Тарихчи олим Мухаммад Наршахийнинг ёзишича,  Ҳазрати Қутайба ибн Муслим 42 ҳижрийда (милодий 661) Шомнинг Бохилий деган жойида таваллуд топди.

Қутайба ибн Муслимнинг тўлиқ исми-шарифи Амир Қутайба ибн Муслим ибн Умар ибн Ҳусайн ибн Робия ибн Холид ибн Усайд Аль-Хайр бўлган.

Қутайба ибн Муслим ҳазратлари ўз қавмида шарафга эга, адиб ва олим эди. Қўл остидагиларга нисбатан адолатли, юксак ахлоқ соҳиби, ҳақиқатгўй эди. Қутайба ибн Муслим юзаки камтарликни ёқтирмас эди.

Қутайба ибн Муслим ҳазратлари араб лашкарбошчиси бўлиб, интизомни мустаҳкам сақлаган, истеъдодли, қатъиятли ва иродаси мустаҳкам одам бўлган. Ҳар қандай ишни маслаҳат ила амалга оширган.

Қутайба ибн Муслимни 72 ҳижрий (милодий 691) йили Араб ҳалифаси Абдураҳмон ибн Марвон Хуросонга ноиб этиб юборди. Хуросонда давлат ишлари билан бирга бу ерда яшовчи халқларни Исломга даъват қилиш ҳамда масжид ва мадрасалар барпо эттириш унинг зиммасига юкланган.

У 87 ҳижрийда (милодий 706)  Зарафшон водийсини забт этди. Водийнинг энг қадимги шаҳарларидан бири бўлган Пойкентга кириб келди.  89 ҳижрий  (милодий 708 йили) Марв ва Кешни, 90 ҳижрий  (милодий  709) йили Бухорони забт қилади.  93 ҳижрий (милодий 712) йили Хоразм ва Самарқандга боради. 94 ҳижрий (милодий 713) йили баҳоридан Шошга ундан Фарғона водийсига, то Хитойнинг  Қашқар ва Урумчисигача етиб борди.

Бу ерларда яшовчи аҳолининг барчасини Ислом динига даъват қилди, уларни ҳазрати Муҳаммад соллаллоҳу алайҳи васалламга умматлик бахтига мушарраф қилди.

Қутайба ибн Муслим ҳазратлари қайси шаҳарга кириб келса аввало ўша шаҳар халқини Ислом динига даъват қилар эди. Ўз ихтиёри билан Исломни қабул қилганларни рағбатлантирар, ҳар хил имтиёзлар берар эди. Масалан, ер солиғидан, ўғилларини суннат қилганларни жузъя (жон) солиғидан озод қилганлар. Бу у зотнинг динни ёйишлигидаги уддабуронлиги бўлса, берган имтиёзлари халқпарварлиги эди.

Қутайба ибн Муслим ҳазратлари қайси шаҳарни забт қилса, ўша шаҳарга масжид, мадраса ва азон айтиш учун миноралар қурдирган. Хусусан, Мовароуннаҳр диёридаги биринчи масжидни Бухоро шаҳрида 712 йилда қурдирган.

Мўътабар китобларимизда Қутайба ибн Муслим ҳазратлари тўғрисида жуда кўп хабарлар бор. Исмоил Ҳаққий (р.а.) “Тафсир ул-Рух ул-Баён” китобида бундай ёзади. “Қутайба ибн Муслим ҳазратлари Жайҳунга келганида бирга келган аскарларига қарата: “Эй биродарлар! қалбингизда заррача дунё (бир шаҳарни босиб олиш, бойлик ортириш, инсонларга зулм қилиш) умиди бўлса шу ерда қолинг, қалбинггизда Аллоҳ таолонинг розилиги ва унинг динини етказиш  бўлса менга эргашинг, деб  “Парвардигор, ўзинг гувоҳсан, бизларнинг қалбимизда заррача дунё умиди бўлса, шу дарёда чўктиргин, қалбимизда фақат сенинг динингни етказиш бўлса бизларга шу дарёдан нажот бергин” деб дуо қилдилар ва дарёга от солди. Бутун аскарлари билан саломат дарёдан чиқди”.

Қутайба ибн Муслимнинг адолатларварлиги ва халқпарварлиги, ҳар қандай ҳолатда адолат билан иш тутганини тарих манбаларида келтирилган қуйидаги воқеа ҳам яққол намоён этади. Ўша даврда одамлар масжидга йиғилишди. Муҳокама бошланди. Мусулмон қози ҳозир бўлди. Эшикбон аъёнлар улуғини чорлади ва уни олдинга ўтқазди. Сўнг Қутайба ибн Муслим чақирилиб даъвогар ёнига турғизилди. Сўнг қози аъёнга юзланиб даъвосини арз қилишга амр этди. Аъён: “Бу қўмондонингиз Қутайба ибн Муслим диёримизга огоҳлантиришсиз кирди. Ҳамма мамлакатларга уч танлов; ислом ё жизя ёки ҳарбни таклиф қилди. Аммо бизни ҳийла билан босиб олди”, деди.

Қози Қутайбага юзланди ва: “Бу шикоятга нима дейсан?”, деди. Қутайба унга жавоб қилди: “Аллоҳ қозини ислоҳ қилсин! Ҳарб бу ҳийладир. Бу мамлакат ўта қудратли. Фатҳ олдида тўғаноқ бўлиб турганди. Мен билардимки, агар икки томон уришадиган бўлса қонлар анҳор бўлиб оқарди. Аллоҳ мени бу режага йўллади. Бу кутилмаган ишимиз билан мусулмонларни катта зарардан ҳимоя қилдик ва душманимизнинг жонини асрадик. Ҳа, биз уларни фавқулодда ҳолга солдик, лекин уларни қутқардик ва уларга исломни танитдик!”

Қози унга: “Эй Қутайба, уларни исломга ёки жизяга ёхуд ҳарбга чақирдиларингми?” деди. Қутайба жавоб қилди: “Йўқ. Айтган сабабларимга кўра кутилмаганда ҳужум қилдик”. Шунда қози деди: “Эй Қутайба, сен иқрор бўлдинг. Агар даъво қилинаётган киши айбига иқрор бўлса муҳокама тугайди. Эй Қутайба, Аллоҳ бу умматга фақат дин туфайлигина нусрат берган. Хиёнатдан сақланиш ва адолатла туриш дин буюкликларидандир. Аллоҳга қасам биз уйимиздан покиза Ислом динини ёйишлик учун жидди жаҳд қилиш учун чиққанмиз. Биз ерга эга бўлиш, мамлакатларни босиб олиш ва ноҳақ ундан олий бўлиш учун чиқмаганмиз!”.

Сўнг қози башарият тарихидаги энг ажиб ҳукмни чиқарди: “Мусулмон қўшиннинг ҳаммаси Самарқанддан уч кун ичида қандай тез кирган бўлса шундай тез чиқиб кетсин ва шаҳарни ўз аҳлига қайтарсин. Уларга урушга ҳозирланишга фурсат берилсин. Сўнг уларни огоҳлантирсинлар ва Ислом ёки жизя ёхуд ҳарб ўртасида ихтиёр берсинлар. Агар улар ҳарбни танласалар, у ҳолда уруш бўлади. Бу Аллоҳ таоло шариатининг ва пайғамбари соллаллоҳу алайҳи васаллам суннатининг татбиқи бўлади”.

Самарқанд аҳлини ҳайрат чулғаб олди. Қўшин зудлик билан шаҳарни ташлаб чиқа бошлади ва уч кун ўтмай унда бирорта мусулмон қолмади. Каттаю кичик аҳоли шаҳар марказида тўпланди. Улар бўлган ишга ишонмаётган эдилар. Хулқи бундай қавм башарнинг энг яхшиси, унинг қозиси қилган иш мутлақ адолат, ўзининг атболарига бундай ишларни буюрадиган дин ҳақ дин, дея улар ўзаро гаплашишарди. Иш узоқ чўзилмай Самарқанд аҳли ҳаммалари Исломни қабул қилди.

Яна бир ибратли воқеа. У зот Хуросонга кириб келганида у ернинг аҳли бўлган бир одам туриб турли мақтовли сўзлар билан шеър айта бошлади. Шунда у “Сен мен билан яшаб кўрдингми? Нега маддоҳлик қиласан” деб уни тўхтатиб қўйди.

Қутайба Ибн Муслим ҳазратларининг шахсияти ғайратли, уддабуррон лашкарбоши, адолатли пешво, хиёнатни севмаган, илму урфонга, шеъриятга яқин нозиктаъб инсон сифатида гавдаланади. Аммо, Совет Иттифоқи таълим тизимларининг тарихчилари уни қонхўр, золим, адолатсиз ва илм-фан, маданиятнинг ашаддий душмани сифатида таърифлаганлар. Афсуски, бизнинг айрим ватандош тарихчиларимиз ҳам ислом динининг бу ерларга тарқалиши масаласини ёритишда шундай хатоларга йўл қўйган.

Қутайба ибн Муслим ҳазратларининг дўсти Абдул Малик ибн Марвон ўша даврдаги мусулмонларнинг амири бўлган. У ўзининг дўсти ва яхши таниган, яқин одами сифатида имом Қутайбани Хуросон вилоятига ноиб қилиб тайинлаган эди. Абдул Малик тақводор обид бўлган. Ибн Саъднинг хабар беришича, у аввал Мадинайи мунавварага амир қилиб тайинланган. У Усмон ибн Аффон, Абу Ҳурайра, Абу Саид, Умму Салама ва Муовия каби улуғ зотларнинг насиҳатларини эшитган. Унга қадар мусулмонлар орасида Абдул Малик деган ном бўлмаган.

Даҳрий тарихчилар “китобларни куйдирган, олимларни ўлдирган” деб сифатлаган Қутайба ибн Муслимни Хуросон вилоятига ана шу маърифатпарвар, адолатпарвар, халқпарвар Абдул Малик ибн Марвон волий қилиб тайинлаган эди. Сиёсат тарихи ва табиатидан маълумки, ҳар бир давлат бошлиғи муҳим мансабларга ўзига ҳамфикр одамларни тайинлайди. Халифа Абдул Малик ҳам Мадинаи мунавварадаги тўрт алломанинг бири, илм-маданият жонкуяри ўлароқ, ўзи каби дунёқарашга эга бўлган Қутайба ибн Муслимни Хуросон вилоятига волий қилиб танлаган эди.

715 милодий йилнинг иккинчи ярмида халифа Валид вафот этиб, ҳокимият унинг укаси Сулаймон қўлига ўтганида Қутайба ибн Муслим унга хизмат қилишдан бош тортган. Чунки у отаси ва оғаси каби маърифатпарвар, олим ва донишманд эмас, табиийки, Қутайба у билан ҳеч бир масалада келиша олмас эди. Бундан ғазабланган Сулаймон ўша йилнинг охирида махсус жаллод юбориб, Фарғона водийсида Қутайба ибн Муслимни ва унинг оиласидаги ўн бир кишини қатл қилдирган ва кейинроқ бу қилмишидан пушаймон чеккан эди! Бу воқеалар хусусида араб шоири Жарир: “Бир яралган Қутайбани ўлдирдилар, Жони учиб кетгандан сўнг ўкиндилар! Дунёдаги бу пушаймон ҳеч нарсамас, Охиратда “аттанг!” деган ёмон бўлар!” деб ёзган эди.

Яна бир манбаларда туркий халқлар Қутайба ибн Муслим ҳазратлари ўлдирилганида: “Эй араблар! Уни ўзингиз ўлдирдингиз, агар у биздан бўлганида эди – биз уни қадрлар эдик. Агар вафот қилса, ундан барака хосил қилишлик учун тобутга солиб, жангларимизга олиб чиққан бўлар эдик”,  деган эканлар.

 Юртимизда қанчадан-қанча халқ мўмин-мусулмон бахтига мушарраф холда яшаб келдилар ва келмоқдалар. Нафақат оддий мусулмон, балки Ислом динининг ривожи ва тараққиёти учун ҳисса қўшган олим ва уламолар бу юртлардан етишиб чиқди. Бу зотларнинг исмларининг ўзини ёзилса,  уламолар исмларидан иборат алоҳида бир китоб ҳосил бўлади.  Бу Қутайба ибн Муслим ҳазратлари дуоларининг шарофати ва холис хизматлари туфайлидир.

Шундай мўътабар инсон     милодий 715 йили бизнинг азиз диёримиз, Андижон вилоятининг Жалақудуқ туманига дафн қилинган.

Фойдаланилган адабиётлар:

Шайх Муҳаммад Содиқ Муҳаммад Юсуф – Ислом тарихи;

Шайх Муҳаммад Хузарий – Уммавийлар давлати тарихи;

Шайх Исмоил Бурсавий – Рухул Баён тафсири;

Махмуд Шайт Хаттот – Мавороуннаҳр қўмондарлари;

Имом Наршахий – Бухоро тарихи;

Ўзбекистон Ислом энциклопедияси.

Н.Холиқназаров,

Андижон вилояти бош имом-хатиби

ЎМИ Матбуот хизмати

Президент Республики Узбекистан Шавкат Мирзиёев 15 марта в Астане примет участие в Рабочей (консультативной) встрече глав государств Центральной Азии - Республики Казахстан, Кыргызской Республики, Республики Таджикистан, Туркменистана и Республики Узбекистан.
Как сообшил журналистам пресс-секретарь Президента Казахстана Айдос Укибай, особое значение имеет то, что пятисторонние переговоры пройдут в канун общего для всех стран Центральной Азии праздника Навруз.
По его словам, в связи с ранее запланированными мероприятиями на высшем уровне Туркменистан будет представлять председатель Меджлиса Акджа Нурбердыева.
«В тот же день состоится торжественная церемония открытия Года Узбекистана в Казахстане с участием Нурсултана Назарбаева и Шавката Мирзиёева. Также лидеры двух стран посетят гала-концерт мастеров искусств», - отметил пресс-секретарь главы Казахстана.

Пресс-служба Управления мусульман Узбекистана

«Эй Муҳаммад, сиздан аёллар ҳақида фатво сўрайдилар. Улар тўғрисида сизларга Оллоҳ ҳамда Қуръонда тиловат қилинадирган етим қизлар ҳақидаги оятлар фатво беради, деб айтинг!» (Нисо сураси 127-оят).

Оиша розияллоҳу анҳо ушбу ояти Кариманинг нозил бўлиш сабаби ҳақида шундай дейдилар: «Эй Муҳаммад, соллаллоҳу алайҳи васаллам, сиздан аёллар ҳақида фатво сўрайдилар. Улар тўғрисида сизларга Оллоҳ («уларга уйланмоқчи бўласизлар» деган сўзигача)» деган оят қарамоғида бир етим қизи бор киши ҳақида нозил бўлган эрди. Ўша киши қизга валийлик (ҳомийлик) қилар, ҳатто унга тегишли хурмозор ҳам унинг қўлида эрди, шунинг учун у арзонгаров қизни ўз никоҳига олмоқчи бўлди. Қиз ўзи ёқтирган ва молига эга бўлишига ҳам рози бўлган бошқа кишига турмушга чиқай деса, қизғаниб рози бўлмади ва қизга зулм қилиб, уни эрга бермай ушлаб турди. Мазкур оят шу ҳақда нозил бўлган».

Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи васалламдан аёллар ҳақида, уларнинг ноаниқ ва чигал масалалари, уларнинг ҳақ ҳуқуқлари ҳақида сўралди. Чунки жоҳилият даврида уларнинг ҳуқуқлари тамомила поймол этилган эди. Аёл эркакнинг қўлида бир буюм каби қадрсиз ҳолга келган эди.

Қуръони Каримда ушбу саволга кифоя қилгудек етарли даражада жавоб келди. Унда аёлларга тегишли барча ҳукмлар, уларнинг ҳуқуқлари, зиммаларидаги бурч вазифалари баён этилди. Ҳусусан, уларга яхши муносабатда бўлиш, гўзал муомала қилишга алоҳида эътибор қаратилди.

Энг аввало, аёллар – улар оналардир.

واعبدوا الله ولا تشركوا به شيئاً وبالوالدين إحسانا

“Аллоҳга ибодат қилингиз ва Унга ҳеч нарсани шерик қилмангиз! Ота-оналарга эса яхшилик қилингиз! (Нисо сураси 36-оят)

Яхшилик қилиш ё сўз билан бўлади: уларга эҳтиром кўрсатиш, илтифотли бўлиш, мулойим сўзлаш каби…

Ёки амалда бўлади: уларнинг хизматларини қилиш, бирор нарсага эҳтиёж сезсалар, уни таъминлашда қоим бўлиш…

Ёки молда бўлади: уларга молларидан сарф этишлари. Асло қилган хизматларини миннат қилмасликлари лозим.

Аёллар – улар қизлар ёки сингиллардир.

قال رسول الله: لا يكون لأحد ثلاث بنات أو ثلاث أخوات أو ابنتان أو أختان فيتقي الله فيهن ويحسن إليهن إلا دخل الجنة

 «Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам: «Бир кишининг учта қизи ёки синглиси бўлса ёхуд иккита қизи ва синглиси бўлса, улар борасида Аллоҳдан қўрқиб, яхшилик қилса, албатта, у жаннатга киради», дедилар»  (Абу Ийсо Муҳаммад Термизий. Жомеъу-т-Термизий). 

Қизлар ёки сингилларни тарбия қилиш ва уларни вояга етказиш жуда нозик, машаққатли ва алоҳида диққат-эътиборни ва назокатни талаб қиладиган иш. Сабр қилиб қиз болани боқиб, кийинтириб, одоб-ахлоқи, тақвосини чиройли қилиб, ибодатда мустаҳкам қилиб вояга етказиш жуда катта мақомдир.

Аёллар – улар жуфти-ҳалол, рафиқалардир.

وَعَاشِرُوهُنَّ بِالْمَعْرُوفِ فَإِنْ كَرِهْتُمُوهُنَّ فَعَسَى أَنْ تَكْرَهُوا شَيْئًا وَيَجْعَلَ اللَّهُ فِيهِ خَيْرًا كَثِيرًا

النساء: 19

Ва улар ила яхшиликда яшангиз. Агар уларни ёқтирмасангиз, шоядки, Аллоҳ сиз ёқтирмаган нарсада кўпгина яхшиликларни қилса.” (Нисо сураси 19-оят)

عن أبي هريرة رضي الله عنه قال: قال رسول الله صلى الله عليه وسلم: «لَا يَفْرَكْ مُؤْمِنٌ مُؤْمِنَةً إِنْ كَرِهَ مِنْهَا خُلُقًا رَضِيَ مِنْهَا آخَرَ» أَوْ قَالَ: «غَيْرَهُ»

رواه مسلم

Абу Ҳурайра розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади: «Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам: «Мўмин мўминага ғазаб қилмасин, агар унинг бир хулқини ёқтирмаса, бошқасини ёқтиради», дедилар. (Муслим ривояти)
Аёллар – улар диндош опа–сингиллардир. Бу ҳам уларнинг ҳақ–ҳуқуқларидан биридир.

وَالْمُؤْمِنُونَ وَالْمُؤْمِنَاتُ بَعْضُهُمْ أَوْلِيَاء بَعْضٍ يَأْمُرُونَ بِالْمَعْرُوفِ وَيَنْهَوْنَ عَنِ الْمُنكَرِ

التوبة: 71-72

 “Мўминлар ва мўминалар бир – бирларига дўстдирлар: (одамларни) яхшиликка буюрадилар, ёмонликдан қайтарадилар” (Тавба сураси 71-оят).
Зотан, уларнинг қалблари ўзаро меҳр-оқибат, ҳайрихоҳлик ва дўстона муносабатда умумийдир. Ҳақиқий мўмин ўзининг диндош муслима синглисини ҳурмат қилади. Доимо яхшиликни раво кўради. Унга нисбатан зулм, хиёнат ва ҳуқуқларини поймол қилиш каби ёмонликнинг барча кўринишларидан ўзини сақлабгина қолмай, балки уни ўз туғишган синглисидек ҳимоя қилади.

Манбалар асосида

Тошкент тумани “Холмуҳаммад ота” жоме масжиди имом-хатиби
Авазхўжа БАХРОМОВ тайёрлади

ЎМИ Матбуот хизмати

Оламлар сарвари Муҳаммад мустафо соллаллоҳу алайҳи васаллам дунёга келишининг хабари инсониятга берила бошланган эди. Ана ўша хабарлардан бири тарихга “фил” воқеаси номи билан кирган ҳодиса милоднинг 570 йилида юз берган эди.

Бу воқеа юз беришининг ҳикмати нима эди? Бунинг ҳикмати: Раббимиз янги туширажак динининг бурунги динларни заиф қилишига ишора қилган эди. Олдинига Яманга подшоҳ бўлган Зу Невас мамлакат аҳолисининг яҳудийлик динига эътиқод қилмаганларини ўтга ташлади. Зулм ҳаддан ошганидан кейин яманликлар Константинополга шикоят қилиб борди. Шу шикоят сабаб бўлиб Яманда насронийлик кенг ёйилди.

Яҳудийлик Яманга химярийлар замонида кирган эди. Химярий давлати йиқилгандан сўнг Яман христиан ҳабаш истилосига дуч келди.
Ҳабашистон подшоҳлигининг волийи Абраҳа  Яманнинг Санъо шаҳрига катта бир каниса қурдириб, номини «Қуллайс» деб атади. У арабларнинг Каъбага эмас, шу канисага ҳаж қилишини хоҳларди. Халқнинг Каъбага сиғинишига чидай олмас, унинг зиёрати учун карвонлар тўпланиб йўлга чиқишини кўра олмас, дунёнинг тўрт томонидан Каъбага одамлар оқиб келишини ҳазм қилолмасди. Буларнинг ўзи қурган канисада содир бўлишини истарди. Ана шу канисанинг қурилиши унинг мағлубияти дебочаси бўлди. Кунларнинг бирида Канъон қабиласидан бир киши кечаси у канисага кирди. Унинг ичида таҳорат ушатди. Шу ҳодиса Абраҳа тайёр баҳона бўлди. Каъбани вайрон қилмоқчи бўлиб у тарафга қўшин тортди. Уларнинг филлари ҳам бор эди. Араблар бу юришдан хабар топиб Аллоҳга таваккал этдилар. Уларнинг Каъбани Эгаси сақлашига ишончи комил эди. Йўл-йўлакай талончилик қилиб келган ҳабаш аскарлари қурайшнинг энг обрўли кишиси, ҳазрати Пайғамбаримизнинг бобоси Абдулмутталибнинг икки юзта туясини ҳайдаб кетишган эди. Абдулмутталиб туясини қайтариб олмоқчи бўлиб Абраҳанинг олдига келди. Унинг салобатини кўрган Абраҳа тахтидан тушиб келиб ёнига ўтирди ва ҳожатини сўради. Абдулмутталиб унга: Аскарларинг менинг туяларим ҳайдаб кетибди. Уларни қайтариб бер”, деди. Бу гапни эшитган Абраҳа ҳафсаласи пир бўлган одамдек, илжайиб: “Икки юзта туянгни сўрайсан-у, Каъбани бузиш учун келганимни била туриб, бу ҳақда ҳеч нарса демайсанми?!” дея заҳарханда қилади.  “Мен туяларнинг эгасиман, Каъбанинг ўз соҳиби бор. Ўзи сақлаб олади!” дейди Абдулмутталиб. “Мендан сақлаб қололмайди” деди Абраҳа комил ишонч билан. “Буни кўрамиз!” деб жавоб қилади Абдулмутталиб.

Шу билан суҳбат ниҳоясига етади ва қурайшликлар тоққа чиқиб кетади. Тонг саҳарда Абраҳа Маккага киришга тайёргарлик кўрди. Каъбани бузиб ташламоқчи эди. Филини (ёки филларидан бир нечтасини) бу ишга ҳозирладилар. Филнинг номи Маҳмуд эди. Филни Маккага қараб ҳайдашганда ерга ётиб олди, уни турғизишга уриниб турғиза олмадилар. Яман томонга буришганда эса, ирғиб туриб, югуриб кетди. Шу вақт Аллоҳ таоло денгиз томондан уларнинг устига бир тўда қуш юборди. Ҳар бир қушда (бир тумшуғида, икки дона панжалари орасида) ташлаш учун тошлар бор эди. Бу тош аскарлардан кимга аталса, ўшанинг устига ташлаб ўлдирарди. Ҳабашистонликлар ортига қоча бошладилар. Лекин қаерга қочмасин, тошлардан қутула олмадилар. Абраҳа ҳам ярадор бўлган эди. Уни ўзлари билан бирга олиб кетдилар. Санъога боргунга қадар бармоқлари узилиб тушди. Сўнг жуда ҳам аянчли ҳолатда ўлди.

«(Эй Муҳаммад), Парвардигорингиз фил эгаларини қандай (ҳалок) қилганини кўрмадингизми? У Зот уларнинг (Каъбатуллоҳни вайрон қилиш учун қўллаган барча) ҳийла-найрангларини барбод қилмадими? У Зот уларнинг устига сополдан бўлган тошларни отадиган тўп-тўп қушларни юбориб, уларни (қурт-қумурсқалар томонидан) чайнаб ташланган сомон каби (илма-тешик) қилиб юборди» (Фил, 1-5)

Хўш, кибри бошига бало бўлиб, Аллоҳнинг уйига қўшин тортиб келиш даражасигача борган Абраҳа Яман тахтига қандай қилиб эга чиқиб қолган эди?

Бу саволнинг жавоби “Пайғамбарлар тарихи” китобида қуйидагича баён қилинган. 

Абраҳа Яман тахтига қандай ўтирган?

Абраҳа Яман подшоҳи бўлди ва унинг устамонлик билан олиб борган сиёсати натижасида подшоҳлиги кундан-кунга кучга тўлиб бораверди. Ваҳб ибн Мунаббих (р.а.) ривоят қилишича, Яманда Зу Невас деган одам подшоҳ бўлган. У салтанатидаги яҳудийлик динига эътиқод қилмаганларни ўтга ташлайди.  Бундай зулм ва ноҳақликка чидашга халқнинг бошқа тоқати қолмайди, сабр косаси лиммо-лим бўлади. Урдус бин Зу Салебан деган одам Византия императори ҳузурига қочиб боради ва Яман подшоҳи яҳудийликни қабул қилмаган насронийларни ёқиб юбораётганини айтиб шикоят қилади. У подшоҳ яманлик руҳонийларни оловга ташлар экан, шу вақтда Инжилда ёзилганларни ҳам инкор этади, деди. Унинг айтганлари ўзининг диндошларига ёрдам беришни бурчи деб билган императорга кучли таъсир қилди. Бироқ Яман Константинополдан шу қадар узоқликда эдики, у ерга қўшин жўнатишнинг ўша вақтда имкони йўқ эди. Шунда император ўзига ўхшаган насронийликкка эътиқод қилувчи Негус Абиссига хат ёзади. Мактубида у яманлик насронийларга ёрдам қилишини, бегуноҳ одамларни ҳимоя қилиб, муқаддас динини ҳимоя қилишга даъват этади.  Хатни ўқиган Негус императорнинг илтимосини бажариша қарор қилади. У етмиш минг кишилик қўшин тўплаб, унга иккита қўмондон тайинлайди. Улардан бирининг оти Эрбат, иккиничисининг оти эса Абраҳа эди. Негус уларга Яманнинг қўшинини мағлаб этиб, мамлакатни  босиб олишни, аёллар ва болаларни асир олишни ва шаҳарни вайрон қилишни амр этади. Абассин қўшинлари Яманнинг чегарасига яқинлашганда Зу Невас ўз яқинларини тўплайди ва халқни душманга қарши курашишга чақиради.  У абассинлар қаршисига жуда катта қўшин билан чиқади. Икки қўшин юзлашади ва уруш бошланиб кетади. Мустабид шоҳ мағлуб бўлади ва денгиз тарафга қараб қочади. У сувга чўкиб кетади. Яман қўшини буткул тор-мор бўлади. Эрбат ва Абраҳа ҳукмдори Негус буюрганини бекаму кўст бажаради. Улар Яманни бир неча йил биргаликда бошқаради. Сўнгра уларнинг орасига нифоқ тушади. Қўшин ҳам иккига бўлиниб кетади: бир қисми Эрбатга, иккинчи қисми Абраҳага бўйсунади. Ўртада уруш бошланади. Урушга тайёрланиб турган ҳолда Абраҳа Эрбатга элчи юборади. Элчи Эрбатга унинг “Биз нега урушяпмиз? бегнуоҳ асбассин аскарларини бир-бирини ўлдиришга амр қилишимиз ақлли одамнинг иши эмас. Яхшиси иккаламиз майдонга чиқиб яккама-якка курашайлик. Ким ғолиб бўлса, Яманнинг ҳукмдори ўша бўлсин”, деган гапини етказади. Эрбат бу таклифни қабул қилади. Улар юзма-юз бўлади. Эрбат баланд бўйли, зуваласи пишиқ одам эди. Абраҳа эса пакана, кўримсиз, аммо ўта айёр эди. У Ануд деган қулига жанг бошланганидан сўнг сездирмасдан Эрбатнинг орқасидан келиб уни ўлдиришини тайинлаб қўйган бўлади. Бунинг эвазига унга нимани истаса ўшани беришни ваъда қилади. Эрбат биринчи бўлиб Абраҳанинг юзига зарба беради ва лабининг тепасини йиртиб юборади. Шу чоқда Ануд орқадан югуриб келиб Эрбатга заҳар сурилган қилични тиқиб олади. Эрбат отдан йиқилади ва вафот этади.  

Бу воқеадан кейин бутун қўшин Абраҳага хизмат қилишга қасамёд қилади  ва уни Яманнинг ҳукмдори деб тан олади. Бўлиб ўтган ҳодисани эшитган Негус ниҳоятда дарғазаб бўлади, Яманга шахсан ўзи қўшин билан бориб Абраҳани қўлга олиб унинг сочини ва соқолини қириб, унга адолатпарварлик қандай бўлишини кўрсатиб қўйишга, Яманни ундан тортиб олишга қасамёд қилади.

Абраҳага  Негуснинг бу қароридан хабар беришганида у зудлик билан  хат ёзиб, узрхоҳлик қилади ва қимматбаҳо совға-саломлар ортилган карвон жўнатади. У мактубида бундай ёзади: “Биз иккимиз ҳам сенинг қўлингизмиз. Бироқ Эрбат қўшинни бошқаришни билмас эди, шунинг учун доим аскарлари ундан шикоят қилиб юрар эди. Менинг қулларимдан бири уни ўлдириб қўйди. У бизни ташлаб кетди, мен унинг ўринга ўтирдим. Яманнинг бутун ҳокимияти энди сенинг қўлингда. Мен Эрбатнинг уқувсизилиги оқибатида Ямандан айрилиб қоламиз деган хавотирда эдим. Менинг вазифам Яманнинг устидан ўрнатилган ҳокимиятни сақлаб қолиш ва уни сизнинг қўлингизга топширишдир”. Кейин сочидан, соқлоидан бир неча тола узиб бир ҳовуч яман тупроғига қўшиб Негусга жўнатади.  Яна у ёзадики, “Сен қўшин юборган қулингнинг нимаси ҳам бўлиши мумкин? Манаменинг соч-соқолим ва яман тупроғи, шу билан сенинг қасаминг бажарлиган бўлади деб умид қиламан”.

Негусга бу гап маъқул бўлади ва  Абраҳани жазолаш борасидаги шаштидан қайтади. Бунинг ўрнига Абраҳани Ямандаги вакили экани ҳақида буйруқ юборади.  Шу билан бирга унинг ҳар қандай буйруқни бажариши мажбурий эканинини таъкилайди.

Шундай қилиб Абраҳа Яман подшоҳи бўлади ва унинг салтанати кундан-кунга кучга тўлиб боради. Қўлга киритган ютуқлари натижасида Абраҳа кибрга берилади ва ўзига маҳлиёлик унинг кўзини кўр қилиб қўяди. У Каъбанинг ўрнини эгаллайдиган ибодатхона қурмоқчи бўлади. Унинг даъвосича, зиёратчилар Каъбани эмас, у қурдирган ибодатхонани зиёрат қилиши керак эди. Ана шундай чалкаш фикрлари унинг ўзининг бошига етди.

Дамин ЖУМАҚУЛ тайёрлади

ЎМИ Матбуот хизмати

Бугун Наманган шаҳридаги “Имом Аъзам” жоме масжидида бўлиб ўтаётган Қуръон мусобақаси иштирокчиларини Ўзбекистон мусулмонлари идорасининг Наманган вилояти вакили, бош имом-хатиб Абдулҳай домла Турсунов араб тилида такбрик қилдилар.
Табрикнинг тўлиқ матни билан танишинг:

بسم الله الرحمن الرحيم

بسم الله خير الاسماء

 بِسمِ اللهِ رَبِّ الْاَرْضِ وَرَبّ السَّمَاءِ نَبْدَأُ إِنْشَاءَ اللهُ عَلَى بَرَكَةِ اللهِ

اَلْحَمْدُ للهِ رَبِّ الْعَالَمِينَ وَالصَّلَاةُ وَالسَّلَامُ عَلَى اَشْرَفِ الناس اَجْمَعِينَ

 نَبِيِّنَا مُحَمَّدٍ عَلَيْهِ وَعَلَى آلِهِ وَصَحْبِهِ اَفْضَلُ الصَّلَاةِ وَاَزْكَى التَّسْلِيم اما بعد

السلام عليكم ورحمة الله وبركاته

 اَيُّهَا الْخُضُورُ الْفُضَلاَءِ

فَفِي هَذَا الْيَوْمِ الْمُبَارَكِ الْيَوْمُ الرَّابِعُ وَالْعِشْرُونَ مِنْ شَهْرِاللهِ جُمَادِ الثَّانِي عَامْ اَلَف مِنْ اَرْبَعَةِ مِائَةِ وَتِسْعَةٍ وَثَلَاثِينَ مِنْ هِجْرَةِ النَّبَوِيَّةِ الشَّرِيفَةِ

وَمِنْ هَذَا الْمَكَانِ الْمُعَظَّمِ بِمَسْجِدِ الْاِمَامِ الْاَعْظَم

تُرَحِّبُ ادارة مسلمي اوزبكستان بِهَذِهِ الْصَّفْوَةِ الْمُبَارَكَةِ مِنْ اَهْلِ الْقُرآنِ الْكَرِيمِ فِي مُسَابَقَةِ الْقُرْآنِ الْكَرِيمِ فِي اوزبكستان لِحِفْظِ قُرْآنِ الْكَريمِ وَتِلَاوَتِه

فَحَيَّاكُمُ اللهُ وَاَحْيَاكُم وَاَهْلاً وَسَهْلًا بِكُم فِي بِلَادِ نمنغان

      يَا اَهْلَ الْقُرْآنِ الْكَرِيمِ ولِجْنَةُ تَحْكِيمٍ

     يَا مَنْ اِخْتَصَّكُمُ اللهُ تَعَالَى بِمُلَازَمِةِ كِتَابِهِ تَعَلُّمًا وَتَعْلِيمًا وَتِلَاوَةً وَتَدَبُّرًا

 فَهَنِيءً لَكُم هَذِهِ الْمِنَّةُ  مِنَ الْمَوْلَى الْكَرِيمِ

وَاَنْتُمْ اَجْدَرُ النَّاسِ بِالتَّكْرِيمِ وَالْاِجْلَالِ

اَيُّهَا الْجَمْعُ الْمُبَارَكُ مِنْ هَذِهِ الْبُقْعَةِ الْمُبَارَكَةِ فِي الْمَسْجِدِ الْاِمَامِ الْاَعْظَمِ تَنْطَلِقُ بِمَشِيئَةِ اللهِ وَتَوْفِيقِهِ

اَلتَّصْفِيَّاتُ النِّهَائِيَّةِ لِمُسَابَقَةِ الْقُرْآنِ الْكَرِيمِ في نمنغان بِحِفْظِ الْقُرْآنِ الْكَرِيمِ وَتِلَاوَتِهِ بِرِعَايَةٍ اَلْمَلِكُ اَلكَرِيم اَلْمَلِكُ شَوْكَتْ مِرْضِيَايُوفْ اَيَّدَهُ اللهُ بِنَصْرِهِ  حَيْثُ يَتَنَافَسُ اَبْنَاءُ الْمُسْلِمِينَ مِنْ شَتَّاتِ محافظتنا فِي حِفْظِ كِتَابِ اللهِ تعالى وَحُسْنِ تِلَاوَتِهِ وَتَتَوَلَّى لِجْنَةُ تَحْكِيمٍ ذَاتِ مُسْتَوًى مِنَ الْعِلْمِ وَالْمَعْرِفَةِ وَالْمِهَنِيَّةِ وَالْاِخْتِصَاصِ تُقَيِّمُ الْمَتَسَابِقِينَ بِأدَقِّ الْمَعَايِرِ الْجَوْدَةِ وَاَعْلَى دَرَجَاتِ الْعَدَالَةِ وَفْقَ عَالِيَّةٍ وَاضِحَةٍ

     وَتَنْطَلِقُ هَذِهِ الْمُسَابَقَةِ وَفْقِ قِيَمِ الْعَدَالَةِ وَالشَّفَافِيَّةِ وَالْمِهَنِيَّةِ وَالصِّدْقِ كما قال رئيس الجمهورية اوزبكستان شوكت مرضيايوف

     وَهَذِهِ الْمُنَافَسَةُ الْقُرْآنِيَّةُ الْكَرِيمَةُ اِنَّمَا اِمْتِدَادٌ لِجُهُودٍ كُبْرَى وَمُنْجِزَاةٌ عُظْمَى تَقُومُ بِهَا ادارةُ مُسْلِمِي اُوزْبَكِسْتَان خِدْمَةً لِكِتَابِ اللهِ الكريمِ عَلَى الْمُسْتَوَايَيْنِ اَلْمَحَلِّي وَالدوْلِي لِرِسَالَتِهَا الْخَالِدَةِ فِي رَفْعِ رَايَةِ الْاِسْلَامِ وَالسَّلَامِ وَتَعْصِيلًا لِمَنْ هَجِهَ السَّوِي وَطَرِيقِهَا الْمُسْتَقِيم اَلْمُنْبَثِقِ مِنْ الْقُرْآنِ الْكَرِيمِ وَسُنَّةِ النَّبَويَّةِ الشَّرِيفَةِ

     جَعَلَ اللهُ خُضُورَهُمْ مَأْجُورًا وَسَعْيَهُم مَشْكُورًا وَعَلَى بَرَكَةِ اللهِ نَسْتَفْتِحُ هَذِهِ التَّصْفِيَات وَمِنْهُ نَسْتَمِدُّ الْعَوْن وَنَطْلُبُ الْاِعَانَة وَالرُّشْدُ وَالسَّدَادُ

     اَللَّهُمَّ انْفَعْنَا وَرْفَعْنَا بِالْقُرْآنِ وَنَوِّر دِيَارَنَا بِالْقُرْآنِ وَاجْعَلْهُ شَافِعًا لَنَا يَوْمَ نَلْقَاك وَارْزُقْنَا السَّيَرَ عَلَى نَهْجِهِ وَالْعَمَلَ بِمُقْتَضَاه اِنَّكَ جَوَّادٌ كَرِيمٌ وَالسَّلَامُ عَلَيْكُم وَرَحْمَةُ اللهِ وَبَرَكَاتُه

Ўзбекистон мусулмонлари идораси Матбуот хизмати