilar.

Abu Qatoda roziyallohu anhu Rasululloh sollallohu alayhi vasallam qatnashgan deyarli barcha g'azotlarda u zot bilan yelkama-yelka turib mardonavor jang qilganlar. U kishining jangovar mahoratlari yuqoriligi sabab Nabiy alayhissalom ko'plab sariyyalarga qo'mondon qilib ham yuborganlar.

Abu Qatoda roziyallohu anhu faqatgina Badr jangida qatnashmaganlar. O'zlari qatnashgan boshqa barcha g'azotlarda qahramonliklar ko'rsatib ommaning e'tiboriga tushganlar. Masalan, G'oba g'azotida mushrik sardorlaridan bo'lgan Mas'ada sahoba Muhriz ibn Nazla roziyallohu anhuni o'ldirib qochadi. Shunda Abu Qatoda roziyallohu anhu otlariga minib Mas'adaning ortidan quvib yetib, shahid bo'lgan birodarlarining qasosini oladilar. O'sha paytda Rasululloh sollallohu alayhi vasallam Abu Qatoda roziyallohu anhuning haqlariga duo qilib: “Allohim, uning sochlari va terisini barakali qil”, deydilar. Shu kuni Abu Qatoda roziyallohu anhuni “Bugun suvoriylarning eng yaxshisi Abu Qatoda bo'ldi”, deb maqtaydilar.

Abu Qatoda roziyallohu anhu xulofoi roshidinlar davrida ham ko'plab fathu muhorabalarda ishtirok etganlar. Jumladan, buyuk Fors fathida bir o'zlari qiymati o'n besh ming dinordan ortiq belbog'ni qo'lga kiritib Amirul mo'miniyn Umar roziyallohu anhuga topshiradilar. Xalifa Usmon roziyallohu anhu vafotlaridan keyin Islom birligiga tahdid qilgan turli fitnalar zamonida Aliy roziyallohu anhu bilan doimo hamnafas bo'lib barcha janglarda qatnashganlar.

Abu Qatoda roziyallohu anhuning ko'plab vaqti janggohlarda kechgan bo'lsa-da, o'zlari ilmga muhabbati va hurmati cheksiz sahobalardan edi. Hadis rivoyat qilishda ham juda ehtiyotkor edilar. Bir kuni o'g'illari Ma'badning “Rasululloh sollallohu alayhi vasallam undoq, bundoq dedilar”, deyayotganini eshitib: “Nima deyayotganingni bilasanmi? Rasululloh sollallohu alayhi vasallam: “Mening nomimdan yolg'on gap aytganlar jahannamdan o'ziga joy hozirlayversin”, deganlarini eshitganman”, deb tanbeh beradilar.

Abu Qatoda roziyallohu anhudan bizgacha 170 ta hadis yetib kelgan. Ulardan 21 tasiga Imom Buxoriy va Imom Muslim ittifoq qilganlar.

Ulamolar Abu Qatoda Horis ibn Rib'iy al-Ansoriy roziyallohu anhuning vafoti borasida ham ixtilof qilganlar. Ayrimlar Xalifa Aliy roziyallohu anhu davrida Kufada vafot etgan, deyishadi. Sahih qavlga ko'ra esa hijriy 54-yilda, 70 yoshlarida Madinai Munavvarada vafot etganlar.

Alloh u kishidan rozi bo'lsin!

Yusufiy Ruqoyya, 1 kurs tolibasi.