muslim.uz

muslim.uz

Вівторок, 11 Январь 2022 00:00

Қанча кўп эсласак шунча фойда

Бисмиллаҳир Роҳманир Роҳийм.
Аллоҳ таолога битмас-туганмас ҳамду санолар бўлсин.
Пайғамбаримизга мукаммал ва батамом салавоту дурудлар бўлсин.

Убай ибн Каъб розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади:

«Бир куни Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам биз билан бомдод намозини ўқидилар, сўнг «Фалончи келдими?» дедилар. «Йўқ», дейишди. У зот: «Фалончи келдими?» дедилар. «Йўқ», дейишди. У зот шундай дедилар: «Мунофиққа намозларнинг энг оғири мана шу икки намоздир (бомдод ва хуфтон). Агар бу иккиси учун нималар берилиши билганингларда тиззада эмаклаб бўлса ҳам уларни ўқишга келардинглар. Аввалги саф фаришталар сафи кабидир, агар унинг фазлини билганингизда унинг учун мусобақалашган бўлар эдингиз. Бир кишининг бошқа бир киши билан ўқиган намози ёлғиз ўзи ўқиган намозидан афзалдир, икки киши билан ўқиган намози бир киши билан ўқиган намозидан афзалдир. (Жамоат) қанчалик кўп бўлса, Аллоҳ азза ва жаллага шунчалик маҳбубдир».

Абу Довуд ривояти.

Дарҳақиқат, бомдод намози бир қанча фойдалари билан бошқа намозлардан ажралиб туради. Кимки мазкур фойдалардан биттасини билса, ўша фойдани қўлга киритиш учун унинг ҳимматини уйғотишга, уйқу ва дангасаликни енгишга, иссиқ кўрпани тарк қилишига ва масжид сари ҳансираб етиб боришига ўша биргина фойда ҳам кифоя қилишини англаб етади. Мазкур фойдалар қуйидагилардир:

1. Аллоҳнинг зиммасига кириш.

Жундуб ибн Абдуллоҳ ибн Суфён ал-Бажалий розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади, Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам дедилар: “Ким бомдод намозини ўқиса, у Аллоҳнинг зиммасида (ҳимоясида) бўлади. Аллоҳ сизлардан ҳаргиз Ўз зиммасидан бирор нарсани талаб қилмайди. Чунки, У Зот кимдан Ўз зиммасидан бирор нарсани талаб қилса, топади. Кейин уни юзтубан қилиб жаҳаннам оловига улоқтиради”.

Имом Муслим ва Имом Аҳмад ривоят қилишган.

Бу ҳадиснинг маъноси қуйидагича: ким бомдод намозини жамоат билан ўқиса, у Аллоҳнинг ҳимоясида бўлади. Унга ҳеч ким ёмонлик қила олмайди. Ким Аллоҳга берган аҳдини бузса, У Зот ундан ўша аҳдни талаб қилади.

2. Қиёмул лайлнинг ажри.

Усмон ибн Аффон розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади, Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам дедилар: “Ким хуфтонни жамоат билан ўқиса, кечанинг ярмини ибодат билан ўтказган бўлади. Ким бомдодни жамоат билан ўқиса, кечанинг ҳаммасини ибодат билан бедор ўтказган бўлади”.

Имом Муслим ривоят қилган.

3. Нифоқдан озод бўлиш.

Абу Ҳурайра розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади, Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам дедилар: “Мунофиқларга энг оғир намоз хуфтон ва бомдод намозларидир. Агар у иккисидаги нарсани билганларида эмаклаб бўлса ҳам келар эдилар. Батаҳқиқ, намозга амр қилиб, у қоим қилинганда бир кишини одамларга намоз ўқиб беришини буюриб, сўнгра ўзим ўтин кўтарган одамлар билан намозга ҳозир бўлмаган одамларнинг олдига бориб, устларидан уйларига ўт қўйиб юборишни қасд қилдим”, деганлар. Имом Аҳмад, Имом Бухорий ва Имом Муслим ривоят қилишган.

4. Қиёмат кунидаги тўлиқ нур.

Бурайда розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади, Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам: “Масжидларга зулматларда юриб борувчиларга қиёмат куни тўлиқ нур бўлишининг башоратини бер”, дедилар.

Абу Довуд ва Термизий ривоят қилишган.

5. Фаришталарнинг бомдодга келганлар олдига ҳозир бўлишлари ва уларга Аллоҳ ҳузурида мақтов айтишлари.

Абу Ҳурайра розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади, Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам: “Ичингизда кечаси бир хил фаришталар, кундузи бир хил фаришталар алмашиб турадилар. Улар бомдод намозида ва аср намозида жамланиб турадилар. Сўнгра ичингизда тунаганлар кўтариладилар. Бас, Роббилари улардан Ўзи билиб турса ҳам: “Бандаларимни қай ҳолда тарк қилдингиз?” деб сўрайди. Улар: “Уларни намоз ўқиётган ҳолларида тарк қилдик. Улар ҳузурига борганимизда ҳам намоз ўқиётган эканлар”, дейишади”, дедилар.

Имом Бухорий, Имом Муслим ва Имом Насаий ривоят қилишган.

6. Бир ҳаж ва умранинг ажри.

Муоз ибн Анас ал-Жуҳаний розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади:
“Ким бомдодни жамоат билан ўқиса, сўнгра қуёш чиққунича Аллоҳни зикр қилиб ўтирса, кейин икки ракат намоз ўқиса, унинг учун ҳаж ва умранинг ажридек бўлур. Тўлиқ, тўлиқ, тўлиқ”, дейилган.

Имом Термизий ривоят қилган.

7. Дунё бойликлари тенг кела олмайдиган бойлик.

Умар ибн Хаттоб розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади: “Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам бир қўшинни Нажд томонга юбордилар. Улар кўплаб ўлжалар билан тезда қайтиб келдилар. Қўшин билан бирга бормаганлардан бири: “Биз булардан кўра тезроқ қайтган ва афзалроқ ўлжа тўплаган қўшинни ҳеч кўрмадик” деди. Шунда Набий алайҳиссалом: “Сизларга энг афзал ғанимат тўплаган ва энг тез қайтган қавмнинг хабарини берайми? Улар бомдод намозига ҳозир бўлиб, кейин то қуёш чиққунча Аллоҳни зикр қилиб ўтирган қавмдир. Ана ўшалар энг тез қайтган ва энг афзал ғанимат тўплаганлардир” дедилар”.

Имом Термизий ривоят қилган ва “Бу заиф ҳадис” деган.

8. Бомдод суннатининг фазлига эришиш.

Оиша розияллоҳу анҳодан ривоят қилинади, Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам: “Бомдоднинг икки ракати дунё ва ундаги нарсалардан яхшидир”, дедилар”.

Имом Муслим, Имом Аҳмад, Имом Термизий ва Имом Абу Довуд ривоят қилишган.

9. Дўзахдан нажот ва жаннатга киришга башорат.

Умора ибн Рувайба розияллоҳу анҳу дедилар: “Мен Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламнинг “Қуёш чиқишидан ва ботишидан олдин намоз ўқиган киши ҳаргиз дўзахга кирмайди” деяётганларини эшитдим”.

Имом Муслим ривоят қилган. Ҳадисдаги намоз бомдод ва аср намозларидир.

10. Қиёмат куни Аллоҳни кўриш бахтига эришиш (Бу фойдаларнинг энг каттасидир).

Жарир ибн Абдуллоҳ ал-Бажалий розияллоҳу анҳу дедилар: “Биз Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламнинг ҳузурларида ўтирган эдик. Бир пайт у зот тўлин ой кечаси бўлгани учун ойга назар солдилар ва: “Сизлар худди мана шу ойни кўрганингиздек Роббингизни кўрасизлар. Уни кўришда уюшиб, қисилиб қолмайсизлар. Агар қуёш чиқишидан ва ботишидан олдин намоз ўқишни кўпайтира олсаларингиз, шундай қилинглар” дедилар”.

Имом Бухорий ва Имом Муслим ривоят қилишган.

Бомдод намозига ўз вақтида туришга ёрдам берадиган ишлардан бири хуфтондан кейин кўп ўтирмай уйқуга ётишдир. Эрта ётиш кишини тетик бўлиб уйғонишига ва масжидга бора олишига ёрдам беради.

Манбаarabic.uz

Хуршид Маъруф тайёрлади

Бугун, 11 январь куни Ўзбекистон мусулмонлари идорасида Ўзбекистон заминидан етишиб чиққан аллома Муҳаммад ибн Маҳмуд Уструшанийнинг “Жомиъ аҳком ас-сиғор” асарининг ўзбек тилидаги илк нашри ва Тошкент шаҳридаги "Шайх Муҳаммад Содиқ Муҳаммад Юсуф" жоме масжиди имом ноиби Ҳасанхон Яҳё Абдулмажиднинг “Йўл ҳаракати фиқҳи” китоби тақдимоти ўтказилди.

Маросимда Ўзбекистон мусулмонлари идораси раиси, муфтий Нуриддин домла ҳазратлари, тaниқли уламолар, имом-домлалар, мударрислар, профессор-ўқитувчилар, турли соҳа вакиллари ва ОАВ ходимлари қатнашди.

Тақдимот маросимида сўзга чиққан нотиқлар иштирокчиларга “Жомиъ аҳком ас-сиғор” ва “Йўл ҳаракати фиқҳи”китобларининг бугунги кундаги аҳамияти ҳақида кенг маълумот беришди.

Маърифий тадбир тафсилоти ҳақида сайт ва ижтимоий тармоқдаги саҳифаларимизда батафсил маълумот берамиз.

Ўзбекистон мусулмонлари идораси матбуот хизмати
Muslim.uz

Маълумки, Ислом динидаги барча ибодатлар Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи ва салламдан ўрганилган ва андоза олинган. У зотнинг ўзлари бу борада умматни эргашишга чақирганлар. Хусусан, намоз ибодати борасида Набий алайҳиссалом: “Мени қандай намоз ўқиётганимни кўрганингиздек намоз ўқинг”, деб айтганлар. Ҳанафий мазҳабига кўра намознинг суннатларидан бири – қиёмда икки оёқ орасининг тўрт бармоқ энича очиқ бўлишидир. Беморлик ёки семизлик сабабли киши оёқлари орасини тўрт бармоқ миқдорида тутишга қийналса, ўзига қулай тарзда туриши мумкин. Мана шу ҳукмга бугунги кунга қадар амал қилиб келинган. Лекин кейинги йилларда баъзи намозхонлар оёқларини ғайриоддий равишда кенг очиб турганлари кузатилмоқда. Уларнинг бу ишлари, бир томондан, катта жамоат амал қилиб келаётган ишга зид бўлса, бошқа томондан, бирорта кучли далилга эга эмас.

Намозда оёқлар ҳолати ҳақида биргина ҳадис келган. Баъзилар мана шу ҳадиснинг зоҳирини олиб, кўпчиликни ташвишга қўяди, турли ихтилофлар чиқаради. Мазкур ҳадис “Саҳиҳул Бухорий”да келган бўлиб, қуйида унинг маъноси билан танишамиз. Анас ибн Молик розийаллоҳу анҳудан ривоят қилинади: «Набий соллаллоҳу алайҳи ва саллам:

أَقِيمُوا صُفُوفَكُمْ فَإِنِّي أَرَاكُمْ مِنْ وَرَاءِ ظَهْرِي وَكَانَ أَحَدُنَا يُلْزِقُ مَنْكِبَهُ بِمَنْكِبِ صَاحِبِهِ وَقَدَمَهُ بِقَدَمِه

яъни: “Сафларингизни тўғриланг. Зеро, мен сизларни ортимдан кўраман”, дедилар”. (Анас розийаллоҳу анҳу айтади) Бири шеригининг елкасига елкасини, оёғига оёғини текказиб турар эди”» (Имом Бухорий ривояти). Ҳақиқатан, ҳадис баъзилар даъво қилаётганидек намозда оёқларини ёнидаги кишининг оёғига текказиб туришга далил бўладими? Бунга аниқлик киритиш учун ушбу ҳадисни шарҳлаган олимларнинг сўзларига мурожаат қилайлик. “Саҳиҳул Бухорий” нинг энг машҳур ва мўътабар шарҳи “Фатҳул Борий” асарида Ҳофиз ибн Ҳажар Асқалоний раҳматуллоҳи алайҳ айтадилар:

المراد بذلك المبالغة في تعديل الصف وسد خلله

яъни: “Бундан сафларни тўғрилаш ва бўшлиқни тўлдиришда муболаға назарда тутилган”.

Аллома Кашмирий раҳматуллоҳи алайҳ ўзининг “Саҳиҳул Бухорий”га ёзган шарҳи “Файзул Борий” китобида Ибн Ҳажар раҳматуллоҳи алайҳнинг ҳадисга айт­ган юқоридаги шарҳини келтириб, бу тўрт мазҳаб фақиҳларининг ҳам йўлидир, деган. Ва гапида давом этиб, қуйидагиларни илова қилган: “Шарҳул виқояда: “Намоздаги киши икки оёғи орасини тўрт бармоқ миқдорича очади ва бу шофеийларнинг ҳам сўзидир. Бошқа сўзга кўра, бир қарич миқдорича очади”, дейилган. Мен (Анвар Шоҳ) айтаманки: “Салафлар наздида ёлғиз намоз ўқувчидан жамоатда намоз ўқувчи қадамини кўпроқ очади деган фарқ келганини топмадим. Бу фақат бемазҳаблар пайдо қилган масаладир”.

Кашмирий раҳматуллоҳи алайҳ “Сунан ат-Термизий”га битган шарҳи “Ал арфуш-шазий”да ҳам бу ҳақида сўз юритиб, жумладан, шундай деган: “Тўпиқни тўпиққа ёпиштириш ҳақидаги “Саҳиҳул Бухорий”да келган ривоятга келсак, уни баъзилар ҳақиқат деб ўйлайди. Ваҳоланки, у ровийнинг муболағасидир. Аслида бу борада бирор ўлчов йўқдир. Энг муносиби хушуъга яқин бўладиган кўринишдир”.

Аҳли сунна вал жамоанинг тўрт мазҳаб уламоларининг бирортаси намозда туриш ҳақидаги ҳадислардан “елка, тизза, тўпиқ ва оёқларни бир-бировига теккизиб туриш лозим” деган ҳукмни олган эмаслар. Саҳобалар давридан бошлаб 14 аср давомида жами мусулмонлар, тўрт мазҳабга эргашиб келаётган намозхонлар орасида оёқлари орасини кенг очиб турадиганлари чиққан эмас. Демак, ривоятларда келган оёқларни бир-бировиникига теккизиш ҳақиқий маънода эмас, балки сафларни жипслаштириб туриш маъносида тушунилиши керак. Оёқларни бир-бировиникига теккизиш суннат ёки мустаҳаб эмас, балки ҳадис ибораларидан жуда текис ва ўта жипс ҳолда сафланиш лозим эканини тушуниш керак бўлади.

Шундай экан, тўрт мазҳабнинг фиқҳий қарашларига кўра, намозда қиёмда турганда икки оёқ ораси катта очилган бўлмаслиги, ғайритабиий кўринмаслиги даркор. Шунинг учун ҳам, намозда икки оёқни кериб, кенг очиб туриш ҳолати намоз борасидаги кўрсатмаларга тўғри келмагани боис эриш туюлади. Айниқса, оёқлари орасини кенг очиб турадиган кишиларнинг рукулари ва қаъдалари ҳам ғайриоддий кўринади.

Шундай экан, мусулмонлар асоссиз фатволар ва даъволарга эмас, балки оят ва ҳадисларга оид илмларни чуқур эгаллаган, асрлар давомида Ислом уммати бир овоздан эътироф этган етук олимларимизнинг фатволарига амал қилиши энг тўғри йўлдир.

Рукудан аввал ва рукудан кейин қўл кўтариш масаласи. Ҳанафий ва Моликий мазҳаб уламолари намозда рукудан аввал ва рукудан кейин ёки иккинчи ракатнинг қиёмига турганда қўл кўтарилмаслигини айтадилар (буни рафъул-ядайн масаласи ҳам дейилади). Бу сўзларига қуйидаги ҳадисни далил қиладилар. Жобир ибн Самура розийаллоҳу анҳудан ривоят қилинади:

خرج علينا رَسُول الله صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ فَقَالَ: «مَا لي أَرَاكُم رافعي أَيْدِيكُم كَأَنَّهَا أَذْنَاب خيل شُمْس ،
اسكنوا فِي الصَّلَاة»

яъни: «Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам бизнинг олдимизга чиқиб: Нимага сизларнинг икки қўлларингизни қайсар отнинг думига ўхшаб кўтараётганингизни кўряпман?! Намозда сокин туринглар” дедилар» (Имом Муслим ривояти).

Асваддан ривоят қилинади: “Умар ибн Хаттобнинг аввалги такбирда икки қўлини кўтарганини кўрдим. Кейин буни қайтармади” (Имом Таҳовий ривояти).

Имом Абу Жаъфар Таҳовий айтадилар: “Алий розийаллоҳу анҳунинг аввалги такбирдан бошқа ўринларда қўл кўтаришни тарк қилганлари саҳиҳдир. Набий соллаллоҳу алайҳи ва салламдан кейин бу ишни қилишлари, у кишининг наздида намозда қўл кўтариш ҳадисининг насхлиги (бекор бўлгани) собит бўлганлиги сабаблидир”.

عن علقمة قال : قال عبد الله بن مسعود : ألا أصلي بكم صلاة رسول الله صلى الله عليه و سلم

فصلى فيم يرفع يديه إلا أول مرة

Термизий ривоят қилади: «Осим ибн Кулайб отасидан, у Алқамадан ривоят қилади:  “Абдуллоҳ ибн
Масъуд розийаллоҳу анҳу айтади: “Сизларга Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва салламнинг намозларини ўқиб берайми?” деб намоз ўқиди. Икки қўлини биринчи мартада кўтаргандан бошқа кўтармади”».

Биз ҳанафийлар такбири таҳримадан бошқа ўринлардаги қўл кўтаришни насх (ҳукми бекор) бўлган деб айтамиз. Маълумки, агар иккита суннат бир-бирига қарама-қарши келиб қолса, бу борада саҳобаларнинг сўзлари ва амаллари устун қўйилади. Агар уларнинг сўзлари ва амаллари ихтилофли бўлса, қиёс устун
қўйилади. Бу масалада қиёс қўлни кўтармасликни тақозо қилади. Чунки намозда аъзолар сокин ва хушуъли бўлиши керак. Аллоҳ таоло Мўъминун сурасида шундай марҳамат қилади:

قَدْ أَفْلَحَ الْمُؤْمِنُونَ * الَّذِينَ هُمْ فِي صَلَاتِهِمْ خَاشِعُونَ

 яъни: “Мўминлар нажот топдилар, улар намозларида хушуъ қилган зотлардир”.

Элликка яқин саҳоба намознинг бошида, яъни такбири таҳримада қўл кўтаришни  ривоят қилган. Улар рукуда ва рукудан бош кўтаришда қўлни кўтаришни ривоят қилмаганлар. Ибн Аббос разийаллоҳу анҳумонинг ҳадисида: “Қўллар фақат етти ўринда кўтарилади” дейилиб, жумладан, намозга киришиш пайтидаги қўл кўтариш ҳам айтилган.

Демак, ҳукми суннат бўлган масалада ихтилоф чиқармаслик керак. Бундай ихтилоф чиқариш ҳаром бўлиб, кишининг гуноҳкор бўлишига сабаб бўлади. Бунинг устига, рафъул ядайн қилмасдан ўқиш ҳақида ҳам ҳадислар, саҳоба ва тобеинларнинг саҳиҳ сўзлари бор. Уларга амал қилиш ҳам айни суннатга амал қилишдир.

Ҳанафий мазҳабида саждага бориш ва ундан туриш кайфияти. Саждага борилаётганда ерга яқин аъзолар бирин-кетин ерга қўйилади, яъни тизза, қўллар, юз. Саждадан тураётганда ердан узоқ аъзолар биринчи кўтарилади, яъни юз, қўл, тизза. Заруратсиз ерга таяниб туриш макруҳ. “Фатавои Ҳиндия” китобида шундай дейилади:

اِذَا اَرَادَ السُّجُودَ يَضَعُ اَوَّلًا مَا كَانَ اَقْرَبُ اِلَي الْاَرْضِ فَيَضَعُ رُكْبَتَيْهِ اَوَّلًا ثُمَّ يَدَيْهِ ثُمَّ اَنْفَهُ ثُمَّ جَبْهَتَهُ وَ اِذَا اَرَادَ الرَّفْعَ يَرْفَعُ اَوَّلًا جَبْهَتَهُ ثُمَّ اَنْفَهُ ثُمَّ يَدَيْهِ...

яъни: “Агар намозхон сажда қилишни хоҳласа, аввало, ерга яқин бўлган аъзони (ерга) қўяди. Бас (шундай экан), аввал тиззасини, сўнг икки қўлини, сўнг бурнини, сўнгра пешонасини ерга қўяди. Саждадан турганида аввал пешонасини, сўнг бурнини, сўнгра икки қўлини кўтаради...”

Воил ибн Ҳужр розийаллоҳу анҳудан ривоят қилинган ҳадисда:

“َرأَيْتُ رَسُولَ الله صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ إِذَا سَجَدَ يَضَعُ رُكْبَتَيْهِ قَبْلَ يَدَيْه وَ اِذَا نَهَضَ رَفَعَ يَدَيْهِ قَبْلَ رُكْبَتَيْهِ”
(رواه الامام أبو داود عن وائل ابن حجر رضي الله عنه)

яъни: “Мен Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва салламни сажда қилганларида қўлларидан аввал тиззаларини ерга қўйганларини ва саждадан қайтаётганларида тиззаларидан аввал қўлларини ердан кўтарганларини кўрдим”, дейлади (Имом Абу Довуд ва Имом Термизий ривояти).

Бу борада бир қанча ҳадислар мавжуд. Моликий мазҳабидан ташқари барча мазҳаб олимлари ушбу ҳадисларни дақиқ ўрганиб, “сажда қилишда, аввало, ерга яқин аъзолар ерга қўйилади ва саждадан туришда эса ердан узоқ бўлган аъзолар ердан кўтарилади” деган фикрга иттифоқ бўлганлар.

 

"Диний-маърифий суҳбатлар" китобидан

10 января 2022 года мечеть «Кунгай» в селе Сукок Паркентского района Ташкентской области была сдана в эксплуатацию.
В мероприятии приняли участие главный имам-хатиб Ташкентской области Жасурбек домла Раупов, имам-хатибы, активисты махалли, спонсоры, щедрые предприниматели. Старое здание мечети было построено в 1880 году методом хашаром. Мечеть, вмещающая всего 350 человек, в последние годы стала тесновата для молящихся.
В связи с этим Ташкентское областное представительство Управления мусульман Узбекистана по согласованию с руководством в мае 2019 года приступило к строительству новой мечети. Через два с половиной года на средства спонсоров в селе Сукок было построено новое здание мечети, которая в настоящее время может вместить от 2 до 2,5 тысяч человек. Для новой мечети также была построена современная комната омовения. В мечети созданы все условия.
В конце мероприятия были произнесены добрые молитвы.

Пресс-служба Управления мусульман Узбекистана

С такой инициативой выступило областное управление туризма и спорта в связи с продлением зимних каникул для учащихся общеобразовательных школ, академических лицеев, профессиональных школ и высших учебных заведений до 24 января текущего года.
Как сообщает УзА, с 10 января до 24 января студенты и учащаяся молодежь могут посещать все исторические памятники и музеи области бесплатно.
– Цель – создать возможности молодежи для содержательного проведения досуга в период каникул, а также знакомства с историей и культурой нашей страны, – сказал заместитель хокима Самаркандской области – начальник управления туризма и спорта Р. Кобилов.

Пресс-служба Управления мусульман Узбекистана

Top