muslim.uz
Истиқлол неъмати. Жасур Раупов ("Носирхон" жоме масжиди имом-хатиби)
Аёллар рўзаси
- Рўзанинг фарз бўлиш шартлари – ислом динида бўлиш, ақл, балоғат, соғлиқ, ўз юртида бўлиб, сафарга чиқмаган бўлиш, ният, ҳайз ва нифосдан пок бўлишдир. Ният аслида дил билан бўлади. Лекин тил билан ҳам айтиш суннатдир.
«Оламгирия», «Кофий», «Ниҳоя», «ан-Наҳр ал-фоиқ»
- Ҳайз ва нифосдаги аёллар рўза тутмайдилар. Лекин кейин қазосини тутадилар. Агар аёл одати бўйича ҳайзи келадиган куни қасддан рўза тутмаса ва ўша куни ҳайзи келмаса, ҳам қазо, ҳам каффорат вожиб бўлади.
«Оламгирия», «Заҳирия»
- Ҳайз ва нифосдаги аёллар, бемор ва мусофирлар ўзларини рўзадорлардек кўрсатиб, рўза тутмаганликларини одамлардан сир тутишлари лозим эмас.
«Оламгирия», «Хулоса»
- Нафл рўзани тутишга киришиш билан уни очиб юбормасдан қуёш ботгунга қадар тутиш вожиб бўлади. Агар ўз ихтиёри билан ёки бошқа сабаб билан рўзаси очилиб кетса, қазосини тутиб бериш вожибдур. Масалан, нафл рўза тутган аёл кундузи ҳайз кўриб қолса, рўзаси очилиб кетгани учун ўша куннинг қазоси ҳам вожиб бўлади.
«Оламгирия», «Ҳидоя», «Ниҳоя»
- Рўзадорлиги эсидан чиқиб, бирор овқат еб қўйса ё ичимлик ёки дори ичиб қўйса ёхуд жинсий алоқа қилиб қўйса, рўзаси очилмайди. Аммо шу ишлардан бирортасини қасддан қилса, рўзаси очилади. Кейин у ҳар бир куннинг қазоси билан бирга каффорат сифатида муттасил равишда 60 кун рўза тутиб беради ёки 60 та оч киши (мискин) қорнини тўйғизади. Рўзадор аёлини жинсий алоқага мажбурлаган бўлса, ўзи бир кун қазо ва 60 кун каффорат, аёли бир кун қазо рўзасини тутадилар. Аёли розилик берган бўлса, у ҳам 60 кун каффорат рўзасини тутади.
“Оламгирия”, “Ҳидоя”
- Газлама тўқувчиси иш жараёнида бўялган ип толаларини оғзига солганида кўкми, қизилми, сариқми, бошқа рангми оғзига юқиб, сўлакларига аралашиб томоғидан ўтиб кетса, рўзаси очилади.
«Оламгирия», «Хулоса»
- Таом тузини узрсиз тотиб кўриш, бозордан мева сотиб олаётганда танлаш учун тотиб кўриш макруҳ ишлардандир. Узрли бўлса, макруҳ эмас. Масалан, эрининг хулқи ёмонлигидан таомнинг тузини тотиб кўришга мажбур бўлса, хўжайиннинг урушишидан қўрқиб, бозор меваларини тотиб кўриб харид қилса, макруҳ эмас. Шунингдек, ёш болага овқатни чайнаб берадиган одам йўқлигидан рўзадор бўла туриб, ўзи чайнаб бериши узр ҳисоблангани учун макруҳ саналмайди.
«Оламгирия», «ан-Наҳр ал-фоиқ»
- Нафл рўзани аёл киши эридан берухсат тутиши жоиз эмас.
«Оламгирия», «Муҳит»
Рўзага оид масалалар-4
Шайхи фоний саналувчи эркак ва аёллар рўза тутмасдан ҳар бир кун учун бир мискин таоми миқдорида фидя тўлайдилар. «Шайхи фоний» деб кундан-кунга жисмонан заифлашиб бораётган кексаларга айтилади. Фидяни рамазон ойининг бошида ёки охирида бериш мумкин.
«Оламгирия», «Ҳидоя», «ал-Баҳр»
Касаллик ёки сафар туфайли рўза тутмай юрган киши соғаймай ёки уйга қайтмай туриб вафот этиб қолса, зиммасидан қазо соқит бўлади. Лекин шунда ҳам ўлими олдидан меросхўрларига фидя беришни васият қилган бўлса, уни ижро этиш жоиз. Қолдирган меросининг учдан бири ҳисобидан фидя ажратилади. Аммо касал соғайгандан кейин ёки мусофир уйига қайтгандан кейин қазо қилган рўза кунлари миқдорича яшаса, қазоларини ўзи тутади. Агар тутмасдан ўша миқдордаги кунларни ўтказиб юборгандан кейин ўлим тўшагида ётиб қолса, фидя беришни меросхўрларига васият қилиб қўйиши вожибдир. Фидя ҳар бир кун учун 2 кг буғдой ёки 4 кг арпа ёки уларнинг қиймати миқдоридаги пул маблағи. Агар васият қилмаган бўлса-ю, варасалар ўзларича фидя берсалар ҳам жоиз. Аммо вожиб эмас. Фидя ўрнига бошқаларнинг рўза тутиб бериши жоиз эмас.
«Оламгирия», «Бадое», «Ҳидоя», «Қозихон»
Қазо рўза тутишнинг ниятини тонг отгандан кейин қилса, дуруст эмас. Лекин нафл рўза деб ният қилса, имом Насафий (р.ҳ.) сўзларига кўра, жоиз. Агар шундай ният қилгандан кейин рўзасини очиб юборса, қазосини тутиб бериши вожибдир.
«Оламгирия», «Хулоса»
Рамазон ойида тутолмай қолган қазо рўзалари зиммасида туриб, нафл рўза тутиши макруҳ эмас.
«Оламгирия», «Меърож»
Қасддан рўза тутмаган куни ногоҳ хизмат сафарига чиқиб кетган бўлса, каффорат зиммасидан соқит бўлмайди. Зеро, сафар кейин маълум бўлди.
«Оламгирия», «Муҳит»
Бемор киши ҳалок бўлишидан ёки касали кучайиб кетишидан қўрқса, рўза тутмаслиги мумкин. Кейин қазосини тутиб беради. Ҳатто соғлом ҳолатдаги одам ҳам агар рўза тутса, касал бўлиб қолишини билса, тутмаслиги жоиз.
«Оламгирия», «Муҳит», «Мухтасар», «Табйин»
Агар рўза тутса, очлик ва ташналикдан ҳалок бўлиши ёки ақлдан озишининг хавфи бўлса, шунингдек, ҳавонинг юқори ҳароратида қурилиш ишларида ишлашликка подшоҳлик томонидан буюрилган бўлса ва бундай шароитда рўза тутиш ҳалокатга ёки ақлдан озишликка олиб келиши мумкин бўлса, буларнинг ҳар бири рўза тутмасликка узр бўлади. Кейин каффоратсиз қазосини тутиб берилаверади.
«Оламгирия», «Фатҳул-Қадир»
Хайрли ишларда бардавом бўлайлик
Рамазон ойи кириб келиши билан мусулмон киши хайрли амалларни кўпроқ бажаради. Расулуллоҳ (соллаллоҳу алайҳи ва саллам) суннатларига мувофиқ арконларни ижро этишга ҳаракат қилади.
Айниқса, бошқа мусулмонлар ҳам фойда олишлиги мумкин бўлган саховатпешалик ишлари ҳаммани қувонтиради. Садақани гўзал тарзда бажарувчи кишилар бунга яққол мисолдир. Ибн Шиҳоб (розияллоҳу анҳу)дан ривоят қилинади: «Расулуллоҳ (соллаллоҳу алайҳи ва саллам): “Банда садақасини гўзал қилса, албатта, Аллоҳ унинг орқасидан қоладиганларга ўринбосарни гўзал қилади”, дедилар». Демак, ҳар биримиз саховатпешаликни касб қилишимиз бошқа ишларимизнинг ҳам йўлини очишлиги, турмуш ишларида баракани зиёда бўлишлигини кўришимиз мумкин экан.
Уқба ибн Омир (розияллоҳу анҳу)дан ривоят қилинади: «Расулуллоҳ (соллаллоҳу алайҳи ва саллам)нинг: “Ҳар ким Қиёмат куни одамлар ўртасида ҳукм чиқарилгунча садақаси соясида бўлади”, деганларини эшитдим». Бу ҳадисдан эса саховатпешаликнинг Аллоҳ ҳузурида буюк мукофоти борлиги ҳамда қаттиқ азоб бўлаётган маҳал кишини саховатпешалиги қутқариши маълум бўлади. Садақанинг қиёматда соябон бўлишлигини эшитганлар ҳар куни садақа қилишга ҳарис бўлганлар. Ҳатто саховат қилишга имконлари бўлмаган тақдирда бир дона хурмо билан бўлса ҳам садақа қилганликлари тарихдан маълумдир.
Рамазон кайфияти билан Ўзбекистон мусулмонлари идораси Бухоро вилояти вакиллиги ҳам саховатли ишга бел боғлади. Вилоят вакили Мансурҳожи Нуруллаев ҳам юртимизда бўлаётган саховатли ишларда ўз ҳиссасини қўшишни, кам таъминланган оилаларга ёрдам беришни мақсад қилиб, Бухоро вилояти Когон тумани Чолоки МФЙ, Қасри Орифон қишлоғида яшовчи Жўраев Алишер ва Когон тумани Сухор МФЙ, Сухор қишлоғида яшовчи Муродов Муртазолар оиласига бир бошдан қўй совға қилди. Бунинг натижасида икки оиланинг хурсандчилиги ва дуоларига мушарраф бўлди. Аллоҳ таоло ҳаммаларимизни саховат ишларида пешқадам бўлмоғимизни насиб этсин.
Бахтиёр Манзитов,
ЎМИ Бухоро вилояти вакиллиги масъул котиби
