Суфён ибн Саъийд ас-Саврий раҳимаҳуллоҳдан ривоят қилинганидек, у зот фиқҳда имом бўлганлар, у зотнинг ўз мазҳаблари бўлган, шунингдек у киши ҳадисда имом бўлганлар, муҳаддисларнинг амири деб аталганлар, тақвода ҳам пешво бўлганлар, шу зотдан имом Нававий раҳимаҳуллоҳ “Мажмуъ” асарларининг муқаддимасида нақл қилиб айтадиларки: 

إنما الفقه الرخصة من ثقة أما التشديد فيحسنه كل أحد

“Ҳақиқий фиқҳ, бу ишончли олимнинг қийин масалада рухсатга йўл топишидир. Аммо, қаттиққўллик қилиш ҳамманинг ҳам қўлидан келаверади”.

Мен имом Саврийнинг ушбу гапларини кўп айтаман, талабаларимга кўп эслатаман ва ёздираман. Ҳақиқатан ҳам, ҳаром ҳаром дейиш жуда осон, ҳамма нарсани ҳаромга чиқарса нима қолади?

Шунинг учун мен динни енгиллаштирувчилар қаторида бўлишни умид қиламан. Зеро, Расулуллоҳ саллаллоҳу алайҳи васаллам айтганлар:

فإنَّمَا بُعِثْتُم مُيَسِّرينَ ولَم تُبعَثُوا مُعَسِّرِينَ

“Сизлар динни енгиллаштириш учун юборилгансизлар, қийинлаштириш учун юборилмагансизлар” (Имом Бухорий ривояти).

Шунингдек, Абу Мусо ал-Ашъарий ва Муоз ибн Жабал разияллоҳу анҳумни Яманга юбораётганларида ҳам шундай деганлар:

يسرا ولا تعسرا وبشرا ولا تنفرا

“Динни енгил қилинглар, қийин қилманглар. Яхши кўрсатинглар, нафратлантирманглар” (Имом Бухорий ва Муслим ривояти).

Шундай экан, менинг фатво беришда тутган йўлим енгиллик қилиш, даъват қилишда эса, яхши кўрсатишдир. Бас, динни енгил қилиб кўрсатаман, қийин қилиб кўрсатмайман, яхши қилиб кўрсатаман, ёмон қилиб кўрсатмайман. Аллоҳ таолодан мана шу йўлда собит қилишини сўрайман.

Шайх Юсуф Қаразовий раҳимаҳуллоҳ

Мазкур акция орқали тушган маблағлар, боқувчиси йўқ, ночор, ногиронлиги бор ёки моддий кўмакка муҳтож оилаларнинг уй-жойларини таъмирлаш ҳамда уйсиз камбағал оилаларга янги хонадон қуриб бериш учун сарфланади.

Акцияга эҳсон қилиш учун устига босинг:
PAYME| CLICK| APELSIN| Agrobank| uPay

USSD орқали: *880*021092*summa

Абу Саид розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади:
«Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламнинг даврларида бир киши ўзи сотиб олган меваларда мусибатга учраб, қарзи кўпайди. Шунда Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам, унга садақа қилинглар, дедилар. Одамлар унга садақа қилдилар. Лекин у ҳам қарзини адо этишга етмади. Сўнг Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам ҳақдорларга, борини олинглар, сизга ўшандан бошқа нарса йўқ», дедилар». (Имом Абу Довуд ривояти).

Барча тадбиркорлар, қарздорлар, ҳақдорлар ҳамда ёрдамга ошиқувчи одамларга ушбу ҳадисда ажойиб маслаҳат мавжуд.

Оғир молиявий муаммоларга дучор бўлган қарздор унга ёрдам беришларини сўраб мурожаат қилиши мумкин. Шунингдек, тушунишимиз лозимки, кишининг қарзга ботиб қолиши ҳар доим ҳам унинг масъулиятсиз, бепарво, ёлғончи ёки виждонсизлигини, фирибгар ёки омонатдор эмаслигини англатмайди, балки табиий офат, бозордаги турли кутилмаган ўзгаришлар, молиявий-иқтисодий инқирозлар сабабли ҳам қарзга ботиб қолишлари мумкин. Қарздор савдоси ва тижорати ортидан қарзларини тўлашни ният қилган бўлиши мумкин, аммо ташқи омиллар бунга йўл қўймаслиги мумкин.

Шунингдек, Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам қарздор ўз қарзларини узиши учун унга имкон борича ёрдам бериш лозимлигини тушунтирмоқдалар, акс ҳолда ҳақдорлар, унга қарз берганлар ҳам мураккаб ҳолатга тушиб қолишлари мумкин. Бу тавсияда қарздор, ҳақдор ва жамият ўртасида зарарларни тақсимлашнинг ёрқин мисолини кўришимиз мумкин. Бу адолатли иқтисодий мувозанатни сақлашга ёрдам бериб, оғир молиявий зарба фақатгина бир одамга эмас, жамият аъзолари ўртасида сезилмайдиган қилиб қоплаб юборилишига кўмаклашади. Қийинчиликни дафъ қилишда кўмаклашганлар эса шу жамиятнинг ислоҳига ҳисса қўшганлари, ўзаро ёрдам ва мурувват, ислоҳга сабаб бўлганларини ҳис қиладилар.

Бу усул ҳозирги тилда фандрайзинг ва краудфандинг (fundraising and crowdfunding) деб аталадиган молиялаштириш усулларига жуда ўхшашдир.

Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи васалламнинг ушбу суннатларини жонлаштириш айниқса ҳозирги кунда ўта долзарбдир.

Агар сиз битта тилни яхши биламан десангиз, жуда ҳам хурсанд бўлиб кетманг. Чунки сиз камчилик томондасиз. Бугунги кунда дунё аҳолиси 8 миллиард 123 миллион 605 минг 250 кишидан (2023 йил, октябр) кўпроқни ташкил этади. Ўша инсонларни ўртача 60%-75 % фоизи, ResearchGate маълумотига кўра, ўз она тилидан ташқари яна бир хорижий тилни билади.

Дунё аҳолисининг 13% эса 3 та тилда сўзлашар экан. Умуман олганда, оддий инсон умри давомида 10 та тилни ўзлаштириши мумкин экан. Уларни лингвистлар тилида гиперполиглот деб аталади.

Болалар бир вақтда 4 та тилни ўрганиши мумкин. Бу тавсия этиладиган максимум, энг кўп даражадир. Нейробиолог мутахассислар бу рақамни, яъни, 4 тагача тилни болага фақат 5 ёшгача ўргатиш мумкин деб ҳисоблайдилар.

Лингвистларнинг таъкидлашича, кишига ўрганаётган чет тилида 1000тача сўз ёд олиши китоб ўқиш учун етарли заҳирадир. Лингвист Татьяна Слесаревани айтишича, оддий матнни 75% мазмунини тушунишга кишига 1000 та сўз билиши, ушбу кўрсаткични 85% кўтариш учун эса ўша тилда 2000тача сўзни ёд билиши кифоядир.

Бобур Аҳмад тайёрлади.

Абдувоҳид домла Аҳмадалиев,
Ўзбекистон мусулмонлари идораси
Фатво маркази мутахассиси