Қурбонликнинг аввалги вақти Қурбон ҳайити куни тонг отгандан бошланади ва ҳайит кунидан ташқари яна икки кун давом этади. Охирги куни қуёш ботишигача жонлиқ сўйиш мумкин. Бу ҳақда мўътабар манбаларимиздан бири “Мухтасарул виқоя” китобида шундай дейилади:

“Қурбонликнинг аввалги вақти (агар шаҳар жойда жонлиқ сўйилса) – ҳайит намози ўқилгандан кейин. Агар (жума ўқилмайдиган) қишлоқ жойларда сўйилса, ҳайит куни тонг отгандан бошланади. Охирги вақти эса учинчи куннинг қуёш ботишидан озгина аввал тугайди”.

         Имом Молик роҳимаҳуллоҳ “Муватто” китобида Нофеъ роҳматуллоҳи алайҳидан ривоят қиладилар, Ибн Умар розияллоҳу анҳумо: “Қурбонлик (қилиш вақти) – Қурбон ҳайитидан кейин икки кундир”, дер эдилар. Али розияллоҳу анҳунинг ҳам шундай деганлари ривоят қилинган. (“Фатҳу бабил иноя”).

         Демак, қурбонлик қилиш ҳайит куни ва яна ундан кейинги икки кун давом этади. Охирги куни ҳам қуёш ботгунича сўйиш мумкин. Валлоҳу аълам.

Хулоса қилиб айтадиган бўлсак, жорий 2019 йилдаги қурбонлик сўйиш вақти: 11, 12 ва 13 август кунларига тўғри келмоқда.

Ғаломиддин Холбоев тайёрлади

«Ўзбекистон – буюк йўллар ва тамаддунлар чорраҳаси: империялар, динлар, маданиятлар» маданий мерос ҳафталиги қатнашчилари 23 августда Ислом цвилизацияси марказига ташриф буюрадилар. Шу жумладан, Ўзбекистон Мусулмонлари идорасига ташриф давомида дунёдаги илк Қуръон қўлёзмалари – Усмон Мусҳафи ҳамда Катта Лангар Қуръони нусхаларини кўришга муваффақ бўладилар.

Усмон Мусҳафи ҳайвон терисига битилган бўлиб, муқаддас китобнинг илк қўлёзмаси саналади. Барча мусулмон олами вакиллари учун табаррук бўлган нодир қўлёзмани кўриш учун ҳар йили Тошкентга дунёнинг турли мамлакатларидан минглаб тақводорлар ҳамда сайёҳлар ташриф буюрмоқда.

Машҳур Катта Лангар Қуръони ҳам Ислом дини ва барча мусулмонлар учун катта оламшумул аҳамиятга эга. Бу қадимий китоб бутун инсониятнинг мероси ҳисобланувчи маданий ва тарихий бойликлар қаторига киритилган.

Экспертларнинг фикрича, Катта Лангар Қуръони қўлёзмасининг умумий ҳажми 206 саҳифа бўлиб, бугунги кунгача ундан деярли ярми – 97 та саҳифаси сақланиб қолган. Қуръон саҳифаларининг 81 варағи Россияга бориб қолган ва ҳозирда Россия фанлар академиясининг Қўлёзмалар институтида сақланмоқда. Сўнгги маълуотларга кўра қўлёзманинг 16 варағи Ўзбекистонда сақланмоқда. Айни вақтда бу нодир қўлёзманинг қолган саҳифалари тақдири номаълумлигича қолмоқда.

Шу муносабат билан ЎЭОАВМА «Sevimli TV» телеканали ҳамда ВВС ўзбек хизмати билан ҳамкорликда Катта Лангар Қуръонининг йўқолган саҳифаларини излаб топишга қаратилган лойиҳани амалга оширмоқда. Бу борада Катта Лангар Қуръони мавзусида давомли ҳужжатли фильмлар сериали ҳам тасвирга олинди. Унинг тасвирга олиш ишлари Тошкент, Бухоро, Самарқанд, Қашқадарё вилоятининг Қамаши туманидаги Катта Лангар қишлоғида ҳамда Россиянинг Санкт-Петербург шаҳрида олиб борилди. Фильм лавҳалари Қуръон саҳифаларининг асосий қисми қандай қилиб Санкт-Петербургга бориб қолгани билан боғлиқ тарихий ҳақиқатларни очиб беради. Шу жумладан, бу ҳужжатли фильмда Араблар қишлоғида яшовчи оқсоқоллар ва маҳаллий аҳоли хотиралари, Катта Лангар Қуръони билан боғлиқ ривоятлар ҳикоя қилинади.

Лойиҳа доирасида 30 та 15 дақиқалик фильм тасвирга олинган. Бу фильм жорий йил Рамазон ойида «Sevimli» телеканалида ва “Би-Би-Си” ўзбек хизмати веб-сайтларида томошабинлар эътиборига ҳавола қилинди. Айнан шу фильмнинг умумлаштирилган талқини маданий мерос ҳафталиги иштирокчиларига ҳам намойиш этилади.

Маданий мерос ҳафталигининг яна бир ёрқин лаҳзаси

Жорий йилнинг 26 август куни Самарқанд шаҳрида ЮНЕСКО ҳомийлигида “Моддий ва номоддий маданий меросни асраш: долзарб муаммолар ва уларни ҳал этиш стратегияси” деб номланган xалқаро конференция арафасида бўлиб ўтадиган “Ўзбекистон – буюк йўллар ва цивилизациялар чорраҳасида: империялар, динлар, маданиятлар” деб номланган маданий мерос ҳафталигининг аҳамиятли ва ёрқин тадбирларидан бири – иштирокчиларнинг Тошкентда барпо этилаётган Ислом цивилизацияси марказига ташрифи ҳисобланади.

Маданий мерос ҳафталигининг 40 дан зиёд давлатдан келган иштирокчилар, шу жумладан дунёга машҳур олимларнинг ҳали қурилиши давом этаётган объектга ташрифи уюштирилиши бежиз эмас.

Ўзбекистон Республикаси Президентининг 2017 йил 23 июн “Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамаси ҳузурида Ўзбекистондаги ислом цивилизацияси марказини ташкил этиш чора-тадбирлари тўғрисида” ПҚ-3080-сон қарори талабидан келиб чиқиб пойтахтимизда қурилаётган мазкур марказ улуғ аждодларимиз томонидан яратилган ва бугунги кунда бутун маърифат дунёсини ҳайратга солиб келаётган илмий мерос, у фақат бир миллат ёки халқники эмас, балки бутун инсониятнинг маънавий мулки ҳисобланади. Бу бебаҳо бойлик янги авлодлар учун донишмандлик ва илм манбаи, энг муҳими, янги кашфиётлар учун мустаҳкам замин бўлиб хизмат қилиши шубҳасиздир.

Ажойиб марказ кейинчалик янгиланаётган Ўзбекистоннинг юзи, обрўси сифатида омамалашади. Шу сабабли уни қуриш жараёнида фойдаланиладиган қурилиш материалларига алоҳида эътибор қаратилмоқда. Марказ қурилиш одатий андоза ва лойиҳалардан воз кечган ҳолда, янги шакллар ва янги дизайн асосида олиб борилмоқда.

Ислом цивилизацияси маркази ўз моҳиятига кўра Марказий Осиёда ягона ҳисобланади. Марказининг янги биноси ва илмий мажмуанинг қурилиши Ўзбекистон Республикаси Президенти Шавкат Мирзиёевнинг топшириғига биноан 2017 йил декабр ойида бошланган.

Марказ олдига қўйилган вазифалардан келиб чиқиб, унинг таркибида академия, Ислом санъати музейи, мамлакатимизда ва хорижда сақланаётган қадимги ноёб қўлёзмалар, литографик китоблар, буюк алломалар ва дин арбоблари қолдирган тарихий ҳужжатлар, шунингдек, ушбу йўналишдаги замонавий илмий тадқиқотлар билан бойитиладиган фонд бўлиши назарда тутилган.

ЎЭОАВМА (Ўзбекистон Электрон Оммавий Ахборот Воситалари Миллий Ассоциацияси) матбуот хизмати

Аллоҳ таоло инсонни мукаррам қилиб яратиб, унга кўп неъматларни ато этган. У Зот Қуръони Каримда шундай марҳамат қилган:

وَلَقَدْ كَرَّمْنَا بَنِي آدَمَ وَحَمَلْنَاهُمْ فِي الْبَرِّ وَالْبَحْرِ وَرَزَقْنَاهُم مِّنَ الطَّيِّبَاتِ وَفَضَّلْنَاهُمْ عَلَى كَثِيرٍ مِّمَّنْ خَلَقْنَا تَفْضِيلاً

“Батаҳқиқ, Биз Бани Одамни азизу мукаррам қилиб қўйдик ва уларни қуруқлигу денгизда (улов-ла) кўтардик ҳамда уларни пок нарсалар ила ризқлантирдик ва уни Ўзимиз яратган кўп нарсалардан мутлақо афзал қилиб қўйдик”. (Аллоҳ таоло қуруқликда ҳам, денгизда ҳам инсон боласи учун турли уловларни яратиб, шунга биноан қонун-қоидаларни жорий қилиб қўйди. Бу ҳам Аллоҳ одам боласини азизу мукаррам қилганидандир. Афзалликда унга яқин кела оладиган махлуқот оламда йўқдир. Барча махлуқотлар одам боласи учун беминнат хизматкордир. Лекин бу афзалликнинг жавобгарилиги ҳам бор. Қиёмат куни ҳар бир берилган афзаллик ва неъматлардан сўралади. Ҳисоб-китоб қилинади.) (Исро сураси, 70-оят).

Ҳа, Роббимиз бизга қуруқликда миниб юришимиз учун маркабларни ато этган. Булар от, эшак, ҳачир, туя ва ҳоказолардир. Бу ҳақида Аллоҳ таолонинг Ўзи ояти каримада шундай марҳамат қилади:

 وَالْخَيْلَ وَالْبِغَالَ وَالْحَمِيرَ لِتَرْكَبُوهَا وَزِينَةً وَيَخْلُقُ مَا لاَ تَعْلَمُونَ

“Отлар, хачирлар ва эшакларни минишингиз ва зийнат учун (яратди) ва сиз билмайдиган нарсаларни яратадир”. (Яъни, Аллоҳ таоло келажакда сизлар учун туя, от, хачир ва эшакдан бошқа сиз билмайдиган нақлиёт воситаларини яратади. Дарҳақиқат, шундай ҳам бўлди. Ушбу оятлар тушган даврда мавжуд бўлмаган ҳавода, сувда ва ерда юрадиган кўплаб нақлиёт воситалари вужудга келди. Бу эса, ўз навбатида, Қуръони Карим мазкур: «ва сиз билмайдиган нарсаларни яратади», жумласи ила мўмин-мусулмонларни келажак янгиликларидан хабардор қилаётганига далолатдир.) (Наҳл сураси, 8-оят).

Дунёда отнинг турлари жуда кўп. Улар асосан юк ташиш, миниш, аравага қўшиш ва ер ҳайдаш учун боқилади. Ана шундай от зотларидан бири – ахалтака от зотидир.

Ахалтака от зоти – ноёб от турларидан бўлиб, чопқирлиги, чиройлилиги, ақллилиги ва бақувватлиги билан бошқа от зотларидан ажралиб туради. Туркманистоннинг миллий рамзларидан ҳисобланган ушбу от зоти дунёдаги энг қиммат от зотларидандир, маълумотларга кўра, унинг бошланғич нархи 100 минг доллардан бошланар экан. 500 минг ва ҳатто 1 миллион долларлик ахалтакалар ҳам бор экан. Туркман миллатининг Така уруғига мансуб кишилар асосан ахалтака от зотини етиштириш билан шуғулланади. Ахал сўзи туркманчада “чодир” деган маънони билдирар экан. Ушбу от қуруқ иссиқ иқлимга мослашгани билан ҳам ажралиб туради. Ушбу зот асосан Туркманистон, Қозоғистон, Ўзбекистон, Россия ва АҚШда боқилади. Бугунги кунга келиб, мазкур зот туридан чатиштириш йўли орқали кўплаб янгича ноёб чопқир от зотлари етиштирилади.

Дунёда отнинг 400 дан ортиқ зоти мавжуд. Аллоҳ таоло буларнинг ҳар бирини ўзига хос хусусиятлар билан яратган. От минган инсонлар қадимдан виқорли кўринишган, шу билан биргаликда соғлом ва бақувват бўлиб шаклланган. Гап шундаки, бизга бўйсундириб берилган уловлар орасида айнан от ўзгача фусун ва чопқирлиги билан ажралиб туради. Шу сабабли инсонлар доим от минишга иштиёқманд бўлишган. Аллоҳ таоло биз бандаларига бу жониворни бўйсундириш билан бирга унга минганимизда қандай дуо ўқишимизни ҳам таълим берган:

  لِتَسْتَوُوا عَلَى ظُهُورِهِ ثُمَّ تَذْكُرُوا نِعْمَةَ رَبِّكُمْ إِذَا اسْتَوَيْتُمْ عَلَيْهِ وَتَقُولُوا سُبْحانَ الَّذِي سَخَّرَ لَنَا هَذَا وَمَا كُنَّا لَهُ مُقْرِنِينَ وَإِنَّا إِلَى رَبِّنَا لَمُنقَلِبُونَ

“Токи сиз уларнинг устига ўрнашгайсизлар, сўнгра уларнинг устига ўрнашиб олгач, Роббингиз неъматини эслаб: «Бизга буни бўйсундирган зот покдир. Биз бунга қодир эмас эдик. Ва, албатта, Биз Роббимизга қайтгувчилардирмиз», дегайсиз”. (Инсон маркабга минганда аллақандай бир кўтаринкилик, ғурур ва манманлик пайдо бўлганини сезади. Ана шунда унга маркаб миниш имконини берган зотни эсласа ва шу оятдаги дуони ўқиса, ҳамма нарса ўрнига тушади. Имом Муслим ривоят қилган ҳадисда қуйидагилар айтилади: «Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам қачон сафарга чиқиб уловга минсалар, уч марта «Аллоҳ акбар», деб такбир айтар ва қуйидагиларни ўқир эдилар: «Бизга буни бўйсундирган зот покдир. Биз бунга қодир эмас эдик. Ва, албатта, биз Роббимизга қайтгувчилардирмиз». Ё Аллоҳ! Биз сендан бу сафаримизда яхшилик ва тақвони, ўзинг рози бўладиган амалларни сўраймиз. Ё Аллоҳ! Ўзинг бизга бу сафаримизни осон қилгин. Унинг узоғини яқин қилгин. Ё Аллоҳ! Сенинг ўзинг сафардаги соҳибсан. Аҳлиаёлдаги халифасан. Ё Аллоҳ! Мен сендан сафар қийинчиликларидан, турли ёмонликлардан, молу мулк ва аҳлиаёлнинг ёмонликка юз тутишидан паноҳ сўрайман».) (Зухруф сураси, 13-14-оятлар).

Аллоҳ таоло бизни уловга минганимизда Ўзига шукр қилиб, камтарлик билан уловларда юришимизни насиб этсин!

Нозимжон Ҳошимжон ва Саидаброр Умаров тайёрлади

Ҳаж амалини адо этган тожикистонликларнинг илк гуруҳи 18 август куни ватанига қайтади. Бу ҳақда Дин ишлари ҳамда анъаналар ва урф-одатларни тартибга солиш қўмитаси маълум қилди, дея хабар (https://azon.uz/content/views/tojikistonda-hojilarning-qaytishini-dabd) бермоқда AsiaPlus нашри.

Август ойининг охиригача тожикистонлик ҳожиларнинг бари ватанига қайтган бўлади. Қайтишдан олдин улар билан Макка ва Мадинада тушунтириш ишлари олиб борилади, ҳожиларни кутиб олишни фақатгина оила даврасида ўтказиш кераклиги уқтирилади.

Қўмитанинг таъкидлашича, “қонунга биноан “ҳожиталбон” ва “ҳожи оши” сингари маросимлар тақиқланган. Зам-зам суви ва хурмо қоқисини тарқатса бўлади. Аҳоли ҳожиларни эсон-омон қайтиб келганлари билан табриклаши мумкин”.

Эслатиб ўтамиз, жорий мавсумда 6 минг тожикистонлик ҳаж зиёратини амалга оширмоқда.

Ўзбекистон мусулмонлари идораси Матбуот хизмати

Мьянмада узоқ йиллар давомида ҳеч қандай ҳужжатсиз ва ҳақ-ҳуқуқсиз яшаган роҳинжаларга шахсни тасдиқловчи ҳужжат тарқатила бошланди.

БМТнинг Қочқинлар ишлари бўйича бошқармасининг маълум қилишича, Мьянмадан Бангладешга қочиб келган 500 мингдан зиёд роҳинжа рўйхатдан ўтказилган ва уларга шахсни тасдиқловчи ҳужжат топширилган. Шундай қилиб, 12 ёшдан катта қочқинлар биометрик маълумотлари жамланган карточкаларга эга бўлишди.

Мазкур карточкалар хайрия ташкилотларининг қочқинлар билан ишлашини осонлаштиришга умид қилинмоқда.

Ўзбекистон мусулмонлари идораси Матбуот хизмати