muslim.uz
Ҳеч кимга ҳеч нарса қолдирмаган китоб ва ҳикмат! Шуларга амал қилсак — марра бизники!
Долзарб мавзу
Ҳаммамиз ҳар куни кузатадиган, лекин ҳар доим ҳам эътибор қаратмайдиган бир неча ҳолатлар:
1) тонг отиб, қуёш чарақлаб турса ҳам, қатор симёғочларда ёниб турган кўча чироқлари;
2) одамлар ўтиб-қайтадиган кўча бўйидаги жўмраклардан сувнинг беҳуда оқиб туриши;
3) кўздай яқин қўшнимиз оч-наҳор бўлса ҳам, яқинларимиз, ҳатто ака-укаларимиз, қариндошларимиз орасида фарзандларининг ўқув-шартнома пулларини тўлай олмаётганини ёки маҳалламизда эҳтиёжманд оилалар борлигини билсак-кўрсак-да, лекин дабдабали тўй қилавермиз. Ёшларнинг орзу-ҳаваси деб, биргина “ЗАГС”нинг ўзига бир талабанинг бир йиллик ўқув-шартнома пулини сарфлаймиз...
Рўйхатни яна узоқ давом эттириш мумкин. Шу мавзуда хаёлимизга келган ҳамма нарсани тизиб чиқсак, бир мақола у ёқдан турсин, ҳатто бир нечта китоб бўлиши ҳам турган гап.
Хўш, биз қачондан бери дабдага ўч, хўжакўрсинга, кимўзарга мойил, исрофга муккасидан кетадиган бўлиб қолдик?..
Аллоҳ таоло Қуръони каримда қаттиқ ва қатъий (!) қоралаб: «Енглар, ичинглар, аммо исроф қилманглар. Зеро, У исроф қилгувчиларни севмас», деб марҳамат қилади (Аъроф сураси 31-оят).
“Исроф” дейилганда ҳамма нарса қамраб олинади. Маънавий эҳтиёжлардан ташқари, Қуръони карим тиловати, зикр, тасбиҳ, ибодатлар, китоб мутолаасидан бошқа ҳамма нарсанинг, ҳатто сувнинг ҳам меъёридан ортиқча ишлатилиши – исрофдир!
Нега тонналаб обиҳаёт исроф қилинади?
Иссиқ кунларда кўп қаватли уйлар олдида гилам юваётган кишиларга кўзингиз тушгандир. Ёки маҳаллаларга йўлингиз тушса, жўмракларни борича очиб қўйиб, тарвуз-қовунни ташлаб қўйилган ҳолатни-чи? Ёки узун пластмасса ичакларда сув пуркаётган кишиларни кузатгандирсиз. Аслида бир ёки икки челак сув билан ҳал бўладиган ишларга тонналаб обиҳаёт оқизилади.
Парвардигори олам Қуръони каримда: «Сизлар ўзларингиз ичадиган сув ҳақида ҳеч ўйлаб кўрдингизми? Уни булутлардан сизлар ёғдирдингизми ёки Биз ёғдиргувчимизми? Агар Биз хоҳласак, уни шўр қилиб қўйган бўлар эдик. Бас, шукр қилмайсизларми?» – бизни огоҳлантиради. (Воқеа сураси 68–70-оятлар).
Маълумотларга кўра, она сайёрамизнинг 75 фоиздан кўпроқ қисми сув билан қопланган экан. Лекин Ер юзидаги сувларнинг бор-йўғи 3 фоизи чучук, яъни истеъмолга яроқли, холос.
Расулуллоҳ таҳоратга қанча сув ишлатганлар?
Ота-боболаримиз сувни исроф қилишдан жуда эҳтиёт бўлганлар. Биргина мисол, уйимизга қишлоқдан ёши улуғ меҳмон келса, унинг таҳорат олишда сувдан устамонлик билан, яъни исроф қилмасдан фойдаланганини кузатганмиз.
Абдуллоҳ ибн Умар разияллоҳу анҳу ривоят қилади: «Бир куни Саъд таҳорат қилаётганида, Жаноби Пайғамбаримиз алайҳи ва саллам унинг олдидан ўтиб қолдилар ва унга: “Бу қандай исрофгарчилик, эй Саъд?” – дедилар. Шунда у: “Таҳоратда ҳам исроф бўладими?” – дея ажабланди. Жаноби Расулуллоҳ алайҳиссалом: “Гарчи дарёда бўйида яшасангиз ҳам, таҳоратда сувни ортиқча ишлатманг”, – дея унга танбеҳ бердилар» (Имом Аҳмад ривоятлари).
“Жаноби Пайғамбаримиз саллаллоҳу алайҳи ва саллам бир соъдан беш муддгача бўлган сув билан ғусл қилар ва бир мудд сув билан таҳорат олар эдилар” (Муттафақун алайҳ). Яъни, Жаноби Расулуллоҳ алайҳиссалом тахминан 0,688 литр сув билан таҳорат қилар эдилар.
Тўлдирилган энг ёмон “идиш”
Уламоларнинг айтишларича, мақоламиз бошида келтирилган Аъроф сурасининг 31-оятида табобат илмининг ярми жамланган экан.
Исроф деганда, хаёлимизга кўп нарсалар келади-ю, лекин ортиқча овқатланишни унутиб қўямиз. Жаноби Расулуллоҳ саллаллоҳу алайҳи ва саллам: “Нафсингиз хоҳлаган ҳар нарсани еяверишингиз ҳам исрофдир”, – деганлар (Имом Ҳофиз Абу Яъло ривоятлари).
Бошқа бир ҳадиси шарифда: “Одам боласи тўлдирадиган идишларнинг энг ёмони – қорин. Кишига ҳаракат қилиши учун керак бўлган миқдордаги таом кифоя қилади. Ёки уқорнини уч қисмга ажратсин, бир қисми таом учун, бир қисми сув учун, яна бир қисми нафас учун” (Имом Аҳмад ривоятлари).
Хулоса
Ҳорун Рашиднинг бир насроний ҳозиқ табиби бор эди. У бир куни уламолардан Али ибн Ҳусайн ибн Воқидга: “Қуръон китобларингизда табобат хусусида ҳеч нарса йўқ. Ваҳоланки, илм икки хилдир. Бири – дин илми, иккинчиси – бадан, яъни тиб илми” деганида, у жавобига: “Аллоҳ таоло табобатнинг ҳаммасини яримта оятга жойлаб қўйган”, – деб, мазкур оятни ўқиб берганида, табиб: “Пайғамбарингиз бу хусусда ҳеч нима демаган”, – дебди. Шунда олим: “Аксинча. Ошқозон – дард манбаи, парҳез – барча давонинг боши. Баданни унга мос нарса билан парвариш қилинг!” деган ҳадиси шарифларини ўқиб берибди. Шунда табиб: “Китобингиз билан Пайғамбарингиз Жолинус ҳакимга табобатдан ҳеч нарса қолдирмабди”, – деган экан.
Беқиёс ва бетакрор, катта ва бой тажрибага эга доно халқимиз ҳам неча минг элакдан ўтказиб, бекордан-бекорга “Нимани ҳор қилсанг, шунга зор бўласан” деб айтмаган. Бежиздан-бежизга
“Тежам билан ишлатсанг – уй-рўзғоринг бут.
Исроф билан ишлатсанг – ёмон кунни кут!”
демаган.
Меҳрибон Парвардигоримиз барча нарсани биргина Аъроф сураси 31-оятининг ярмига, Жаноби Пайғамбаримиз Расулуллоҳ саллаллоҳу алайҳи ва саллам биргина ҳадиси шарифларига жамлаб қўйган эканлар, биз чин саодатни истасак, ҳеч кимга ҳеч нарса қолдирмаган КИТОБ – Каломуллоҳ ва ҲИКМАТ – ҳадиси шарифга амал қилсак – марра бизники!
Иброҳимжон ИНОМОВ,
Ўзбекистон мусулмонлари идораси раиси ўринбосари
Ҳам олим, ҳам адиб инсон эди
Яхшилар ёди
Кўпчилик инсонлар, шу жумладан, биз мусулмонлар ҳам баъзида шундоқ ёнимизда, ёнгинамизда юрган олимларнинг, уламоларнинг қадрига етавермаймиз. Ҳар куни ойнаи жаҳонда кўринибди турибди-ку, маърузалари қайд қилинган дисклари бор, китоблари чоп этилган, сотиляпти, деб бемалол юраверамиз. Аслида эса...
Аслида биз ёнимиздан “оқиб ўтган дарё”дан тўлиғича фойдалана олмаймиз. Бу ҳақиқатни 2015 йили Шайх Муҳаммад Содиқ Муҳаммад Юсуф ҳазратлари вафот этганларида англаб етдик. Орадан уч йил ўтиб, 2018 йили таниқли уламо Анвар қори Турсунов чин дунёга риҳлат қилганларида эса англаганларимиз, яъни олимларнинг тириклигида кўп ҳам қадрига етавермаслигимиз қатъий исботини топди.
Кўнгилга тасалли берадиган бир жиҳат бор. У ҳам бўлса, уламоларимиз қолдириб кетган китобларни ўқиб, худди улар билан суҳбатлашаётгандек, жума кунлари мавъизаларини тинглаётганлек, ойнаи жаҳон орқали чиқишларини томоша қилаётгандек бўламиз.
Анвар қори Али ибн Аҳмад Найсобурийнинг “Асбоб ун-нузул” (“Қуръон оятларининг нозил бўлиш сабаблари”) китобини маҳорат билан арабчадан ўгирди. Шу билан бирга, “Фазилатлар китоби”, “Инсон – мураккаб зот” асарларини чоп эттирди. Беш юздан ортиқ диний-маърифий мақолалар муаллифи бўлди.
Анвар қори “Ҳидоят сари” ва “Насойимул муҳаббат” телекўрсатувларида бошловчилик қилди. У чинакам нотиқ эди, исталган пайтда, исталган ўринда мавзу доирасида эркин гапира олиш қобилияти бор эди. Кўп китоб ўқир эди.
Анвар қори маърифатли инсон эди. 1989–1992 йилларда илк бора юртимизда Қуръони каримнинг маънолар таржимаси тайёрланиб, бу ишни марҳум Шайх Алоуддин Мансур домла амалга оширган эдилар. Таржима “Шарқ юлдузи” журналининг йигирма учта сонида, йигирма уч ой давомида босилди. Қуръони карим маъноларининг ўзбек тилидаги таржимаси илк марта шу журналда чоп этилди.
Анвар қори кўплаб эзгу ишларга бош-қош бўлган эди. У Усмон ибн Аффон розияллоҳу анҳудан ривоят қилинган: «“Сизларнинг яхшиларингиз – Қуръони каримни ўрганиб, сўнгра уни ўргатганларингиздир”, (Имом Бухорий ривояти) муборак ҳадисни ўзига дастуриламал қилиб яшади.
Анвар қорининг нотиқлигига кўпчилик қойил қоларди. Айниқса, жума кунлари нафақат Тошкент шаҳридан, балки бошқа вилоятлардан, ҳатто чекка-чекка туманлардан ҳам у кишининг маърузаларини эшитиш учун келадиган юртдошларимиз кўп бўларди.
Бир сафар жума мавъизасида раҳматли Анвар қори Ўзбекистон Халқ шоири Абдулла Ориповнинг ўзига атаб ёзган “Тавалло” шеърини ўқиб берганида, одамлар сел бўлиб тинглашганини яхши эслаймиз.
Мен Андижон вилояти бош имом-хатиби бўлиб ишлаб юрганимда, Анвар қори билан республика миқёсидаги йиғилишларда учрашиб, суҳбатлашиб турар эдик. Аллоҳнинг инояти билан Тошкент шаҳрига бош имом-хатиб бўлиб тайинланганимдан сўнг хизмат тақозоси билан пойтахтимиздаги турли масжидларга борганимда, одамлар Анвар қорининг ажойиб хислатларини, ажойиб хотираларни тўлқинланиб гапириб беришади.
У кишини Аллоҳ раҳматига олиб, Ўзи ваъда қилган улуғ ажру мукофотлар билан сийласин.
Нуриддин домла ХОЛИҚНАЗАРОВ,
Тошкент шаҳар бош имом-хатиби
БАА Ингушетиядаги биринчи жоме масжиди қурилишининг тугалланишига ёрдам беради
Бирлашган Араб Амирликлари Ингушетия пойтахтидаги биринчи жоме масжиди қурилишига қўшилиши мумкин.
Бу ҳақда Бутундунё мусулмон жамоалари кенгаши раиси Али Рашид Ал-Нуайми билан Москвада бўлиб ўтган учрашувдан сўнг Ингушетия Республикаси Миллатлар вазирлиги раҳбари Руслан Волков маълум қилди, деб хабар бермоқда Интерфакс агентлиги.
Унга кўра, мусулмон ташкилоти раҳбари диний соҳадаги вазиятни яхшироқ тушуниш учун барча чекловлар бекор қилингач, республикага шахсан ташриф буюришга ваъда берди. Бу режаларнинг муваффақиятли амалга оширилиши нафақат Республикада, балки бутун Шимолий Кавказ Федерал округида ҳам ислом таълимини ривожлантириш ва диний экстремизмга қарши курашиш учун мустаҳкам замин яратади, деб ҳисоблайди Волков.
Магас шаҳридаги Республика биринчи жоме масжидининг қурилиши 2010 йилда бошланган бўлиб, 2013 йилда объектнинг топширилиши режалаштирилган эди, бироқ маблағ йўқлиги туфайли қурилиш музлатиб қўйилган эди.
Ўзбекистон мусулмонлари идораси матбуот хизмати
Пайғамбарлар исмини қўйиш "оғирлик" қиладими?..
Одамлар буюк тобеин Саид ибн Мусаййиб раҳимаҳуллоҳни доим маҳзун ҳолатда кўришар эди. Бу зотнинг юзида маҳзунлик зоҳир бўлиб турар, буни ҳамма кўриб, билиб юрар эди.
Бир кун у зотдан:
– Ҳазрат, нима сабабдан доимо маҳзун ҳолатдасиз? – дея сўралди.
У зот бундай жавоб берди:
– Аллоҳ бобомни раҳматига олсин. У кишининг исми Ҳазан бўлиб, Набий соллаллоҳу алайҳи васалламнинг саҳобаларидан бўлган. Бобом Набий соллаллоҳу алайҳи васалламга байъат қилишга келганида у зот алайҳиссалом:
– Исминг нима? – дея сўрадилар.
Бобом:
– Ҳазан, – деб жавоб берди.
Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам:
– Йўқ, сен Саҳлсан, – дедилар.
Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам исмларни маъноси яхшироқ ва гўзалроғига ўзгартиришни яхши кўрар эдилар.
Бобом:
– Отам қўйган исмни ўзгартирмайман, – деди ва Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам қўйган исмдан юз ўгирди.
Ўша кундан бошлаб маҳзунликни лозим тутганмиз, бу бизнинг лозимий одатимизга айланган.
* * *
Бу воқеани имом Бухорий ва бошқалар ўз китобларида келтиришган.
Буюк тобеинлардан бўлмиш Саид ибн Мусаййиб раҳимаҳуллоҳ оталари Набий соллаллоҳу алайҳи васалламга беодоблик қилгани, шу сабабли маҳзунлик одатига айланганини сўзлаб берди.
Баъзи манбаларда ушбу саҳобанинг:
– Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам менга Ҳазан (қийинчилик) ни Саҳл (хурсандчилик)ка ўзгартиришни айтганларида кўнмаган эдим. Афсус у зот алайҳиссаломнинг айтганларини қилавермаган эканман, умрим ғам-қайғу ва қийинчилик ичида ўтди, – дегани келтирилган.
Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам исмларни ёмон маънодагиларини яхши маънога ўзгартирганлар. Зотан, исм ҳам ҳаёт тарзини қай ҳолатда бўлишига сабабчи бўлиб қолиши мумкин.
Шундай экан, қўяётган исмларимизга эътибор қилайлик.
Аввало: энг яхши исм Абдуллоҳ, Абдураҳмон каби исмлар ва Муҳаммад, Иброҳим, Мусо, Ийсо, Яҳё, Закариё, Оиша, Хадича, Ҳумайро ва ҳоказо.
Қолаверса маъно жиҳатидан яхши бўлган исмлар ҳам жоиз.
Шу ўринда нозик масала борки, у ҳам бўлса пайғамбарлар исмини қўйиш. Баъзилар пайғамбарлар алайҳимуссалом исмларини қўйиш болага оғирлик қилади, қўйиш жоиз эмас дейишади.
Аммо бу нотўғри сўз. Пайғамбарлар исмини қўйиш жоиз ва савобли амалдир.
Жобир розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади: Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам: “(Фарзандларингга) менинг исмимни қўйинглар! Кунямни қўйманглар. Чунки мен сизнинг ўртангизда (илмни) тақсимловчи қилиндим”, деб айтганлар.
Имом Бухорий ва Имом Муслим ривояти.
Аммо баъзи исмлар борки, улар маъно жиҳатидан қўйишга нолойиқ бўлиб ўзгартириб олиш лозим.
Масалан: Саври (буқа), Маҳзуна, Болта, Теша, Бўри, Қўчқор ва ҳоказолар.
Яна бир масала борки исм ўзгартирилганда қилинадиган махсус амал йўқ. Оддийгина исм ўзгартириб қўйилади, холос.
Бошқатдан азон айтилиб, ақиқа қилиниб ўтирилмайди.
Суннатуллоҳ Абдулбосит
Саломдан олдинги дуо
عَنْ أَبِي هُرَيْرَةَ رَضِيَ اللهُ عَنْهُ قَالَ: كَانَ رَسُولُ اللهِ صلى الله عليه وسلم يَدْعُو اللَّهُمَّ إِنِّي أَعُوذُ بِكَ مِنْ عَذَابِ الْقَبْرِ، وَمِنْ عَذَابِ النَّارِ، وَمِنْ فِتْنَةِ الْمَحْيَا وَالْمَمَاتِ، وَمِنْ فِتْنَةِ الْمَسِيحِ الدَّجَّالِ. زَادَ فِي رِوَايَةٍ: اللَّهُمَّ إِنِّي أَعُوذُ بِكَ مِنَ الْمَأْثَمِ وَالْمَغْرَمِ، فَقَالَ لَهُ قَائِلٌ: مَا أَكْثَرَ مَا تَسْتَعِيذُ مِنَ الْمَغْرَمِ، فَقَالَ: إِنَّ الرَّجُلَ إِذَا غَرِمَ حَدَّثَ فَكَذَبَ وَوَعَدَ فَأَخْلَفَ. رَوَاهُ الثَّلَاثَةُ.
Абу Ҳурайра розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади:
«Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам (намозда) дуо қилиб:
«Аллоҳим, албатта, мен Сендан қабр азобидан, дўзах азобидан, тириклик ва ўлим фитнасидан, Масиҳ Дажжолнинг фитнасидан паноҳ тилайман», дер эдилар».
Бошқа бир ривоятда:
«Аллоҳим, албатта, мен Сендан гуноҳдан ва қарздан паноҳ тилайман» (дер эдилар). Бас, бир одам у зотга:
«Қарздан бунча ҳам кўп паноҳ сўрайсиз?!» деди.
«Агар киши қарз олса, гапирса, ёлғон гапиради, ваъда берса, хилоф қилади», дедилар».
Учовлари ривоят қилганлар.
Шарҳ: Ушбу дуони Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи васаллам намозда ўқиганлари бошқа бир ривоятда ҳам таъкидланган экан.
Ушбу ҳадисдан олинадиган фойдалар:
1. Намозда ушбу дуони қилиш.
2. Қабр азобининг ҳаққлиги ва ундан паноҳ сўраб, Аллоҳга ёлвориб туриш кераклиги.
3. Дўзах азобидан ҳам паноҳ тилаб, дуо қилиб туриш лозимлиги.
4. Тириклик ва ўлим фитнасидан паноҳ сўраб, Аллоҳга ёлвориб туриш.
Тириклик фитнаси кўпроқ молу дунёда, бола-чақада, ўлим фитнаси эса жон таслим қилишда ва қабрда бўлади.
5. Масиҳ Дажжолнинг фитнасидан паноҳ тилаб туриш. Бу масаланинг баёни бундан кейин келади.
6. Аллоҳ таолога гуноҳ қилишдан сақлашини сўраб, дуо қилиш.
7. Қарздор бўлиб қолишдан паноҳ сўраб, дуо қилиш.
«Ҳадис ва ҳаёт» китобидан
Янгиликлар
