Айни пайтда Ўзбекистон халқаро ислом академияси ҳузуридаги Имом Мотуридий халқаро илмий-тадқиқот марказида илмий изланишлар олиб бораётган Туркиянинг Анқара университети илоҳиёт факультети докторанти Мине Демирбилек илм истагида Имом Бухорий халқаро илмий-тадқиқот марказига ташриф буюрди.

Туркиялик ёш тадқиқотчи “Ҳижрий IV-V асрларда Мовароуннаҳр минтақаси ҳанафийлари ўртасидаги фарқлар” мавзусидаги докторлик диссертацияси устида тадқиқотлар олиб бориб, мамлакатимиздаги исломшуносликка оид ноёб қўлёзмалар, замонавий илмий нашрлар билан танишмоқда.

– Илмий ишимни моҳият жиҳатидан бойитиш ҳамда Мовароуннаҳрнинг қадимий шаҳарлари ва тарихий обидалари билан яқиндан танишиш мақсадида Ўзбекистонга келдим, – дейди Мине Демирбилек, – айниқса Самарқанд заминида яшаб ўтган алломаларнинг ислом тафаккури тарихида ўчмас из қолдирганлиги, уларнинг бой илмий мероси мени бевосита марказингизга етаклаб келди. Имом Бухорий, Имом Мотуридий, Имом Доримий, Маҳудуми Аъзам, Амир Темур, Мирзо Улуғбек, Хожа Аҳрори Вали каби буюк зотлар абадий қўним топган кўҳна кент мени лол қолдирди.

Бўлажак олим Самарқанддаги бир ҳафталик изланишлари мобайнида Марказ нашрлари ва кутубхона фондидаги нашрлар, шунингдек, манбалар хазинасидаги нодир қўлёзма асарлар билан танишишни мақсад қилган.

Бундан ташқари хорижлик тадқиқотчининг бир қанча маънавий-маърифий тадбирларда ҳам бевосита иштироки кўзда тутилган.

Айни пайтда Марказда хорижлик тадқиқотчига илмий изланишларни бориши учун қулай шарт-шароит яратиб берилган.

Имом Бухорий халқаро илмий-тадқиқот маркази
Матбуот хизмати

Фиқҳий мазҳабларнинг келиб чиқиш тарихи саҳобалар ва Набий алайҳиссалом вафот этгандан кейинги келадиган асрга тақалади.
Ҳижратнинг аввалги иккинчи асридан тўртинчи асрнинг ярмигача ижтиҳоднинг олтин даври бўлди. Бу вақт оралиғида мазҳаблари ёзилиб ва фикрларига эргашиладиган ўн учта мужтаҳид намоён бўлишди. Улар: Маккада Суфён ибн Уяйна, Мадинада Молик ибн Анас, Басрада Ҳасан Басрий, Куфада Абу Ҳанифа ва Суфён Саврий, Шомда Авзоий, Мисрда Шофеъий ва Лайс ибн Саъд, Нийсобурда Исъҳоқ ибн Роҳивайҳ, Бағдодда Абу Савр, Аҳмад, Довуд Зоҳирий ва ибн Жарир Таборийлардир.

Улардан тўрттаси жумҳур мусулмонлар томонидан расмий фиқҳий мазҳаблар, деб тан олинди. Улар: Ҳанафий, Шофеъий, Моликий, Ҳанбалий мазҳабларидир.

Бу ўринда шуни таъкидлаб ўтиш жоизки, бугунги кунда дунёдаги тахминан 1,3 миллиард мусулмон аҳолисининг 92,5 фоизини суннийлар ташкил этади. Улар мазҳаблар бўйича қуйидаги нисбатда бўлинадилар: Ҳанафийлар 47 фоиз, шофеъийлар 21 фоиз, моликийлар 17 фоиз, ҳанбалийлар 7,5 фоиз.

Бу тўрт мазҳаб ўртасида катта фарқлар кўзга ташланмайди. Жуда кўп масалаларда бир хиллик мавжуд. Ўрталарида фақат жузъий ихтилофлар мавжуд.

Демак, фиқҳий мазҳабларнинг вужудга келиш тарихини ўрганар эканмиз, ҳозирги кундаги баъзи мазҳабсизларнинг ёки сохта “салафийлар”нинг: “Мазҳабга эргашиш бидъат”, “Имомга эргашиш суннатдан юз ўгиришдир” каби даъволари пуч эканини кўрамиз. Аксинча фиқҳий мазҳабларнинг тарихий илдизи буюк саҳобалар ва улуғ тобеинлар асос солган йўл эканига гувоҳ бўламиз.

Абдуллоҳ Саматов

«Суннат билан шуғулланадиган кишиларни кўрдим. Уларнинг иснод ва матнларни англашликда илми кучли эди. Бироқ, уларнинг фиқҳ борасида ақллари нолга тенг ва Қуръони каримни тушунишда ҳам ҳеч нарсага эга эмас эдилар. Бундай кишиларнинг фиқҳ майдонида катта хатарлари ва кўп зарарлари бор. Олдинги имомларга эргашиш ва изидан юриш бундай кишиларга эргашишдан афзалдир!».

Шайх Муҳаммад Ғаззолий роҳимаҳуллоҳ

Нукус шаҳридаги Муҳаммад ал-Беруний ўрта махсус ислом билим юртида “Вақф” хайрия жамоат фонди ҳамда “Hydrolife” компанияси билан ҳамкорликда талабалари ўртасида билимлар беллашуви ўтказилди.
Мусобақада 2-3-4-курс талабалари алоҳида беллашди.

Дастурга мувофиқ билим юртининг 2-курс талабалари ўртасидаги баҳс “Араб тили” фанидан “Наҳв” (1-китоб) ва “Фиқҳ фанидан” Убайдуллоҳ ибн Масъуднинг “Мухтасарул виқоя” китоби (таҳорат китоби) асосида ўтказилди.
3-курс талабалари ўртасидаги мусобақа эса, “Ҳадис” фанидан муаллифлар гуруҳи томонидан нашр қилинган “Ал-аҳодисун набавия ал-мухтаро” ва “Ислом тарихи” фанидан Муҳаммад Хузарийнинг “Нурул яқин” китоби асосида ташкил этилди.
4-курс талабалари ўртасидаги беллашув “Тафсир” фанидан Жалолиддин Суютий ва Жалолиддин Маҳаллийларнинг “Тафсирул жалолайин” ва “Ақоид” фанидан Мулло Алий Қорийнинг “Зовъул маолий шарҳу бадъул амолий” китоби асосида ўтказилди.
Талабалар ўртасида кечган қизиқарли ва муросасиз ўтказилган баҳсда сара билимдонлар танлаб олинди.

Унга кўра, 2-курс толиблари ўртасида 1-ўринни Муҳамаддин Нажиматдинов, 2-ўринни Аҳмаджан Мамасалиев, 3-ўринни Икромхон Баҳадирхоновлар эгаллади.
3-курс талабалари ўртасидаги мусобақада эса 1-ўринни Сагадединов Пурҳанаддин, 2-ўринни Назаров Жамал, 3-ўринни Зинуллаев Алтынбек олди.
Шунингдек, 4-курс талабалари ўртасидаги беллашувда 1-ўринни Ийса Аймов, 2-ўринни Аброр Маматов, 3-ўринни Элдар Илесов эгаллади.

Ғолибларга “Вақф” хайрия жамоат фонди ва “Hydrolife” компаниясининг қиммат баҳо совғалари, пул мукофоти ҳамда Қурьони карим мусҳафи ва диний таьлимга оид адабиётлар совға қилинди.

Ўзбекистон мусулмонлари идораси матбуот хизмати

Ўзбекистон мусулмонлари идораси раиси, муфтий

Нуриддин домла ҳазратлари