Муҳандислик факультетига ўқишга кирдим. Бошида ўзим қизиққан соҳа менга бироз қийинлик қила бошлади. Лекин шунга қарамай қўлимдан келганича ҳаракат қилдим. Ўқув йили ҳам охирлаб, имтиҳонлар бошланди. Биринчи имтиҳондан ўта олмадим. Лекин яна бир имкониятим бор эди. Қайта имтиҳон топширишга тайёргарлик кўра бошладим. Ота-онамга биринчи имтиҳон натижаларини билдирмадим. Очиғи, айтишга қўрқдим. Чунки улардан яхшигина дашном эшитишим турган гап эди.

Иккинчи имтиҳон ҳам ўтди. Лекин бу имтиҳонда фавқулодда ўта қийин саволлар тушди. Билмадим, балки ўзим яхши тайёргарлик кўра олмагандирман. Хуллас, қайта топшириш натижалари ҳам кўзни қувонтирмади. Имтиҳондан ўта олмаганингиздан кейин табиийки, ўқишдан четлатиласиз. Ўқишдан четлатилиш бу ўқишдан ҳайдалиш демакдир! Буни энди ота-онамга қандай айтаман деб роса ўйландим. Хаёлимга ҳар хил ёмон фикрлар келиб, ўзимни бирор нима қилсамми деб ҳам ўйладим. Лекин дарҳол ўзимга келиб, шайтоннинг васвасасига чап бердим. Ахир ота-онам мени шунча йил боқиб катта қилиб, не умидларда ўстириб, энди кўзларини қувонтирадиган пайтимда доғимни кўриб ўтиришса-я! Йўқ, асло ундай иродасизлик қилмайман. Шартта бораман-да бўлган ишларни очиқ-ойдин айтаман. Улар менинг энг яқин инсонларим. Мени ҳаммадан кўра яхшироқ тушунишади. Шундай ўйлар оғушида қишлоққа йўл олдим.

Уйга кирар эканман, мени зиёратга келди деб ўйлаб кутиб ўтирган ота-онамга шумхабарни қандай етказишни билмасдим. Энди гап бошлайман десам бўғзимга нимадир тиқилиб қолар, гапиришга қийналардим. Охири бўлмади, нима бўлса, бўлар дедим-да, ичимдаги дардимнинг ҳаммасини тўкиб солдим.

Гапиришга гапирдим-у, ҳаяжондан ичим қизий бошлади. Хонадаги сукунат қулоқни ёриб юборгудек бўлса ҳам, негадир қулоғимга бошимда синадиган таёқнинг қарсиллаши, ҳали айтилмаган сўкишлар эшитилаётгандек бўлди. Онам бошларини қуйи солган кўйи қимирламай ўтирибдилар. Уларнинг одатларини биламан: отамнинг ҳузурларида худди подшоҳ олдидаги вазир каби сукут сақлаб турадилар, ўрни бўлса, гапирадилар. Онамдан хавотирим йўқ, улар менга ҳар нима бўлганда ҳам меҳрибончилик қиладилар. Ҳамма хавотирим отамдан. Ҳар ҳолда оталар қаттиққўл бўлишади.

Отамнинг юзларига эгилган бошимни зўрға кўтариб бир-бир қараб қўяман. У киши бирор оғиз сўз демасдан узоқ ўйландилар. Чойдан бўшаган пиёлани худди нақшлари қандай чизилганини ўрганаётгандек ҳали у ёғиги, ҳали бу ёғини ағдариб-тўнтариб кўрардилар. Жазони олишдан кўра уни кутиш кишига азоб берар экан. Ниҳоят отам томоқларини бир қириб олдилар. Бошларини кўтариб менга қарадилар-да: “Ўғлим, сен эркак кишисан, бу ҳолатни ўзинг тўғрилай оласан!” дедилар. Бўлди, бошқа бирор сўз демадилар. Шу топда боядан бери пешонамдан оқиб турган терни, унинг совуқлигини ҳис қила бошладим. Елкамдан тоғ ағдарилгандек ўзим ҳам ўтирган жойимда ерга йиқилай дедим. Очиғини айтганда, мен бундан бошқача бўлишини кутгандим.

Хонамга кириб нарсаларимни жойлар эканман, отамнинг вазмин оҳангда айтган гаплари қулоғим остида қайта-қайта акс-садо бераётгандек бўлаверди. “Ўғлим, сен эркак кишисан, бу ҳолатни ўзинг тўғрилай оласан”.

Ёз фасли мен учун оғир ўтди. Бутун ёз бўйи отамнинг шу бир оғиз сўзлари хаёлимдан кетмади. Қаерда бўлсам ҳам, нима иш билан машғул бўлсам ҳам, бу гаплари хаёлимдан кетмасди. Чунки бу тушунган одам учун минг марта сўккандан кўра оғир гап эди-да!

Янги ўқув йили учун қабул кунлари бошланди. Яхши ниятлар билан аниқ фанлар факультетининг физика қисмига ҳужжат топширдим. Аллоҳнинг фазли ила имтиҳонлардан қониқарли баҳо олиб ўқишга қабул қилиндим.

Ўқув йилининг илк кунларида ота-онамдан дуо олиб шаҳарга отландим. Билим юртида ўтказган ҳар бир кунимда орқамда менинг муваффақиятимга интизор ота-онам, халқим, қолаверса, ўз билимим ва малакам билан мусулмонларга хизмат қилиш мақсади доимо диққат марказимда бўлди.

Аллоҳни баракаси ила бу сафарги илм таҳсилида кўплаб ютуқларга эришдим. Ҳаттоки, битирув имтиҳонларидан юқори баҳолар олиб имтиёзли шаҳодатнома (диплом) олишга муваффақ бўлдим.

Ундан кейин ўқишни тўхтатиб қўймадим. Ўз соҳамда аввал магистрлик, кейин эса докторлик даражаларига эришдим. Албатта, буларнинг бари Аллоҳнинг фазли ва ота-онам дуолари шарофатидан ўзга нарса эмас эди.

Бир куни институт эълонлар тахтасида ўзим ҳайдалган муҳандислик факультетига устоз қидирилаётганига кўзим тушди. Эълонни кўрдим-у бир неча йил илгари бўлиб ўтган воқеалар зеҳнимда гавдалана бошлади. Ўқишдаги қийинчиликлар, муваффақиятсиз имтиҳонлар ва албатта, отамнинг ўша гаплари...

Ўйлаб-ўйлаб устозларимнинг маслаҳат ва тавсиялари билан ўша факультет сўровига жавобан ариза ёздим. Аризамни ижобий қабул қилиб мени муҳандислик факультети физика ўқитувчиси қилиб ишга олишди.

Институтдаги фаолиятим давомида раҳбарият тарафидан катта ўқитувчи лавозимига лойиқ кўрилдим. Институтдаги хонамга савол сўраб кирган талабалардан ташқари, турли юмушларда кўплаб инсонлар ташриф буюришарди. Уларнинг кўзлари хонам эшигидаги “Қувилган еримда иззат топдим” деган ёзувга тушарди.

Ҳа, мен шу ёзувни эшигимга ёздириб қўйгандим. Бу билан ҳар куни ишга келганимда, ҳар сафар хонамга кирганимда Аллоҳнинг неъматларини ёдга олишни мақсад қилгандим. Эшигимдаги ёзув ҳақида сўраган ҳар бир кишига эринмасдан бошимдан ўтган ишларни, отамнинг оқилона тарбия услублари ва Аллоҳнинг фазли ҳақида айтиб, суҳбатдошларим ичида умидсизликка тушиб қолганлари бўлса, уларнинг сўниб қолган умид учқунларини алангалатишга ҳаракат қилардим.

Дарҳақиқат, ушбу ёзув аслида ким бўлганимни, Аллоҳнинг фазли ва отамнинг меҳри сабаб шу даражаларга эришганимни доимо ёдда сақлашимга сабаб бўлди.

Доктор Абдуллоҳ Муҳаммад Абдулмуътининг

“Фарзанд тарбиясида 700 та сабоқ” китобидан

Ғиёсиддин Ҳабибуллоҳ, Камронбек Ислом таржимаси.

Намозхон қиём ҳолатида қиблага юзланган, қадди тик, қўллари икки ёнга туширилган, иккала оёқларининг ораси тўрт бармоқ кенглигида очилган бўлади.

Намозда қиёмда турганда оёқлар ораси қандай ҳолатда туриши ҳақида Абдурраҳмон ал-Жузайрий раҳимаҳуллоҳ “ал-Фиқҳ ъала-л-мазоҳиб ал-арбаъа” асарида қуйидагиларни ёзган: “Қиём ҳолатида икки оёқни очиш миқдори жуда яқин ҳам, жуда узоқ ҳам бўлмаслиги керак. Фақат семизлик, тўлалик, барвасталик ва шунга ўхшаш узр билан бўлса, жоиз. Мазҳабларда унинг миқдори борасида ихтилофлар

Ҳанафийлар икки оёқ орасини тўрт бармоқ миқдори очиш деб белгилаганлар. Ундан ортиқ ёки кам бўлса, макруҳ бўлади.

Шофеъийлар эса бир қарич деб белгилаганлар. Улар ораси бундан қисқа ёки ортиқ очилса, макруҳ бўлади. Худди бу бир оёқ олдинроқда, бириси орқароқда тургандек макруҳ бўлади.

Моликийлар икки оёқ орасини очишни суннат эмас, балки мандуб бўлади, дейдилар. Улар фикрича, икки оёқ ораси бир-бирига теккизилган ёки жуда очилган ҳолатда эмас, балки урфда ёмон кўрилмайдиган ҳолатдаги ўртача очилиши керак.

Ҳанбалийларнинг фикрлари ҳам моликийлар сингаридир, фақат улар мандуб ёки суннат деб белгилаган эмаслар" (Абдурраҳмон ал-Жузайрий. ал-Фиқҳ ъала-л-мазоҳиб ал-арбаъа. Ж. 1. – Б. 202).

Бу масала бўйича доктор Ваҳба Зуҳайлий "Ал Фиқҳул Исламийю ва адиллатуҳу" (Ислом фиқҳи ва унинг далиллари) номли китобида (Ж. 1. – Б. 695) қуйидагиларни ёзади:

Ҳанафийлар айтадилар: “Қиёмда икки оёқ орасини тўрт энлик миқдорича очиб туриш суннатдир. Чунки бу хушуъга яқинроқдир”.

Шофеъийлар айтадилар: “Икки оёқ ораси бир қарич миқдорида очилади”.

Моликий ва ҳанбалийлар айтадилар: “Икки оёқнинг орасини очиш мандубдир. Ўртача ҳолатда бўлсин. Иккисини бир-бирига қўшиб олмасин ёки жуда кенгайтириб, урфда нохуш саналадиган бўлмасин”.

Демак, тўрт мазҳабнинг фиқҳий қарашларига кўра намозда қиёмда турганда икки оёқ ораси жуда катта очилган бўлмаслиги, урфда ва одамлар назарида ғайритабиий кўринмаслиги даркор. Шунинг учун ҳам, намозларда икки оёқларини кериб, кенг очиб туриш ҳолати намоз борасидаги диний анъанага тўғри келмагани боис эриш туюлади.

 “Суннатга мувофиқ намоз ўқинг” китобидан олинди.

Бисмиллаҳир Роҳманир Роҳийм

Алҳамдулиллаҳи Роббил аъламийн. Вас-солату вас-саламу аъла ашрафил мурсалийн ва аъла алиҳи ва асҳабиҳи ажмаъийн.

Абдуллоҳ ибн Масъуд розияллоҳу анҳу қиш фасли кириб келса: “Марҳабо, хуш келибсан қиш. Бу фаслда барака тушади. Кечалари ибодат учун узун, кундузлари эса рўза учун қисқа бўлади”, деб айтардилар.

Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам: “Қиш мўминнинг баҳоридир. Кундузи қисқа, унда рўза тутади. Кечаси узоқ, унда қоим бўлади”, деганлар (Имом Байҳақий ривояти).

Мўмин банда қанча кўп яхшилик қилса, тоат-ибодатда бардавом бўлса унинг руҳи шунча куч-қувватга тўлади, дили яшнаб, қалби роҳатланади. Аллоҳ таоло: “Огоҳ бўлингизким, Аллоҳни зикр қилиш билан қалблар ором олур” (Раъд сураси, 28-оят) деб марҳамат қилган.

Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам: “Эй Билол, намоз билан бизни роҳатлантир” деб айтардилар (Абу Довуд, Имом Аҳмад ривояти).

Ибн Ражаб раҳимаҳуллоҳ айтадилар: “Қиш мўминнинг баҳоридир. Чунки бу ойда мўмин банда тоат боғларида роҳатланади, ибодат майдонларида сайр қилади ва қалби осон қилиб қўйилган амаллар билан ҳаловат топади”.

Қиш – кўпроқ рўза тутиш учун энг қулай фурсат. Чунки бу ойда рўза тутувчи қуёшнинг жазирама иссиғидан қийналмайди, ёз кунларидек чанқамайди. Қолаверса, совуқ ҳаво ташналикнинг олдини олади, кундузи қисқа бўлгани учун бир зумда ифторлик вақти келиб қолади. Шунинг учун Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам: “Қиш кунидаги рўза қийинчиликсиз топиладиган ғанимат (ўлжа)дир”, деганлар (Имом Термизий ривояти).

Аслида бирор ўлжани қўлга киритиш учун меҳнат қилиш, тер тўкиш талаб этилади. Аммо қишда кўплаб ўлжа (ажр-мукофот)ларни, охиратга захира бўладиган солиҳ амалларни қийинчилик ва машаққатларсиз қўлга киритиш мумкин. Айниқса, қазо рўзаларни тутиб олишга, фарзандларни рўза тутишга ўргатишга, энг муҳими – Аллоҳ таолога яқин банда бўлишга энг қулай фурсатдир.

Ҳазрат Умар ибн Хаттоб розияллоҳу анҳу: “Қиш обиднинг ғаниматидир!” деганлар (Абу Нуъайм. “Ҳилятул авлиё”).

Убайд ибн Умайр раҳимаҳуллоҳ: “Эй Қуръон аҳли! Ибодат қилишингиз учун тун узайди, кундузи эса рўза тутишингиз учун қисқарди. Бу фурсатларни ғанимат билинг!” деб айтардилар.

Қиш – кечалари ибодат билан бедор бўлиш учун ғанимат фурсат. Кечалари узун бўлгани учун кечаси ухлаб туриб, бемалол уйғониб таҳажжуд намозини ўқиш мумкин. Бугунги кунда масжидларда хуфтон намози 18:40да ўқилаётган бўлса, бомдод намози эса 06:40да адо этилмоқда. Демак, хуфтон намозидан сўнг кейинги ибодатгача 12 соат вақт бор.

Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам: “Фарз намоздан кейинги энг афзал намоз тунги намоздир”, деганлар (Имом Муслим ривояти).

Иордания кардиология илмий-тадқиқот маркази тиббиёт олимлари узлуксиз узоқ вақт ухлаш инсон саломатлиги, юрак-қон томирлари учун зарарлигини, хусусан, қон қуюқлашиши, инфаркт, миокард касалликларига олиб келишини аниқладилар. Кардиолог олимлар юрак, юрак-қон томирлари касалликларини олдини олишда кечанинг тонгга яқин қисмида уйғониб, ўқилган намоз энг самарали усул эканини таъкидлайдилар.

Ҳасан Басрий раҳматуллоҳи алайҳ: “Фаришталар қиш келганда мўмин банданинг туни узун бўлиб қоим бўлиши ва кундузи қисқа бўлиб рўза тутишидан хурсанд бўлиб шодланишар экан”, деганлар (Абу Хотим. “Зуҳд”. 26/1).

Аллоҳ таоло бу ойдан унумли фойдаланиб, охиратимиз учун кўпроқ захира тўплашимизга тавфиқ ато этсин!

Даврон НУРМУҲАММАД

Алпинистликка қизиқадиган бир киши дунёнинг энг баланд ва энг хатарли тоғ чўққисига чиқиш орзусида эканини эълон қилибди. Узоқ йиллик тайёргарликдан сўнг машҳурлик чўққисига эришиш мақсадида ушбу таваккалга бир ўзи қўл урибди.

Орзусини омалга оширишда керак бўладиган ҳамма нарсани олиб тузган реъжаси бўйича йўлга отланибди.

Тоғ чўққиси сари кетаётганда бирдан атрофини зимистон ўраб олибди. У анчагина йўлни босиб ўтган эди. Қаршисида йўлни давом эттиришдан бошқа имкон қолмади. Бу зулмат унга қандай "совғалар" тайёрлаб қўйганини билмас эди.

Шу вақт тўсатдан мувозанатни йўқотиб, тоғнинг чўққисидан қулаб тушди. Мақсад қилган чўққисига етишга озгина қолган эди!

Қулаётганда арқонни ушлаб, унга осилиб қолди. Арқоннинг илгаги тоғдаги бир тошга боғланган эди.

Алпинист ўзини ҳаво тебраниб тургандек, қадами остида ҳаводан бошқа ҳеч нарса йўқдек ҳис қилди. Қонга бурканган қўллари арқонни аранг ушлаб турарди. Бу зимистон ва қаҳратонда у чуқур-чуқур нафас олар, юраги шиддат билан уриб турарди. Жароҳатланган қўли билан ҳамон арқонни ушлаб турарди.

У нима қиларини билмай, нажотдан умидини узгач бор овози билан: "Худойим, Худойим! Мени қутқар, мени қутқар" деб жар солди. Лекин овозининг акс-садосини эшитди холос.

Шу вақт бироз чўнган жимжитлини бузиб номаълум бир овоз келди:

- Нима қилишимни истайсан?

- Ё Робб, мени қутқар!

- Сени қутқаришга қодирлигимга ҳақиқатан ҳам ишонасанми?

- Худойим, тўлалигича ишонаман, Сендан бошқа ким ҳам мени қутқара оларди?!

- Унда нажот топай десанг, ушлаб турганинг арқонни кес!

- Арқонни?! Мени қулашдан тутиб турган арқонни-я?! Ахир ундан бошқа тиргагим йўқ-ку!

Озгина вақт иккиланиб барибир арқонига маҳкам ёпишиб олди, уни кесмади...

Эртаси куни қутқарув гуруҳи қўли билан арқонга илашиб турган, совуқдан бутунлай музлаб қолган бир одамни топиб олишди. У ердан атиги бир метр баландда осилиб турган экан!..

Ҳа, баъзи одамлар "ҳавои нафс" дейилмиш арқонни тутиб, Аллоҳнинг мустаҳкам арқонини унутишади.

Қуръони каримда бу каби арқонни узган зотлар ҳақида бир қанча қиссалар бор. Шунингдек унга тирмашиб олганлар ҳақида ҳам. Масалан Иброҳим алайҳиссалом қавмлари у зотни манжаниққа солиб оловга улоқтиришганда бошқа барча арқонларни узиб, Аллоҳнинг мустаҳкам арқонини тутгандилар ва қайта-қайта: "Бизга Аллоҳнинг Ўзи етарли ва У қандай ҳам яхши вакил" (Оли Имрон сураси, 173-оят), деган эдилар.

Яна бир намуна, Лут алайҳиссалом аҳлларидан узилиб Аллоҳ томон юзланган эдилар: "Бас, унга Лут иймон келтирди ва: «Албатта, мен Роббимга ҳижрат қилгувчиман. Албатта, У азиз ва ҳакимдир», деди" (Анкабут сураси, 26-оят).

Аллоҳнинг арқонидан ўзга арқон йўқ, Аллоҳнинг йўлидан ўзга йўл йўқ: "Албатта, Иброҳим ҳам унинг гуруҳидандир (Нуҳдан кейин келган Иброҳим Пайғамбар, Аллоҳнинг йўлини тутишда у билан бир гуруҳдан эди). Ўшанда у ўз Роббига соғлом қалб ила келмишди" (Соффат сураси 83-84 оятлар). Яъни, Аллоҳга бўйсуниб, Робби олдида ўзини хокисор тутиб келмишди...

Доктор Ҳассон Шамси Пошонинг "Метин қоялар" китобидан

Ғиёсиддин Ҳабибуллоҳ, Неъматуллоҳ Исомов таржимаси.

Қизим эндигина тўрт ёшдан ўтган бўлса-да, феъли жуда оғир эди. Доимо жим юрарди. Сал гапга хафа бўларди. Бирор нарса сўрасангиз, зарда билан жавоб қайтарарди. Тўғри, болалар руҳиятида гоҳида шундай ўзгаришлар ҳам кўзга ташланади. Лекин бу анча кейин-ўсмирлик ёшларида кузатиладиган ҳолат.

Қизимнинг бундай бўлиб қолгани ҳақида узоқ ўйладим. Охири бунинг сабаби ўзим эканлигимни билдим. Мен кўпинча у билан гаплашганимда уни пастга урардим. Унинг ютуқларини эътироф этиш ўрнига, унинг муваффиқиятларига оддий ҳолатдек, ўзи аслида шундай бўлиши ҳам керак-да деган маънода ёндашардим. Айб иш қилиб қўйганда ёки бирор буюрган вазифамни бажара олмаган дамларида хали гўдак бўлишига қарамай қаттиқ-қаттиқ койиб, уни бир ишни эплолмайдиганга чиқарардим. Кези келганда турмуш ёки ишимдаги ташвишлар туфайли асабим бузилгани учун қизимни уриб ёки ҳақорат қилиб бошқаларнинг аламини ундан олардим.

Ўйлаб қарасам, ҳамма муаммо қизимда эмас, ўзимда экан. Мен ўз бепарволигим сабаб қизимни руҳан синдириб қўйган эканман. Тарбияда йўл қўйган хатоларим учун Аллоҳ таолога тавба қилдим. Аллоҳга шукрки, бу муаммони хали кеч бўлмасидан бартараф этишимга Ўзи тавфиқ берди.

Бир вароқни қўлимга олиб унга қизимнинг барча фазилатлари, кўзга кўринган, мақтаса арзигулик жиҳатларини ёздим. Масалан, укасини яхши кўриши, меҳрибонлиги, одобли экани, ўртоқларини камситмаслиги, ҳеч кимни ҳақорат қилмаслиги, меҳмондўстлиги, сахийлиги, тартибли экани, озодалиги ва шу каби бошқа жиҳатларини ёзиб чиқдим. Кейин вароқни меҳмонхонамизнинг тўрига кўзга кўринадиган қилиб осиб қўйдим.

Дадаси ишдан қайтганларида қизимни чақириб вароққа ёзганларимни икковларига ўқиб бердим. Қизимнинг фазилатларини қоғоздан бирма-бир ўқир эканман, шу палладаги унинг хурсандчилигини кўрсангиз эди! У шодлигидан қанот чиқариб учиб кетадигандай эди гўё!

Шундан кейин қизим анча ўзгарди. Албатта ижобий тарафга. Юзидаги доимги тундлик табассумга алмашди. Гапларидаги зарда оҳанги йўқолди.

Шундан кейин қачон уйимизга меҳмон келса, қизим меҳмоннинг қўлидан ушлаб меҳмонхонага олиб кирар ва “Келинг, сизга онам мен ҳақимда ёзганларини кўрсатаман” деб ўз қувончини изҳор қиларди. Мен ҳам Аллоҳнинг фазли ила ўз хатойимни вақтида англаб, уни тузата олганимдан хурсанд эдим.

Доктор Абдуллоҳ Муҳаммад Абдулмуътининг

“Фарзанд тарбиясида 700 та сабоқ” китобидан

Ғиёсиддин Ҳабибуллоҳ, Камронбек Ислом таржимаси.