Бу ҳақда ёзишни жуда узоқ ўйладим. Кўп мулоҳаза қилдим. Ёзганларим аксар томонни норози қилиши, шаънимга ёмон сўзлар айтилиши мумкин. "Сарой мулласи" ёки "давлат одами" десалар ҳам ажабланмайман. Бошқа томондан ҳам бунинг тескариси даъво этилиши ва норози бўлиниши мумкин. Лекин барибир фикрим ва мулоҳазамни баён қилишга қарор бердим. Чунки бу тўғрида сукут яхшиликка олиб бормаслиги ва соғлом фикрласак, холис бўлсак, ҳамда ўзаро тушуниш позициясини олдинга сурсак, бутун жамият ютиши мумкинлигига амин бўлдим.

Икки-уч йил олдинги ҳаётимиз, давлат ва мусулмонлар муносабатига тўхталиб ўтирмайман. Ҳаммамиз яшадик ва кўрдик. Кейин кўп соҳаларда ислоҳотлар бошланди. Ислоҳотлар молиявий-иқтисодий соҳаларда кўпроқ кўзга ташлана бошлади. Уларнинг муваффақиятига ҳали бу ислоҳотлар тугагач баҳо берилаверади. Аммо айрим муваффақиятлар тезда кўрина бошлагани бор гап. Масалан, миллий валютамиз бўйича ютуқлар ҳозирданоқ қўлимизда. Биздан олдинлари пластик билан нақд пул ўртасидаги фарқ масаласи жуда кўп сўраларди. Чет элларда бундай муаммо айтарли бўлмагани учун унинг шаръий ечимлари борасида кўп тер тўкишга тўғри келарди. Алҳамдулиллаҳ, ҳозир бу муаммо барҳам топиб, саволлар ҳам тўхтади. Бундай силжишлар ва илдамлаш талайгина.

Энди мақсадга ўтсам. Мамлакатимизда бўлаётган ислоҳотлар диний соҳани ҳам четлаб ўтмади. Олдинги баҳсли постимда бунга тўхталганман. Бу борадаги энг катта ютуқ мусулмон қатламга давлатнинг муносабати ўзгаргани ва сиёсат юмшагани бўлди. Бунга кўз юмиш мумкин эмас. Мен ўз танамда ҳис қилиб турганим учун ҳам буни эътироф қиляпман.

Давлат шундай қилишга мажбур, ҳадеб шукроналик қилавериш шарт эмас, дейдиганларга айтаман. Пайғамбаримиз алайҳиссалом: "Ким одамларга шукр қилмаса, Аллоҳга ҳам шукр қилмайди", деганлар. Ибн Боз раҳимаҳуллоҳ: "Бу саҳиҳ ҳадис. Кимнинг табиати ва хулқида одамларнинг яхшилик ва олийжанобликлари учун шукр қилмаслик ва миннатдор бўлмаслик сифати бўлса, демак у Аллоҳ таолога ҳам шукр қилмайди ва рози бўлмайди. Ёмон тасарруф ва жафосидан ғолибо Аллоҳга ҳам шукр айтмайди", дейдилар. Мен Ибн Бознинг шарҳларидан иқтибос келтирганим сабаби, айримларимиз фақат шу кишининг мулоҳазаларига суянишади. Бинобарин ҳақиқат айнан шундай эканини улар ҳам билишларини хоҳладим. Чунки бундан бошқа оят ва ҳадислар ҳам ушбу маънони кўп таъкидлайди.

Тўғри, диний соҳада ислоҳотлар секинроқ боряпти. Аммо соҳа ўта ҳассос бўлгани учун бу ҳолатни мен тушинишни хоҳлардим. Ва секин аста бошқа муаммолар ҳам ҳал бўлади, деб ўйлайман ва шуни истайман.

Бу сатрларни ёзишимга икки ҳолат сабаб бўлди. Биринчиси, мен ўзим ҳурмат қилганим Фазлиддин домланинг "Америка овози" радиосига берган интервьюси ва айримлар томонидан ёшлар орасида радикаллашувга мойиллик ҳақидаги хавотирлар сабаб бўлди.

Фазлиддиннинг интервьюсида айрим ҳақиқатлар айтилган. Лекин шу билан бирга нотўғри ва мақсадли маълумотлар ҳам зикр қилинди. Жумладан, хонадонма-хонадон юрилиб, рўмолга қарши тарғибот ишлари юритилди ва кўпларнинг соқоли олдирилди, дейилиши нотўғри. Рўмол масаласида мен бундай хабар эшитмаган бўлсам, соқол масаласида бошланишида бироз муаммо пайдо бўлган бўлса, ҳозир ҳаммаси жойида. Мақсадли, деганим сабаби, суҳбатдан Фазлиддин нима қилиб бўлмасин, сиёсий бошпана сўраш ҳаракатига тушиб қолибди, деган таассурот қолди менда. Менимча, муаммоларни бунчалик шиширмай ва бўрттирмай ҳам, бошпанага эга бўлиш мумкин бўлса керак. Ва сиёсий бошпана олмай ҳам киши чет элда рисоладагидек яшаши мумкин, деб ўйлайман. Мухбир ҳам "Кейинги икки йилда биринчи маротаба" деб янги қарама-қаршилик даврига старт бергиси келгандек гапирди.

Нега мен одатимга хилоф равишда буларга кенгроқ тўхталганим сабабини энг охирида баён қиламан.

Иккинчи ҳолат, ёшларнинг радикаллашуви масаласи. Англашимча, ёшлар диний соҳада ислоҳотлардан умидвор бўлиб, кейин ҳафсалалари пир бўлган. Уларга айтмоқчиман. Биринчидан, ҳолат ижобий томонга ўзгарган, яхшилик аломатлари бор. Иккинчидан, ёшсиз, шижоатлисиз, лекин кўп ишларнинг моҳиятини тушунмайсиз ва тажрибангиз етишмайди. Динда ҳам, ҳаётда ҳам шижоатнинг ўзи кўп нарсани ҳал қилавермайди. Учинчидан, дунё ҳаёти имтиҳон ва синов ҳаёти. Ҳамма нарса яхши ва рисоладагидек бўлиб кетса, унинг имтиҳонлиги қолмайди. Қийинчиликка сабрли ва шунга қарамай саботли бўлиш Аллоҳнинг ҳузуридаги савобни кўпайтиради. Сиз орзу қилаётган мамлакат ва жамиятларда ҳам Аллоҳнинг синовларига кўп бора дуч келасиз.

Мисоллар айтаман. Швецияда ота-она бола ҳуқуқини бузса, бола тортиб олиб қўйилади. Мактабларида мусулмон тарбиясига зид жинсий тарбия мажбурий равишда ўқитилади. Бундан хавотирга тушган айрим кишилар у мамлакатни тарк этишга ҳаракат қилишаётганимдан хабарим бор. (Швецияда яшаётган ҳамюртларимиз бунга аниқлик киритиб, бу тўғрида батафсилроқ маълумот беришларини сўрардим).

Ёки Америкада инсон ҳуқуқларига риоя қилиниши ва мусулмонларга муносабат таҳсинга лойиқ. Аммо у ерда яшаётган мусулмонлар диний ўзига хослигини сақлаб қолиш учун доимий ҳаракатда. Чунки муҳитнинг яхши эмаслиги муҳожирларнинг иккинчи-учинчи авлодини ўзининг диний ўзига хослигидан анча узоқлашишига, айримларини ундан бутунлай воз кечиб кетишига сабаб бўлмоқда. Бундай муаммо мусулмонлар камчиликни ташкил қиладиган ҳамма мамлакатларга хос. Демак, бу давлатлардаги мусулмонлар ҳам ўзига хос муаммоларига эга ва буни ечишга мажбур. Демак, улар ҳам синовдалар.

Ёхуд мусулмон мамлакатларни олайлик. Масалан, Саудияда ҳурфикрли ва ихлосли мусулмонлар, хусусан, олимлар тазйиқ остида, баъзилари қамоққа ташланган. Мисрда сиёсий фаол мусулмонлар қаттиқ таъқиб қилинмоқда. Айрим маълумотларга кўра, ўн минглаб фаоллар қамоқда. Тунисда эркин сайловлар билан ҳокимиятга келган мусулмон партия мухолифатга ўтишга мажбурланди. Жазоирда ўттиз йиллар олдин исломий уйғониш қонга ботирилган бўлиб, давлат бу инқироздан ҳали-ҳануз чиқиб кетолмаган. Яман, Сурия, Фаластин ва Ливия каби уруш давом этаётган мамлакатлардаги мусулмон аҳоли бошига тушаётган синов ва имтиҳонларни гапириб ўтирмайман. Буни ҳамма кўриб турибди. Ҳатто ҳамма ҳавас билан қарайдиган БАА ва Қувайт каби мамлакатлардаги бойлик ва фаровонлик ҳам бандалар учун ўзига хос синов ва имтиҳон ҳисобланади. Чунки бу учун туғёнга кетмаслик ва неъматни ўз ўрнида сарфлаш каби ишлар бошқа имтиҳонлардан ҳам оғирроқ саналади. Қолаверса, уларда ҳам турли кўринишлардаги тазйиқ ва қийинчиликлар мавжуд.

Мен бу синовларни санаш билан ёшларни бепарволик ёки фақат сабр қилишга чақирмоқчи эмасман. Аммо синов ва имтиҳон бу дунё ишларига хос эканини, ҳар бир нарсадан норози бўлавермаслик кераклигини ва дунёга теран назар ташлаш лозимлигини эслатиб қўймоқчиман.

Энди юқоридаги иккита ҳолатдан келиб чиқиб ўз қарашларимни баён қилсам. Фазлиддин орқали ўзбек давлатчилигининг ҳозирги нозик даврида яна эски саҳифани очишга бўлган уринишларга қатъиян қаршиман. У нодир воқеа ва натижаси Фазлиддиннинг ўзига тегишли бўлиши керак. Бунга омманинг эътиборини тортиб, сиёсий мақсадларда фойдаланишларига йўл қўймаслик лозим.

Фазлиддин, нима қилган бўлсангиз Аллоҳ учун қилдингиз, савобини Аллоҳдан умид қилинг! Олдинги ҳикмат ва фаросат ҳақидаги гапларим сизга тегишли эмас эди, энди бўлса сизни ҳам шунга чақираман. Гарчи сизнинг тасарруфингиз жуда катта фалокатга олиб боради, деб ўйламасам-да, шунга туртки бўлиб қолишидан хавотирдаман ва сиз ҳам масъулиятни ҳис қилинг! Ғанимлар томонидан мана яна Ўзбекистонда тазйиқлар бошланди, дея сизни бунга восита қилишларига йўл қўйманг. Илм олинг, беринг. Халқни Аллоҳнинг динига чақиринг. Аммо асло кимларнингдир сиёсий мақсадлари қурбонига айланманг!

Динига ғаюр, ихлосли укажонлар! Мамлакатимиз мусулмон мамлакат. Раҳбарларнинг биз таниганларимиз ҳаммалари мусулмон. Бундай давлатда давлатга қарши чиқиш, беқарорлик юзага келтириш жоиз эмас. Мункар ва ношаръий ишлар бўлса, улар даъват, насиҳат ва бу йўлдаги қийинчиликларга сабр қилиш билан бартараф этилади. Бунда чиройли сўз ва ҳикмат услубимиз бўлади (Эй, бу услуб ғашингизни келтираётганлар, тилингизни тишланг! Чунки улар Аллоҳнинг амри бўлади).

Давлат ва ҳокимият мақсадингиз бўлмасин! Чунки диннинг тарқаш воситаси ҳам, ниҳоий мақсади ҳам ҳокимият бўлмаган. Пайғамбар алайҳиссаломга Макка мушриклари томонидан ҳокимият таклиф қилингандаги жавобларини эсланг, сизга шунинг ўзи кифоя. Сиз ўзингизни ислоҳ қилсангиз, мен ўзимни ислоҳ қилсам ва у ўзини ислоҳ қилса, жамият ислоҳ қилинганлар ва давлат ислоҳ бўлган давлат бўлади-ку. Мақсад шу эмасми асли?

Исломга ғайратингиз, ихлосингиз ва бундаги шижоатингиз дин хизмати учун етарли эмас. Балки илм, ҳикмат йўлчи юлдузингиз бўлиши шарт. Бўлмаса, алданасиз, хато қиласиз.

Сизга давлатингизни куфр давлати, раҳбарларингизни тоғут дейдиганларга қулоқ тутманг! Бу йўл билан улар жуда кўп мамлакатларни вайрон, аҳолисини сарсон қилишган. Бундан уларнинг мақсадлари кўпчиликка аён. Сиз ҳам ўқисангиз, илмга ошно бўлсангиз ёхуд содиқ уламоларга қулоқ тутсангиз, буни жуда яхши билиб оласиз.

Ғашингиз келса-да, Сурия мисолида бир гап айтаман. Жафокаш шу мамлакатда ҳозирга қадар давом этаётган урушда юздан ошиқ исломий жамоат қатнашган. Ҳаммаси мусулмонлик даъвосидаги, ҳокимиятни кофир ё золим дея қўлига қурол олган мусулмонлардан иборат. Улар ичида содда ва илмсиз юртдошларимиз ҳам бор эди. Аммо мақсад ҳокимият бўлгани учун улар бир-бирлари билан уришиб кетишди. "Ал-Жазира" каналининг ибораси билан айтганда "Сулҳ хоҳламаслик ва келишмаслик борасида авлодларга дарс берар даражада иш қилишди". Ҳаммалари ўзаро қирғин қилаётганда "Аллоҳу акбар" дея ўт очишди. Ва охирида мағлуб бўлишди. Йўл тўғри бўлганда мағлуб бўлишмасди. Лекин ёмон томони қанча бегуноҳ одам қирилди. Мамлакат хароб бўлганини айтмайман, шунча инсоний ҳалокат ва фалокат олдида. Уламолар, фозиллар, солиҳлар ҳам ўлдирилди, қолганлари бошқа юртларга сочилиб кетишди. Масжидлар вайрон бўлди, обрўлар, шаънлар топталди. Бу ташқаридан умуман қараган пайтдаги тасвирлар эди. Энди шахслар, тақдирлар узра бу уруш яна қандай аянчли манзараларни чизган экан?! Шу ҳақда ўйлаб кўринг.

Мамлакатдаги ҳолат ёқмаётган бўлса, норози бўлсангиз, айбни бошқалардан қидирмай аввало ўзингизга боқинг. Динингиз, амалингиз, ахлоқингиз ўзингиз ўқиганларингиз ва билганларингизга мувофиқми? Бошқаларда ҳам бўлишини истаётганларингиз аввало ўзингизда борми? Ўзингизни рисоладагидек мусулмон ҳисоблайсизми? Пайғамбар алайҳиссалом мадрасаларини кўрган саҳобийлардек деб ўйлайсизми? Ундай бўлмаса, ўзингизни айтганларим миқёсида ўнгланг! Акс ҳолда даъвоингиз пуч ва йўлингиз нотўғри.

Энди, чет элдан туриб оғзига эрк бераётганларга айтар гапим. Сиз мамлакат ичида яшамайсиз, воқеъликни билмайсиз, англамайсиз. Ҳатто фатво учун керакли бўлган ҳамма илмларни жамлаган олим ҳам, агар воқеъликдан узоқда бўлса ва вазиятни идрок этолмаса, фатво бериши мумкин эмас. Шундай экан ичкаридаги воқеаларга ҳукм қилиш маъносида аралашманг. Таълим, тарбия маъносида, динга чақириш, ахлоқни ҳимоя қилиш маъносида ва халқнинг оғирини енгил қилиш маъносида ўз ҳиссангизни қўшинг, шу миллат аравасини тортишида ва белини кўтариб олишида ўз улушингизни аяманг! Ўзимни эрмак ва масхара қилишингиз мумкин, аммо 33 миллионли мамлакатнинг тақдирини қил устига қўйишга, масъулиятсизлик билан муносабатлар таранглашишига сабабчи бўлишга ҳаққингиз йўқ. Бошқа стандартлар, ўзга қаричларни ўлчов қилиб, бизга йўлимизни чизиб берманг!

Энди, давлатимга мурожаатим!

Биз ҳаммамиз мусулмонмиз! Бундай бўлмаганларни ҳам ватандошларимиз, ватан биродарларимиз дея ҳисоблаймиз! Бизга ҳам мамлакатимиз иқтисодий равнақ топиши, ахлоқий юксалиши ўта муҳим. Шу билан бирга динимиз, яъни ота-боболаримиз дини - ислом ҳам қувватланиши, ривожланишини истаймиз!

Шундай экан шу мамлакат раийятлари ўлароқ, дин ва давлатимиз ривожи учун қўлни-қўлга бермоқ истаймиз. Биргаликда, ҳамкорликда мамлакат тараққиётига ўз ҳиссамизни қўшишни хоҳлаймиз.

Бизга ҳам турли фобиялар, урушлар ва муаммолар керакмас. Қайсидир мамлакатларда бўлаётган асабийлик ва тарангликларни хоҳламаймиз. Уруш ва қирғинбаротларга-ку биринчилардан бўлиб қарши чиқамиз.

Шунинг учун алоҳида шахслар ёки тоифаларнинг ё илмсизлиги, ё ихлоссизлиги ё ғаразлилиги ва ё алданганлиги туфайли содир бўладиган ножўя ҳаракатларни оммавий хоҳиш ё режа деб билинмаслигини истаймиз. Асосий истагимиз ҳам шу.

Қолаверса, ҳамма жамият ва ҳамма соҳада муаммо бор ва у муаммолар ечилса, унга алоқадор ҳамма томон манфаат кўради. Уларни аниқлаш ва бартараф этишга ҳаракат қилиниши табиий ҳолат. Жумладан, диний соҳада ҳам муаммолар бор. Айримлари ўз ечимини топмоқда, алҳамдулиллаҳ. Қолганлари секин-аста ҳал бўлишидан умидвормиз. Диний соҳа ўта ҳассос ва ўта нозик бўлгани учун бу муаммоларни дўмбира қилишни истамаймиз.

Бу тўғрида икки бора Президент порталига мурожаат қилдим ва олдинроқ эса аввалги президентга ҳам мактуб ёздим. Мен бу ишларни динда насиҳат ўлароқ амалга оширдим, агар натижа бўлса Аллоҳдан, натижасиз қолса, савобидан умидворман. Азбаройи таъна эшитаверганим учун булар ҳақида ёздим. Қолган тафсилотлар соҳа нозиклиги ва риё гуноҳлиги сабабли Аллоҳ билан орамизда қолсин.

----------------

P.S. Мақолада кўтарилган мавзуни узоқ вақт ўргандим. Бунда устозимиз шайх Муҳаммад Содиқ Муҳаммад Юсуф раҳимаҳуллоҳнинг таълимларидан, суҳбатларида бўлганимиз шайх Муҳаммад Аввома, шайх Аднон Дарвиш каби устозларнинг ўгитларидан ва шайх Юсуф Қарзовий, шайх Муҳаммад Саид Рамазон Бутий ва шайх Муҳаммад Ғаззолий каби олимларнинг китобларидан кўп истифода қилдим.

Бу мақола хамир учидан патир. Юқорида мазкур зотларнинг таълимотлари асосида "Исломда жиҳод", "Ҳижрат, куфр ва такфир" каби китоблар устида ишлаяпмиз, бу хусусда Аллоҳдан тавфиқ сўрайман. Зеро, бу мавзуни ҳам дин асосларини ўрганиш даражасидаги муҳим иш дея ҳисоблайман.

Манба:  https://azon.uz

Юртбошимизнинг 2018 йил 28 декабрдаги Олий Мажлисга Мурожаатномасида тараққиётимизнинг устувор йўналишлари ва соҳаларда олиб борилиши зарур бўлган ислоҳотлар аниқ равшан белгилаб берилди.

Ушбу Мурожаатномада Президентимиз томонидан 2019 йилни “Фаол инвестициялар ва ижтимоий ривожланиш йили” деб номлаш таклифи берилди ҳамда ушбу йилда ижтимоий соҳани ривожлантириш учун амалга ошириладиган ишларни алоҳида қайд этиб ўтилди.

Мазкур масалалардан энг муҳими бўлган илм-фан, замонавий ва узлуксиз таълим тизимини янада такомиллаштиришдир.

Дарҳақиқат, билим инсонларни камолотга, саодатга етакласа, жамиятни тариққиётга етаклайди. Инсоннинг дунё ва охиратда азизлиги илм билан эканлиги айни ҳақиқат. Шу боис, муқаддас Ислом дини доимо инсонларни илм олишга ва ўрганишга даъват қилиб келган.

Қолаверса, болаларга ёшлигидан билим бериш, илм ўргатиш зарурлигига алоҳида урғу бериб, “Бешикдан то қабргача илм изла”, “Ёшликда олинган билим тошга ўйилган нақшдир” каби ҳадис ва ҳикматлар бежизга айтилмаган.

Президентимиз томонидан ҳам айнан шу масалага алоҳида эътибор қаратилиб, таълим соҳасидаги давлат сиёсати узлуксиз таълим тизими принципига асосланиши, яъни, таълим боғчадан бошланиши ва бутун умр давом этиши лозимлиги, болаларни мактабгача таълим билан қамраб олиш даражасини бугунги 34 фоиздан 2019 йилда 44 фоизга етказиш режалаштирилганлиги айтиб ўтилди.

Шунингдек, ўрта таълим мактабларида ҳам ўқувчиларимизни мустаҳкам билим олишлари учун етарли шарт-шароитлар яратиш, моддий-техника базасини кучайтириш ва хусусий мактабларни ташкил этишга ҳам алоҳида урғу берилди.

Ўзбекистонда олий ва ўрта махсус таълим масканлари битирувчиларини олий таълим билан қамраб олиш ўтган даврда 9-10 фоиз даражасида бўлиб келаётган эди. Сўнгги икки йилда ушбу кўрсаткич 15 фоизни ташкил этганини эътироф этилди.

2019 йилда мамлакатимизда битирувчиларни олий таълим билан қамраб олиш даражасини 20 фоизга етказиш ва келгуси йилларда мазкур кўрсаткични ошириб бориш–муҳим вазифалардан бири эканлиги Юртбошимиз томонидан қайд этиб ўтилди.

Ҳақиқатдан ривожланган мамлакатларда ушбу кўрсаткичлар 50-60 %га етганлигини кўришимиз мумкин. Қолаверса, жамиятимизда олий маълумотга эга, юксак малакали мутахассислар қанча кўп бўлса, ривожланиш шунча тез ва самарали бўлади.

Шу ўринда қайд этиб ўтиш керакки, диний таълим соҳасида ҳам узлуксиз таълим тизими принциплари асосида қатор ислоҳотлар амалга оширилди.

Яқин кунларга қадар юртимизда биргина Тошкент ислом институти диний олий таълим муассасаси фаолият юритган бўлса, бугун кунга келиб Юртбошимизнинг ташаббуслари билан Ўзбекистон халқаро ислом академияси, Мир араб олий мадрасаси, Ҳадис илми олий мактаби каби олий таълим муассасалари ташкил этилиб, фаолият юритиб келмоқда.

Шунингдек, диний соҳа вакилларини ҳам олий таълимдан кейинги босқич магистратура, докторантурада фаолият юритишлари, илмий изланишлар олиб боришлари учун Ўзбекистон халқаро ислом академиясида ҳамда Ислом цивилизацияси марказларида турли илмий йўналишлар ва факулътетлар ташкил этилди.

Бакалавриат йўналишида таҳсил олаётган талабаларга хорижнинг машҳур олий таълим даргоҳларида ўқишни давом эттириш имкониятларини янада кенгайтириш мақсадида Мисрнинг “Ал-Азҳар” университети билан ҳамкорлик йўлга қўйилди.

Бир сўз билан айтганда, Юртбошимиз таъкидлаганларидек, бугунги кун талабларига жавоб бера оладиган рақобатбардош мутахассисларни тайёрлаш эндиликда энг асосий вазифамиздир.

Абдулазиз БОБАМИРЗАЕВ

“Ҳидоя” ўрта махсус ислом

билим юрти мудири

ЎМИ Матбуот хизмати

Фарзанд инсонга Аллоҳ таоло томонидан берилинган улуғ неъматларнинг биридир. Ҳар бир неъматнинг шукронаси бўлганидек, фарзанд неъматининг шукронаси эса ҳар бир ота-она фарзандларига чиройли таълим-тарбия ва одоб-ахлоқ беришлигидир.

Аслида ота-она учун фарзанднинг камолини кўришдан кўра каттароқ қувонч ва бахт йўқ. Шундай экан, фарзандларини камолот сари элтувчи йўлга йўллаш уларнинг вазифасидир.

Аллоҳ таоло сиз билан бизга фарзанд неъматини берганда катта хурсандчилик билан кутиб олдик. Энди фарзандларимизни шундай тарбия қилайликки, ҳаётлигимизда ва ҳаётдан кўз юмганимиздан кейин ҳам бизга раҳмат олиб берадиган бўлсин.

Чунки фарзанд отанинг сиридир. Аллоҳ таоло Қуръони каримда: “Биз одам болаларини,(инсонни) азизу мукаррам қилдик” – деб марҳамат қилади. (Исро, 70). Ҳақиқатдан ҳам, гўдак ёруғ дунёга келаётгандаёқ, Аллоҳ таоло унга жуда бебаҳо неъматлар ато этган бўлади. Кейин уни тарбия қилиб, асраб авайлаб, вояга етказиш ота-онанинг муқаддас бурчи ҳисобланади. Инсон ирқи, миллатидан қатъий назар, мийсоқ кунида Аллоҳ таолога келтирган азалий иймон билан туғилади. Барчамизга маълумки, Ал-мийсоқда Одам алайҳиссаломдан то қиёмат кунигача дунёга келадиган инсонларнинг руҳлари саф тортиб турганларида, “Мен сизларнинг Роббингиз эмасманми?” − деб сўраган. Шунда ҳаммамиз бир овоздан: “Имон келтирдик, тасдид этдик”, дея жавоб қилганмиз (Аъроф, 172).

Масалан асаларини олайлик, унинг руҳига: “Қанотингни очиб, уча бошлаганингдан то умрингни охиригача бандалар учун шифобахш неъмат асал тўплайсан”, деб илоҳий тарбият берилган. Асалари шу вазифани мукаммал адо этади, уяга кираверишда икки қоровул ҳар бир ишчи арини ҳидлаб кўраётганини кузатамиз. Мабодо бирортаси ҳаром нарсадан истеъмол қилган бўлса, ўнг тарафдаги ари уни аниқлагач, чап тарафдагисига ишора қилади. У ҳам тасдиқласа, бўйнини тишлаб узиб ерга ташлаб юборишади. Парвардигор, бандаларим ҳаром еб қўймасинлар, акс ҳолда, иймонлари заифлашади, бола чақаларнинг тарбиясига путур етади, деб сизу бизга шундай ибрат мактабини яратиб қўйган. Ёки эндигина тухумдан чиққан икки жўжага эътибор қилинг, бири товуқ, иккинчиси ўрдак жўжаси. Маълум муддатдан сўнг ўрдак сувга интилади, товуқ жўжаси эса қуруқликда қолади. Ажабо, жўжаларга тухумдан чиқибоқ бу тахлит ҳаракатни ким ўргатди экан? Албатта, бу бутун борлиқни яратган Аллоҳни иши.

Инсон боласининг тарбияси туғилгандан то сўнгги нафасигача давом этаверади. Болани Расулуллоҳ с.а.в. ва у зотнинг аҳли байтларининг муҳаббатига, Қуръон тиловатига одатлантириш ҳам имоний тарбиянинг бир қисмидир. Ёш болаларга имоний тарбия бериш давомида ақллари етадиган сўзларни айтиш лозимдир. Бир сўз билан айтганда Тарбияда танаффус бўлмайди. Чунки инсон унутувчи, унинг душмани шайтон эса унуттирувчидир. Аллоҳ таоло Қуръони каримда қиёмат куни ҳар бир неъмат хусусида сўралишимизни марҳамат қилган. Фарзанд тарбияси борасида ҳам худди шундай. Ота-она ўз фарзандининг инсонлар билан хушмуомалада бўлиши, ростгўй, омонатдор, катталарга ҳурмат ва кичикларга шафқатли бўлиши учун масъулдирлар. Фарзандининг ёмон хулқ ва сўзлардан, қабиҳ иш ва ёмон одатлардан пок бўлиши учун ҳам ота-она жавобгардир. Авлодларимизни соғлом, ақлли, одобли қилиб тарбиялашимиз ҳар биримизнинг муқаддас бурчимиздир. Бу ўринда шуни таъкидлаш жоизки, агар киши ўзи тарбияланган бўлмаса, фарзандига ўзи ўрнак бўлолмаса, айтган гапларига ўзи амал қилмаса, у ҳеч қандай натижага эриша олмайди.

Мамлакатимизда мустақилликнинг дастлабки йиллариданоқ, маънавий тарбияга алоҳида эътибор берилмоқда. Фарзандларимизни ёшликда жисмоний меҳнатга кўниктириш, танини соғлом қилиб вояга етказиш, одоб аҳлоқли, маърифатли қилиб тарбиялаш, озодалик, покизалик, шахсий тозалик, ота-она ҳурмати, Ватанга ҳурмат, эътиқодининг мустаҳкамлиги, айниқса турли бузғунчи диний оқимларга аралашиб, натижада нотўғри ақида билан онгининг заҳарланиб қолмаслигига алоҳида эътибор қаратмоқ лозим. Юқорида инсон азизу мукаррам қилиб яратилгани айтиб ўтилди. Инсон нимаси билан шарофатли, азиз бўлди? Инсон илм сабабидан шарофатли ҳисобланади. Бугунги кунда фарзандларимизни дунёвий илмлар соҳиби ва ҳунарли бўлишига тарғиб қилар эканмиз, Ҳазрати Али (каррама Аллоҳу важҳаҳу.)нинг: “Болаларингизга келажак давр илмини ўргатингиз, чунки улар сизнинг даврингиздан бошқа даврда дунёга келишади” деган кўрсатмаларини эслаш муҳим. Шу ўринда Ҳазрати Навоий бобомизнинг бир сўзларини келтиришни лозим топдим:

Уруғ ерга тушиб, чечак бўлди,

қурт жондан кечиб, ипак бўлди.

Лола тухумича ғайратинг йўқми,

Ипак қуртича ҳимматинг йўқми?

Бизлар ҳам фарзанд тарбиялашда, Ватанга садоқатли бўлиб, элга беминнат хизмат қилишда ғайрат қилайлик ва ҳиммат кўрсатайлик.

Маъруфхон Алоходжаев

Наманган шаҳар “Абдулқодир қори”

жоме масжиди имом-хатиби