muslim.uz
Ислом – мўътадил дин
Аллоҳ таоло Қуръони каримда:
وَكَذَٰلِكَ جَعَلْنَاكُمْ أُمَّةً وَسَطًا لِّتَكُونُوا شُهَدَاءَ عَلَى النَّاسِ وَيَكُونَ الرَّسُولُ عَلَيْكُمْ شَهِيدًا
яъни: “Шунингдек сизларни бошқа инсонлар устида гувоҳ бўлишингиз ва пайғамбар сизларнинг устингизда гувоҳ бўлиши учун ўрта (адолатли) бир миллат қилдик”, дейди (Бақара сураси, 143-оят). Аллоҳ таоло бу умматга мўътадиллик сифатини неъмат қилиб берди ва мана шу сифат билан у умматларнинг энг яхшиси бўлди. Аллоҳ уларга шариатларнинг энг мукаммалини, йўлларнинг энг равшанини ва мажбуриятларнинг энг енгилини таклиф қилди.
Аллоҳ таоло айтади:
هُوَ اجْتَبَاكُمْ وَمَا جَعَلَ عَلَيْكُمْ فِي الدِّينِ مِنْ حَرَجٍ ۚ مِّلَّةَ أَبِيكُمْ إِبْرَاهِيمَ ۚ هُوَ سَمَّاكُمُ الْمُسْلِمِينَ مِن قَبْلُ وَفِي هَٰذَا لِيَكُونَ الرَّسُولُ شَهِيدًا عَلَيْكُمْ وَتَكُونُوا شُهَدَاءَ عَلَى النَّاسِ
яъни: “Унинг ўзи (шу муқаддас дин учун) сизларни танлаб олди ва бу динда сизларга бирон ҳараж – танглик қилмади. Оталарингиз Иброҳимнинг динини (яъни, Исломни) ушлангиз!” Токи (қиёмат кунида) Пайғамбар сизларнинг устингизда гувоҳ бўлиши учун, сизлар эса (барча динлардаги) одамлар устида гувоҳ бўлишингиз учун (Аллоҳнинг) ўзи сизларни илгариги муқаддас китобларида ҳам, мана шу Қуръонда ҳам мусулмонлар деб атади” (Ҳаж сураси, 78-оят).
Имом Аҳмад раҳимаҳуллоҳ Абу Саъид разияллоҳу анҳудан ривоят қилган ҳадисда Расулуллоҳ саллаллоҳу алайҳи васаллам айтдилар: “Қиёмат кунида Нуҳ чақирилиб, унга: динни етказдингми? – дейилади. У эса, ҳа деб жавоб беради. Кейин унинг қавми чақирилади ва: сизларга етказдими? Дейилади. Улар эса: бизларга ҳеч қандай огоҳлантирувчи келгани йўқ, бизларга ҳеч ким келган эмас - дейдилар. Кейин Нуҳга: сенга ким гувоҳлик беради? - дейилади. У эса: Муҳаммад ва унинг уммати гувоҳлик беради, дейди. Мана шу ҳолат Аллоҳ таоло айтган “Шунингдек, сизларни адолатли уммат қилдик” деган оятининг маъносидир. Сизлар чақириласизлар ва Нуҳнинг етказганлиги ҳақида гувоҳлик берасизлар, сўнгра мен сизларга гувоҳлик бераман”.
Ояти каримада Аллоҳ таоло қиблани Байтул Мақдисдан Иброҳим алайҳиссаломнинг қибласи бўлмиш Каъба томонга буришлиги билан уларни умматнинг энг афзали қилмоқчи бўлганлигига ишора қилинади. Чунки, барча умматлар бу умматнинг фазл эгаси эканлигини эътироф этадилар. Маълумки, Расулуллоҳ саллаллоҳу алайҳи васаллам Мадинага ҳижрат қилиб борганларида у ердаги аҳолининг кўпчилиги яҳудийлардан иборат эди. Аллоҳ у кишига намозда Байтул Мақдисга юзланишни буюрди. Бундан яҳудийлар жуда ҳурсанд бўлдилар. Чунки, Байтул Мақдис яҳудийларнинг қибласи эди. Расулуллоҳ саллаллоҳу алайҳи васаллам у томонга бир неча ой юзланиб намоз ўқидилар. Ўзлари Иброҳим алайҳиссаломнинг қиблаларига юзланишни ёқтирар эдилар. Дуо билан ўз раббиларига юзланар ва назарларини осмонга қаратар эдилар. Шунда Аллоҳ таоло:
قَدْ نَرَىٰ تَقَلُّبَ وَجْهِكَ فِي السَّمَاءِ ۖ فَلَنُوَلِّيَنَّكَ قِبْلَةً تَرْضَاهَا ۚ فَوَلِّ وَجْهَكَ شَطْرَ الْمَسْجِدِ الْحَرَامِ ۚ وَحَيْثُ مَا كُنتُمْ فَوَلُّوا وُجُوهَكُمْ شَطْرَهُ ۗ وَإِنَّ الَّذِينَ أُوتُوا الْكِتَابَ لَيَعْلَمُونَ أَنَّهُ الْحَقُّ مِن رَّبِّهِمْ ۗ وَمَا اللَّهُ بِغَافِلٍ عَمَّا يَعْمَلُونَ
“Дарҳақиқат, биз сизни юзингизни осмонга қараётганини кўриб турибмиз. Яқинда биз сизни ўзингиз рози бўладиган қиблага бурамиз. Энди юзингизни Масжидул Ҳарам томонга буринг. Қаерда бўлсангизлар ҳам юзларингизни у томонга буринглар. Албатта, китоб берилган кимсалар бу ҳукм роббилари томонидан келган ҳақиқат эканлигини биладилар. Аллоҳ уларнинг қилаётган амалларидан ғофил эмасдир” (Бақара сураси, 144-оят) – деган оятни нозил қилди.
Мусулмонларнинг қибласи бўлмиш Каъбаи Муаззама Исломда мўътадиллик рамзини ифодалайди. У муборак заминда ва ер юзининг энг ўртасида жойлашган. У Ер сайёрасининг қоқ марказида турибди. Дунёдаги одамларга нисбатан ғарбдан ҳам, шарқдан ҳам, шимолдан ҳам, жанубдан ҳам ўртада. Шунингдек, Аллоҳ таоло рисолати учун ҳам, одамлар намозда юзланадиган қибла учун ҳам, ваҳий тушириш учун ҳам айнан шу ерни танлади. Бу ўрта жой олийжаноб даъватнинг мўътадиллиги билан ҳам мувофиқдир. Аллоҳ таоло нур ва ҳидоят шуълаларини атрофдаги барча олам кишиларига тарқатиш учун мана шу ерни ихтиёр этди. Шундай қилиб раббоний ҳикмат даъватнинг ер юзи бўйлаб тарқалишига, ислом уммати Аллоҳ томонидан унга юклатилган омонатни адо қилишига имконият топиши учун ушбу жойни ер куррасининг ўртасида бўлишини тақозо этди.
Бошқа жиҳатдан исломнинг мўътадиллиги вақт кўринишида ҳам намоён бўлади. Рисолатнинг охиргиси бўлмиш Ислом башарият тарихини аввалида ҳам, охирида ҳам келмади, балки аввалги самовий рисолатлар келтирган хабарларни тасдиқлаш ва уларни асраш учун башарият тарихининг ўртасида келди. Шунингдек, Исломда ақида масаласини ҳам мўътадил, яъни энг яхши ва одилона эканлигини кўриш мумкин. Бу ақида бўйича бандалар яккаю ёлғиз, ҳеч кимга муҳтож бўлмаган, туғмаган ва туғилмаган, унга бирор нарса тенг бўлмайдиган зотга имон келтирадилар. Бу имон ҳар қандай ўхшашлик (ташбиҳ) ва буткул инкор қилиш (таътил) каби хусусиятлардан холидир. Чунки, Аллоҳ таоло шундай зотки, унга ўхшайдиган ҳеч нарса йўқ, у эшитувчи ва кўрувчидир. Бандалар Пайғамбар алайҳиссаломга Аллоҳнинг элчиси деб имон келтирадилар. У зот зиммаларидаги масъулият бўлмиш рисолатни етказдилар, омонатни адо этдилар, умматни ҳидоятга бошладилар, инсонларни зулматдан нурга олиб чиқдилар. Улар у зотга баъзи адашган кишилар ўз пайғамбарларини илоҳийлик даражасига эришган деб гумон қилганларидек эмас, балки пайғамбарлик ва элчилик даражасидан юқорига кўтармаган ҳолатда имон келтирадилар. Шунингдек, у зот барча одамлар қаторида ҳам эмаслар, тўғри, башарлар, лекин ваҳий келиб турган, раббилари тарафидан элчи бўлганлар. Шунинг учун у зотни мақташликда ғулувга кетиб қолишдан қайтарганликлари ҳақида ҳадислар ворид бўлган. Он ҳазрат шундай деганлар: “Мени ҳудди насоролар Марямнинг ўғли Исони мақтагандек ҳаддан зиёд мақтаманглар. Дарҳақиқат, мен бандаман, мени Аллоҳнинг бандаси ва унинг элчиси деб айтинглар”.
Ақидадаги мўътадиллик Аллоҳнинг сифатларини бошқа махлуқотларникига ўхшатмасликда ва бутунлай йўқ демасликда ҳам кўзга ташланади. Шунингдек, ақидадаги мўътадиллик қазои-қадарга имон келтиришда ҳам намоён бўлади. Бунга мисол қилиб аҳли сунна кишилари жабарийларнинг фикрларини рад қилишларини олиб кўришимиз мумкин. Жабарийлар: инсон қилаётган амалини бажаришга мажбур деб айтадилар. Аҳли сунна қадарни бутунлай инкор қилувчи Қадарийларнинг фикрини ҳам рад қилади. Аҳли сунна валжамоа мана шу икки тушунчанинг ўртасида туради. Улар Аллоҳни ҳар бир нарсанинг яратгувчиси деб, у хоҳлаган нарса бўлади, хоҳламаган нарса бўлмайди деб исбот қиладилар. Шунингдек, банданинг амаллари тақдирда ёзилган ва бу ишни амалга оширишда унинг ихтиёри ўзида деб имон келтирадилар. Бу билан улар бандадаги ихтиёрни йўқ дегувчилар билан қадарни инкор қилувчилар ўртасидан ўрин оладилар.
Ибодатда ҳам мўътадиллик мавжуд. Исломда кўрсатилган ибодатлар енгил ва ўртачадир. Ундаги ибодатлар бандалар бажариши машаққатли бўлган даражада оғир ҳам эмас, кишида бирорта асар қолдирмайдиган даражада арзимас ҳам эмас. Аллоҳ таоло бардаларига қурбилари етадиган ибодатларни буюрди. Аллоҳ намозни ҳар соатда ўқишни фарз қилмади, унинг ракатлари сони кўп ва машаққатли ҳам эмас. Шу билан бирга жуда оз ҳам эмас ёки бир ёки икки марта ҳам эмас. Балки ўртача миқдорда бўлиб, кеча ва кундуз орасидадир. Бир кеча ва кундузда беш вақт намоз фарз қилинган. Шунингдек, рўза тўлиқ бир йил давомида ҳам эмас, бир неча кун ҳам эмас. Балки йилда бир ой, у ҳам бўлса Рамазон ойидир. Бир кунлик рўза ўз ичига ўша куннинг тунини ҳам қамраб олмайди, балки тонг отгандан кун ботгунчадир. Закотнинг фақирга ҳам, молнинг эгасига ҳам ҳеч қандай зарари рўқ. Пул ёки тижорат молларини топишда қанчалик кўп тер тўкилган бўлса ундан чиқадиган закот миқдори жуда ҳам оз бўлади. Меҳнат кам сарф қилиниб топилган молларда, масалан ер ости бойликларида закот миқдори кўпроқдир. Пул ва тижорат молларининг қирқдан бири закотга берилади. Деҳқончилик маҳсулотлари ва мевалардан закот ҳам ҳудди шундай. Бирор асбоб ёрдамида суғориладиган экинларнинг йигирмадан бири закотга берилса, ҳеч қандай асбобсиз, ёмғир суви билан суғорилган экинларнинг ўндан бир қисми закотга берилади.
Ҳаж ибодатини Аллоҳ таоло фақат қодир бўлган кишигагина фарз қилди. Уни икки ёки ундан ортиқ марта қилишни фарз қилмади, балки қодир бўлган кишига умрида бир мартагина қилишни фарз қилди. Шундай экан шариатнинг барча кўрсатмалари ҳар қандай ғулув ва камчиликлардан холидир.
Исломда мўътадил ахлоқ деган тушунча ҳам бор. Ислом тавсия этган ахлоқларга бир назар ташласак унда ҳам мўътадиллик борлигини кўрамиз. Саховатни олиб қарайдиган бўлсак, у исроф билан бахиллик ўртасидир. Шижоат эса ўйламай, жаҳлга суяниб ҳаракат қилиш билан қўрқоқлик ўртасидадир.
Шунингдек, исломда руҳ ва жасад тарбиясида ҳам мўътадиллик мавжуд. Ислом жасад билан бирга руҳга ҳам бирдек эътибор қаратишга чақирган. Жасадга зарур бўлган нарсаларни фақат ҳалолини талаб қилишликка буюрган. Ҳадисда: “Сенда жасадингни ҳам ҳаққи бор” дейилади. Покиза ризқ ва ҳалол зийнатларни жасад учун ҳаром қилмайди. Жасадга қувват бағишлайдиган машғулотлар, жумладан камон отиш, сувда сузиш, отда чопиш, бадантарбия машғулотларига ўхшаш воситаларни қилишга ундайди. Руҳни эса, ибодатлар, Аллоҳга таважжуҳ, дуо қилиш билан парваришлаш лозимлигини уқтиради. Аллоҳ билан доимий алоқани ўрнатиш, уни мустаҳкамлаш, махфий ва ошкора ҳолатларда ҳам муроқабани унутмаслик руҳга нисбатан эътибордир. Руҳ ва жасад эҳтиёжларини қондиришда мувозанат сақлашлик, бирини қўйиб иккинчисига аҳамиятни кўпроқ қаратмаслик исломнинг бу соҳада ҳам мўътадил эканлигидан далолат беради.
Исломдаги даъват усули ҳам мўътадил ҳолатда келгандир. Динга зўрлаш, қаттиқ қўллик қилиш йўқ. Ҳудди шундай, бепарволик ҳам сусткашлик ҳам йўқ. Балки у инсонларнинг ҳолатларига, табиатларига мутаносиб даъватдир. У даъват ҳикмат ва чиройли мавъизага асослангандир. Шу билан бир вақтда Ислом даъвати мулойимлик ва ҳалимликни ҳам талаб қилади. Аллоҳ таоло Мусо ва Ҳорун алайҳимассаломни Фиръавнни олдига юборганда:
فَقُولَا لَهُ قَوْلًا لَّيِّنًا لَّعَلَّهُ يَتَذَكَّرُ أَوْ يَخْشَىٰ
яъни: “Унга мулойим гапиринглар, шояд шунда у гапингиздан таъсирланса ва қўрқса” деган (Тоҳо сураси, 44-оят).
Ислом даъватни босқичма-босқич бўлишини тақозо қилади. Ривоят қилинишича, Умар ибн Абдулазизга ўғли Абдулмалик: Эй ота, нима учун фармонларни зудлик билан амалга ошириб қўяқолмайсиз? Қасамки, ҳақ йўлда мен ҳам, сиз ҳам қозонда қайнасак парво қилмас эдим, деди. Шунда Умар ўғлига жавобан: Эй ўғлим, шошилмагин. Аллоҳ Қуръонда ароқни аввал икки марта ёмонлаган, сўнгра учинчи мартасида ҳаром қилган. Мен одамларга ҳақиқатни бир йўла айтсам, улар бу ҳақиқатни моҳиятига тушунмай ҳаммалари инкор қилиб қўйишларидан қўрқаман. Натижада катта фитна пайдо бўлади – деганлар.
Ўзбекистон мусулмонлари идораси
раисининг биринчи ўринбосари
Ҳомиджон Ишматбеков
Ғамгин бўлманг...(Аудио)
"Ориат Доно" радиосининг “Зиё чашмаси” дастури
Дастур меҳмони: Аброр АЛИМОВ,
Тошкент шаҳар “Ҳувайдо” жоме масжиди имом-хатиби
Муфтий ҳазратлари чегара ҳудудидаги жоме масжидга ташриф буюрдилар
Фарғона вилоятида хизмат сафарида бўлиб турган Ўзбекистон мусулмонлари идораси раиси, муфтий Усмонхон Алимов ҳазратлари ва Дин ишлари бўйича қўмита раиси Абдуғофур Аҳмедов ва уларга ҳамроҳлик қилиб турган Фарғона вилояти бош имом-хатиби Убайдуллоҳ домла Абдуллаев, Диний идора Иш бошқарувчиси Рустам Жамилов ва бошқа мутасаддилар Риштон туманидаги “Хўжа Илғор” жоме масжиди ва шу номдаги зиёратгоҳга ташриф буюрдилар.
Диний соҳа раҳбарлари дастлаб, жоменинг мажлислар залида Риштон туманида фаолият юритаётган имом-хатиб ва имом ноиблари билан учрашув ўтказдилар. Мулоқот чоғида Муфтий ҳазратлари юртимизда диний-маърифий соҳада олиб борилаётган ижобий ислоҳотлар, айни замонда имом-хатиб ва ноибларнинг олдида турган муҳим вазифалар тўғрисида сўзладилар, бунда соҳа ходимлари ёшларимизни турли ёт ғоялар таъсирига тушиб қолмаслиги учун фаол тарғибот ишларини олиб бориш, маърифат тарқатиш, жамиятимиз ҳаётида нафақат имом-хатиблар, балки имом ноиблари ҳам фаол бўлишлари лозимлигига алоҳида урғу бердилар.
Зеро, янгиланаётган Ўзбекистонда олиб борилаётган барча ишлар халқимизни рози қилишга қаратилганини Муҳтарам Президентимиз ҳар доим таъкидлаб келмоқдалар: “Бизнинг бош мақсадимиз - халқимизнинг розилиги. Бу Президент сифатида менинг, барча бўғиндаги раҳбар ва мутасаддилар, депутат ва сенаторлар, бутун давлат идораларининг фаолиятига берилган энг олий ва энг адолатли баҳодир. Агар халқимиз биздан рози бўлса, Яратган ҳам рози бўлади”.
Шунингдек, тадбирда имом-хатиблар ўзларини қизиқтирган саволларга мутасаддилар томонидан жавоб олдилар. Шунингдек, “Хўжа Илғор” масжид ҳолати, намозхонларга қилинган шарт-шароитлар билан яқиндан танишилди.
Меҳмонлар ташриф давомида шу ерда жойлашган “Хўжа Илғор” қадамжосини зиёрат қилиб, бу ернинг тарихи ҳақида суҳбат қурдилар, Қуръони карим оятлари тиловат қилинди, муфтий ҳазратлари ўтганлар ҳаққига хайрли дуолар қилдилар.
Ўзбекистон мусулмонлари идораси матбуот хизмати
Жиҳод фитна ёки боғийлик эмас!
Бугунги кунда ижтимоий тармоқларда гўёки “жиҳод” барча мусулмонларга фарз қилингани, шу сабабли ҳақиқий мусулмон ёшлар Сурия каби уруш кечаётган заминларга боришлари ва “кофирлар”га қарши уруш олиб бориши зарур экани ҳақидаги даъватлар тарқатилаётгани сир эмас.
Хусусан, ўзи Туркия каби қуролли тўқнашувлар кетмаётган ҳудудга беркиниб олиб, ёшларни эса Суриядаги уруш ўчоғида “ўтин” бўлишга даъват қилаётган “Абдулла Зуфар” каби шахслар фуқароларимизнинг, ўсмир-гўдакларимизнинг умрларига зомин бўлмоқда.
Шу кунларда ҳам ушбу фитначининг гўёки “ушбу умматга жиҳодсиз ҳаёт йўқ” каби даъволарига алданаётган айрим ёшлар “жиҳод” -уруш олиб бориш экан” деган тор тасаввурлар билан Суриядаги террорчилар сафига бориб қўшилмоқда. Охир-оқибатда эса ушбу алданганлар жангу-жадалларда ўлиб кетмоқда ёки ҳукумат ёки бошқа кучлар қўлига тушиб, умрлари қамоқхоналарда ўтмоқда. Ўзлари билан Сурияга эргаштириб борган ёш турмуш ўртоқлари, опа-сингиллари насл-насаби номаълум жангари кимсаларга хотин бўлиб, норасида гўдаклари оч-наҳор, тарбиясиз ҳолда сарсон-саргардон бўлмоқда.
Юқоридаги ҳолатлардан келиб чиқиб, яна бир бор дунё уламоларининг фикрларига таянган ҳолда “жиҳод” тушунчасининг ислом таълимотидаги соф мазмун-моҳиятини эслаш мақсадга мувофиқ ҳисобланади.
Маълумки “жиҳод” арабчада “жидду жаҳд”, “ғайрат қилмоқ” маъноларини англатиб, ислом таълимотида дастлаб динни ҳимоя қилиш сифатида вужудга келган тушунча ҳисобланади. Жиҳод уруш маъносида эмас, Аллоҳнинг динига сўз билан даъват қилиш маъносида юзага келган. Араб тилида асли “уруш” маъносини “қитол” сўзини англатади.
Жиҳод ислом ҳуқуқшунослари томонидан “қалб жиҳоди” (инсоннинг ўзининг нафси ва ёмон ҳулқи билан курашуви), “тил жиҳоди” (яхшиликка чақириш, ёмон ишлардан қайтариш), “қўл жиҳоди” (жиноятчиларни жазолаш) ва “қилич жиҳоди” (душман билан қуролли кураш) каби кўринишларда бўлиши эътироф этилади.
Жалолиддин Суютийнинг “Ал-Фатҳул кабир” китобида (2-жуз, 280-б.) келтирилган ҳадисда Расуллулоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам: “Кичик жиҳоддан катта жиҳодга, банданинг ҳавойи нафсига қарши қиладиган жиҳодига хуш келингиз!” деганлар. Ушбу ҳадисдан энг афзал жиҳод инсоннинг ўз нафсини енгиши экани келиб чиқади. Жиҳод масаласида Имом Термизий ривоят қилган ҳадисда “Жиҳоднинг афзали Аллоҳ таолонинг йўлида ҳавойи нафсингга қарши жиҳод қилмоғингда”, дейилган.
Илм ўзлаштириш учун бор имкониятларини ишга солаётган ўсмирни маърифат йўлида, ота-онасининг розилигини олиш учун астойдил киришган инсонни эса ота-онаси хизматида жиҳод қилмоқда, деса бўлади. Имом Бухорий ривоят қилган ҳадисда айтилади: “Абдуллоҳ ибн Амр разияллоҳу анҳу ривоят қиладилар: “Бир киши Набий соллаллоҳу алайҳи васалламнинг ҳузурларига келиб, у зотдан жиҳод қилишга изн сўради. Шунда у зот: “Ота-онанг тирикми?” дедилар. У “Ҳа”, деди. У зот соллаллоҳу алайҳи васаллам: “Ундай бўлса, ана ўшаларнинг йўлида жиҳод қил!” дедилар” (Имом Бухорий, 3004-ҳадис). Бошқа ҳадиси шарифда эса қуйидагилар баён этилган: “Аллоҳнинг йўлида қиличи билан урушишнинг ўзи жиҳод эмас, балки ота-онаси, фарзандларини боқиши ҳамда ўзини одамлардан тиланишдан тўхтатиши ҳам жиҳоддир”.
Дунё уламоларининг хулосаларига кўра, исломда қуролли жиҳод ҳукми шароитга қараб ўзгариб туради ва икки қисм: талаб ва мудофаадан иборат эканини таъкидлайдилар. Талаб жиҳоди ҳозирги кунда йўқ эканига уламолар ижмо қилганлар. Чунки мусулмонлар ҳозир турли мамлакатларда истиқомат қилиб, мамлакатлар орасидаги муносабатлар ҳозирда ўзаро урушмасликка ва элчихоналар орқали алоқаларга асосланган.
Мудофаа жиҳоди душман мусулмон юртига бостириб кирса, ҳимоя учун зарур бўлиб, у ҳеч қачон ички фитна шаклида бўлиши мумкин эмас. Исломда қонуний ҳокимиятга қарши фитна қилиб, боғийларча қурол кўтариб чиқиш эмас, аксинча, қонуний ҳокимиятни ҳимоя қилиш буюрилган. Имом Бухорий келтирган ҳадисда айтилади: “Абу Ҳурайра разияллоҳу анҳодан ривоят қилинади: Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам: «Ким менга итоат қилса, Аллоҳ таолога итоат қилган бўлади. Кимки амирга итоат қилса, демак менга итоат қилибди ва кимки амирга осийлик қилса, демак менга осийлик қилибди. Чунки амир – орқасидан, яъни уни ҳимоя қилиб жанг қилинадиган ҳамда у билан душмандан сақланадиган қалқондир” (Имом Бухорий, 2957-ҳадис).
Уламоларнинг хулосасига кўра, агар душман мусулмон юртига уруш қилиб, бостириб кирса, барча мусулмонларга қуролли жиҳод фарзи айн, бундай ҳолат бўлмаса, фарзи кифоя ҳисобланади. Қуролли жиҳод ҳокимият раҳбари қўли остида амалга оширилади. Жиҳод ҳеч қачон қотиллик, босқинчилик, одамларни гаровга олиш, мажбуран эътиқодини ўзгартириш ёки тинч мусулмон жамиятида фитна чиқариш учун жорий қилинмаган.
Ислом оламининг энг етук уламоларидан бири, марҳум Шайх Муҳаммад Саид Рамазон Бутий ўзининг “Исломда жиҳод тушунчаси, уни қандай тушунамиз ва у билан қандай муомалада бўламиз” асарида қуйидагиларни таъкидлаган: “Бирор юртга жиҳод қилиш, даъват қилиш ёки улар билан сулҳ тузишни мусулмонларнинг имоми белгилаб беради. Мусулмонларнинг бошлиқлари халифа, имом, подшоҳ, президент каби турли-хил номлар билан аталиши мумкин. Уларнинг рухсатларисиз, ўзбошимчалик билан бу ишларни амалга ошириб бўлмайди”.
Шу нуқтаи назардан, уламолар жиҳод фақат мусулмонларнинг қонуний ҳукмдорлари томонидангина умматнинг хавфсизлиги, мол-мулки ва эътиқодини ҳимоя қилиш йўлида эълон қилиниши мумкин экани таъкидланади.
Аксинча, исломда ҳақли равишда ҳукмдорлик қилаётган мусулмон раҳбарлар қўли остида халқ тинч яшаб келаётган вақтда исён кўтариб фитна чиқарганлар, тоифаси “боғийлар” деб аталади. Одамларни ўлдириш, портлатиш, ўғирлаб кетиш, ўз давлатига қарши чиқиш каби қабиҳ ишлар орқали фитна чиқариш, халқнинг хавфсизлиги ва хотиржамлигини бузиб, таҳликага солиш, бегуноҳ одамларни ўлдириш, мулкига эга чиқиш, аёлларини эса ўзларига ҳалол деб эълон қилиш Қуръони карим кўрсатмасига кўра катта гуноҳ ҳисобланади. Мусулмонларга боғийларнинг фитнасида қатнашиш Қуръони каримда қатъий ман этилган: “Сизлардан фақат золимларгагина хос бўлмаган (балки ҳаммаларингизга оммавий бўладиган) фитна (азоб) дан сақланингиз ва билиб қўйингизки, Аллоҳ жазоси қаттиқ (зот)дир” (“Анфол” сураси, 25-оят).
Мусулмон оламида “Ислом динининг далили” деб эътироф этилган Бурҳониддин Марғинонийнинг машҳур “Ҳидоя” асарида ҳам боғийлар ҳақида тўхталиб, динда исёнчи кишилар ўлдирилса, жаноза ўқилмаслиги таъкидланган.
Экстремистик ва террорчи ташкилотлар тарғиботчилари жиҳод ғоясини сохталаштирилаётгани мазкур масалага мантиқан ёндашилган тақдирда ҳам ойдин бўлади. Масалан, куни кеча ижтимоий тармоқларнинг рус тилидаги манбаларида Сурия ҳудудида “Ҳайъат Таҳрир Аш-Шом” террорчилик ташкилоти аъзолари “Абу Дуджон Доғистоний” исмли, Доғистондан келган жангарини йўқ қилганликларини эълон қилди. Ўз навбатида ўтган йилнинг май ойида “Абу Дуджон Доғистоний” томонидан Суриянинг Идлиб вилоятида доғистонлик бошқа жангари, “Кавказ амирлиги” гуруҳи раҳбари “Абдулла Цумади” (Залимхон Кадиев)ни ўлдирилгани ҳақида маълумотлар тарқатилган эди.
Кўриниб турибдики, гўки “жиҳод” қилиш учун Сурияга бир юртдан келган жангарилар ўз хўжайинларининг манфаатлари йўлида нафақат ҳукумат қўшинлари билан, балки ўзаро жанг қилмоқда, бир-бирини ўлдирмоқда. Буни қандай қилиб “жиҳод” деб аташ мумкин?
Бунинг устига, бугунги кунда ёшларни ўз сафига чорлаётган Суриядаги дала қўмондонлари жангарилар ҳисобига бойлик тўплаётганини қандай изоҳлаш мумкин? Масалан, 2019 йил сентябрь ойида “Ҳайъат Таҳрир Аш-Шом” ташкилоти етакчиларидан бири Абу Абд Ал-Ашда ижтимоий тармоқларда кенг тарқалган видеомурожаатида ушбу гуруҳ ҳарбий раҳбариятини ҳомийлар бераётган маблағни ўзлаштиришда айблаган. Мурожаатда ўғрилик ва коррупция оқибатида жангариларга қурол ва маош етказиб бериш тизими издан чиққани ҳамда бунинг оқибатида ташкилот ҳарбий муваффақиятсизликка учраётгани таъкидланган. Бошқача айтганда, “жиҳод” баҳонасида бир ҳовуч етакчи жангарилар бойлик орттирмоқда.
Шунингдек, 2020 йил июнь ойида “Ҳайъат Таҳрир Аш-Шом” ташкилоти томонидан Сурияда “Тавҳид ва жиҳод” гуруҳи раҳбари Сирожиддин Мухторов (“Абу Салоҳ”) гуруҳнинг хазинаси - “байтулмол”даги маблағни ўзлаштиришгани сабабли қамоққа олингани, ҳозирда ҳам қамоқхонада ўтиргани юқоридаги фикрга далил бўлади. Қайд этилганлар ўзларини “ҳақиқий мужоҳид” деб танитаётган шахсларнинг асл юзларини очиб беради.
Масаланинг эътиборли жиҳатларидан бири шуки, “жиҳод” ҳақида оғиз кўпиртириб маъруза қиладиган “Абдуллоҳ Зуфар” ва унга ўхшаган кимсаларнинг ўзлари жонлари ширинлик қилиб, уруш кетаётган ҳудудга асло қадам босмайди. Нима учун бошқа мусулмонларнинг оқ ювиб, оқ тараб яхши ниятлар билан вояга етказган фарзандларини алдов билан ўқ ва бомба остига йўллаётган “Абдуллоҳ Зуфар” ўзи жанг кетаётган ҳудудларга бораётгани йўқ? Дарвоқе, бундай саволларга жавобан у гўёки қалам тебратиш орқали “уламолар жиҳоди”ни қилаётганини баҳона қилади.
Асл жавоб эса шуки, Сурия, Ироқ, Афғонистон ва бошқа “ислом олами”га мансуб, бугунги кунда қуролли тўқнашувлар кузатилаётган ҳудудларда ҳеч қандай жиҳод бўлаётгани йўқ. Балки ғаразли, мусулмон оламига душман бўлган кучлар ташаббуси билан бошланган катта ва қонли фитналар амалга оширилмоқда. Ғараз кучларга сотилган хоинлар уларга хизмат қилиб, диндошларини алдамоқда. Минглаб алданган, адашган мусулмонлар биродаркуш жангларда қурбон бўлмоқда. Миллионлаб мусулмонлар уй-жойидан, иш ва ўқишидан маҳрум бўлиб, ушбу фитналардан азият чекмоқда. Беқарорлик, сиёсий ва иқтисодий бўҳронлар оқибатида мусулмон мамлакатлари тараққиётда ортда қолмоқда.
Имом Бухорий ривоят қилган ҳадисда мусулмонлар фитнадан огоҳлантирилиб, айтилади: “Абу Ҳурайра разияллоҳу анҳу ривоят қиладилар: “Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам бундай деб марҳамат қилдилар: Яқинда фитналар бўлади. Унда ўтирган киши тик тургандан яхшидир. Тик турувчи юрган кишидан яхшидир. Юрувчи эса унда югурувчи (яъни югириши сабабли фитнани алангалантириб юборувчи) кишидан яхшироқдир. Ким фитнага қарши турса, фитна ҳам унга қаршилик қилур. Ким (фитнанинг ёмонлигидан) паноҳ топса, (ўша ерга) қочсин!” (3601-ҳадис).
Уламолар ушбу ҳадисни мусулмон одам жамиятда беқарорлик келтириб чиқарувчи фитналардан қанчалик узоқда бўлса, ўзи ва ислом жамияти учун шунчалик фойдали бўлади, деб шарҳлайдилар. Жумладан, Саудия Арабистонинг бош муфтийси Абдул-Азиз Оли Аш-Шайх Сурия ҳудудида фитналар бошланган даврда, 2013 йилдаёқ ёшларни ушбу мамлакатга жангларда қатнашиш учун бормасликка чақирган. Унинг “жиҳод бўлаётган жойни ўзича белгилаш ва жанговар ҳаракатларда қатнашиш жўнаб кетиш ман қилинади... . Қуролли жиҳодни фақат давлат бошлиғи рухсати билан ва унинг раҳбарлигида мумкин” экани ҳақида фатвоси мавжуд.
Шайх Абдулазиз Мансур дейди: “Агар “жиҳод” ислом давлатини қуриш учун ёки инсонларни динга кириш учун мажбурлаш учун жорий этилганида эди. Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламнинг ўзлари бу борада намуна кўрсатган бўлар эдилар. Яъни У зот соллаллоҳу алайҳи васаллам биринчи бўлиб, Макка шаҳридаги мушрикларни катталари билан урушган, ислом давлатини барпо этиш учун жиҳод эълон қилган бўлардилар. Бироқ Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи васаллам бундай йўл тутмадилар. Аксанчи, мусулмон жамияти юзага келгач, унинг ҳимояси учунгина жиҳодга чиққанлар”.
Шу нуқтаи-назардан ёшларимиз “Абдуллоҳ Зуфар” сингари “ҳижрат”, “жиҳод” тушунчаларидан хўрак сифатида фойдаланиб, ижтимоий тармоқларда “қармоқ” ташлаб ўтирган, юзлаб мусулмонларнинг ҳаёти барбод бўлишига сабабчи бўлган миллат ва дин хоинларидан эҳтиёт бўлишлари лозим.
Мусулмонлар учун энг афзал амал ҳақида келган ҳадисда шундай дейилади: “Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламдан сўрадилар: «Ё Расулуллоҳ! Мусулмонларнинг афзали қайси кишидир?”. У зот соллаллоҳу алайҳи васаллам: “Қўлидан ва тилидан бошқа мусулмонлар озор топмаган кишидир”, – деб жавоб бердилар” (Имом Бухорий, 11-ҳадис).
Зеро, жамиятимиз, динимиз, она-Ватанимиз равнақи чуқур билим, юксак ахлоқий тарбия ва ҳалол меҳнат устига қурилади.
Ўткир Ҳасанбаев,
Ўзбекистон мусулмонлари идораси
Манбалар:
1 Мансур А. Қуръони карим маъноларининг таржима ва тафсири. –Т.: Тошкент ислом университети, 2017. – 42, 179 б.
- Абу Абдуллоҳ Муҳаммад ибн Исмоил ал-Бухорий. Саҳиҳи Бухорий: Ал-жомиъ ас-саҳиҳ (Ишонарли тўплам). 2 китоб. 1-китоб. 11, 2957, 3601-ҳадислар. – Т.: “Ўзбекистон миллий энциклопедияси” Давлат илмий нашриёти, 2008. – 12, 513, 644 б.
- Олтин силсила. Саҳиҳул Бухорий. 2-жуз. – Т.: “Hilol-nashr”, 2013. – 646, 648 б.
- Муҳаммад Саид Рамазон Бутий. Ал-Жиҳаду фил Ислам кайфа нафҳамуҳу ва кайфа нумаарисуҳу (Исломда жиҳод тушунчаси, уни қандай тушунамиз ва у билан қандай муомалада бўламиз). – Байрут: Дурул фикр, 1993. Биринчи нашр. - 115 б.
- Жалолиддин Суютий. Ал-Фатҳул кабир. –Байрут: Дурул фикр. 2003. Биринчи нашр. 2-жуз. 280 б.
- Жалолиддин Суютий. Ал-Фатҳул кабир. –Байрут: Дурул фикр. 2003. Биринчи нашр. 3-жуз. 54 б.
- Ислом ниқоби остидаги экстремистик ва террорчи уюшмалар (маълумотлар тўплами)/ масъул муҳаррирлар О.Юсупов ва б; ТИУ Исломшунослик илмий-тадқиқод маркази – Тошкент, “Тошкент ислом университети” нашриёт-матбаа бирлашмаси, 2015 й. – 142 б.
Муфтий ҳазрат ташрифлари синиқ кўнгилларга шодлик улашди
Хабарингиз бор, айни кунларда Ўзбекистон мусулмонлари идораси раиси, муфтий Усмонхон Алимов ҳазратлари ва Дин ишлари бўйича қўмита раиси Абдуғофур Аҳмедов хизмат сафари билан Фарғона вилоятида бўлиб турибдилар. Меҳмонларга Фарғона вилояти бош имом-хатиби Убайдуллоҳ домла Абдуллаев, Диний идора Иш бошқарувчиси Рустам Жамилов ва бошқа мутасаддилар ҳамроҳлик қилмоқда.
Сафар давомида муҳтарам Президентимизнинг ташаббуслари билан Сурия давлатининг қуролли тўқнашувлар бўлаётган ҳудудларидан “Меҳр” номли инсонпарвалик тадбирлари доирасида она-Ватанга қайтарилган Фарғона вилояти Бешариқ туманида яшовчи аёллар ва болалар истиқомат қилаётган хонадонларга ташрифлар амалга оширилди.
Айтиш керакки, ушбу хонадон республикамизнинг энг олис ва Тожикистон давлати билан чегарадош бўлган ҳудудда жойлашган. Меҳр инсонпарварлик операцияси доирасида юртимизга олиб келинган Исоқова Умидахон ва унинг 3 нафар фарзанди учун ҳукуматимиз томонидан барча шарт шароитлар ҳозирланган, ўқиш ва таълим олиш учун ҳамма имкониятлар яратиб берилган.
Муфтий ҳазратлари билан самимий бўлиб ўтган суҳбатда жабрдийдаларнинг кўнгли илиқ сўзлар орқали кўтарилди ҳамда меҳр-мурувват ишлари амалга оширилди.
Мана шундай савобли ишлар орқали ушбу инсонларнинг синиқ кўнгиллари кўтарилди, дилларига мамнунлик улашишилди. Ўз навбатида, мазкур оила эса юксак эътибор ва катта ғамхўрликлардан чексиз мамнун бўлганларини изҳор этишди.
Ўзбекистон мусулмонлари идораси Матбуот хизмати
Мақолалар
