Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам: “(Қиёматда) Одамлар Тиҳома тоғи каби (катталикдаги) яхшиликлар билан келишади. Аллоҳ уларнинг амалларини тўзиган чангдек қилиб қўяди (яъни, уларнинг яхшиликларини пучга чиқаради)”, дедилар.

Шунда Савбон розияллоҳу анҳу: “Ё, Расулуллоҳ, биз улардан бўлмаслигимиз учун уларни бизга таърифлаб беринг”, деди.

Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам: “Улар cизларнинг биродарларингиз, кўринишлари ҳам cизларга ўхшаган одамлардир. Улар ҳам cиз каби тунлари ибодат қилади. Лекин улар Аллоҳ ҳаром қилган нарса билан холи қолишганда чегарани бузадилар” (яъни, ёлғиз қолган вақтларида Аллоҳ қайтарган ишлардан тийилмайдилар), дедилар (Ибн Можа, Имом Табароний, Абул Фазл ривояти).

Нега ёлғиз қолсангиз гуноҳ ва шаҳвоний ишларни қиласиз?! Ахир ўша ишларингизни оилангиз билишларини истамайсизку. Эшикни ёпиб олиб, одамлардан уялиб, беркиниб гуноҳ қилмоқчи бўласиз, лекин Роббингиздан, У Зот қайтарган ишни қилишдан уялмайсизми?

Аллоҳ кузатиб турганини, қилаётган ҳар бир амалингиздан хабардор эканини унутасизми? Аллоҳ таоло бундай марҳамат қилади: “Ҳолбуки, сизнинг устингиздан кузатиб турувчилар бордир. Улар ҳурматли ёзиб турувчилардир. Улар нима қилаётганингизни биладир” (Инфитор сураси, 10–12-оятлар).

Гуноҳ қилаётган тана аъзоларингиз зиёнингизга гувоҳлик берганда, қўлларингиз гапиртирилганда, оёқларингизга забон берилганда, маҳшар майдонида бутун инсоният жамланганда айбларингиз ошкор қилинганда қаерга қочасиз, нима деб жавоб берасиз?

Қуръони каримда бундай дейилади: “Бугунги кунда уларнинг оғизларига муҳр урамиз. Нима касб қилганларини Бизга қўллари сўзлар ва оёқлари гувоҳлик берур!” (Ёсин сураси, 65-оят).

Қиёмат куни аъзоларингиз сўзлаётганда ҳолатингиз қандоқ бўлиши ҳақида фикр юритиб кўринг. Аллоҳ қайтарган ишларни қилганингиз, ҳаром нарсаларга боққан нигоҳларингизга қанчалик ҳасрат-надомат қиласиз. Фаҳш ва беҳаё гапларингиз учун ҳам шунчалик пушаймон бўласиз.

Елкангиздаги икки фаришта номаи аъмолингизга қилган ҳар бир амалингизни ёзадилар. Вафот этсангиз, китобингиз ёпилур, аммо у билан энди маҳшар майдонида қўлингизга тутқазилган учрашасиз. Шунда Аллоҳ сизга бундай дейди: “Китобингни ўқи, бугунги кунда сен ўзингга ўзинг ҳисобчиликка кифоя қилурсан” (Исро сураси, 14-оят).

Гуноҳлар оқибатини ўйласангиз, уларни тарк этасиз. Унутмангки, ғам-қайғу, маҳзунлик, тушкунлик, қалб торлиги ҳамда Аллоҳ таолодан йироқ бўлишнинг барчаси гуноҳларингиз туфайлидир.

Ҳар қандай гуноҳдан қутулиш учун гуноҳга олиб борувчи сабаблардан йироқ бўлинг. Саждада кўзёш тўкинг ва Аллоҳдан ёрдам сўранг. Албатта, бу иш жидду жаҳд ҳамда сабр-тоқатни талаб этади.

Билингки, ҳар қандай саъй-ҳаракатингиз асло беҳуда кетмайди, заррача қилган яхши амалингизни Аллоҳ таоло улкан яхшиликлар билан мукофотлайди. Аллоҳ таоло Қуръони каримда бундай марҳамат қилади: “Бизнинг (йўлимизда) жидду жаҳд қилганларни Ўз йўлларимизга ҳидоят этурмиз. Албатта, Аллоҳ чиройли амал қилувчилар биландир” (Анкабут сураси, 69-оят).

Яна шуни унутмангки, Аллоҳ таоло қилган тавбангизни имтиҳон қилиш, синаш учун яширинча бажариладиган гуноҳларни осонлаштириб қўяди: “Аллоҳ ундан ким ғойибона қўрқишини билиш учун...” (Моида сураси, 94-оят).

Шундай экан, бир сонияга бўлса ҳам асло Аллоҳ таоло Сизни кўриб турганини ёдингиздан чиқарманг!

Даврон НУРМУҲАММАД

Ҳикоя қилинишича, бир подшоҳ шаҳридаги ҳакимларни йиғиб, уларга дебди: “Мен биздан кейинги ёшларга муваффақиятга эришишларида ёрдам берадиган йўриқнома тузиб беришингизни хоҳлайман”.

Ҳакимлар бир неча ойлар давомида йиғилиб, минглаб саҳифаларни қамраб олган катта китоб ёзиб чиқаришибди. Унда муваффақиятга эришишда кўмак берувчи барча қоидалар, тажрибалар ва ҳикматларни жам этишибди ва подшоҳ ҳузурига олиб боришибди.

Подшоҳ: “Йўриқноманинг ҳажми катталашиб кетибди, бу ёшларга сира ҳам кор қилмайди”, дебди ва улардан мухтасар қилиб беришни талаб қилибди.

Уни минг бетгача қисқартиришибди, лекин подшоҳ рад этибди.

Юз бетгача қисқартиришибди, бироқ яна рад этибди.

Бир-неча ўн бетгача қисқартиришибди, подшоҳ барибир унамабди.

Охири – бу иш уларни бутунлай ҳолдан тойдиргандан сўнг – бу мавзуда битта дона гап ёзишга қарор қилишибди ва “Билингизки, қийинчиликсиз муваффақиятга эришиб бўлмайди”, деб ёзишибди.

Кейинчалик бу қоида муваффақиятнинг олтин қоидаси деб аталадиган бўлибди ва олийҳимматлик йўриқномаси сифатида кўрсатиладиган бўлибди.

Айрим ёшлар вазифаларини бажариш учун энг осон йўлни ахтаришади. Бир неча йиллардан кейин эса кўп иш қилган бўлсада натижалари ноқис бўлди.  Нега шундай биласизларми?

Чунки у қийинчиликсиз муваффақиятга эришмоқчи бўлди. Бу ҳақда бир нақл бор: Муваффақиятга элтувчи энг қисқа ва энг осон йўл – энг фойдаси кам йўлдир!

Кимки саъй-ҳаракат қилиб, ўзини чарчатса, тунлари бедор бўлса, ҳосилларнинг энг сараларини териб олишга, энг баланд мартабаларга эришишга ҳақли бўлади.

Ҳар қайси буюк сиймо, ҳар қайси ихтирочи, ҳар қайси олим ва шоирлар умрларини мақсадлари йўлидаги саъй-ҳаракатда ўтказишган, қилган ишларининг одамларга фойдаси кўп ва давомли бўлиши учун узоқ вақт тер тўкканлар.

Буларни-ку қўйинг, Муҳаммад Мустафо соллаллоҳу алайҳи васалламнинг сийратларига боқинг! У зот қавмларини Исломга чақириш учун қанча ҳаракат қилдилар!

Қанча истеҳзоларга, ҳақоратларга дуч келдилар!

Қанчалик сабрли бўлдилар, матонатла турдилар! У зот ҳаётлари давомида бизга ўхшаб тўйиб, хотиржам ухламаганлар.  

У зот аниқ ишонардилар Аллоҳ бутун оламни ҳидоят этиш учун танлаб олганини, шунинг учун мутлақо малолланмай, оғринмай ишларида бардавом бўлдилар. Натижада Ислом ёйилди ва араб ярим оролида ҳукмрон бўлди!

Ёки Умар ибн Абдулазиз раҳимаҳуллоҳни олайлик, у кишига яқинлари айтишаркан: “Ишларингиздан бўшаб, биз билан бир ўтирмайсизми?”.

У киши: “Бўш вақт қаердан бўлсин?! Бўшаш деган нарса йўқ! Энди бўшаш ва дам олиш фақат Тубо дарахти сояси остида (яъни жаннатда) бўлади”, дер эканлар.

Аҳмад ибн Ҳанбал раҳимаҳуллоҳни қаранг, бир киши у зот ҳақида: “Аҳмад бир миллионта ҳадисни ёд биларди”, деган экан. Энди ўйланг, миллионта ҳадисни ухлаб, дам олиб ёдлаб бўлармиди?!

Абу Ҳотим Розий роҳимаҳуллоҳ айтади: “Илм талабида минг фарсах масофани пиёда босиб ўтдим”. Бир фарсах уч милга тенг.

Тарихга қараснгиз ҳам, ҳозирги замонга қарасангиз ҳам, муваффақиятли кишилар ҳаётларида энг эргашувчиси кўп кишилар эканига гувоҳ бўласиз. Айнан улар тарихга исмларини муҳрлаб қўядиганлар ва дунё-ю охират шарафига Аллоҳнинг изни ила эришадиганлардир!

Доктор Ҳассон Шамси Пошонинг "Метин қоялар" китобидан

Ғиёсиддин Ҳабибуллоҳ, Неъматуллоҳ Исомов таржимаси.

Ҳашаротлар ичида пашша асосан ахлат ва ифлос бўлган нарсаларга қўнади. Асалари эса гулларга, дарахт чангларига ва бошқа хушбўй ҳидли нарсаларга қўниб шира йиғади. Баъзи оталар пашша каби фарзандларининг фақат айбу нуқсонларини, хато-камчиликларини кўрадилар. Уларни ҳадеб койийверадилар. Энг ёмони уларни ўз тенгдошлари ва ака-ука, опа-сингиллари билан солтиштириб камситадилар. Натижада бола тушкунликка тушиб қолади ва узоқ вақт давомида бу кайфиятдан қутула олмайди. Бориб-бориб ўзида фақат ёмонликни кўрадиган бўлиб вояга етади. Аксар ҳолатларда бундай болалар жамиятга керакли инсонлар эмас, балки, жамиятга катта хавф соладиган, қабиҳ жиноятларни содир этадиган жиноятчилар бўлиб ўсишади.

Хайриятки, жамиятимизда “пашша” оталарга қараганда “асалари” оталар кўпроқ. Бундай оталар фарзандларидаги кўзга кўринмас даражаги мақтовга сазовор жиҳатларни ҳам топиб, бу хислатларини моҳир ва тажрибали боғбон каби ривожлантиришади. Фарзандларидаги хатоларни тўғри тушунтириб, фазилатларини эса худди ҳеч қайси болада йўқ фазилатни мақтаётгандек ҳис-ҳаяжон билан эътироф этишади. Натижа ҳам шунга яраша кўзни қувонтирадиган бўлади. Чунки бола, айниқса, ўғил бола отасини ҳаётдаги энг мукаммал инсон деб билади. Унинг хаёлида қаҳрамон сиймосида отасидан бошқа одам гавдаланмайди. Энди ўзининг ҳаётдаги илк кумеридан, қаҳрамонидан мақтов эшитган боланинг кўнглидан нималар ўтишини тасаввур қилаверинг! Тажрибалар шуни кўрсатадики, одатда отасидан кўп мақтов эшитадиган болалаларда йўқ қобилиятлар ҳам шаклланиб, ривожланиб кетади. Лекин аксар ҳолларда биз “Болаларни кўп мақташ уларни эрка, тантиқ ва ялқов қилиб қўяди” деган мантиққа суяниб иш кўрамиз. Ҳамма нарсада бўлгани каби мақтовда ҳам меъёр бўлса, бу нарса тарбияда жуда яхши самара беради. Келинг, бу мавзуга ҳаётий мисоллар орқали назар соламиз.

Биринчи ҳикоя

Марҳум отам ўқиш-ёзишни билмас эдилар. Уларнинг болалиги уруш йилларига тўғри келгани учун ҳам ёшликлари дарбадарликда ўтган. Қоринларини тўйғазишга имкон бўлмаган пайтларда ўқиш-ёзишни ўйлаш қаёқда дейсиз. Лекин шунга қарамай илмни ва илм аҳлини яхши кўрадиган, уларнинг илмини қадрлайдиган киши эдилар. Бизни ҳам таълим олишга илҳомлантирган, доим қизиқтириб ундаб турган турткимиз дадам бўладилар.

Дарс тайёрлаб ўтирган пайтимиз хонамизга кириб ҳаммамизнинг тепамизда алоҳид-алоҳида туриб кузатардилар. Дафталаримизни олиб, ёзишни билмасалар ҳам “Ўғлим, сенинг хатинг чиройли экан”, “Қизим, чизган расминг бунча гўзал”, деб ғайратимизга ғайрат қўшардилар. Дадамнинг мақтовлари бизга шунчалик ёқардики, ишдан келиб хонамизга киргунларича дарсларимизни қилиб бўлган бўлсак-да дадамнинг мақтовларини эшитиш учун хонамизга кирадиган пайтларида дарс қилишга ўтириб олардик. Дадам мақтаган жиҳатларимизни янада ривожлантиришга ҳаракат қилардик. Кимдир хатини янада чиройли қилишга ҳаракат қилса, қимдир чизган суратлари бўёқларини янада хилма-хил қилишга уринарди. Яна кимдир кеча ўқиганидан 5-6 бет бўлса ҳам кўпроқ китоб ўқишга ҳаркат қиларди. Бундан ташқари отам бирортамизни бир сифат билан мақтаб бошқаларни айни ўша сифат билан мақтамасалар, қолганлар ҳам ўша мақтовга сазовор бўлиш учун ўша иқтидорни ўзида пайдо қилишга ҳаракат қиларди. Бу эса орамизда ўзига яраша ажойиб бир табиий мусобақанинг пайдо бўлишига замин яратар эди.

Иккинчи ҳикоя      

Онам мени доим тергардилар. Қўшнилар ёки қариндошлар олдида мен ҳақимда гап кетса, “Бу жуда қулоқсиз бола бўлди” деб ёмонлашга тушиб кетардилар. Фақат камчилигимни кўрардилар. Атайин фазилатларимни кўрсатишга ҳаракат қилсам ҳам, “Нечук бугун ундай, нечук бугун бундай” деб шаштимни ҳам тушириб юборардилар. Охир-оқибатда мен шунчалар умидсизликка тушиб қолдимки, дунёда энг ёмон одам мен бўлсам керак, мендан бирор фойдали инсон чиқмаса керак, шундай бўладиган бўлса, яшаб нима қиламан деган фикрларга ҳам бориб қолдим. Агар Жума марузаларида ўзини –ўзи ўлдириш гуноҳи кабира эканлигини эшитмаганимда ким билсин балки ҳозир тирик бўлмасмидим...

Фузола ибн Убайд розияллоҳу анҳудан ривоят қилинган ҳадисда Набий алайҳиссалом айтадилар: “Уч нарса кишининг белини синдиради: яхшилик қилсанг ҳам миннатдор бўлмайдиган имом (бошлиқ), яхшилигингни беркитадиган, ёмонлигингни тарқатадиган қўшни ва ёнида бўлганингда азият берадиган, йўқлигингда хиёнат қиладиган аёл”.

Доктор Абдуллоҳ Муҳаммад Абдулмуътининг

“Фарзанд тарбиясида 700 та сабоқ” китобидан

Ғиёсиддин Ҳабибуллоҳ, Камронбек Ислом таржимаси.

Ҳар бир фаслнинг ўзига хос жиҳатлари бўлгани каби қишнинг ҳам инсон ҳаётида ўз ўрни бор. Қишда ақл эгаси учун ибратлар кўп. Бу фасл хайр-барака ва яхшиликлар мавсумидир. Ҳар бир мўмин-мусулмон ундан унумли ва оқилона фойдаланиши керак.

Қуръони каримда “қиш” сўзи бир марта келган: “Яъни уларга қишда (Яманга) ва ёзда (Шомга) сафар қилишни қулай қилиб қўйгани учун мана шу Уй (Каъба)нинг Парвардигорига ибодат қилсинлар!” (Қурайш сураси, 2–3-оятлар).

Ўтган улуғлар йилни иккига бўлиб, ярмини ёз, ярмини қиш билан ўлчашарди. Қиш фаслида осмондан қору ёмғирлар ёғиб, одамларнинг ризқи кенг бўлишига сабаб бўлади. Мусулмоннинг ҳаётида қиш ҳам баҳорга айланади. Деҳқон баҳорда ерга уруғ қадагани сингари, мўминлар ҳам қишда охирати учун захира жамғаради.

Ҳазрати Умар ибн Хаттоб розияллоҳу анҳу: “Қиш обиднинг ғаниматидир!” деганлар.

Абу Ҳурайра розияллоҳу анҳу: “Сизларни осон ғаниматга далолат қилайми?” деди. Биз: “Бу қандай ғанимат?” дедик. “Қишда рўза тутиш” деб жавоб қилдилар.

“Эй, Қуръон аҳли! Намозларинггиз учун кечалари узун бўлаяпти, рўзаларинггиз учун кундузлари қисқа бўлмоқда. Шунинг учун бу кунларни ғанимат билингиз!”.

Омир ибн Масъуддан ривоят қилинади. Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам: “Қишдаги рўза салқингина ўлжадир”, дедилар (Имом Термизий раҳматуллоҳи алайҳи ривояти).

Яъни одатда ўлжани қўлга киритиш учун тер тўкиб ҳаракат қилинади. Аммо баъзи вақтларда уни тер тўкмасдан, қийинчиликсиз қўлга киритиш ҳам мумкин бўлади. Қиш фасли ана шундай қийинчилик ва машаққатларсиз кўплаб ажр-мукофотларни қўлга киритиш фурсатидир.

“Одам болаларининг қалблари қишда юмшайди. Чунки Аллоҳ таоло Одамни тупроқдан яратган. Тупроқ эса қишда юмшайди”.

Қалблар юмшаган кунларда мўминлар бир-бирига мулойим бўлишлари, меҳр-шафқат кўрсатишлари, гина-кудуратларни, ихтилофларни, дунё ва охиратда фойдасига эмас, зарарига ҳужжат бӯладиган амаллар билан машғул бўлишни ва ҳар хил фасод ишларни йўқотишлари керак бўларкан.

“Қиш мўминнинг баҳоридир. Кундузлари қисқалиги учун рўза тутади, кечалари узун бўлгани учун туриб намоз ўқийди”.

Бу фасл айниқса талабалар учун ниҳоятда аҳамиятлидир. Шу маънода баҳор фаслини деҳқонлар учун уруғ қадаш мавсуми бўлганидек, қиш фаслини толиби илмлар учун илм эгаллаш мавсумидир дейиш ҳам мумкин.

Умар ибн Хаттоб розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади: “Қиш – обидларнинг ўлжасидир” (Абу Нуайм ривояти).

Демак, бу мавсум бошқа фаслларга нисбатан савобли амалларни кўп қилиб олишга имкон яратиши билан бирга, синов ичра синов фасли ҳамдир. Ундан унумли фойдаланиб, имтиҳондан ўтиш учун кўпроқ захира тўплайлик.

Мўминлар баҳори бўлган ушбу муборак фаслни гўзал амаллар билан ўтказиш бахтига Аллоҳ таоло барчамизни муваффақ қилсин.

Манбалар асосида Хўжаобод туман “Етти чинор” жоме масжиди

имом-ноиби Муҳаммад Қуддус АБДУЛМАННОН тайёрлади.