Аксарият одамларнинг “Ҳеч нимага улгура олмаяпман” деган нолишига қўшиласизми? Кунни чўзиб, ишни камайтириб бўлмайди. Бунинг учун тайм-менежмент яъни вақтни бошқаришни ўзлаштириш керак.

Айримлар бу муслима аёлларга нима учун керак дейиши мумкин. Аёл киши уйда ўтирадими, ишлайдими вақтидан унумли фойдалана олса, ўзига оро беришга ҳам, илм олишга ҳам, соғлом турмуш тарзи кечириши учун турли жисмоний тўгаракларга қатнашга ҳам вақти етарли бўлади. Аёл киши уйда ўтирса қарамоғида бутун кун бўлади, лекин бу ўша кундан унумли фойдалана олди дегани эмас. Ундан ташқари, бугунги кунда муслима аёлларимиз ўқийдилар, ишлайдилар, болаларини турли тўгаракларга олиб борадилар. Буларга қўшимча равишда уй юмушларини қўшсак, натижада ўша югур-югур ва вақт танглиги келиб чиқади.  

Бунга ечим топишда ва хусусан вақтни бошқаришда бизга Меҳрибон ва Раҳмли Зот Аллоҳ йўл кўрсатади.

Аввало, вақтни тежаш учун нимани қисқартириш кераклигини билиб олсак. Иш ва ўқиш вақтини қисқартириб бўлмайди. Ундай бўлса уй ва хўжаликми? Буларнинг барчаси бир-бирига боғлиқ нарсалардир. Унда барча босқичларни кўриб чиқсак. 

1-босқич. Ният

Ҳар бир ибодатли инсон учун асосий шартлардан бири бу яхши ният ва Аллоҳ номи билан иш бошлашдир. 

2-Босқич.  Уй юмушлари.

Вақтни тежовчи уй ишлари.

- ишларни режалаштириб олиш керак – кундалик ва ҳафталик;

-  ҳар бир ишни ортга сурмасдан белгиланган вақтда бажариш лозим;

- бошқа юмушларга чалғимай ишларни тезда қилиш (эҳтиёткорлик билан, жиҳозларга зарар еткизмаган ҳолда, ўзимизни кучли толиқтирмаган ҳолда);

-ҳар бир нарсани ўз жойига қўйиш, доим ўз жойида бўлишини назорат қилиш;

- вақти-вақти билан уйни кераксиз жиҳоз ва нарсалардан холи этиб туриш. 

3 -босқич. Овқат тайёрлаш

Ҳар доимги овқатланиш таомномасини сақлаб қолган ҳолда ошхонадаги вақт сарфланишини қисқартириш.

• ҳафталик таҳминий овқатланиш таомнома (меню)сини тузиб олиш;
• уйда тайёрланган ярим маҳсулотлардан фойдаланиш – консерваланган, музлатилган, қуритилган маҳсулотлар;
• қайлали овқат қилган пайтда қайласини кўпроқ қилиб, фақатгина гарнирини алмаштириб туриш;
• ошхона жиҳозларидан имкон қадар кўп фойдаланган ҳолда вақтни тежаш учун ҳаракат қилиш. 

4- босқич. Харид

Вақтни ва пулни исроф қилишдан эҳтиёт бўлишда бизга қуйидагилар кўмаклашади:

• аввалдан керакли маҳсулот ва жиҳозларнинг рўйҳатини тузиш;
• рўйҳатдаги нарсаларни харид қилишга керак бўлган бўлимларга кириш, бошқаларига кириб вақт сарфламаслик;
• савдо мажмуаларига киришдан олдин ўзимиз учун тахминий харид вақтини белгилаб олиш. 

5- босқич. Ёрдамчиларни жалб қилиш

Имкон қадар оила аъзоларингизни ёрдамга чақиринг. Бу ҳам ишни осонлаштиради ҳамда оилани жипслаштиради. 

6 -босқич. Вақтни ўғирловчилар билан курашиш.

Вақни энг кўп ва билдирмасдан ўғирловчи бу – телевизор ва телефон. Вақтни исроф қилувчи бу жиҳозлар билан қатъий курашиш керак. Ташлаб юбориш имкони бўлмагани учун жуда бўлмаганда ўчириб қўйиш лозим. Бундан ташқари телефондаги узоқдан узоқ кераксиз суҳбатлардан, ижтимоий тармоқлар ва ҳамма учун ўзига хос бўлган вақт ўғирловчилардан халос бўлиш керак. Булардан зарур бўлган пайтда фойдаланиш лозим. Вақтимизни зое кетказувчиларга сарфлагунча, илм олишга, китоб мутолаа қилишга, Қуръон ўқишга сарфлашимиз дунё ва охиратимиз учун фойдалироқ. 

 7- босқич. Қувватни тиклаш.

Дам олиш жуда ҳам керак! Соғлигимизни тиклаш ва гўзаллигимизни сақлаб туриш учун зарурдир. Ёдда тутинг: яхши, тўлиқ уйқу (6-8 соат атрофида) – жисмоний ва ақлий соғлиққа катта фойда. Ҳафтанинг аксар қисмида тиниқиб ухлаб олишга ҳаракат қилинг.

Аллоҳ таоло бундай марҳамат қилади: «Агар сиз Аллоҳнинг неъматларини санайдиган бўлсангиз уларнинг адоғига ета олмайсиз». Вақт ҳам Аллоҳнинг неъматларидан биридир. Ҳар бир ўтган вақтнинг ҳам савол-жавоби бўлади. Шу туфайли вақтдан унумли фойдаланишни ўрганинг. Вақтнинг тўғри тақсимланиши ишлашга, тўгаракларга, уй юмушлария, ҳаттоки сайр қилиб, вақтни чоғ ўтказиша ҳам имкон беради.

Моҳира Зуфарова

 тайёрлади

Франциядан бир қанча имомлар терроризм хуружидан азият чеккан қатор Европа шаҳарлари, хусусан, Берлин, Брюссель, Тулуза ва Лондонда бўлиб ўтадиган “Мусулмонларнинг терроризмга қарши тинч намойиш юриши (марш)”да қатнашиш учун Берлин шаҳрига етиб келишди.

Мазкур ташаббус ташкилотчилари муқаддас Ислом динини ҳимоя қилиш учун кўпроқ амалий ҳаракат қилиш лозимлигини таъкидлашди. “Ислом дини тинчлик ва бағрикенгликка тарғиб этади, деб қуруқ даъво қилмасдан, балки амалимиз билан халқнинг ичига кириб боришимиз керак”, дейди ташкилотчилардан бири.

Берлинда имомлар Кайзер Вилгельм яқинидаги Крисмас бозорига ташриф буюришди. Ўтган йил декабр ойида бу жойда террорчи ҳайдовчи олти кишини юк машинада босиб ўлдириб, ўнлаб кишиларни жароҳатлаган эди. Марш давомида имомлар террордан жабрланганлар ҳаққига дуо қилиб, Ислом дини бошқа дин ва маданиятлар билан ҳамнафас яшай олишини таъкидлашди.

Алишер САТТАРОВ

Халқаро алоқалар бўлими ходими

2017 йил 5 октябрь куни Ўзбекистон мусулмонлари идорасида  БМТ Инсон ҳуқуқлари бўйича кенгашининг дин ва эътиқод эркинлиги масаласи бўйича махсус маърузачиси Аҳмад Шаҳид билан учрашув бўлиб ўтди. Меҳмонларни Ўзбекистон мусулмонлари идораси раиси, муфтий Усмонхон Алимов ҳазратлари қабул қилдилар.

Муфтий ҳазратлари делегация аъзоларига Ўзбекистон мусулмонлари идораси фаолияти, юртимизда фаолият юритаётган 2042 та масжид, 9 та ўрта-махсус ислом билим юрти, 2 та олий ўқув юрти ҳақида атрофлича маълумот бердилар. Шунингдек, учрашувда бугун юртимизда мўмин-мусулмонлар эмин-эркин ибодат қилишлари учун янада яхши шарт-шароитлар муҳайё этилгани, ҳар йили 13 мингдан зиёд юртдошларимиз муборак ҳаж ва умра сафарларига бориб келаётгани, жорий йилда ҳаж сафарига борувчилар сони оширилгани ҳақида алоҳида тўхталиб ўтилди.

Суҳбат давомида муҳтарам Президентимиз Шавкат Мирзиёевнинг БМТ Бош ассамблеясининг 72-сессиясида сўзлаган нутқи ҳамда билдирган таклифлари ҳақида ҳам алоҳида тўхталиб ўтилди.

Самимий руҳда кечган учрашув якунида БМТнинг махсус вакили Аҳмад Шаҳид Ўзбекистондаги турли дин вакиллари ўртасидаги тотувлик ва ҳамжиҳатлик дунёнинг ҳеч бир давлатида кузатилмаслигини эътироф этди.

Жаноб Аҳмад Шаҳид бошчилигидаги делегация аъзоларига Ўзбекистон мусулмонлари идорасининг эсдалик совғалари тақдим этилди. Ўз навбатида, Аҳмад Шаҳид муфтий ҳазратларига қабул учун алоҳида миннатдорчилик билдирди.

Ўзбекистон мусулмонлари идораси

Ахборот хизмати

Нурафшон юртимизда устоз ва мураббийлар байрами катта шодиёналар билан ўтган бўлса-да, унинг шукуҳи ҳали ҳам юрт бўйлаб кезиб юрибди.

Бугун Ўзбекистон мусулмонлари идорасида ҳам устоз ва мураббийларга бағишланган тантанали тадбир бўлиб ўтди.

Тадбирни Ўзбекистон мусулмонлари идораси раиси, муфтий Усмонхон Алимов кириш сўзи билан очиб, юртимизда устозу мураббийларга, олиму уламоларга юксак эҳтиром кўрсатилаётгани, Президентимизнинг БМТ Бош ассамблеяси минбарида Имом Бухорий номини катта эҳтиром билан тилга олганининг ўзиёқ олимларнинг ҳурмати нақадар буюклиги ифодаси эканига қисқача тўхталиб ўтдилар.

Буюк аждодларимизнинг илмий меросини, ибратли ҳаёт йўлларини теран тадқиқ этиб, уларнинг бой тафаккури сарчашмаларидан халқимизни баҳраманд этишга, ёш авлодни соф ислом ақидаси билан таништиришга, уларда ватанпарварлик фазилатини ривожлантиришга, халқимиз маънавияти юксалишига муносиб ҳисса қўшиб келаётган фидоий олим Убайдулло Уватов ва халқимизни мумтоз адабиётимиз вакиллари ижоди билан таништиришга салмоқли ҳисса қўшиб келаётган шоир ва мутаржим Мирзо Кенжабек Ўзбекистон мусулмонлари идораси томонидан Фахрий ёрлиқ ҳамда пул мукофоти билан тақдирланди.

Ўзбекистон мусулмонлари идорасининг яна бир фазилати борки, бу идорада меҳнат қилган ҳар бир инсонга ҳурмат-эътибор кўрсатилади.

Узоқ йиллар давомида Ўзбекистон мусулмонлари идораси уламоларига самимий ихлос ила беминнату беғараз хизмат қилиб, уларнинг олисини яқин, мушкулини осон қилишда ёрдамчи бўлаётган, демакки, муқаддас динимиз равнақига, илму маърифатнинг юксалишига муносиб ҳисса қўшиб келаётган фидойи ва жонкуяр ҳайдовчилар Ортиқбой Ҳилолиддинов, Муродҳожи Расулов, Саидаҳрорҳожи Сиддиқхўжаевларга ярим асрлик самарали меҳнатидан сўнг иззат-икром кўрсатилиб кузатилди. Уларга Ўзбекистон мусулмонлари идораси Уламолар кенгаши Ташаккурнома изҳор қилиб ҳамда пул мукофоти билан тақдирлаб савоби улуғ ишларида улкан муваффақиятлар тилаб қолди.

Дамин ЖУМАҚУЛ

Мўминлар нажот топдилар. Улар намозларида  ўзларини камтар тутувчидирлар. Улар беҳуда (сўз ва ишлар)дан юз ўгирувчидирлар. Улар закотни адо этувчидирлар. Улар авратларини (ҳаромдан) сақловчидирлар. Илло, ўз жуфти ҳалоллари ва қўл остидагилар (чўрилар) бундан мустаснодир. Бас, албатта, улар маломат қилинувчи эмаслар. Бас, кимки шундан ўзгани (ҳаром қилинган нарсаларни) истаса, бас, ана ўшалар ҳаддан ошувчидирлар. Улар (мўминлар) (одамларнинг берган) омонатларига ва (ўзаро боғлаган) аҳд-паймонларига риоя этувчидирлар. Улар намозларини асрагувчи (вақтида адо этувчи)дирлар. Айнан ўшалар меросхўрдирлар – Фирдавс (жаннати)га ворис бўлишиб, улар у ерда (жаннатда) мангу қолувчидирлар (Муъминун.1-11).

Умар ибн Хаттоб (розияллоҳу анҳу) айтдилар: “… Расулуллоҳ  (соллаллоҳу алайҳи ва саллам): “Менга ўнта оят нозил бўлди. Ким унга амал қилса жаннатга киради деб, Муъминун сурасининг “Мўминлар нажот топдилар” оятидан ўнинчи оятининг охиригача ўқидилар” (Имом Аҳмад).

Язид ибн Бабанус (розияллоҳу анҳу)дан ривоят қилинди: “Оиша (розияллоҳу анҳо)дан Расулуллоҳ (соллаллоҳу алайҳи ва саллам)нинг хулқлари ҳақида сўрадик. Оиша (розияллоҳу анҳу): Набий (соллаллоҳу алайҳи ва саллам)нинг хулқлари Қуръон эди деб, Муъминун сурасининг “Мўминлар нажот топдилар” оятидан “Улар намозларини асрагувчи (вақтида адо этувчи)дирлар” оятигача ўқиб, Расулуллоҳ (соллаллоҳу алайҳи ва саллам)нинг хулқи шундай”, дедилар (Имом Насоий).

“Мўминлар нажот топдилар”

Аллоҳ таоло мўминларнинг нажот топишини қуйидаги сифатларга боғлаб қўйди. Ким бу сифатларни ўзида жамласа зафар қучади деб ҳукм қилди.   

“Улар намозларида ўзларини камтар тутувчидирлар”

Муҳаммад ибн Сирин (раҳматуллоҳи алайҳ): “Набий (соллаллоҳу алайҳи ва саллам) Намоз ўқиётганда осмонга қарардилар. Аллоҳ таоло “Улар намозларида ўзларини камтар тутувчидирлар” оятини нозил қилди. Шундан кейин намозда Расулуллоҳ (соллаллоҳу алайҳи ва саллам) сажда қиладиган жойга қарайдиган бўлдилар”, деган.

Муфассирлар оятнинг “камтар тутувчи” қисмини турли хил тафсир қилганлар. Баъзи олимлар бу банданинг қалбидаги хавф ва қўрқинч деганлар. Бошқалари эса инсоннинг ташқи аъзоларининг ҳаракатлантирмаслик, бурмаслик ва сукунат билан туриш дейишган. Учинчи тоифа уламолар мазкур икки фикрни жамлаган. Хушу ва камтарлик қалб билан бир қаторда ташқи аъзоларнинг сукунати ила бўлади.

Хушу ва хавфнинг ўрни қалбдир. Қалб хавф қилса ташқи аъзоларнинг барчаси қўрқади. Чунки қалб аъзоларнинг подшосидир. Намозда хушу қилмаган кимсанинг намози бандани ёмон ва мункар ишлардан қайтармайди. Бу ҳақда Пайғамбаримиз Муҳаммад (соллаллҳу алайҳи ва саллам): “Кимнинг намози фаҳш ва мункар ишдан тўсмаса, бу ибодат Аллоҳ таолодан узоқликни зиёда қилади”, дедилар (Имом Тобориний).

Бишр Ҳофий (раҳматуллоҳи алайҳи): “Ким намозда хушу қилмаса, унинг намози бузилади”, деган. Имом Ҳасан (раҳматуллоҳи алайҳи): “Қалб ҳозир бўлмаган намознинг уқубати тез келади”, дейди.

Саҳл ибн Абдуллоҳ: “Қуръони каримдаги “Парвардигоридан қўрқадиган зотларнинг терилари (баданлари) титраб кетар…” оятини ҳужжат қилиб, инсон жисмидаги ҳар бир тола туки Аллоҳдан қўрқмагунча хушу қилувчи бўлмайди”, деган.

Намозда хушу ва камтарлик қиладиган банда Аллоҳ таолога итоат қилиб, ўзини паст олиб, қалбдан барча ўй фикрларни чиқариб, таъзим ила туради. Ташқи аъзолари хотиржам, сокин ва сажда қилинадиган жойга қараб туриши керак. Хушу қилиш учун банда қалбини фориғ этиб, бошқа нарсаларни қўйиб намоз билан банд бўлиб, уни устун кўриши лозим. Шунда инсон қалбда роҳат, кўзда қувонч билан ибодат лаззати ва ҳаловатини топади. 

“Улар беҳуда (сўз ва ишлар)дан юз ўгирувчидирлар”

Нафсга амал қилиши ва тийилиши машққатли бўлган ишлар жам бўлиши учун Аллоҳ таоло намозда хушу билан туриш сифатидан кейин, лағв-беҳуда нарсалардан юз ўгиришни келтирди.

Ояти кариманинг “беҳуда (сўз ва ишлар)дан” қисми ҳақида турли маълумотлар мавжуд. Ҳаром, макруҳ ва инсоннинг ҳожати бўлмаган мубоҳ нарсалар беҳуда амалдир. Бир фикрга кўра лағв ҳаром бўлган нарсадан иборат дейилса, бошқасида гап ва сўздаги маъсият беҳуда ишдир деб таъкидланган.

Муқаддас динимизда бекор қилиш буюрилган ишларнинг барчаси лағвдир. Пировардида, ҳаром нарсаларнинг ҳаммаси лағв бўлади. Лағв гоҳида куфр, гоҳида ёлғончилик бўлади. Бу ҳақда Аллоҳ таоло шундай марҳамат қилади:

“…сизлар бу Қуръонга қулоқ солмангиз ва (уни чалғитиш учун) жаврайверингиз!...” (Фуссилат,26).  

“У жойда беҳуда сўз эшитмаслар” (Ғошия,11).

“Улар у жойда беҳуда ва гуноҳ (сўз)ни эшитмаслар” (Воқиа,25).

“Улар закотни адо этувчидирлар”

Мазкур оятдаги “закот” калимаси гоҳида яхши, мақталган ишларнинг барчасига нисбатан ишлатилади. Гоҳида эса молнинг ҳақи сифатида вожиб бўлган амалга закот дейилади. Иккинчи фикр ҳақиқатга яқинроқдир. Чунки шариатда “закот” калимаси шу маънода ишлатилади.

Имом Замахшарий (раҳматуллоҳи алайҳи): “ “Закот” калимаси маънодош сўзлар туркумига киради. Нисобдан фақирга берилган миқдор “закот” сўзининг айни маъносидир. Муқаддас динимизда бажарилган яхши амаллар “закот” калимасининг кўчма маъносидир”, деган.

 “Улар авратларини (ҳаромдан) сақловчидирлар. Илло, ўз жуфти ҳалоллари ва қўл остидагилар (чўрилар) бундан мустаснодир. Бас, албатта, улар маломат қилинувчи эмаслар”

Авратларини ҳаромдан сақловчилар зино ва бесоқолбозлик каби Аллоҳ таоло қайтарган ишларни қилмайдилар. Улар Аллоҳ таоло ҳалол қилган жуфтларидан бошқаларга яқинликлашмайдилар. Комил мўмин мазкур икки ҳолдан бошқа барча ҳолларда авратларини ёпади.

“Бас, кимки шундан ўзгани (ҳаром қилинган нарсаларни) истаса, бас, ана ўшалар ҳаддан ошувчидирлар”

Бу ояти каримада никоҳидаги ва қўл остидаги аёллардан бошқасини истаса, ҳадга мустаҳиқ бўлиши баён қилинмоқда.

“Улар (мўминлар) (одамларнинг берган) омонатларига ва (ўзаро боғлаган) аҳд-паймонларига риоя этувчидирлар”

Омонат хиёнатнинг зиддидир. Қайтариб бериладиган вақтгача бошқа одамнинг молини сақлаш омонатдир. Шунингдек, омонатдорлик ибодатларда ҳам бўлади. Рўза ва жунуб одамнинг ғусл қилиши каби бутунлай махфий ибодатлар мавжуд. Комил мўмин бошқалари каби бу омонатларни ҳам сақлайди. Омонатга хиёнат қилиш ҳақда Пайғамбаримиз Муҳаммад (соллаллоҳу алайҳи ва саллам): “Одамлар хиёнатининг каттаси, намозни мукаммал қилмасликдир”, дедилар. Абдуллоҳ ибн Масъуд (розияллоҳу анҳу)дан ривоят қилинган бошқа ҳадисда: Набий (соллаллоҳу алайҳи ва саллам): “ Сизлар динда йўқатадиган нарсаларингиз биринчиси омонатдир. Йўқотган нарсаларингизни охиргиси намоздир”, дедилар (Имом Байҳақий). 

Келишув, ваъда ва назрлар аҳднинг бир кўринишидир. Аллоҳ таоло аҳдга вафо қилишга буюиб, булар нажот топиш омили эканини баён этди.

“Улар намозларини асрагувчи (вақтида адо этувчи)дирлар”

Аллоҳ таоло комил мўминнинг сифатларини намоз билан бошлади. Шунингдек намоз билан тугатди. Бу эса бошқа амаллардан намозни афзал эканига далолат қилади. 

Аллоҳ таоло юқоридаги оятда намозда хушу қилишга буюриб, яна “намозларини асрагувчи” деб зикр қилди. Чунки хушу ва намозни асраш бир-биридан фарқ қилади. Хушу намоз ўқиётган банданинг сифатидир. Намозни асраш эса вақтнинг кириши, таҳорат, қиём каби намознинг шарт ва рукнларини мукаммал қилишдир. Расулуллоҳ (соллаллоҳу алайҳи ва саллам)дан Аллоҳ таолога энг маҳбуб амал қайси экани ҳақида сўралганда. Набий (соллаллоҳу алайҳи ва саллам): “Ўз вақтида ўқилган намоз…” деб жавоб берганлар (Имом Бухорий). Аллоҳ таоло бу ишларни мукофотини қуйидагича баён этди.

“Айнан ўшалар меросхўрдирлар – Фирдавс (жаннати)га ворис бўлишиб, улар у ерда (жаннатда) мангу қолувчидирлар”    

Юқорида зикр қилинган ояти карималардаги сифатларга амал қилса, ўша банда меросхўрдир. Яъни, дўзах аҳлининг жаннатдаги манзилини мерос қилиб олади. Бу ҳақда Набий (соллаллоҳу алайҳи ва саллам): “Аллоҳ таоло ҳар бир инсонга жаннат ва дўзахда биттадан маскан тайин қилган. Мўминлар ўз масканларини олиб, кофирларнинг манзилларига меросхўр бўладилар. Кофирларга эса дўзахдаги манзиллари берилади”, деган.

Бошқа ҳадисда Расулуллоҳ (соллаллоҳу алайҳи ва саллам): “Сизлардан ҳар бир кишининг икки манзили бор. Битта манзил жаннатда, бошқаси дўзахда. Бир киши ўлиб, дўзахга тушса, унинг жаннатдаги манзилига жаннат аҳли меросхўр бўлади. Шунинг учун Аллоҳ таоло “Айнан ўшалар меросхўрдирлар” деган”, дедилар.

Пайғамбаримиз Муҳаммад (соллаллоҳу алайҳи ва саллам): “Аллоҳ таолодан жаннат сўрасангизлар, Фирдавсни сўранглар! Чунки Фирдавс жаннатнинг олийси ва ўртасидир. Унда жаннат анҳорлари оқади, ва унинг устида Раҳмоннинг арши бордир”, дедилар (Имом Бухорий).

Муҳаммад ибн Ҳиббон “Ҳадиснинг “жаннатнинг олийси” деган қисмидан жаннатнинг энг баланди Фирдавс экани тушунилади. Ҳадиснинг “жаннатнинг ўртаси” қисмидан жаннатларнинг жойлашиш жиҳатидан Фирдавс энг ўртасида экани ирода қилинган”, дейди.

Қуртибий, Розий ва Ибн Касир

тафсирларидан фойдаланилди.

Баҳриддин Жўрабек ўғли