muslim.uz
Албатта, ундан сўралур
Аллоҳ таоло Қуръони каримнинг кўп ўринларида вақт, замон билан қасам ичади. Бу эса Аллоҳ таоло наздида вақтнинг улуғлиги ва қадри баландлигини англатади. Вақт Аллоҳ таоло томонидан берилган улуғ неъматлардан биридир. Ундан унумли фойдаланиб, ҳар бир лаҳзасини мазмунли ўтказсак, ҳаётимиз баракали бўлади. Беҳуда сарфланган вақт эгасига афсус-надомат олиб келади.
Муоз ибн Жабал розийаллоҳу анҳудан ривоят қилинган ҳадисда Пайғамбаримиз алайҳиссалом айтдилар: “Қиёмат куни банданинг қадами тўрт нарсадан сўралмагунча ўрнидан жилмайди: умрини қандай ўтказгани, ёшлигини нималарга сарфлагани, мол-мулкини қаердан олиб, қаерга сарфлагани ва илмига қандай амал қилгани ҳақида сўралади” (Имом Табароний ривояти).
Бундан кўриниб турибдики, инсон вақтини сарфлашда Аллоҳ таоло олдидаги масъулиятини ҳис қилмоғи керак. Ҳар бир мусулмон вақтнинг қадрига етиб, унинг ҳар лаҳзасини дини, дунёси ва охирати учун манфаатли бўлган ишлар – илм ўрганиб, амал қилиш, уни бошқаларга ҳам ўргатиш, ҳалолдан ризқ талаб қилиш кабиларга сарфламоғи лозим. Мўминлар амири Умар ибн Хаттоб розийаллоҳу анҳу: “Ҳисоб-китоб қилинмасингиздан аввал ўзингизни сарҳисоб қилинг. Амалларингиз ўлчанмасидан аввал уларни тортиб кўринг”, дер эдилар.
Биз ҳам ўзимизни сарҳисоб қиляпмизми? Вақтимизни, умримизни нимага сарфлаяпмиз? Охиратимиз учун қандай амаллар қилмоқдамиз?
Ҳозир нафақат соатларини, балки умрларини турли хил каналлар, сайтларга кириб, бўлар-бўлмас ўйинлар, олди-қочди суҳбатлар билан беҳуда совураётган ёшлар йўқ дейсизми? Ойнаи жаҳон қаршисидан жилмай, кетини кетига улаб сериаллар кўриш билан олтиндан қиммат вақтини зое қилаётганлар камми? Наҳотки бизга омонат қилиб берилган умримизнинг хазон бўлаётгани бизни ташвишлантирмаса? Ахир эртага бунинг ҳисоб-китоби бор. Кун келиб, умримиз беҳудага кетганини тушуниб етганимизда кеч бўлади.
Шундай экан, ҳозирданоқ вақтимизни, умримизни яхши ва хайрли амалларга сарфлайлик. Бунинг учун, аввало, вақтимизни тўғри тақсимлаб, режа асосида иш кўрмоғимиз лозим. Албатта, ишларни режалаштиришда энг зарурларидан бошлаш тўғри бўлади. Ҳар кимнинг ҳолати ҳар хил: кимдир ўқувчи, кимдир шифокор, кимдир муаллим, яна кимдир ҳайдовчи ва ҳоказо. Ҳар биримиз ўз ҳолатимиздан келиб чиқиб, айни пайтда зиммамизда турган энг зарур амалларни адо этишдан бошлайлик. Зарурати энг юқорисидан зарурати озига қараб бажариб борамиз. Шунда ўз-ўзидан бефойда нарсалар кун тартибимиздан чиқиб кетади. Қарабсизки, вақтимиз, умримиз секин-аста баракали бўлиб, илгари улгуролмаган ишларимизга ҳам етарлича вақт топишимиз мумкин.
Улуғбек ҚОБИЛОВ,
Сирдарё тумани “Аҳмад ибн Малик”
жоме масжиди имом-хатиби
“Ислом Нури” диний-маърифий газетасининг 2020-йил, 22-сонидан
Албатта, охират дунёдан яхшироқдир
«Қасамёд этурман чошгоҳ вақти билан. Ва (ўз зулмати билан атрофни) қоплаб турган тун биланки, (эй Муҳаммад!) Раббингиз Сиздан воз кечгани ҳам йўқ, ёмон кўриб қолгани ҳам йўқ! Албатта, Сиз учун охират (саодати) дунё (фароғати) дан яхшироқдир. Яқинда Раббингиз Сизга (шундай неъматларни) ато этурки, Сиз, албатта, (ундан) рози бўлурсиз. (Эй Муҳаммад! Раббингиз) Сизни етим ҳолда топиб, бошпана бермадими?! Яна Сизни ҳайрон ҳолда топиб, (тўғри йўлга) ҳидоят қилиб қўймадими?! Сизни камбағал ҳолда топиб, (Хадичага уйланишингиз туфайли) бой қилиб қўймадими?! Бас, энди Сиз (ҳам) етимга қаҳр қилманг! Соил (гадо)ни эса (малол олиб) жеркиманг! Раббингизнинг (Сизга ато этган барча) неъмати ҳақида эса (одамларга) сўзланг!» (Зуҳо сураси).
«Қасамёд этурман чошгоҳ вақти билан». Оятда кундуз назарда тутилмоқда. Қатода, Муқотил раҳимаҳумаллоҳ оятни: “Аллоҳ таоло Мусо алайҳиссаломга чош гоҳ вақти сўзлаган. Мана шу вақт билан қасам ичмоқда”, деб тафсир қилишган. Бир ўринда: “Сеҳргарлар саждага йиқилган соат”, деб айтилади. Бошқа бир ўринда: “Чошгоҳ” – жаннат нури, олам ёришган вақт”, дейилади.
«Ва (ўз зулмати билан атрофни) қоплаб турган тун билан». Тун кундузнинг муқобилида. Яъни, тун зулматга чўмганда. Имом Заҳҳок: “қоплаб турган”, яъни барча нарсани ўраб олган”, дейди. Яна: “қоплаб турган”, яъни “одамлар сукунатга чўмган вақт”, маъносида келади.
Бир ривоятда: “Чошгоҳ вақтида ибодат қилувчи бандалар. Кеч кириб, тун чўкканда ибодат қилувчи бандалар” дейилса, бошқа ривоятда: “Чошгоҳ вақти билан қасам”, яъни орифлар қалбидаги кундуз мисол ёруғлик. “Ва (ўз зулмати билан атрофни) қоплаб турган тун билан”, яъни кофирларнинг қалбидаги кеча каби қоронғуликдир. Аллоҳ таоло мана шу нарсалар билан қасам ичмоқда”, дейилади.
«Раббингиз Сиздан воз кечгани ҳам йўқ, ёмон кўриб қолгани ҳам йўқ!» – қасамнинг жавоби. Жаброил алайҳиссаломнинг ваҳий олиб келиши бир муддат тўхтаб қолди. Шунда мушриклар: “Аллоҳ Муҳаммадни ёмон кўриб, ундан воз кечди”, дейишди. Кейин ушбу сура нозил бўлди. Имом Бухорий раҳимаҳуллоҳ Жундуб розийаллоҳу анҳудан ривоят қилади: «Набий алайҳиссалом бетоб бўлдилар. Бир ёки икки кеча тунда нафл намоз ўқиш учун турмадилар. У зот алайҳиссаломнинг ҳузурларига бир аёл (ривоятларда бу Умму Жамил экани айтилади) келди. Сўнг: “Эй Муҳаммад, шайтонинг сени ташлаб кетди, деб умид қиламан. Икки ёки уч кундан бери ёнингда уни кўрмадим”, дейди. Унинг бу гапидан кейин Аллоҳ таоло Зуҳо сурасини нозил қилди». Ибн Журайж: “Ўн бир кун ваҳий келмай қолган” деса, Ибн Аббос розийаллоҳу анҳумо: “Йигирма беш кун”, дейди.
Салама Ибн Исҳоқдан ривоят қилади: «Албатта, Сиз учун охират (саодати) дунё (фароғати)дан яхшироқдир», яъни: “Эй Муҳаммад, ҳузуримга қайтганингизда, ато этиладиган нарса, сизга дунёда берилган иззатикромдан яхшироқдир”. Ибн Аббос айтади: “Набий алайҳиссаломга ўзларидан ке йин умматларига бериладиган футуҳотлар кўрсатилди. Мана шу билан хурсанд бўлдилар. Шундан кейин Жаброил алайҳиссалом: «Албатта, Сиз учун охират (саодати) дунё (фароғати)дан яхшироқдир. Яқинда Раббингиз Сизга (шундай неъматларни) ато этурки, Сиз, албатта, (ундан) рози бўлурсиз» оятини ваҳий қилди”.
Ибн Исҳоқ «Сиз, албатта, (ундан) рози бўлурсиз» оятини “дунёда ғалаба, охиратда савоб”, деб тафсир қилган. Бир ўринда: “Ҳавзи Кавсар ва шафоат”, дейилади. Али ибн Абдуллоҳ ибн Аббос отасидан ривоят қилади: “Набий алайҳиссаломга умматлари учун фатҳлар кўрсатилди. У зот алайҳиссалом севиндилар. Кейин Аллоҳ таоло Зуҳо сурасини «Сиз, албатта, (ундан) рози бўлурсиз» оятига қадар нозил қилди. Аллоҳ таоло Набий алайҳиссаломга жаннатдан мингта қаср берди. Унинг тупроғи мушкдандир. Ҳар бир қасрда етарлича завжа ва ходимлар берилди”. Яна шу кишидан ривоят қилинади:
“Набий алайҳиссалом аҳли байтларидан бирор кишининг дўзахга киритилмаслигига рози бўлдилар”. Бир ўринда: “Барча мўминларнинг шафоатидир”, дейилади. Ҳазрат Али розийаллоҳу анҳудан ривоят қилинади: «Пайғамбаримиз алайҳиссалом: “Аллоҳ таоло менга умматимни шафоат эттиради. Ҳатто: “Эй Муҳаммад, розимисан?” деб сўрайди. Мен: “Эй Раббим, розиман”, дейман”, дедилар».
«Сизни етим ҳолда топиб, бошпана бермадими?!» Яъни: “отасиз, етим эдингиз, амакингиз Абу Толиб уйидан бошпана бериб, сизни ўз кафилига олмадими?” Бир ўринда бундай келади: “Сизни ёлғиз ҳолда топиб, саҳобаларнинг ҳимояси билан паноҳимга олмадимми?!”
«Яна Сизни ҳайрон ҳолда топиб…» Яъни, нубувват илмидан бехабар эдингиз. «…ҳидоят қилиб қўймадими?!» Яъни, тўғри йўл кўрсатмадимми?! «Сиз эса, (эй Муҳаммад!) ундан (ваҳийдан) олдин бехабарлардан (бири) эдингиз» (Юсуф сураси, 3-оят).
Бир гуруҳ олимлар: «Яна Сизни ҳайрон ҳолда топиб…», яъни “Қуръон ва шариатни билмас эдингиз. Аллоҳ таоло сизни Қуръон ва Ислом шариатига ҳидоят қилди”, деб тафсир қилишди. Бош қа бир гуруҳ олимлар: “Сиз адашган қавм орасида эдингиз. Аллоҳ таоло уларни сиз билан ҳидоят этди”, деб фикр билдиришди.
«Сизни камбағал ҳолда топиб…», фақир ҳолда топиб, «бой қилиб қўймадими?!» Яъни, Макканинг энг бой аёли Хадича розийаллоҳу анҳога уйлантириб қўймадими?! Ибн Ато: “Кўнглингизни фақир топиб, қалбингизни бой қилмадими?” деб тафсир қилган. Айтиладики: “Фатҳлар билан сизни бой қилиб қўймадими?! Кофирларнинг молларини сизга ўлжа қилиб бермадими?!”
«Бас, энди Сиз (ҳам) етимга қаҳр қилманг!» Оятда айнан етимнинг зикр қилиниши унинг Аллоҳ таолодан бошқа ёрдамчиси йўқлиги учундир. Оятнинг маъноси: “Етимга зулм қилманг. Ҳақини беринг. Ўзингизнинг етим бўлганингизни эсланг”.
Имом Муслим “Саҳиҳ”да ривоят қилади. Муо вия ибн Ҳакам Салмо бундай деди: “Отам, онам у зотга фидо бўлсин. Набий алайҳиссаломдан олдин ҳам, кейин ҳам у зотдан яхшироқ муаллимни кўрмадим. Аллоҳга қасам, бирон марта менга қўпол гапирмадилар, урмадилар ва койимадилар…”. Ибн Умар ривоят қилади: «Пайғамбаримиз алайҳиссалом: “Етим кўзига ёш олса, унинг йиғисидан Раҳмоннинг Арши ларзага келади. Шунда Аллоҳ таоло фаришталардан: “Эй фаришталарим, отаси тупроқда ётган мана бу етимни ким йиғлатди?” деб сўрайди. Фаришталар: “Раббимиз, Сен билувчироқсан”, дейишади. Аллоҳ таоло фаришталарга: “Эй фаришталарим, гувоҳ бўлинглар, ким уни юпатса ва хурсанд этса, қиёмат кунида Ўзим уни хурсанд қиламан”, дейди”, дедилар». Ибн Умар қачон етимни кўрса, бошини силаб, бир нима берарди. Анас ибн Молик ривоят қилади: «Набий алайҳиссалом: “Ким етимни қарамоғига олиб, уни таъминласа, қиёмат кунида ўша етим унга дўзахдан парда бўлади. Ким етимнинг бошини силаса, ҳар бир соч толаси миқдорича савоб ёзилади”, деб марҳамат қилдилар».
«Соил (гадо)ни эса (малол олиб) жеркиманг!» Яъни унга қўпол гапирманг. Гарчи оз нарса бериб бўлса ҳам, яхши сўз билан қайтаринг. Абу Ҳурайра розийаллоҳу анҳу ривоят қилади: «Набий алайҳиссалом: “Ҳеч бирингиз тиланчини қайтарманг. Гарчи қўлида иккита тилла узук кўрсангиз ҳам, сўраганида беринг”, дедилар».
Бир ўринда “соил”дан мурод дин ишларини сўровчидир, яъни, “дин ҳақида савол сўраб келганга қўпол муомалада бўлиб, жеркима, мулойимлик билан жавоб бер”, дейилади. Ибн Арабий раҳимаҳуллоҳ: “Дин борасида савол сўровчига олимнинг жавоб бериши вожибдир”, деган. Абу Дардо ҳадис асҳобларини кўриши билан уларга ридосини тўшар ва: “Набий алайҳиссаломнинг суюклилари, марҳабо!” дер эди.
«Раббингизнинг неъмати ҳақида эса сўзланг!» Яъни, Аллоҳнинг неъматларини сўзланг ва шукр билан эътироф этинг. Мужоҳид: “неъмати” – Қуръон, бошқа ривоятда “нубувват”, деган. Абу Фарос Абдуллоҳ ибн Ғолиб ҳар тонг: “Кеча Раббим мени бунча ризқлантирди, бунча қироат қилдим, бунча намоз ўқидим, Аллоҳ таолони бунча зикр қилдим, бунча иш бажардим”, дер эди. Биз: “Эй Абу Фарос, сендек киши бундай гапларни гапирмайди”, дедик. У: “Аллоҳ таоло: «Раббингизнинг неъмати ҳақида эса сўзланг!» деган. Сизлар эса: “Аллоҳнинг неъматларини сўзлама, демоқдасиз”, дея жавоб берди”.
Нўъмон ибн Бишр ривоят қилади: «Набий алайҳиссалом: “Озга шукр қилмаган, кўпга шукр қилмайди. Одамларга шукр қилмаган, Аллоҳга шукр қилмайди. Аллоҳнинг неъматлари ҳақида сўзлаш – шукр, уни тарк этиш – куфрони неъматдир. Жамоат раҳматдир. Фирқаларга бўлиниш азобдир”, деб огоҳлантирдилар». Пайғамбаримиз алайҳиссалом яна бундай марҳамат қилганлар: “Аллоҳ таоло гўзалдир. Гўзалликни яхши кўради. Шунингдек, бандасида неъматлари асарини кўришни яхши кўради”. Аллоҳ барчамизга тавфиқ берсин!
“Тафсири Қуртубий” асосида Исмоил НУРИИМОН тайёрлади.
“Ислом Нури” диний-маърифий газетасининг 2020-йил, 23-сонидан
Бир савол сўрасам: "Тайёр хатми Қуръон бор" нима дегани?
— Баъзи бир қориларга хатми Қуръон буюргани борсак, “менда тайёри бор”, дейишади. Яъни Қуръонни ўқишни бошлаб қўйган бўлишади. Шунда “майли” десангиз, тугатиб беришади. Шариатимизда бу жоизми? Ёки хатми қачон бошлаб қўйилган бўлса ҳам, савоби кимга бағишлангани муҳимми?
— Аввало, Қуръони каримни Аллоҳ таоло бандаларининг икки дунё саодатига эришиши учун нозил қилганини унутмаслик керак. “Хатми Қуръон” деганда Қуръони каримни бошдан-охир тўлиқ ўқиб чиқиш тушунилади. Бирорта сура ёки оят ташлаб кетилса, том маънода хатм ҳисобланмайди. “Хатм” сўзи тугатиш, якунлаш деган маънони билдиради.
Ҳозирги пайтда одамлар орасида кенг тарқалган саволдагига ўхшаган ҳолатлар тааассуфки, асл Ислом мақсадларига тўғри эмас. Яна алоҳида таъкидлаш лозим, Қуръонни холис Аллоҳ розилиги учун тиловат қилинса, хатм қилинсагина унга савоб берилади. Кейин ўша берилган савобни бағишлаш мумкин. Бизнинг аҳли-сунна эътиқодимизда Қуръон тиловат қилиб, савобини бағишласа, етиб боради, дейилгани айнан шудир. Ҳар бир ибодатда аниқ мақсад бўлиши, уни бошлашда ният бўлиши кераклиги ҳадисларда таъкидланган. Савобини бағишлаш мақсад қилинган тиловатни ҳам бошидан бошлаб, Аллоҳнинг розилиги, ундан кейин кимгадир савобини бағишлашни ният қилинади. Шунда савоби етади, деб умид қилинади.
Муҳаммад Айюб ҲОМИДОВ
Ўзбекистон ва Доғистон зиёрат туризми соҳасида кучли сайёҳлик салоҳиятига эга
Ўзбекистон Республикасининг Ростов-Дондаги бош консули Рустам Қўрғонбоев Доғистон Республикаси туризм вазирлиги раҳбари вазифасини бажарувчи Расул Ибрагимов билан учрашди.
"Доғистон" РАА хабарига кўра, Бош консул ва Ибрагимов республикалар ўртасида туризмни ривожлантириш бўйича ҳамкорлик имкониятларини муҳокама қилган.
Вазир вазифасини бажарувчи Доғистон ва Ўзбекистон айниқса зиёрат туризми соҳасида кучли сайёҳлик салоҳиятига эга еканини таъкидлади. "Ўзбекистон ўзининг хос, меъморий ва сайёҳлик жойлари билан бутун дунёга машҳур. Зиёрат туризми мақсадида республикамиздаги жуда кўплаб аҳоли Ўзбекистонга ташриф буюрди. Бу соҳани ҳар икки йўналишда ҳам ривожлантиришимиз керак деб ўйлайман", - дейди Расул Ибрагимов.
Қўрғонбоев бу ташаббусни қўллаб-қувватлади ва февраль ойи охирида Доғистонда Ўзбекистоннинг диний ва сайёҳлик салоҳиятини тақдим этиш учун майдонча ташкил этишни таклиф қилди. Доғистонликларда қизиқиш бўлса, кеч баҳор – ёз ойларида сайёҳларнинг биринчи оқими учун чартер қатновлари ташкил этилиши мумкин.
Ибрагимовнинг айтишича, вазирлик ташаббусни амалга ошириш учун барча имкониятларни ишга солади. Таклифни туризм соҳасидаги ўзаро ҳамкорлик тўғрисидаги битим билан мустаҳкамлаш тўғрисида қарор қабул қилинди.
Ўзбекистон мусулмонлари идораси матбуот хизмати
Қуръон ва суннат ҳукмда мувофиқдир
“Суннат” ва “Ҳадис” атамаси бир хил маънони билдиради. Аммо уларни диққат билан ўрганадиган бўлсак, ҳадиснинг хос, суннат умумий эканини биламиз. Ҳадис деганда, Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи васалламнинг айтган гап-сўзлари кўзда тутилади.
Суннат сўзи эса, араб тилида “сийрат, тариқат – маънавий йўл”. маъносини англатади. Тариқат ёмонлик ниятида хам, яхшилик ниятида хам бўлиши мумкин.
Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам: “Ким Исломда гўзал суннат пайдо қилса ва ундан кейин ўша суннатга амал қилинса, унга ўшанга амал қилганлар ажрига ўхшаш ажр, уларнинг ажридан бирор нарса ноқис қилинмаган ҳолда ёзилиб туради. Ким Исломда бир ёмон суннат пайдо қилса ва ундан кейин ўша суннатга амал қилинса, унга ўша амал қилганлар ажрига ўхшаш гуноҳ, уларнинг гуноҳларидан бирор нарса ноқис қилинмаган ҳолда ёзилиб туради”, дедилар (Муслим ривояти).
Пайғамбарнинг суннати деб айтилганда, у зотнинг ҳаётий йўли тушунилади. Муҳаддислар истилоҳида, Пайғамбар соллаллоҳу алайҳи васалламнинг ҳадислари, иш, тақрир, халқий (тана тузилиши), ахлоқий сифатлар ва таржимаи ҳолга тегишли маълумотлар “Суннат” дейилади.
Суннат икки илоҳий ваҳийнинг бири бўлиб Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламга нозил қилинган. Ваҳийнинг бошқаси Аллоҳнинг каломи бўлмиш Қуръони каримдир. Бунга Қуръон, суннат ва уламоларнинг ижмоларида аниқ баён этилган:
Қуръони каримда:
“У ҳаводан нутқ қилмас. У (Қуръон) ваҳийдан ўзга нарса эмас” (Нажм сураси, 3-4-оятлар мазмуни).
“Очиқ-ойдин баёнотлар ва китоблар ила (юбордик). Ва сенга одамларга нозил қилинган нарсани ўзларига баён қилиб беришинг учун зикрни нозил қилдик. Шоядки, тафаккур қилсалар” (Наҳл сураси, 44-оят мазмуни). Бу оятда зикрдан мақсад Қуръони Каримдир. Яъни, Пайғамбарларни ўз қавмларига турли очиқ-ойдин баёнотлар ва китоблар билан юбордик. Сизни эса, эй Муҳаммад, одамларга нозил қилинган нарсани ўзларига баён қилиб беришинг учун зикр – Қуръон билан юбордик.
“Пайғамбар сизга нимани берса, ўшани олинглар ва нимадан қайтарса, ўшандан қайтинглар. Аллоҳдан қўрқинглар. Албатта, Аллоҳ азоби шиддатли зотдир” (Ҳашр сураси, 7-оят мазмуни).
“Сиз: “Агар Аллоҳга муҳаббат қилсангиз, бас, менга эргашинг. Аллоҳ сизга муҳаббат қилади ва сизларни гуноҳларингизни мағфират қилади”, деб айтинг” (Оли Имрон сураси, 31-оят мазмуни).
“Йўқ, Роббингга қасамки, сени ўз ораларида чиққан келишмовчиликларга ҳакам қилмагунларича, кейин, чиқарган ҳукмингга дилларида танглик топмасдан, бутунлай таслим бўлмагунларича, зинҳор мўмин бўла олмаслар!” (Нисо сураси, 65-оят мазмуни).
“Унинг ишига хилоф қиладиганлар ўзларига фитна етиши ёки аламли азоб етишидан ҳазир бўлсинлар” (Нур сураси, 63-оят мазмуни).
Суннатга эргашишга қизиқтирадиган, уни лозим тутиш вожиб экани ва унга хилоф иш тутиш ҳаром экани ҳақидаги оятлар Қуръонда кўп келади.
Суннатда:
Ҳадисларда Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи васалламнинг Суннатларини маҳкам ушлаш ўта зарур масала экани очиқ-ойдин айтилган.
Убайдуллоҳ ибн Абу Рофиъ отасидан ривоят қилади: “Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам: “Мен бирортангизнинг супасида ёнбошлаб ётганида унга мен амр қилган ёки қайтарган нарсалардан бирор иш етса, зинҳор “Буни билмаймиз, бизга Аллоҳнинг Китобида нима келса, шунга эргашамиз”, деганингизга дуч келмайин”, дедилар” (Имом Термизий, Имом Абу Довуд ривоятлари).
Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи васаллам “Қуръонга амал қилсак бўлди, Суннатнинг кераги йўқ”, дейдиганлар чиқмаслиги зарурлигини баён қилмоқдалар. Бу ҳам келажакда бўладиган нарсалардан ўзига хос огоҳлантиришдир. Шунингдек, Қуръони карим билан бирга суннати набавияга катта эътибор қаратиш кераклигини таъкидладилар, чунки у зотнинг суннатлари Қуръон аҳкомларини баён қиладиган ва изоҳлаб берадиган манбадир.
Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам: “Сизларга Аллоҳга тақво қилишни, агар ҳабаш қулга бўлса ҳам, қулоқ осиб, итоат қилишингизни васият қиламан. Сизлардан ким мендан кейин яшаса, кўплаб ихтилофларни кўради. Шунда менинг Суннатимни ва рошид – ҳидоятли халифаларнинг суннатини маҳкам ушлашни лозим тутинг. Уни озиқ тишлар билан маҳкам тишлаб олинг. Ўзингизни янги пайдо қиладиган ишлардан эҳтиёт қилинг, чунки ҳар бир янги пайдо қилинган иш бидъатдир, ҳар бир бидъат эса залолатдир”, дедилар (Имом Абу Довуд ривояти).
Шунга ўхшаш суннатни лозим тутиш ва уни мукаммал қилишга тарғиб қилувчи ҳадиси шарифдан иборат далиллар кўп.
Буюк алломаларнинг гапларида:
Ҳасан Басрий: “Имрон ибн Ҳусайн биродарлари билан ўтирган эди. Шунда улардан бири: “Бизга фақат Қуръон билан гапиринглар” деди. Унга: “Яқин кел” деди. У яқин келди. Имрон ибн Ҳусайн: “Сен ва дўстларинг Қуръонга мурожаат қилиб Пешин намозини тўрт ракат эканини, Асрнинг тўрт ракат эканини ва Шомнинг уч ракатлигини топа оласизларми?
Сен ва дўстларинг Қуръонга мурожаат қилиб Тавоф етти марта эканини, Сафо ва Марва тавофи қанчалигини топа оласизми?”, деди (Хатиб Бағдодий. Ал-Кифоя фи илмир ривоя). Яъни Қуръон ҳукмларини суннат билан тўлиқ билиб олишга ишора қилган.
Ҳассон ибн Атийядан ривоят қилинади: “Жаброил алайҳиссалом суннатни Набий соллаллоҳу алайҳи васалламга Қуръонни нозил қилгани каби нозил қилар эди” (Имом Доримий ривояти).
Айюб Сахтиёнийдан ривоят қилинади: “Бир киши Мутарриф ибн Абдуллоҳ ибн Шиххирга: “Бизга Қуръондаги нарсасиз бирор сўз гапирма”, деди. Унга Мутарриф: “Аллоҳга қасам, Биз Қуръонга ўзгартиришни хоҳламаймиз. Лекин бизнинг ичимизда ким Қуръонни билувчироқ эканини билишни истаймиз”, деди” (Қуртубий. Жомиъ баёнил илм ва фазлиҳ).
Авзоъийдан ривоят қилинади: “Айюб Сахтиёний: “Бир кишига суннатни гапирадиган бўлсангиз, у одам: “Буни қўйинглар, бизга фақат Қуръондан гапиринглар”, дейди. Билингки, у адаштирувчи адашган одамдир”, деди” (Ҳоким Найсабурий. Маърифату улумил ҳадис).
Аҳмад ибн Ҳанбал раҳматуллоҳи алайҳи: “Суннат Қуръоннинг тафсири, таърифи ва баёнидир”, деган (Хатиб Бағдодий. Ал-Кифоя фи илмир ривоя).
Бу ҳақда алломалар жуда кўлаб фикрларини билдиришган.
Қуръон ва суннатда ҳеч қандай бир-бирига хилофлик йўқ. Бугунги кунда суннатни инкор қилувчилар жамоаси суннатни тарк этиб фақат Қуръондан ҳукм олиш керак деган фитналари билан мусулмонлар орасини бузишга ҳаракат қилмоқда. Юқоридаги далиллар уларнинг тутаётган йўллари нотўғри эканига далолат қилади. Диннинг мукаммаллиги Қуръон ва Суннат билан намоён бўлишини унутмайлик.
Қодирхон МАҲМУДОВ,
Имом Бухорий халқаро илмий-тадқиқот маркази илмий ходими
Янгиликлар
