Покистон Ислом Республикаси Бош вазири маслаҳатчиси Абдул Раззоқ Довуд бошчилигидаги делегация Ўзбекистонга ташриф буюрди. Ташриф доирасида покистонлик меҳмонлар кўҳна ва навқирон Самарқанд шаҳрида ҳам бўлишди. Ўзбекистон Республикаси Бош вазир ўринбосари, Туризмни ривожлантириш давлат қўмитаси раиси Азиз Абдуҳакимов Самарқанд шаҳрида Покистон делегацияси билан учрашув ўтказиб, икки томонлама ҳамкорлик алоқаларини янада кенгайтириш ҳамда Ўзбекистон ва Покистон ўртасидаги ўзаро манфаатли ҳамкорликни ривожлантириш истиқболлари юзасидан фикр алмашди.
Покистон делегацияси учун дастлаб Самарқанднинг инвестицион жозибадорлиги, туризм салоҳияти, тиббиёт ва фармацевтика йўналишидаги имкониятларига доир тақдимот ўтказилди.
Ўзаро музокаралар давомида авиақатновларни ривожлантириш, икки мамлакат ишбилармонлари ўртасидаги манфаатли ҳамкорликни кучайтириш, олий таълим муассасаларида ўзаро тажриба алмашинувларни ташкил этиш борасида сўз юритилди.
Меҳмонларга бугунги кунда Самарқанд давлат тиббиёт институтида таҳсил олаётган чет эллик талабалар, хусусан, 130 нафар покистонлик талаба учун яратилган шарт-шароитлар ҳақида маълумот берилди. Учрашув давомида тез кунда Покистон Ислом Республикасидан яна 120 нафар талаба ва 10 нафар профессор-ўқитувчи Самарқандга ташриф буюриши ҳам маълум қилинди. Бу эса икки мамлакат ўртасидаги алоқаларнинг янги босқичда изчил ривожланиб бораётганидан далолат беради.
Ташриф асносида меҳмонлар Имом Ал-Бухорийнинг ҳаёти, унинг ҳадис илмига қўшган буюк маънавий мероси билан яқиндан танишиш мақсадида улуғ муҳаддис қабрини зиёрат қилишди ҳамда халқаро илмий-тадқиқот марказида бўлишди. Покистонлик мехмонларга Ал-Бухорийнинг маънавий мероси ёш авлодни диний қадриятлар ва анъаналарга садоқат руҳида тарбиялашда дастур-ул-амал бўлаётгани ҳақида маълумот берилди.
Делегация вакиллари Покистонда ҳам Ўзбекистонга катта қизиқиш билан қаралиши, хусусан, буюк алломаларимиз номи билан боғлиқ муқаддас қадамжоларни зиёрат қилиш ҳар бир инсоннинг энг катта орзуларидан бири эканлигини таъкидлашди.
Покистонлик меҳмонлар икки томонлама алоқаларнинг мустаҳкамланиб бораётгани ҳақида сўз юритар экан, зиёрат туризмни ривожлантиришга доир биргаликдаги саъй-ҳаракатлар юксак самара беришини қайд этишди. Делегация азолари шуниндек Самарқанд шаҳрининг қатор диққатга сазовор масканларини ҳам томоша қилишди.

Ўзбекистон мусулмонлари идораси матбуот хизмати

Жорий йил 04 феврал куни билим юртида талабалар ва Наманган вилояти ҳокимининг ўринбосари Жамолиддин Алойдинов билан учрашув бўлиб ўтди. Учрашув очиқ мулоқот тарзида ўтказилди.

Ж.Алойдинов ўз сўзида кейинги пайтда юртимизда ёшларга бўлган эътиборнинг орттирилгани, уларни ҳар томонлама қўллаб қувватлаш борасида олиб борилаётган ишлар ҳамда долзарб вазифаларни алоҳида таъкидлади.

“Ёшлар билан учрашув” деб номланган мазкур тадбирда Ж.Алойдинов “Ёшларни қўллаб-қувватлаш ва аҳоли саломатлигини мустаҳкамлаш йили” давлат дастури бўйича ҳам фикр-мулоҳазалар юритиб, унинг мазмун моҳияти ва истиқболдаги самараси ҳақида тўхталиб ўтди.

Муҳтарам юртбошимизнинг ғамхўрликлари ва саъй-ҳаракатлари ила ёшларни илм-маърифатли, одоб-ахлоқли этиб тарбиялашга жуда катта эътибор қаратилмоқда. Ўз навбатида, ёшларда ғоявий таҳдидларни вақтида илғаб, уларга қарши иммунитетни кучайтириш масаласи ҳам тобора долзарб вазифа бўлиб қолмоқда.

Албатта, бўлажак имом-хатиблар бугунги кун билан ҳамнафас бўлиши, Ислом дини таълимотиларини тараннум этишга жидду жаҳд қилиши, юртимизда ва жаҳонда рўй бераётган воқеа-ҳодисалардан хабардор ҳолда доимо ҳушёр ва огоҳ бўлиши лозим.

Вилоят ҳокимининг ўринбосари Жамолиддин Алойдинов билим юртида талабалар учун яратилган шароитлар, билим бериш жараёнлари билан танишди. 2020-2021 ўқув йилида билим юртига талабаларни қабул қилиш квоталари ортирилиб, 42 нафар талаба ўқишга қабул қилингани диний таълимда олиб борилаётган улкан ислоҳотлар нишонасидан эканини таъкидлади. Ёшлар билан учрашувда талабаларнинг қизиқиши, орзу-истаклари, келгусидаги мақсадлари ўрганилди.

Зиёрат туризми, бадиий-илмий ва диний китоблар билан ушбу билим юрти кутубхона фондини бойитиш ҳамда  араб тилини ўрганишда хорижлик ўқитувчиларни жалб қилиш масаласи ўртага ташланди.

Шунингдек, бугунги кунда диний соҳа ходимлари олдида турган муҳим вазифалар, хусусан, уларнинг ўз устиларида мунтазам ишлаши  ва жахолатга  қарши маърифат  билан муносиб курашиш, бунинг учун эса замонавий билим олиш, турли йўналишларда истеъдодини намоён этиши, жамиятда муносиб ўрнини топиш кераклиги таъкидланди.

Бугун ҳамма соҳада юртимиз байроғини баланд кўтараётган ёшлар кўплаб учрайди. Худди шундай,  диний соҳада ҳам ёшлар бухорийлар, термизийлар, насафийлар авлоди эканини амалда исботлаш вақти келганлиги таъкидлаб, бу борада мамлакатимизда бир қанча ижобий ишлар амалга оширилиб келаётгани, диний таълим соҳаси тубдан ислоҳ қилиниб, янги ўқув даргоҳлари очилаётгани ҳақида тўхталиб ўтди.

Дўстона ва очиқ мулоқот тарзида кечган йиғилишда талаба ёшлар ўзларини қизиқтирган кўплаб саволларга атрофлича жавоб олдилар.

Бундан ташқари талабалар ҳукуматимиз томонидан кўрсатилаётган эътибор ва ғамхўрликларга жавоб ўлароқ билимларини янада ошириб, ёшлар онгига раҳна солиши мумкин бўлган ҳар қандай пуч ғояларга қарши ўз ўрнида жавоб берадиган малакали кадрлар бўлиб етишишга ваъда бердилар.

Учрашув якунида 2020-2021 ўқув йилида турли йўналишлар бўйича юқори кўрсаткичга эришган бир қатор талабалар билим юртининг мақтов ёрлиғи ва эсдалик совғалари билан тақдирландилар.

Ташкил этилган очиқ мулоқот ва самимий суҳбатдан иштирокчилар ўзларига кўплаб ижобий таассуротлар олдилар. 

Учрашув самимий, сиёсий ҳамда кўтаринки руҳда ўтди.

Абдулносир Бобамирзаев

“Ҳидоя” ўрта махсус ислом

билим юрти матбуот котиби

Аёл киши биринчи марта Британия мусулмонлар кенгаши бош котиби этиб сайланди.
29 яшар Глазго шаҳридаги нотижорат фаолияти бўйича маслаҳатчи Зара Муҳаммад якшанба кунги сайловлардан сўнг Британиянинг асосий мусулмон ташкилотига бош котиби этиб тайинланди. The Guardian маълумотларига кўра, Заранинг рақиби имом ва ўқитувчи Ажмал Масрур бўлган.
"Бош котиб лавозимига биринчи аёл сифатида сайланиш – бу шараф ва умид қиламанки, у кўпроқ аёллар ва ёшларни етакчилик ролларини ўзларига олишга илҳомлантиради", – дейди Зара.
"Мен жамоатимиздаги анъанавий раҳбардан жуда фарқ қиламан".
Мусулмон бўлмиш Лондон мэри Содиқ Хон ёш аёлни сайлангани билан табриклаб, воқеани "ажойиб янгилик"деб атади.

Ўзбекистон мусулмонлари идораси матбуот хизмати

«Ислом тараққиёт банки» гуруҳи таркибига кирувчи «Хусусий тармоқни ривожлантириш Ислом корпорацияси» (ICD) Ўзбекистоннинг бир неча тижорат банкларида Ислом молия маҳсулотлари ва хизматлари тақдим этувчи дарчаларни («Ислом дарчалари») очиш юзасидан кенг кўламли ишлар олиб бормоқда.

Ушбу дарчалар фаолиятини йўлга қўйиш 2021 йилнинг иккинчи ярмида амалга оширилиши режалаштирилган. Ислом дарчалари ўз фаолиятини бошлаганда мамлакатда фаолият юритувчи тадбиркорлар ва жисмоний шахсларга қандай молиявий хизматлар таклиф қилинади? Ислом дарчаларининг банклар ва уларнинг мижозлари учун қандай фойдали томонлари бор? Айнан мана шу саволларга қуйида жавоб беришга ҳаракат қиламиз.

Ислом банкчилиги ва анъанавий банкчилик

Ислом дарчалари фаолиятини тушуниш учун биринчи навбатда ислом банкчилигини анъанавий банкчиликдан қандай фарқлари борлиги ҳамда таклиф қилинаётган хизматлар ва маҳсулотлар турларини билиб олиш мақсадга мувофиқ.

Умуман олганда, Ислом молияси қарз бериш ёки молиялаштириш ишларида айнан шариат тамойиллари ва қоидаларига асосланган жараёнларни қамраб олиши ҳамда Ислом молия тамойилларига мос бўлган битимлар тузади. Шу билан, Ислом молияси анъанавий молиялаштириш ёки қарз беришдан фарқ қилади. Масалан, гўшт маҳсулотини олайлик, ҳайвон ёки парранданинг ислом дини талабларига риоя қилган ҳолда сўйилиши уни (яъни гўштни) ҳалол гўшт сифатида талқин қилинишига сабаб бўлади. Худди шу каби, молиялаштириш ёки қарз беришда, ёки бошқача айтганда, тарафларнинг молиявий муносабатларга киришишида ислом дини талабларига амал қилиниши молиявий маҳсулот ва хизматларни ҳалол/шаръий деб эътироф этилишига сабаб бўлади.

Қуйидаги сурат эса, айнан Ислом банкчилигининг анъанавий банкчиликдан қайси жиҳатлари билан фарқланишини бизга кўрсатади:

Юқорида келтирилган суратдан кўриниб турганидек, Ислом банкчилигида маблағларни жалб қилиш шариат тамойиллари асосида шерикчилик, қарз ёки сақлаб бериш (омонат) шартномалари асосида амалга оширилади. Анъанавий банкчиликда эса, кафолатланган фоиз эвазига маблағлар жалб қилинади.

Ислом банкингида жалб қилинган маблағларнинг ишлатилиши ҳам анъанавий банкчиликдан моҳиятан фарқ қилади. Маблағлар Ислом молияси тамойилларига биноан, сотиш, ижара/лизингга бериш ёки шерикчилик асосида ёхуд молиялаштириш/инвестиция шартномалари асосида амалга оширилиши мумкин.

Ислом дарчаси маҳсулот ва хизматлари

Юқорида келтирилган маълумотлар асосида Ислом дарчаси хизматлари ва маҳсулотларини (анъанавий банк хизматлари ва маҳсулотларига солиштирган ҳолда) қуйидагича тушунишимиз мумкин бўлади:

Юқоридаги ислом дарчаси томонидан кўзда тутилган молиявий хизматлар ва маҳсулотларни ҳозирда мавжуд анъанавий банк хизматлари ва маҳсулотларига муқобил эканлиги, шу билан бирга анъанавий банкчиликка нисбатан ҳатто мослашувчан эканлигини кўришимиз мумкин. Масалан, юридик шахсларга мўлжалланган асосий воситаларни молиялаштиришни оладиган бўлсак, ушбу турдаги молиялаштириш ислом дарчаси орқали бир неча усул билан (шартнома турига боғлиқ), мижознинг молиявий ҳолати, бизнес режаси ва фаолият туридан келиб чиққан ҳолда амалга оширилиши мумкин.

Яна бир мисол: ҳозирги вақтда юртимизда уй-жойга бўлган юқори талабни қондиришга қаратилган ипотека кредитларига муқобил сифатида ислом дарчалари бир неча усул билан уй-жой сотиб олишни молиялаштириши мумкин. Албатта, бу мамлакатимиздаги уй-жойни молиялаштириш билан боғлик муаммоларнинг яна бир ечими сифатида кўрилиши керак.

Ислом дарчалари ҳам жисмоний ва юридик шахслардан, ҳамда турли сармоядорлардан (жумладан хорижий) молиявий маблағлар жалб қилиш орқали фаолият юритади. Бу маблағлар анъанавий банкчиликда бўлгани каби талаб қилиб олингунча ёки муддатли омонат (депозит) шаклида жалб қилиниши мумкин. Қуйидаги чизмада айнан муддатли омонатларнинг ишлаш механизми ислом банкчилигида, жумладан ислом дарчаларида қандай ташкил қилинишини кўришимиз мумкин:

Ислом банклари муддатли жалб қилинган маблағларни асосан юқоридаги расмда тасвирланган механизм асосида молиялаштиришга йўналтиради ва лойиҳадан олинган фойдани муддатли депозит эгалари ёки сармоядорлар ўртасида уларнинг улушига мос равишда мутаносиб тақсимлайди. Бу механизм мураккаб банк дастурий таъминоти ёрдамида амалга оширилиб, ушбу дастурий таъминот депозит эгаларининг маблағларини тўғри, оқилона, ислом молияси тамойиллари асосида фаолият юритувчи лойиҳага ишлатилиши ва олинган даромадларни аниқлик билан омонат эгалари ёки сармоядорлар ўртасида уларнинг улушига мос равишда тақсимланишини таъминлайди.

Шуни таъкидлаб ўтиш ҳам лозимки, ҳозирги кунда анъанавий халқаро молия ташкилотлари ҳам ислом банк тизимини мамлакатлар иқтисодиётида муҳим аҳамият касб этиши мумкинлигини тан олмоқда ва ушбу тизимни татбиқ этишни бошлади.

Ислом дарчаларининг фойдалари

Ислом дарчаси ушбу дарчани очишни режалаштирган тижорат банклари учун қуйидаги фойдаларга эга:

• Ички ва ташқи манбалардан молия маблағлари жалб қилиш ҳисобидан банкларда қўшимча молиявий маблағлар пайдо бўлади (яъни, ликвидлилик ошади);

• Банклар ўз активлари ва мажбуриятларини диверсификация қилишга эришади;

• Банклар ўзларида мавжуд анъанавий хизматларга қўшимча равишда ислом молия хизматларини ҳам таклиф этишади ва шу орқали ўз мижозларининг эҳтиёжларини янада тўлиқроқ қондиришади;

• Ислом дарчаси фаолияти натижасида келган даромад банкларнинг умумий даромади ошишига олиб келади;

• Ҳозирги вақтда анъанавий банк хизматлари ва маҳсулотларидан фойдаланмаётган мижозлар сони ислом дарчалари маҳсулот ва хизматларидан фойдаланишига эришилади, бу эса банкнинг умумий мижозлари сонининг сезиларли ўсишига олиб келади.

Ислом дарчаларининг бизнес, жисмоний шахслар ва мамлакат иқтисодиёти ривожланишига қўшиши мумкин бўлган ҳиссаси:

• Жисмоний ва юридик шахслар ҳамда хусусий тармоқ вакиллари ихтиёрида бўлган бўш пул маблағларининг мамлакат иқтисодиётидаги иштирокини ошириш;

• Мамлакатда капитал бозорни ривожлантириш ва диверсификациялаш;

• Лойиҳаларни молиялаштириш орқали кўплаб янги иш ўринлари яратиш;

• Камбағалликка қарши курашиш давлат дастурини амалга оширишга ҳисса қўшиш;

• Аҳолининг молиявий саводхонлиги ва иқтисодий фаоллигини ошириш;

• Жисмоний ва юридик шахсларнинг молиявий хизматларга бўлган эҳтиёжларини қондиришда муқобил хизмат турларини таклиф этиш;

• Банк тизимида рақобатни кучайтириш орқали банклар хизматлари турлари ва сифатини ошириш;

• Ислом молияси хизматларини татбиқ қилиш орқали мамлакатдаги хусусий тармоқ вакилларининг ишлаб чиқариш ва экспорт салоҳиятини ошириш.

Бир сўз билан айтганда, ислом молияси хизматлари мамлакатимиз тараққиётига жуда катта ҳисса қўшиши мумкин.

Ислом дарчасининг ташкил қилиниши

Ислом дарчаси кўп ҳолларда мамлакатларда ислом молия тизими ёки ислом молияси бўйича қонунчилик мавжуд бўлмаганда ташкил этилади. Чунки, Ислом дарчаси маълум мамлакатнинг мавжуд қонунлари ва хуқуқий базаси асосида чегараланган миқдордаги хизматлар ва маҳсулотларни анъанавий банкнинг таркибий бўлинмасининг маҳсулоти сифатида таклиф этади. Тўлақонли ислом банкчилиги хизматлари ва маҳсулотлари эса, одатда ўша мамлакатда тегишли қонунлар ишлаб чиқилганидан кейин тақдим этилади. Шу сабабли, кўпинча ислом дарчалари ташкил қилишдан қуйидаги мақсадлар кўзланади:

1) Мамлакатда ислом молия хизматларига талаб даражасини ўрганиш;

2) Ортиқча харажатларсиз банклардаги мавжуд инфратузилма (бинолар, ходимлар ва ҳоказо) асосида ислом молия хизматларини таклиф қилиш;

3) Ташкил этилган ислом дарчалари фаолиятини ўрганиш ва чуқур таҳлил қилиш орқали, мамлакатда ислом молияси ва банкчилигига оид қонун ишлаб чиқилиши юзасидан амалий таклифлар бериш;

4) Аҳоли ва хусусий тармоқ вакилларининг молиявий саводхонлигини ошириш орқали уларнинг мамлакат иқтисодиётидаги иштирокини ошириш;

5) Ислом дарчаси фаолияти натижаси таҳлили асосида банкларнинг келажакдаги ривожланиш стратегияларини ишлаб чиқиш.

Ҳозирги вақтда дунё миқёсида 80дан ортиқ мамлакатда 1,400га яқин ислом молия муассасалари мавжуд бўлиб, Халқаро Валюта Жамғармаси маълумотига кўра, сўнгги 10 йил ичида банк тизимида ислом молия муассасаларининг муҳим ўрни борлигини кўрсатиб берди. Эътиборлиси, Ислом молия муассасалари нафақат мусулмон ўлкаларда, балки Европа давлатларида, Канада, Филиппин ва Сингапур каби мусулмонлар ҳамжамияти озчиликни ташкил қиладиган мамлакатларда ҳам мавжуд.

Хулоса ўрнида шуни айтиш мумкинки, мамлакатимизда шу йилнинг иккинчи ярмида очилиши режалаштирилаётган Ислом дарчалари банк тизимининг ривожланиши, молиявий хизматлар сифатининг ошиши, хусусий тармоқ вакиллари салоҳиятининг ўсиши, аҳоли турмуш даражасининг яхшиланиши ҳамда мамлакат иқтисодиёти ривожига ҳисса қўшиши нуқтаи назаридан муҳим аҳамиятга эга.

Музаффар Низомиддинов

Хусусий тармоқни ривожлантириш бўйича Ислом корпорацияси (ICD) етакчи мутахассиси, МДҲ давлатлари бўйича лойиҳа менежери