www.muslimuz
Ислом тараққиёт банки президенти Ўзбекистонга келди
Ислом тараққиёт банки президенти Бандар Ҳожар бир қатор тадбирларда иштирок этиш учун бугун, 17 сентябрь куни Ислом тараққиёт банки гуруҳи ва Араб мувофиқлаштириш гуруҳи делегациялари билан бирга Ўзбекистонга келди. Бу ҳақда kun.uz интернет нашри хабар берди.
Ислом тараққиёт банки раҳбарининг ташрифи доирасида «ИТБ гуруҳи куни» конференцияси ва 18-19 сентябрь кунлари Араб мувофиқлаштириш гуруҳи иштирокида давра суҳбати бўлиб ўтади.
Тадбирда Ўзбекистон томонидан бош вазир ўринбосари, Ўзбекистон Республикаси Инвестициялар бўйича қўмитаси раиси Суҳроб Холмуродов иштирок этади.
Тадбир Ўзбекистон Республикаси Инвестициялар бўйича давлат қўмитаси томонидан ташкил этилмоқда.
Ўтган йилнинг май ойида Ўзбекистон Республикаси Президенти Шавкат Мирзиёевнинг Саудия Арабистонига ташрифи амалга оширилди. Унинг давомида давлат раҳбари Ислом тараққиёт банки президенти Бандар Ҳожар билан учрашди.
ЎМИ Матбуот хизмати
Уламоларимизни эъзозлаш
Аллоҳ таолонинг шариати ва динининг ҳукмларини билган киши билан бирор нарсани билмайдиган кимса баробар бўлмайди. Худди оқ билан қора, зулмат билан зиё баробар бўлмаганидек. Имом Аҳмад раҳматуллоҳи алайҳ одамларнинг уламоларга ҳожатини ёдга олганда: «Одамлар илмга муҳтожликлари таом ва ичимликка ҳожатларидан кўпроқ. Чунки таом ва ичимликка бир кунда бир ёки икки марта эҳтиёж тушади. Илмга эса нафаслар ададича эҳтиёж тушади», деб айтганлар.
Илм қаердан олинади? Фақат ўз эгаларидан. Ўз эгаларидан ҳосил қилинади. Агар инсон шуни хоҳласа, бас, унга Аллоҳ таоло манзилатларини олий қилган, ўринларини юқори қилган, шаънларини улуғ қилган ана шу уламоларга боғланиши вожиб бўлади.
Дарҳақиқат, баъзи уламолар соф ниятлари ила зоҳиран дунё аҳли ва унга рағбатли кимсаларга ўхшайдилар. Лекин, ҳақиқатда эса дунёга боғланиб қолмасдан, ундан ўзларини фориғ тутадилар. Аллоҳ субҳанаҳу ва таоло марҳамат қилади:
رِجَالٌ لَا تُلْهِيهِمْ تِجَارَةٌ وَلَا بَيْعٌ عَنْ ذِكْرِ اللَّهِ وَإِقَامِ الصَّلَاةِ وَإِيتَاءِ الزَّكَاةِ يَخَافُونَ يَوْمًا تَتَقَلَّبُ فِيهِ الْقُلُوبُ وَالْأَبْصَارُ
“Бир кишиларки, уларни тижорат ҳам, олди-сотди ҳам Аллоҳнинг зикридан, намозни тўкис адо этишдан ва закот беришдан машғул қила олмас. Улар қалблар ва кўзлар изтиробга тушадиган кундан қўрқарлар”. (Нур сураси, 37-оят).
Тижорат ва олди-сотдилар уларни Аллоҳнинг зикридан асло тўса олмайди. Айнан мана шу оятда таъкидланган ишлардан беҳожат бўладилар.
Баҳоуддин Нақшбанд қоддасаллоҳу сирраҳу айтади: “Мино бозорида бир савдогарни кўрдим. У эллик минг динорлик олди-сотди ишларини қилар эди. Аммо, қалби бирон лаҳза ҳам Ҳаққ субҳанаҳу таолодан ғофил бўлгани йўқ”.
Бугунги кунда узоқ йиллар давомида динга беқиёс хизмат қилган уламоларни интернетдаги турли ижтимоий тармоқларда беадабона сўзлар ва фикрлар билдириб, яхши мақсад кўзланган сўзларини нотўғри талқин қилиш ҳолатлари кўзга ташланмоқда.
Аллоҳ таоло Қуръон каримда шундай деган: “Эй мўминлар! Агар сизларга бирор фосиқ кимса хабар келтирса, сизлар (ҳақиқий аҳволни) билмаган ҳолингизда бирор қавмга азият етказиб қўйиб, (кейин) қилган ишларингизга пушаймон бўлмаслигингиз учун (у хабарни) аниқлаб (текшириб) кўрингиз!” (Ҳужурот сураси, 6-оят)
Ҳадиси шарифда шундай дейилган: Абу Ҳурайра розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади: Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам: “Эшитган нарсасини гапиравериши кишининг ёлғончилигига кифоя қилади”, дедилар. Муслим ривояти. Чунки киши ҳар хил хабарларни эшитади. Уларнинг ичида рости ҳам бўлади, ёлғони ҳам бўлади. Агар текшириб кўрмай, эшитганининг ҳаммасини гапираверса, ёлғон гапларни ҳам гапириб қўйиши мумкин бўлади.
Айниқса, интернетдан келган хабарни бошқа бировларга юборишга, у ердаги фикрларга қарши мутаассибона кайфиятда фикр билдиришга шошилмасдан, у хабар кимдан келгани, у ердаги сўзлар қандай ҳолатда айтилгани, айтувчининг ҳолати, шу хабарни юборишнинг нима манфаати борлиги ва нима зарари борлигига эътибор қаратиш лозимдир. Акс ҳолда билиб-билмай маъсият ишларига мубтало бўлиб қолиши мумкин.
Инсон огоҳ бўлсагина ўзининг келажагига ақл билан теран назар ташлайди, келиши ёки содир бўлиши мумкин бўлган фитна-фасод, хавф-хатарни олдини олиш ва бартараф қилиш ҳаракатида бўлади. Барчаларимиз Аллоҳ таоло берган беҳисоб неъматларига шукр қилган ҳолда бир-бирларимизга ўзаро насиҳат қилиш, илм ва динда тақвоси билан машҳур уламоларимиз айтган панду-насиҳатларига рағбат кўрсатиб ва уларга амал қилиб боришимиз лозим. Мамлакатимизнинг барча ҳудудларида яшовчи барча халқлар билан тинч-тотув яшашга интилишимиз, оила, фарзанд тарбиясида муҳим бўлган одоб-аҳлоққа риоя этишимиз керак.
Бекмурод САҲРИЕВ,
ЎМИнинг Қашқадарё вилоятидаги вакиллиги масъул ходими
Нега Пайғамбар оиласидан ўрнак олмаймиз?
Ҳамиша камбағалликдан шикоят қилиб юрганларни ёки бойлик, пул топиш орзусида ҳаловатини йўқотганларни кўрганда беихтиёр, «Пайғамбар алайҳиссаломнинг ҳаётларидан ибрат олинг, у зотнинг аҳли байти қандай кун кечирганига назар солинг, саҳобийларнинг, тобеъинларнинг турмушларини ўрганинг», дегинг келаверади. Бунга Ислом тарихида мисоллар тўлиб-тошиб ётибди: Абу Ҳурайрадан келтирилишича, Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам кунларнинг бирида ёки кечаларнинг бирида кўчага чиққанларида, Абу Бакр ва Умарни (розияллоҳу анҳумо) учратдилар. Уларга: «Сизларни бу соатда уйингиздан нима етаклаб олиб чиқди?», деганларида, икковлари:
«Очлик, эй Аллоҳнинг Расули», дейишди. Шунда Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам: «Аллоҳга қасам, мени ҳам сизларни олиб чиққан нарса олиб чиқди, юринглар», дедилар. Саҳобалар у зот билан ансорийлардан бир кишиникига боришди. Боришса, у уйида йўқ экан. Унинг хотини буларни кўриб: «Хуш келибсизлар, марҳабо», деди. Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам: «Фалон киши (яъни, эринг) қаерда?» дедилар. У аёл: «Бизга ичимлик суви олгани кетди», деди. Шу пайт ҳалиги ансорий келиб, Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам ва икки биродарларини кўриб: «Аллоҳга ҳамд бўлсин, бугун меҳмон жиҳатидан мендан кўра ҳурматлироқ киши йўқ», деди. Ва бориб, хурмоси бор бир новда кўтариб келди. Унда пишмаган, қуритилган ва ҳўл хурмо бор эди. У: «Енглар», деб илтифот қилди. Сўнг қўлига пичоқ олувди, Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам унга: «Қўй, сут бериб турган жониворни сўйма», дедилар. Кейин хонадон соҳиби бир қўй сўйди. Улар бу қўйданва ҳалиги новдадаги хурмодан еб, ичимликлар ичишди. Қоринлари тўйиб ва ташналиклари қонганиданкейин Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам АбуБакр ва Умарга: «Аллоҳга қасам, Қиёмат куни бунеъматлар ҳақида сўроққа тутиласизлар. Сизларни очлик уйларингиздан чиқарган эди, сизлар эса бунеъматларга эришиб қайтмоқдасиз», дедилар (ИмомМуслим ривояти). Абдуллоҳ ибн Аббосдан (розияллоҳу анҳумо) ривоят қилинади: «Расулуллоҳ (соллаллоҳу алайҳи ва саллам) вафот этганларида ортларидан на бир динор ё дирҳам пул, на бир қул, на бир чўри қолдирмай, балки совутларини бир яҳудийга ўттиз соъ (бир соъ 2,176 килога тенг) таомга гаровда қолдириб дунёдан ўтдилар» (Имом Аҳмад ривояти).
Мўминлар онаси Оиша бинти Абу Бакрдан (розийаллоҳу анҳо) ривоят қилинади: “Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва салламнинг ёстиқлари теридан бўлиб, ичига хурмо қипиғи солинган эди” (Имом Аҳмад, Абу Довуд, Термизий, Ибн Можа ривояти). Абу Ҳурайрадан (розияллоҳу анҳу) ривоят қилинади. Расулуллоҳ (соллаллоҳу алайҳи ва саллам): «Динор ва дирҳамга ҳамда бахмал ва кимхобга (яъни бойлик ва кийимга) қул бўлганлар ҳалок бўлишди. Агар уларга берсанг, (сендан) рози бўлишади, бермасанг, рози бўлишмайди», деганлар (Имом Бухорий ривояти). Саҳл ибн Саъд Соъидийдан (розияллоҳу анҳу) ривоят қилинади: «Расулуллоҳ (соллаллоҳу алайҳи васаллам): «Агар Аллоҳ ҳузурида дунёнинг пашша қанотичалик қадри бўлганида эди, кофирларга ундан бир ҳўплам сувча нарсани ҳам бермас эди», деганлар (Имом Термизий ривояти). Каъб ибн Иёздан (розияллоҳу анҳу) ривоят қилинади.
Расулуллоҳ (соллаллоҳу алайҳи ва саллам): «Ўар бир умматнинг фитнаси бор. Менинг умматимнинг фитнаси мол-дунёдир», деганлар (Имом Термизий ривояти). Пайғамбар алайҳиссалом суюмли қизлари Фотимаи Заҳрони Ҳазрати Алига турмушга узатишга қарор қилганларидан кейин ундан: «Маҳрга бирор нарсанг борми?», деб сўрадилар. Ҳазрати Али: «Йўқ, эй Аллоҳнинг Расули», деди. «Ҳутамийя совутинг қани?», дедилар Пайғамбаримиз. «Ўзимда, эй Аллоҳнинг Расули», деди Ҳазрати Али. «Ўшани бер, бўлмаса», дедилар. Совут Усмон ибн Аффонга 470 дирҳамга «сотилди». Ана шу пулга атир- хушбўйликлар, келинга бир сидирға (!) сарпо харид қилинди. Тўй зиёфати қилишга маблағ йўқ эди. Саъд ибн Муоз қўй олиб келди. Саҳобалар жўхори ва бошқа егуликлар топишди. Пайғамбарнинг суюмли қизлари Ҳазрати Али хонадонига келин бўлди (Имом Абу Довуд ва Термизий ривояти). Ҳаннод ад-Динаврий Шаъбийдан бундай ривоятни келтиради: «Ҳазрати Али айтадилар: «Муҳаммад алайҳиссалом қизлари Фотимага уйланганимда менинг ҳам, унинг ҳам бир қўй терисидан (пўстак) бошқа тўшагимиз йўқ эди. Кечаси устида ухлар эдик, кундузи унда сувчи туяга ем берардик.
Менинг ундан (Фотимадан) бошқа хизматчим йўқ эди». Расулуллоҳ алайҳиссалом қизлари Фотимани Ҳазрати Алига никоҳлаб берганларида у билан бирга теридан бўлган тўшак, ичига хурмо қипиғи солинган болиш, тош тегирмон, сув идиши ва иккита мешча юборган эканлар. Тарихчилар бундай ҳикоя қилишади: Бир куни Ҳазрати Али Фотимаи Заҳрога: «Қудуқдан сув тортавериб кўкрагим оғриб кетди. Отангизга Аллоҳ кўп асирларни берган, бирорта хизматчи сўрасанг қандоқ бўларкин?», деди. Фотима ҳам: «Мен эса тегирмон айлантиравериб қўлларим қавариб кетди, бориб хизматчи сўрайман», деди.
Фотима биринчи гал оталаридан ҳаё қилиб сўролмай қайтдилар. Кейин эр-хотин икковлашиб хизматчи сўрагани боришди. Сув тортавериб, тегирмон айлантиравериб қийналиб кетишганидан арзи ҳол қилиб, хизматчи берилишини сўрашди.
Энди Расулуллоҳнинг (соллаллоҳу алайҳи ва саллам) суюмли қиз ва куёвларига қилган жавобларини тингланг: «Аллоҳга қасам, сизларга бериб аҳли суффани оч қолдиролмайман. Ҳозир маблағ топа олмай асирларни сотиб, тушган маблағни аҳли суффага сарфламоқчиман». Улар ноилож орқага қайтишди.
Кейин Расулуллоҳ хизматчи ўрнига қизлари ва куёвларига намоздан сўнг ўттиз уч мартадан тасбеҳ, таҳмид, такбир айтишни маслаҳат бердилар. Расулуллоҳнинг хонадонлари ҳаддан зиёд камтарона, фақирона яшар эди. Тобеъинлардан Урва ибн Зубайрнинг ривоят қилишича, Ҳазрати Оиша жияни Урвага Ҳужраи саодатда қандай яшаганлари ҳақида шундай деган: «Ойдан-ойга қараб турардик. Расул алайҳиссалом уйларида кўпинча қозон осилмасди. Емагимиз асосан хурмо ва сув бўларди. Расулуллоҳнинг ансорий қўшнилари баъзан бизга сут келтириб беришарди. Биз шуни ичардик». Пайғамбар алайҳиссалом Мадинада завжаи мутоҳҳаралари билан масжидга ёнма-ён қурилган ҳужраларда яшар эдилар. Ҳасан ибн Али (р.а.)
айтадики: «Усмон халифалиги даврида Набий алайҳиссалом завжалари яшаган ҳужраларга кирсам, қўлим шифтларига тегар эди». Валид ибн Абдулмалик замонида бу ҳужралар масжидга қўшиб юборилган эди. Саид ибн Мусаййиб айтади: «Агар бу ҳужралар шу ҳолида бузмасдан қолдирилганида эди, дунёнинг хазина калитлари қўлларида бўлатуриб, Расулуллоҳ (соллаллоҳу алайҳи ва саллам) рози бўлган нарсаларни одамлар ўз кўзлари билан кўришар эди».
Аллоҳнинг суюкли пайғамбари, бутун Ислом оламининг раҳбари ва йўлбошчиси, Аллоҳ таоло «агар хоҳласангиз, тоғларни олтинга айлантириб бераман», дея ваъда қилиб турган зот энг суюмли қизларига қўша-қўша кўрпа-тўшаклар, кўплаб чорва моллари, керагича уй жиҳозлари, сон-саноқсиз кийим-кечакларни сеп қилиб беришлари мумкин эди. Бутун Мадина аҳлини, ҳатто бошқа ўлкалардан меҳмонларни чорлаб шоҳона тўйлар қилиб беришлари мумкин эди.
Аммо у зот бундай қилмадилар. Чунки, бунга ахлоқлари йўл қўймас эди, динлари, диёнатлари ижозат бермас эди. Аксинча қизлари ва куёвларини камтарликка чақирдилар, буюк қаноатга йўлладилар. Муҳаммад алайҳиссаломнинг умматлари бўлган бизлар бугун нима қиляпмиз? Нега у зотдан, Пайғамбар оиласидан ўрнак олмаймиз, ибратланмаймиз? Аксинча, қизимизни узатсак, қўша-қўша жиҳозлар, беҳисоб кийим-кечаклардан иборат сеп қилишга уринамиз.
Ўғлимизни уйласак, бунча мебел қиласан, фалондақа уй олиб берасан, бунча одамга зиёфат берасан, тўйга фалон артистни чақирасан, деган шартлар қўямиз. Никоҳ тўйларини серҳашам, дабдабали қилиб ўтказишда кимўзарга мусобақалашамиз. Фарзандларимизнинг бахт-саодатини, иймонини, инсофини, диёнатини ўйламаймиз. Бу мол-дунё, ҳашам ва дабдабалар уларга яхшилик келтиради, деб ўйлаймизу буларнинг охиратдаги ҳисоб-китоби ҳақида мутлақо бош қотирмаймиз. Агар бу дабдабаю- асъасалар динимизга, ахлоқимизга, охиратдаги аҳволимизга фойда берганида Аллоҳ ҳам, Унинг Расули ҳам бунга буюрган бўлур эди. Йўқ, аксинча Расулуллоҳ алайҳиссалом ҳаётда бунинг бутунлай зиддига тарғиб қилгалар.
Хадичаи Кубро аёл-қизлар ўрта
махсус ислом билим юрти
ЎМИ Матбуот хизмати
БААда нафақадагилар учун виза қулайликларини яратади
Бирлашган Араб Амирликлари ҳукумати хорижлик нафақадагилар учун виза билан боғлиқ имконият яратиш ҳақида таклиф ишлаб чиқди. Унга кўра хорижда пенсия ёшига етган фуқаролар БАА ҳудудида яшаш учун беш йиллик виза берилади.
Бундан ташқари, ҳар бир виза олувчи учун виза талаблари ўрнатилган:
- National нашрининг хабарига кўра, БААда виза олиш учун хорижлик фуқаро 2 миллион дирҳамлик (545 минг долларлик) кўчмас мулкка эга бўлиши;
- банк ҳисобида 1 миллион дирҳам (272 минг доллар) ҳажмидаги доимий маблағ бўлиши;
- ойига 20 минг дирҳам (5,45 минг доллар) миқдоридаги доимий маошга эга бўлиши лозим.
Маълумот учун, БААда инвесторлар, иқтидорли талабалар, врач ва муҳандис сингари маълум соҳа касб вакиллари учун ўн йиллик виза берилиши тартиби ўрнатилган эди.
ЎМИ Матбуот хизмати
Сукут сақлаш
Бандаларига нутқ қилиш, гапириш неъматини берган Аллоҳ таолога чексиз ҳамду санолар бўлсин!
Инсонлар ичида энг фасоҳатли гапирувчи, лекин кўп сукут қилувчи, мақому мартабаси энг улуғ зот – Муҳаммад алайҳиссаломга ва у кишининг аҳли байтлари ва саҳобаларига саловот ва саломлар бўлсин!
Инсон фикрларини тўплаётган, амалларини кўздан кечираётган, ишлари ва аҳволи ҳақида ўйлаётган пайтда сукут қилиб туради.
Сукут – мўминлар, оқилларнинг белгиларидан бир белги бўлиб, Ислом дини инсонларни шунга буюрган. Аллоҳ таоло бандаларини сукутга буюрган, гапириш сабабли иқобга олишидан огоҳлантирган.
Роббимиз Қуръони Каримда шундай деган:
مَا يَلْفِظُ مِن قَوْلٍ إِلَّا لَدَيْهِ رَقِيبٌ عَتِيدٌ
“У бирор сўз айтмас, магар ҳузурида (фаришта) ҳозиру нозир” (Қоф сураси, 18-оят).
Шунинг учун ақлли, балоғатга етган одам яхшилик, дунё ва охиратда фойда бўладиган гапни гапириб, бошқа барча гаплардан тийилиши керак. Агар гапириш билан жим туриш тенг келиб қолса, сукут қилиш афзалдир. Чунки, гоҳида мубоҳ гап ҳам ҳаром ёки макруҳ гапга олиб бориши мумкин.
Абу Ҳурайра розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади, Набий соллаллоҳу алайҳи васалам дедилар: “Ким Аллоҳга ва охират кунига иймон келтирган бўлса, яхши гап гапирсин ёки жим турсин!”
Ким яхшилиги йўқ гапни гапирса, лағв (бефойда) гапни гапирган бўлади. Ким ибратсиз назар солса, хато қилган бўлади. Ким фикрламасдан шунчаки сукут қилса, кўнгилхушлик қилган бўлади. Асарларда келишича, Юнус алайҳиссалом Ҳутнинг қорнидан чиққанларидан кейин узоқ вақт сукут сақлайдиган бўлибдилар. У кишига “Гапирмайсизми?” дейилганда, “Гапириш мени Ҳутнинг қорнига олиб кирди-ку” деган эканлар.
Эътиборсиз қолдирилган тил шайтоннинг қўлига тутқазилган арқондир. Агар сукут қилса ва гапирмаса, жаннат аҳлидан бўлади, бордию гапирса, шайтон уни истаган пайтида истаган тарафга йўналтириб юборади.
Агар инсон тилининг тизгинини ушламаса, оғзи ташландиқ нарсалар кириб-чиқадиган эшик, қалби эса нопок нарсаларнинг тўхташ жойи бўлиб қолади. Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам тил билан қалбнинг бир-бирига боғлиқлигини баён этиб: “То банданинг қалби тўғри бўлмагунча иймони тўғри бўлмайди. То тили тўғри бўлмагунча қалби тўғри бўлмайди” деганлар.
Сўз – инсон нутқ қиладиган ҳарфлардир. Айтадиган сўзи билан инсоннинг баҳоси ўлчанади. Инсон тилининг остига беркилгандир. Жим турган пайтда, у ҳақида ҳукм чиқариш қийин бўлади. Агар гапирса, мақсади, ҳоли, иши аён бўлади, кўринади. Ақли бўш, бефаҳм одамми ёки ўз фикрига эга бўлган, дунёқараши кенг, қадрлими, барчаси, шунингдек, унинг шахсияти тили орқали маълум бўлади. Ҳадисда шундай дейилган: “Одам боласи тонг оттирганда, тана аъзоларининг ҳаммаси тилга танбеҳ бериб: “Бизнинг тўғримизда Аллоҳдан қўрқ! Биз (нима аҳволга тушсак ҳам) сен сабабли (тушамиз). Агар тўғри бўлсанг, биз ҳам тўғри бўламиз. Агар эгри бўлсанг, биз ҳам эгри бўламиз” дейишади”.
Нафсда яширилган нарса юзда ва тил тойилиб кетган пайтда зоҳир бўлади. Ақлли одам гапиришдан олдин айтадиган сўзини яхшилаб ўйлаб, текширади. Тилни сиқлаш нақадар гўзал амал! Инсон тилини сақласа, ҳалок бўлмайди. Солиҳлардан бири шундай деган: “Гап ҳам дорига ўхшайди. Агар уни озайтирсанг, фойда беради. Агар уни кўпайтирсанг, ўлдиради”.
Чин мўмин одам доим тили тойилиб кетишидан эҳтиёт бўлиб яшайди. Ундай одам амалини кўпроқ қилиб, гапини камайтиради. Бу эса унинг учун яхшидир. Гапи кўп одам кўп гапирганига пушаймон бўлади. Жим турган одам эса кўп ҳолларда ҳеч ҳам пушаймон бўлмайди. Қилинган амал гапирилган гапнинг кўп ёки озлигига қараб кўп ёки оз бўлади. Одатда кўп гапирадиган киши кам амал қиладиган, кам гапирадиган киши кўп амал қиладиган бўлади.
Мўмин одам гапирадиган бўлса, ўзига, жамиятига, юртига фойдаси бор бўлган гапларни гапиради. Луқмони ҳаким ўз ўғлига “Эй ўғилчам, агар одамлар чиройли гаплари билан фахрлансалар, сен гўзал сукутинг билан фахрлан!” деган экан.
Бекорчи гап умрни зое қилувчи, вақтни исроф қилувчи, инсонни керакли, фойдали ишлардан тўсувчи иллатдир. Ривоят қилинишича, бир аъробий Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламнинг ҳузурларида гапирди ва гапи чўзилиб кетди. Шунда Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам унга “Тилингни нечта парда тўсиб туради?” деб сўрадилар. У “Икки лабим ва тишларим” деб жавоб берди. У зот алайҳиссалом: “Сендаги ўша пардалар гапингни қайтариб туришга кифоя қилмайдими?!” дедилар.
Агар киши гапирадиган бўлса, яхшиликни, яхши гапни гапирсин! Тилини гўзал нарсаларни гапиришга ўргатсин! Кўнгилдаги гапни гўзал таъбир билан гапириш юксак одоб бўлиб, Аллоҳ таоло мўмин бандаларига бу одобга амал қилишни буюрган. Роббимиз Қуръони Каримда шундай деган:
وَقُل لِّعِبَادِي يَقُولُواْ الَّتِي هِيَ أَحْسَنُ إِنَّ الشَّيْطَانَ يَنزَغُ بَيْنَهُمْ إِنَّ الشَّيْطَانَ كَانَ لِلإِنْسَانِ عَدُوّاً مُّبِيناً
“Бандаларимга айтгин, улар энг гўзал бўлган нарсани айтсинлар. Албатта, шайтон ораларини бузиб турадир. Албатта, шайтон инсон учун очиқ-ойдин душмандир” (Исро сураси, 53-оят).
Чиройли, яхши сўзларни айтувчи кишининг Аллоҳнинг наздида ва одамларнинг наздида қадри улуғдир. У Аллоҳ таолонинг ҳузурида жаннатда анҳорлар бўйидадир. Чунки, ундай одам фақат Аллоҳ азза ва жаллани рози қилиш учун гапиради. Ундай одам инсонлар наздида мисоли чироқ бўлиб, сўзлари билан уларнинг ҳаёт йўлларини ёритади. Инсонлар ширинсўз ва яхшиликни гапирадиган кишиларни яхши кўрадилар, унинг олдига келадилар, унга ишонадилар, ундан насиҳат сўрайдилар. Натижада у жамиятнинг ислоҳ бўлишига сабаб бўлувчи омиллардан бирига айланади. Бу мақом-мартабаларнинг ҳаммаси у одамга нима учун бериляпти? Ширин ва хайрли сўзи учун.
Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам “Сизлар (барча) одамларни молларингиз билан қамраб ололмайсизлар (рози қилолмайсизлар). Уларни сизлардан бўладиган очиқюзлилик ва гўзал хулқ қамраб олсин (рози қилсин)!”
Аллоҳ таоло Қуръони Каримда бундай деб марҳамат қилган:
قَوْلٌ مَّعْرُوفٌ وَمَغْفِرَةٌ خَيْرٌ مِّن صَدَقَةٍ يَتْبَعُهَا أَذًى وَاللّهُ غَنِيٌّ حَلِيمٌ
“Яхши сўз ва кечириш, ортидан озор келадиган садақадан кўра яхшироқдир. Ва Аллоҳ ғаний ва ҳалим зотдир”. («Ортидан озор келадиган садақа»нинг кераги йўқ. Ундан кўра бир оғиз ширин сўз ва кечиримли бўлиш яхшироқдир. Бир оғиз бўлса ҳам, ширин сўз қалбнинг жароҳатига малҳам бўлади, кишининг кўнглини кўтаради. Кечириш эса, ҳасад ва ёмонликни ювиб ташлаб, ўрнига муҳаббат ва дўстликни солади.) (Бақара сураси, 263-оят).
Аммо баджаҳл табиатли кимса одамларнинг дили оғришига, озорланишига парво қилмайди. Баджаҳл, қалбида ҳасаду адовати бор кимсанинг хулқи юзига ҳам ўтиб, юзида табассум, очиқюзлик бўлмайди. Доим бақир-чақир қилиб, одамларни безовта қилади. Ундай одамнинг гапини олмаслик, гапига эътибор бермаслик керак. Ислом дини мезони бўйича ундай одамларнинг гапларига қулоқ солиш тарғиб этилган иш эмас. Аммо муомала қилишда гўзал хулқ билан муомала қилинаверади.
Мўминларнинг онаси Оиша розияллоҳу анҳо айтадилар: “Бир киши Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламнинг ҳузурларига киришга изн сўради. У зот алайҳиссалом: “Унга изн беринглар. Қавмининг бунча ҳам ёмон кишиси у!” дедилар. У киргач, унга мулойим гапирдилар. Шунда мен: “Эй Аллоҳнинг Расули! (У киришидан олдин) айтадиганингизни айтдингиз. Кейин (киргач), унга гапни юмшоқ қилдингиз-а?” дедим. У зот алайҳиссалом: “Эй Оиша! Одамларнинг энг ёмони одамлар ёмонлигидан қўрқиб, уни тарк қилган кимсадир” дедилар”.
Бошқа ривоятда: “Албатта, Аллоҳ фаҳш иш қилувчи ва фаҳш сўзларни айтувчини ёқтирмайди” дейилган.
Баъзи донишмандлар шундай дейишган экан: “Агар жоҳиллар билан ўтириб қолсанг, уларнинг ёнида жим ўтир. Агар олимлар билан ўтириб қолсанг ҳам, уларнинг ёнида жим ўтир. Жоҳиллар ёнида жим ўтиришинг ҳилм (ҳалимлик, юмшоқлик)ингни зиёда қилади. Олимлар ёнида жим ўтиришинг илмингни зиёда қилади”.
Баъзи ҳикматларда шундай дейилган: “Оқилнинг тили қалбининг ортида. Гапирмоқчи бўлса, қалбига мурожаат қилади. Агар фойдаси бўлса, гапиради. Зарари бўлса, гапиришдан тийилади. Жоҳилнинг қалби эса тилининг ортида бўлиб, хаёлига нима келса, ўйлаб ўтирмай гапираверади”.
Инсон бошқалар томонидан айтиладиган ёқимсиз сўзларга ҳам одоб билан жавоб бериши ва улар билан тортишмаслиги керак. Аллоҳ таоло бундай инсонларни Ўзининг севимли бандалари қаторида зикр қилган. Қуръони Каримда шундай дейилади:
وَعِبَادُ الرَّحْمَنِ الَّذِينَ يَمْشُونَ عَلَى الْأَرْضِ هَوْناً وَإِذَا خَاطَبَهُمُ الْجَاهِلُونَ قَالُوا سَلَاماً
“Роҳманнинг бандалари ер юзида тавозуъ ила юрадиган ва жоҳиллар хитоб қилганида, “салом”, дейдиганлардир”. (Роҳманнинг суюкли бандаси бўлиш шарафига эришган инсон ер юзида камтарлик, содда ва мулойимлик билан юради. Унда такаббурлик, манманлик, ваҳшату даҳшат, турли сохта кўринишлардан асар ҳам бўлмайди. Шу билан бирга, бўшанглик, иродасизлик, беҳуда қисилиб-қимтиниш, ўзини пастга уришлик ҳам бўлмайди.) (Фурқон сураси, 63-оят).
Шу ўринда бир нарсага эътиборни қаратиб ўтайлик.
Жим туриш ва гапиришнинг талаб қилинган кўриниши фойдали бўлган ўринлардагина гапиришдир. Инсон ҳар бир гапирган гапига масъул бўлади. ҳисоб қилинади.
Аллоҳ таоло Қуръони Каримда бу ҳақида шундай деган:
وَكُلَّ إِنسَانٍ أَلْزَمْنَاهُ طَآئِرَهُ فِي عُنُقِهِ وَنُخْرِجُ لَهُ يَوْمَ الْقِيَامَةِ كِتَاباً يَلْقَاهُ مَنشُوراً
“Биз ҳар бир инсоннинг амалини бўйнига боғлаб қўйганмиз ва қиёмат куни унга китоб чиқарамизки, унга очилган ҳолда рўбарў бўлур” (Фурқон сураси, 13-оят).
Бир донишманддан “Қачон гапирай?” деб сўралганда, донишманд “Жим тургинг келганда” деб жавоб берган экан. “Қачон жим турай?” деб сўралганда, “Гапиргинг келганда” деган экан.
Мўмин киши тилини яхшилик манбаи қилиб олиши керак. Тили билан атрофга хушнудлик, гўзаллик улашадиган бўлиши, дилларни барбод эмас, обод қиладиган бўлиши, тили билан одамларни ажратиб юборадиган эмас, бирлаштирадиган бўлиши керак.
Мўминнинг гапирадиган гапи тўғри, рост ва ёқимли бўлиши керак. Аллоҳ таоло Қуръони Каримда шундай деган:
يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا اتَّقُوا اللَّهَ وَقُولُوا قَوْلاً سَدِيداً يُصْلِحْ لَكُمْ أَعْمَالَكُمْ وَيَغْفِرْ لَكُمْ ذُنُوبَكُمْ وَمَن يُطِعْ اللَّهَ وَرَسُولَهُ فَقَدْ فَازَ فَوْزاً عَظِيماً
“Эй иймон келтирганлар! Аллоҳга тақво қилинглар ва тўғри сўз сўзланглар. Сизнинг амаларингизни солиҳ қилур ва гуноҳларингизни мағфират қилур. Ким Аллоҳга ва Унинг Расулига итоат қилса, батаҳқиқ, буюк зафарга эришибдир” (Аҳзоб сураси, 70-71-оятлар).
Мўмин одам ҳар қандай лағв (бекорчи) суҳбат қуриладиган, бефойда гаплар гаплашиладиган мажлислардан, жойлардан узоқ бўлиши керак. Аллоҳ таолонинг қуйидаги икки оятида шу ҳақида айтилган:
قَدْ أَفْلَحَ الْمُؤْمِنُونَ الَّذِينَ هُمْ فِي صَلَاتِهِمْ خَاشِعُونَ وَالَّذِينَ هُمْ عَنِ اللَّغْوِ مُعْرِضُونَ
“Батаҳқиқ, мўминлар нажот топдилар. Улар намозларида хушуъ қилувчилардир. Улар беҳуда нарсалардан юз ўгиргувчилардир” (Мўминун сураси, 1-3-оятлар).
وَإِذَا مَرُّوا بِاللَّغْوِ مَرُّوا كِرَاماً
“Ва беҳуда нарсалар олдидан ўтсалар, ҳурматларини сақлаган ҳолда ўтарлар” (Фурқон сураси, 72-оят).
Тилини ортиқча гаплардан тиядиган мўмин жаннатга саломат ҳолда киради. Чунки, сукут сақлаш ва тилни тийиш дунё ва охиратда нажотга эришиш сабабларидан биридир.
Уқба ибн Омир розияллоҳу анҳу Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламдан “Эй Расулуллоҳ, нажот нима?” деб сўрадилар. Пайғамбар соллаллоҳу алайҳи васаллам “Тилингни сақла, уйингда ўтир (уйингдаги бор нарсага қаноат қил ва кўпроқ уйингда бўл), хатоларингга йиғла” дедилар.
Аллоҳ таоло барчамизни тилини тиядиган, фақат гапириш фойдали бўладиган ўринлардагина гапирадиган севикли бандаларидан қилиб, жоҳиллар, қўпол кимсалар шахсимизга тегадиган оғриқли сўз айтганда ҳам одоб билан вазиятдан чиқиб кетишимизни насиб этсин!
Охирги дуойимиз: “Оламларнинг Робби Аллоҳга ҳамд бўлсин”.
Доктор Холид ибн Абдуллоҳ Муслиҳнинг
мақоласидан Нозимжон Иминжонов таржимаси