Таровеҳ намози – бандани кечани ибодат билан бедор ўтказганнинг савобига ноил этади. Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам: “Агар киши имом билан то тугатгунча бирга намоз ўқиса, тунни бедор ўтказган деб ҳисобланади”, деганлар (Имом Абу Довуд, Имом Насоий ривояти).

1. Тунги намоз – Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи васалламнинг суннатлари. Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам кечасини ибодат билан ўтказганларидан оёқлари шишиб кетарди.
2. Қиёмул лайл (кечани ибодат билан ўтказиш) – жаннатга киришнинг энг катта сабабларидан бири.
3. Кечасини ибодат билан ўтказган банданинг жаннатдаги даражаси кўтарилади.
4. Кечаси ибодат қиладиганлар Аллоҳнинг раҳматига сазовор бўладилар.
5. Аллоҳ таоло Ўзининг солиҳ бандалари қаторида тунги намозни ўқийдиганларни алоҳида мадҳ этган: “Улар тунларни Роббиларига сажда қилиб, бедор ўтказадилар” (Фурқон сураси, 64-оят).
6. Қиёмул лайл – фарз намозларидан кейинги энг афзал намозлардан бири.
7. Тунги ибодат – бандани Роббига яқин қилади, ёмонликларни даф этади, гуноҳларни кетказади. Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам айтадилар: “Кечанинг қиёмини лозим тутинг. Чунки у сизлардан олдинги солиҳларнинг одатидир. У Роббингизга қурбатдир, ёмонликларга каффорот ва гуноҳлардан қайтарувчидир”.
8. Қиёмул лайл танадан касалликларни ҳам кетказади. Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам: “У жисмдан дардни қувгувчидир”, деганлар.
9. Мўминнинг шарафи – кечаси ибодат қилишдадир.
10. Кечасини ибодат билан ўтказган банда эга бўладиган ажр-савоб, бахт-саодат ва мукофотлар дунё ва ундаги нарсалардан афзалдир.

Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам айтадилар: “Ким Рамазон ойида иймон билан савоб умиди (таровеҳ)да қоим бўлса, унинг аввалги гуноҳлари кечирилади” (Имом Бухорий, Имом Муслим ривояти).

 Даврон НУРМУҲАММАД

Имом Ғаззолий “Иҳёу улумид-дин” китобларида ушбу ҳадисни келтирадилар. Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам: “Нафсингизга қарши очлик ва чанқоқлик билан курашинглар. Албатта бу иккисининг ажри Аллоҳ йўлида жиҳод қилувчининг ажри кабидир”, дедилар.

Абу Ҳурайра розияллоҳу анҳу айтадилар: Бир куни Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламнинг хузурларига кирдим ва у зот алайҳиссаломни ўтириб намоз ўқиётган ҳолатларида топдим. Бас, у кишидан бунинг сабабини сўрадим. У зот алайҳиссалом: “Очлик сабабли, туриб намоз ўқишга холим йўқлигидан ўтириб намоз ўқияпман”, дедилар. Буни эшитиб мен йиғладим. Шунда Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам.: “Йиғлама, эй Абу Ҳурайра! Албатта қиёмат кунининг шиддати Аллоҳдан савоб умидида оч юрувчи кишига етмайди”, дедилар (Мансур ривояти).

“Аллоҳ таолонинг ҳузурида манзил жиҳатидан энг афзалингиз очлиги ва тафаккури узунроқ бўлганингиздир. Аллоҳ ёмон кўрадиган кишилар эса ҳар бир кўп ухловчи ва кўп еб-ичувчилардир” (Имом Ғаззолий).

Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам айтадилар: “Қалбларингизни очлик ва дағал либос кийишлик билан мунаввар қилинглар. Албатта шайтон инсоннинг қон томирларида юради. Унинг йўлини очлик билан торайтиринглар”.

Яҳё ибн Муъоз ар-Розий айтадилар: “Васваса шайтоннинг уруғидир. Агар унга ер ва сув берилса ўсади, агар бу иккиси топилмаса қуриб кетади”. Айтилди: “Ер нимаю, сув нима?”. Айтдилар: “Тўқлик васваса учун ер, уйқу эса у учун сувдир”.

Айтиладики: “Дунёда очликни ихтиёр қилганлар, охиратда тўқ бўладилар. Бу дунёда тўқ бўлган инсонларнинг кўплари охиратда оч бўладилар”.

Имом Ғаззолий раҳимаҳуллоҳ “Иҳёу улумид-дин” китобларида бундай дейдилар: “Тўқ қорин устига овқатланиш мохов касалини келтириб чиқаради”.

Саҳл ибн Абдуллоҳ раҳматуллоҳи алайҳи айтадилар: “Охират талабида юрган киши учун тўқликдан кўра зарарлироқ нарсани билмайман”.

Айтишадики: “Агар Фиръавн оч бўлганда, худоликни даъво қилмаган бўларди”.

Энг асосийси эса, Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам. айтганларидек: “Бир банда Аллоҳ йўлида бир кун рўза тутса, ўша кунги рўзаси сабабли Аллоҳ унинг юзини дўзахдан етмиш йиллик масофага узоқ қилади” (Муттафақун алайҳ).

Ёрбек ИСЛОМ

Аллоҳга беадад шукрлар бўлсин, муборак Рамазон ойи­ни барчамиз тинчлик-хотиржамликда ўтказиб келаётирмиз.

“Рамазон” сўзи беш ҳарфдан иборат. Унинг ҳар бир ҳарфига уламолар шундай маъно берганлар: “ро” – “раҳмат”, “мим” – “мағфират”, “зод” – “зимонун лилжаннат” (жаннатга кириш учун кафолат), “алиф” – “аманун минаннар” (дўзахдан омонлик), “нун” – “нурун миналлоҳ” (Аллоҳдан нур) маъноларини англатади. Ушбу фикрни Имом Термизий ривоят қилинган: “Рамазоннинг аввали раҳмат, ўртаси мағфират, охири дўзахдан озодлик кунларидир”, ҳадиси шарифи ҳам қувватлайди. Яъни: “ро” ҳарфи рамазоннинг аввали бўлган раҳмат кунларига, “мим” ўртадаги мағфират кунларига, “зод” ва “алиф” ҳарфлари охиридаги “дўзахдан озод бўлиш” кунларига, “нун” ҳарфи эса бутун рамазоннинг натижасида ҳосил бўладиган нурга далолат қилади.

Бу ойнинг дастлабки ўн куни – “раҳмат” даҳасида рўйи заминга Аллоҳнинг раҳмати ёғилади. Яратганнинг ўзи қодир қилганича рўза тутиб, таровеҳ намозларини адо этамиз.

Иккинчи ўн кунлиги – “мағфират” даҳасида холис ният билан рўза тутган бандаларнинг олдинги қилган гуноҳлари кечирилади, дейилган.

Охирги ўн кунлиги эса “Итқун минан-нийрон”, яна “Қадр даҳаси” ҳам дейилади. Ким Рамазон ойининг рўзасини пок ният билан тутган бўлса, у бандага Аллоҳ ваъда қилган ажр­ларини ато этгай. Рамазон ҳайити куни эса Аллоҳ таоло Рамазон рўзасини тутган, таровеҳ намозларини ўқиган, Қадр кечасини бедор ўтказган бандаларига Ўзи тайёрлаб қўйган мукофотларни кўпайтириб берадиган кундир.

Бу ойда имон-эътиқод билан қилинадиган дуолар мустажоб бўлади. Чунки муборак ойда Аллоҳ таоло бандаларига осмон эшикларини очиб, ҳар бир дуо қилгувчининг дуосини қабул қилади.

Нафс тарбиясида рўза асосий ўрин тутадиган ибодатдир. Рўза нафсни ўз ҳолига қўймай, уни маҳкам жиловлаш деганидир. Унда имон ва эътиқод бир тараф, хоҳиш-истак ва шайтон иккинчи бир тараф бўлиб кураш олиб боради. Жаннатдан қувилганидан бери шайтон инсон зотига қарши аёвсиз курашиши ҳақида Аллоҳ таоло айтади: “У (аламидан) деди: “Қасамёд этаманки, мени янглиштирганинг туфайли Сенинг Тўғри йўлинг (Ислом дини) узра улар (одамларни чалғитиш) учун ўтираман. Сўнгра уларга олдиларидан, ортларидан, ўнг томонларидан ва сўл томонларидан (чалғитиш учун) келаман. (Натижада) уларнинг аксариятини шукр қилувчи ҳолда топмайсан” (Аъроф, 16-17).

Аллоҳ таоло шайтон иғвосини рад этади: “Менинг бандаларим устидан сен учун ҳеч қандай салтанат (ҳукмронлик) йўқдир, илло сенга эргашган гумроҳларнигина (йўлдан оздира олурсан)” (Ҳижр, 42).

Шайтон билан инсон ўртасидаги бу курашда рўза муҳим аҳамият касб этади. Зеро, инсон ҳаёти учун зарур бўлган таом ва сув ҳамда шаҳват – кураш майдонларидир. Буларнинг ҳар бирида ўзига яраша куч-қувват бор. Агар инсон у майл қаршисида собит тура олса ва нафсининг иғволарига учмаса, албатта, имтиҳондан ўтади ва Парвардигори ҳузурида улуғ даражага эришади.

Cавол: Рўзадорнинг оғзига ёмғир ёки қор парчаси кирса, рўза бузиладими?

Жавоб: Бисмиллаҳир роҳманир роҳим. Рўзадор кишининг оғзига беихтиёр ёмғир томчилари ёки қор парчалари кириб, томоғидан ўтса, рўзаси бузилади ва қазо рўза тутиши вожиб бўлади.

Бу ҳақда Ҳанафий фиқҳий манбаларимизда бундай дейилади: “Рўзадорнинг томоғига кўз ёшлари, тер томчилари, бурнидан оққан қон, ёмғир ёки қор етса, рўзаси бузилади. Чунки гоҳида оғизни очиб, гоҳида юмиб, томоққа юқорида саналган нарсалар кетишидан сақланиш осон. Агар мазкур нарсаларни билиб туриб ютса, каффарот вожиб бўлади” (“Баҳрур роиқ” китоби).

“Ёмғир ва қор (томоқдан ўтса рўзани бузиши) ҳақида уламолар ихтилоф қилишган, тўғрироғи рўзани бузади. Чунки ундан чодир ёки бошқа бошпана ёрдамида сақланиш мумкин” (“Иноя шарҳул ҳидоя” китоби).

“Ёмғир ва қор рўзадорнинг томоғига кирса, рўзасини бузади. Бу саҳиҳ қавлдир. “Зоҳирия” китобида шундай келган” (“Фатовои ҳиндия” китоби). Валлоҳу аълам.