Банданинг кароматга ҳаддан ташқари берилиб кетиши – нафсининг касаллигидан саналади.

Муолажа услуби

Бу иллатдан халос бўлиш учун инсон ўзи ўйлаётган каромати “истидрож” бўлиши мумкинлигини унутмаслиги лозим.

Луғатда истидрож – “бирданига эмас, қўйиб бериб, даражама-даража ўтказиб, охирида ушлаш” деган маънони билдиради. Ўзбекча ибора билан айтганда, “арқонни узун ташлаб қўйиш” дегани.

Баъзи фосиқу фожирларга, балки кофирларга ҳам Аллоҳ таоло томонидан бу дунёда жуда кўплаб неъматлар ‒ мол-давлат, фарзанд, саломатлик берилади. Бу эса улар учун оқибатда янада кўпроқ ғафлат ва саркашликлар қилишларига сабаб бўлиб, охиратда қаттиқ азобга учрайдилар. Берилган бу неъматлар аслида улар учун жазо бўлади. Аллоҳнинг бу услубда инъом этиши “истидрож” дейилади.

Аллоҳ таоло истидрож билан одамларни имтиҳон қилади, уларнинг ёмонликларини оширади ва аянчли ҳалокатга олиб боради. Аллоҳ таоло бундай марҳамат қилади:

وَٱلَّذِينَ كَذَّبُواْ بِ‍َٔايَٰتِنَا سَنَسۡتَدۡرِجُهُم مِّنۡ حَيۡثُ لَا يَعۡلَمُونَ 

“Оятларимизни ёлғонга чиқарганларни эса, (улар) билмайдиган томондан аста-секин оламиз” (Аъроф сураси, 182-оят).

Имом Аҳмад раҳимаҳуллоҳдан ривоят қилинган ҳадисда Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам: “Аллоҳ таоло баъзи бандаларига улар маъсиятларда туришларига қарамасдан яхши кўрган нарсаларидан бераётганини кўрсанг, билингки бу истидрождир”, дедилар ва ушбу оятни тиловат қилдилар

فَلَمَّا نَسُواْ مَا ذُكِّرُواْ بِهِۦ فَتَحۡنَا عَلَيۡهِمۡ أَبۡوَٰبَ كُلِّ شَيۡءٍ حَتَّىٰٓ إِذَا فَرِحُواْ بِمَآ أُوتُوٓاْ أَخَذۡنَٰهُم بَغۡتَةٗ فَإِذَا هُم مُّبۡلِسُونَ 

“(Улар) эслатилган нарса (синов кунлари)ни унутганларида уларга ҳар нарсанинг эшикларини очиб қўйдик. Токи уларга берилган нарса (нозу неъмат)лар билан шоду хуррам бўлиб турганларида, уларни бирдан забт этдик. Бас, (энди) улар ноумиддирлар” (Анъом сураси, 44-оят).

Замонамизнинг улуғ алломаси, “уммат ҳакими” деган улуғ номга сазовар бўлган Ҳазрат Ашраф Али Таҳонавий[1] Аллоҳ таолонинг ато этаётган неъматларини тафаккур қилиб: “Бу неъматлар истидрож эмасмикин, дея қўрқаман”, деган.

Боязид Бистомий раҳимаҳуллоҳ айтадилар: “Осмонда учаётган одамни кўрсангиз ҳам унинг ҳолатига қойил қолишга шошилманг! Инсонларнинг кароматига токи улар Аллоҳнинг амрларини бажаришларига ва Унинг тақиқларидан узоқда эканларига ишонч ҳосил қилмай туриб эътибор берманг!”.

Абу Абдураҳмон ас-Суламийнинг
“Нафс иллатлари ва уларнинг муолажаси” китобидан
Даврон НУРМУҲАММАД таржимаси.

[1] Бу олимнинг насаблари ота томонидан иккинчи халифа ва буюк саҳобий ҳазрат Умар розияллоҳу анҳуга, она томондан эса ҳазрат Али ибн Абу Толиб розияллоҳу анҳуга бориб тақалади.

Ўсмирлик ёшига етганимдан кейин отамнинг менга нисбатан муносабатлари ўзгарди. Энди у киши мен билан худди катталар билан гаплашгандек гаплашадиган бўлиб қолдилар. Катталарга қандай мулозамат қилинса, менга ҳам шундай мулозамат қилар, мен билан гаплашаётганларида менга бор эътиборларини қаратардилар.

Кўчада юрганимизда ҳам “Ўғлим, мен сен билан фахрланаман, одамлар орасида юрар эканман, сендек ўғлим борлигидан бошим ҳамиша баланд!” деб мени доим яхши ишларга руҳлантириб ғайрат берардилар. 

Бир куни отам билан бирга ўтирганимизда менга жиддий юзланиб: “Ўғлим, сен ҳозирги замоннинг боласисан. Ҳозирги кундаги аҳволни сен мендан кўра яхшироқ мушоҳада қиласан.  Мен билмаган кўп нарсаларни биласан. Мен сенинг фикрларингга ишонаман. Сенинг ҳар бир масаладаги қарашларинг, ёндашувинг мен учун ўта қимматли. Шунинг учун бугундан бошлаб нима иш қиладиган бўлсам, албатта сен билан маслаҳатлашаман” дедилар. Мен шу пайтгача отамнинг менга нисбатан қилаётган ўзгача муомалаларидан ўзимни катталардек ҳис қилаётган бўлсам-да, мана шу гапдан кейин росмана катта одам бўлиб қолганимни ҳис қилдим. Энди мен нима гапирсам ўйлаб гапирадиган, бирор ишни бошлайдиган бўлсам, албатта отам билан маслаҳат қиладиган, ёш болалар ёки ўзим тенги ўсмирлар қилиб юрадиган бекорчи ишлардан батамом четлашадиган бўлиб қолдим.

Дарҳақиқат, отам ўз ваъдаларига содиқ қолдилар. Нима иш қилсалар доим мен билан маслаҳат қиладиган бўлдилар. Натижада мен ҳам масъулиятни ҳис қилиб ҳар бир берадиган маслаҳатимни, тавсиямни олдин ўзим яхшилаб ўйлаб, фикрлаб, пишитиб кейин берадиган бўлдим. Бу одатни фақат отам билан бўладиган муомаламда эмас, балки устозларим, дўстларим ва бошқалар билан бўладиган муомаламда ҳам йўлга қўйган эдим. Шу сабабли ҳам Аллоҳнинг фазли, отамнинг шарофатлари билан ҳар бир даврада сўзим эшитиладиган, фикри қабул қилинадиган инсонга айландим.

Кейинчалик ёшим катта бўлиб отамнинг ёшларига етганимда тушундимки, отам менинг маслаҳатларимни фикрларим тиниқ, онгим баланд, дунёқарашим кенг бўлгани учун эмас, балки, мени шундай муносабат билан тўлиқ ўзларига қаратишни, бошқалар менинг ёшлигимни ўғирламаслигини қасд қилганлари учун тинглар эканлар.

Ҳақиқатдан ҳам, биз кўпинча ўсмирлик ёшидаги фарзандларимизни хали ҳеч нарсани билмайди, тушунмайди деб ўйлаймиз. Уларга ўз қарашларимизни мажбуран бўлса ҳам сингдиришга ҳаракат қиламиз. Уларга яхшилик қиламан, уларни ёмонликдан асрайман деб аксинча уларни ўзимиздан узоқлаштириб қўяётганимизни билмай қоламиз. Демак, биз фарзандларимизга нисбатан самимий, яқин ва очиқ муносабатда бўлсак, уларнинг қалб эшиклари бизга нисбатан очилишига эришишимиз мумкин экан.

Доктор Абдуллоҳ Муҳаммад Абдулмуътининг

“Фарзанд тарбиясида 700 та сабоқ” китобидан

Ғиёсиддин Ҳабибуллоҳ, Камронбек Ислом таржимаси.

Яна бир нафс касаллиги – банда қилаётган гуноҳ, хато-камчиликлари ва нотўғри ишларини пайқамайди ёки сезишни истамайди.

Муолажа услуби

Бундай бепарволикдан қутилиш учун барча гуноҳлардан тавба қилиш ва имкон қадар бошқа уларга қайтмаслик лозим. Банда шундай тавба қилсинки энди унинг нафси олдинги гуноҳларни қилишни истамасин.

Абдуллоҳ ибн Усмон ар-Розий менга ривоят қилади. Абу Усмон раҳимаҳуллоҳ айтдилар: “Кўпчилик мўминлар бошига тушган мусибатлардан бири – ўзининг қилаётган нотўғри ишларига ва хатоларига кўзини юмиб, уларни имкон қадар тезроқ тузатиш йўлини изламаслигидир. Агар мўмин нафси ўрганмагунича бу касалликдан халос бўлмаса, ўз хатоларини пайқашни истамайдиган, кўра олмайдиган бўлиб қолади”.

Абу Абдураҳмон ас-Суламийнинг
“Нафс иллатлари ва уларнинг муолажаси” китобидан
Даврон НУРМУҲАММАД таржимаси.

Фаришталар жаннат аҳлини кутиб олганларида ўзларининг илк сўзларини айтадилар. Нима деб ўйлайсиз улар айтадиган биринчи сўз нима бўлади?

Ҳа, улар “Салом” деб айтадилар. Фаришталар жаннат аҳлини “Сизларга тинчлик-омонлик бўлсин! Хуш келдингиз! Бас, унга мангу қолгувчи бўлган ҳолларингизда кирингиз” деб кутиб олишади.

Сўнгра жаннат аҳли чашмага бориб, у билан покланадилар. Уларнинг баданларидан хушбўй ҳидлар таралади. Кейин улар жаннатга етиб келадилар.

Жаннатнинг дарвозаси томон борадилар, лекин уни очиб, жаннатнинг ичкарисига кира олмайдилар. Чунки жаннатнинг дарвозаларини биринчи бўлиб Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам очадилар.

Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам Жаннат дарвозасининг олдига келадилар ва муборак қўллари билан дарвозани тақиллатадилар.

Жаннат қўриқчиларидан бири:

– Ким у? – дейди.

Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи васаллам камтарлик билан:

– Мен Муҳаммадман! – дейдилар.

– Сиздан олдин бирорта кишига эшикни очмасликка буюрилган эдим, – деб жавоб беради жаннат қўриқчиси.

Кейин Жаннатнинг дарвозалари аста-секин очила бошлайди.

Тасаввур қилинг, жаннатга биринчилардан бўлиб Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам билан бирга киряпсиз...

Жаннатнинг эшиги ёнида юзлаб километр узунликдаги одамлар навбатда турадилар. Уларнинг ҳар бири тезроқ жаннатга киришга шошилади.

Жаннатга киришга навбатда турар экансиз, сизга Қиёмат кунининг жазирамаси ва қийинчиликларини кетказувчи занжабил қўшилган сув берилади. Атрофингизда нур юзли одамлар бўлади. Уларнинг ҳар бири табассум қиладилар, хурсанд бўладилар. Бир-бирларига қилиб ўтган амаллари ёзилган номаи амалларини кўрсатадилар.

Аллоҳ таоло номаи амалларингиздаги барча гуноҳларингизни ўчириб юборган бўлади. Бу сиз билан Роббингиз ўртасидаги сирдир. Бундан ниҳоятда хурсанд бўласиз. Сиз “мана менинг китобимни ўқиб кўринг” десангиз, шерикингиз сизга ўзининг китобини кўрсатиб, “менинг ҳам китобимни ўқиб кўр” дейди. Ҳеч ким бир-бирига ҳасад қилмайди. Зеро, Аллоҳ таоло Қуръони каримда бундай марҳамат қилган:

وَنَزَعْنَا مَا فِى صُدُورِهِم مِّنْ غِلٍّۢ تَجْرِى مِن تَحْتِهِمُ ٱلْأَنْهَـٰرُ ۖ وَقَالُوا۟ ٱلْحَمْدُ لِلَّهِ ٱلَّذِى هَدَىٰنَا لِهَـٰذَا وَمَا كُنَّا لِنَهْتَدِىَ لَوْلَآ أَنْ هَدَىٰنَا ٱللَّهُ ۖ لَقَدْ جَآءَتْ رُسُلُ رَبِّنَا بِٱلْحَقِّ ۖ وَنُودُوٓا۟ أَن تِلْكُمُ ٱلْجَنَّةُ أُورِثْتُمُوهَا بِمَا كُنتُمْ تَعْمَلُونَ

“Ва кўксиларидаги ғиллу ғашларни чиқариб олдик, остиларидан анҳорлар оқиб турибди. Улар: «Бизни шунга ҳидоят қилган Аллоҳга ҳамдлар бўлсин, агар Аллоҳ бизни ҳидоят қилмаганда, ўзимиз йўл топа олмас эдик. Роббимизнинг элчилари ҳақни келтирдилар»,–дедилар. Ва уларга: «Мана шу жаннатингизни қилган амалларингиз туфайли мерос қилиб олдингиз»,–деб нидо қилинур” (Аъроф сураси, 43-оят).

Ҳа, жаннат аҳлининг қалбидан нафрат, ҳасад, гина, адоват каби иллатлар суғуриб олинади. Уларнинг ҳар бири Аллоҳнинг берган мукофотларидан рози ва хурсанд бўлади.

Шундан кейин, сизни исмингиз айтиб чақиришади ва жаннатга кирасиз. Шу тарзда, ҳар бир инсон бирма-бир жаннатга киради.

Жаннатга кирар экансиз, унинг гўзаллигидан ўзингизни йўқотиб қўясиз. Жаннатга кирган ҳар бир банда жаннатдаги ўзининг жойига тезроқ боришга шошилади. Ҳар ким жаннатдаги жойи қаерда жойлашганини бу дунёдаги уйидан ҳам кўра яхши билади. Аллоҳ таолонинг Ўзи буни ҳар бир жаннат аҳлига билдириб қўяди. Ҳамма Аллоҳнинг унга тайёрлаб қўйган мукофотларини, яқинларини, ота-онаси, аҳли аёлини кўришга ошиқади.

Аллоҳ таоло жаннатда барчамизни Ўзининг севган бандалари билан бирга қилсин. Яқинларимиз билан Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламга қўшни бўлишимизни насиб этсин!

Даврон НУРМУҲАММАД 

• Доим Аллоҳдан тақво қил, зеро бу энг яхши захира ва энг керакли насиҳатдир. Аллоҳ таоло айтадики: "Ким Аллоҳга тақво қилса, У зот унинг йўлини очиб қўюр. Ва унга ўзи ўйламаган тарафдан ризқ берур". (Талоқ сураси, 2-3 оятлар) Кейинги оятда: "Ким Аллоҳга тақво қилса, унинг гуноҳларини кечирур ва ажрини кўпайтириб берур", (Талоқ сураси, 4-оят) дея марҳамат қилган.
• Қалбингизни Аллоҳ ва Расулига бўлган муҳаббат билан, ота-онангиз ва атрофингиздаги одамларга бўлган муҳаббат билан тўлдиринг! Зотан, яхши кўриш инсонни ёшартиради, умрни узайтиради, хотиржамликни туҳфа этади. Ёмон кўриш эса қалбларни бахтсизликка тўлдиради. Уйингизда қалбингизни ёритишга ва иситишга етгулик оилавий муҳаббат қуёши порласин! Аввало, Аллоҳ таолога ишонинг, сўнг ўзингизга, яъни, ўзингизга бўлган ишончни Аллоҳга бўлган ишончдан муқаддам қўйманг.
• Барчамиз вафот этгач Аллоҳга боришимиз муқаррар. Бироқ бахтли инсон ҳаётдалик вақтида Аллоҳга юзланган инсондир. Муҳлат ўтиб кетмасдан Аллоҳ томон шошилайлик!
• Аллоҳ йўлидаги дўстлари бор инсон ёлғиз бўлмас...

Кимники тили Аллоҳнинг зикри билан банд бўлса, ғамнок қолмас...

Аллоҳнинг ҳузуридаги мукофотдан кўнгли тўқ киши маҳзун бўлмас...

• Дунё торлик қилиб, рўпарангиздаги барча йўллар беркдек кўринган вақтда шуни ёдда тутингки, саодат аслида қўлга киритганларингиз, эга чиққан ютуқларингизда эмаслигини, ҳақиқий саодат Аллоҳга яқинлигингиз миқдори билан ўлчанади!

Шундагина қалбингиз таскин топади...

Шундагина ғамлар арийди...

• Учта нарсани ёдингиздан чиқарманг:

Сизга бирор неъмат туҳфа этилса Аллоҳга ҳамд айтинг;

Ризқингиз озайса Аллоҳга истиғфор айтинг;

• Бирор қийинчиликка дуч келсангиз, "Лаа ҳавла ва ла қуввата илла биллаҳ" ("Куч-қувват фақат Аллоҳдадир"), деб айтинг.

Ҳар куни Аллоҳдан афв ва офият сўрашни унутманг, зотан Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам: "Аллоҳдан афв ва офият сўранглар, чунки, ҳеч кимга иймондан кейин офиятдан яхшироқ неъмат берилмаган", деганлар (Имом Термизий ривояти).

• Салафлар доим учта гапни насиҳат қилишган, улар тилло билан тарозига тортиладиган бўлса тиллодан оғир келадиган гаплардир:

Биринчиси: Кимки ўзи ва Аллоҳ ўртасини ислоҳ қилса, Аллоҳ у билан одамлар орасини ислоҳ қилиб қўяди;

Иккинчиси: Кимки ичини, қалбини ислоҳ қилса, Аллоҳ унинг зоҳирини ислоҳ қилади;

Учинчиси: Кимки охират иши билан машғул бўлса, Аллоҳ унинг дунё ва охират ишини Ўзи ўнглаб қўяди.

Доктор Ҳассон Шамси Пошонинг "Метин қоялар" китобидан

Ғиёсиддин Ҳабибуллоҳ, Неъматуллоҳ Исомов таржимаси.