Ҳар биримиз оила қурар эканмиз, оиламиз тинч, ҳаётимиз фаровон бўлишини истаймиз. Оила тинч бўлса, кўнгил хотиржам, ишлар барорли бўлади. Акси бўлса муносабатлар чигаллашади. Расулуллоҳдан соллаллоҳу алайҳи васалламдан саҳобалар: “Ё Расулуллоҳ! аёлларнинг қандоғи яхшиси бўлади?” деб сўрашди. У зот: “Эрининг кўзини қувонтирадиган, амрига итоат этадиган, ўзини тутиши ва молини тасарруф этишда эри ёқтирмайдиган ҳолатга йўл қўймайдиган аёлдир”, дедилар (Термизий ривояти).

Ана шу ҳадисда таърифланган аёл ҳар бир эркакнинг орзусидир. Дарҳақиқат, эрнинг кўзини қувонтирадиган аёл покиза, иффатли, эрига итоаткордир. Бир куни Ҳазрати Умарнинг розияллоҳу анҳунинг ҳузурига келган эр-хотин ажрашиш нияти борлигини айтишди. Аёл эри билан уч ой турмуш қурганини, бу вақт давомида у билан чиройли муносабатда  бўлмаганини ҳамда ажралиш иккиси учун ҳам яхши эканини айтди. Ҳазрати Умар розияллоҳу анҳу эркакдан ҳам бу ҳақда сўраган эдилар, у: ”Менинг ундан ҳеч қандай шикоятим йўқ. Ундан ажралишни истамайман”,деди. Ҳазрати Умар розияллоҳу анҳу эркакниниг аҳволини кўриб, хотинга уйга бориб, бироздан сўнг келишини, унгача эри билан суҳбатлашиб олишларини айтдилар. Аёл уйга кетди. Шундан сўнг, эркакни ҳаммомда ювинтиришни, тоза кийимлар кийдиришни ва атирдан сепиб, чиройли хушсурат бир кўринишга келтиришни буюрдилар. Шундай ҳам қилишди. Аёл бир муддатдан сўнг кириб келди. Эрининг чиройли кўринишидан кўзлари қувнаб: ”Менинг ажрашадиган эрим йўқ”, деди-да, эри билан уйга қайтиб кетди. Шунда Ҳазрати Умар розияллоҳу анҳу атрофдагиларга қараб: ”Сизлар ўз аҳилларингизни яхши ва покиза ҳолда кутиб олишларини ёқтирганингиздек, улар ҳам сизларни покиза ва чиройли суратда кўришни ёқтиради”, дедилар. Никоҳ билан қурилган оиланинг саодати, фаровонлиги эр-хотиннинг мана шундай  ўзаро гўзал муносабатларига боғлиқ. Бундай зарур ҳолатлар оила тинч-тотувлигига, мустаҳкамлигига сабаб бўлади.    

Баҳодир ТЎЛАКБОЕВ,

Наманган вилояти, Учқўрғон тумани,

“Қосимқори” жоме  масжиди имом-хатиби

Ислом – озодаликка ғоят жиддий эътибор қиладиган, поклик тушунчаси мукаммал ифодасини топган ягона шариат ҳисобланади. Унда жой поклиги, либос поклиги, шахсий гигиена, атроф-муҳит тозалиги, ювинадиган сувларнинг тоҳир-покизага ёки таҳур-покизаловчига ёхуд нажас яъни нопок сувларга ажратилиши, бир кунда беш вақт намоздан олдин юз-қўл, оёқ ва ҳоказоларни таҳорат ниятида ювиш, жунуб бўлганда, албатта, ғусл қилиш, ҳафтада бир марта (жума кунида жунуб бўлмаса ҳам) ғусл қилиб, покланишга чақириши ҳамда турли хушбўйликлардан фойдаланишга тарғиб этиши динимизда покизалик ва орасталикка нисбатан қай даражада буюк эътибор қаратилишини кўрсатади.

Озодаликка тарғиб қилувчи оят ва ҳадислар ниҳоятда кўп. Шу боисдан покликни динимиз асосларидан бири десак сира муболаға қилмаган бўламиз.

Ҳадиси шарифда: “Албатта Аллоҳ покдир, покликни яхши кўради, тозадир тозаликни яхши кўради, олийжанобдир олийжанобликни яхши кўради, сахийдир саховатни яхши кўради. Бас, ҳовлиларингизни тоза тутинглар, яҳудийларга ўхшаб қолманглар”, дейилади (Термизий ривояти).

Ушбу ҳадиси шариф мазмунидан Ислом дини шахсий тозалик билан бир қаторда атроф-муҳит тозалигига ҳам аҳамият қаратиши аён бўлади.

Аслида Ислом дини келган даврларда ҳозиргидек чиқиндилар, турли-туман зарарли тутун ва ҳоказолар чиқарувчи завод-фабрикалар, конлар, кимё заводлари, машина ва ҳоказолар бўлмаган. Одамлар бугунги кунимиздагидек кўп чиқинди ҳосил қилувчи маҳсулотларни ҳам истеъмол қилмаган. Табиат қўйнида, табиий неъматлардан озиқланган. Турли хил сунъий моддалардан тайёрланган хилма-хил ўрам, қадоқ ва бошқа идишлардаги егуликлар емаган. Бу эътибордан уларнинг чиқиндилари ҳам табиат ва муҳитга дўст бўлган безарар чиқиндилардан иборат бўлган. Уларнинг асосийси таом қолдиқлари бўлган, холос. Шундай бўлса ҳам динимиз ўша вақтнинг ўзидаёқ атроф-муҳит тозалиги, шахсий тозалик ва гигиена соҳасида келажак даврларга ҳам манфаатли бўлувчи кўрсатмаларни бериб қўйган.

Тилга олганимиз ҳадиси шарифда Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам ҳовлиларни тоза тутишга буюрганларини ўқидик. Шу ўринда бир тафаккур қилайлик, ҳовлиларни озода тутишга динимизда бу қадар эътибор берилган экан, уйларнинг ичи ҳақида нима дейиш мумкин? Табиийки, уйларнинг ички қисмларининг тозалиги динимизда янада муҳимроқ ўринда экани шубҳасиздир. У ҳолда ўша уйларнинг яшовчилари бўлмиш инсонларнинг тозалигичи, бу ҳақда нима дейиш мумкин? Кўриниб турибдики, ҳовли тозалигига алоҳида даъват билан чақирувчи дин уйларнинг тозалиги ва инсонларнинг тозалигига ундан-да кўпроқ аҳамият қаратгани муқараррдир. Буни қуйидаги ҳадиси шарифдан ҳам билиб олишимиз мумкин.

Абу Саид Худрий розияллоҳу анҳудан ривоят қилинган ҳадиси шарифда бундай марҳамат қилинади: “Албатта Аллоҳ гўзалдир, гўзалликни яхши кўради ва Ўз бандасининг устида (унга берган) неъматининг асарини кўришни яхши кўради, ночорликни ва ўзини ночор тутиб юрувчиларни ёмон кўради” (Байҳақий ривояти).

Демак, мусулмон киши уст-боши кир ва ғижим ҳолда юрмасдан, покиза ва текис либосларни кийиши, оёқ кийимини покиза тутиши, соч-соқолига аҳамият бериши, парваришлаши, баданини хушбўй қилиб юриши Аллоҳга маҳбуб ишлардан экан. Аллоҳ шундай имконият берган банда маълум маблағ сарфлаш эвазига бўлса ҳам ўзини ораста тутиб юриши Аллоҳга маҳбубдир. Чунки бунда инсон Роббимизнинг неъматини ошкор қилган ва шу тариқа шукрини ўзига хос тарзда изҳор қилган бўлади.

Аллоҳ таоло Ўз пайғамбари Муҳаммад алайҳиссаломга сўнгги дин рисоласини илк нозил қилаётган даврларда Аллоҳни давомли равишда улуғлашга ва либосни покиза тутишга буюрган: “Ёлғиз Парвардигорингизни улуғланг ва кийимларингизни пок тутинг!” (Муддассир сураси: 3-4-оятлар). Ушбу ояти карималар тафсирида Имом Фахруддин Розий шундай дейди: “Агар ояти каримадаги “кийимлар” ва “поклаш” лафзлари зоҳирига ҳавола қилинадиган бўлса, бундан шуни тушунамизки, Пайғамбаримиз ўз либосларини янада поклашга буюрилган бўладилар”. Ҳа, агар Исломда поклик тушунчаси ғоят муҳим ўрин тутмаганда унга бу қадар юксак аҳамият берилмас ва ояти карималарда тилга олинмас эди.

Муқаддас динимиз Исломнинг покликка бўлган эътибори шу даражага етдики, уни иймоннинг ярми деб эълон қилди. Набий алайҳиссалом бир ҳадисларида “поклик (таҳорат) иймоннинг ярмидир” дедилар (Саҳиҳи Муслим, 223-ҳадис).

Албатта ҳадисда зикр этилган поклик фақат жисмоний ва моддий покликнинг ўзи билан чекланиб қолмайди, балки куфр-ширк, залолат ва барча маънавий иллатлар, разолату қабоҳатлардан пок бўлиш ҳам тушунилади. Зеро, моддий покликка бу қадар эътибор берган дин ўз-ўзидан маънавий покликни четга суриб қўйиши мумкин эмас. Зотан, ҳар доим маънавий нарсалар моддий нарсалардан юқори турган.

Нима учун ушбу ҳадисда поклик иймоннинг ярми дейилгани хусусида уламолар шундай фикрларни билдирадилар. Иймон аслида “покланиш” ва “безаниш”дан иборат. Яъни, мўмин инсон динга зид келувчи, иймонга ва соғлом эътиқодга ёт бўлган манфур ишлардан покланади, улардан қалбини тозалаб олади. Ундан сўнг, ибодат ва зикр каби ишлар билан ўзини безатади. Демак, шу жиҳатдан олиб қарасак, поклик иймоннинг ярмига тенг келади.

Исломда иймоннинг қадр-қиймати қанчалик юқори эканини яхши биламиз. Поклик иймоннинг ярмига тенглаштирилганидан ҳам Ислом дини озодалик, поклик ва тозаликка қанчалар эътибор берганини билиб олсак бўлаверади. Бу ўз навбатида биз мусулмонлар динимиз талабига яраша бўлишимиз кераклигини ҳам билдиради.

Ислом дини шахсий гигиена масаласига ҳам тўхталиб ўтган. Абу Ҳурайра разияллоҳу анҳудан ривоят қилинган ҳадис шарифда шундай марҳамат қилинади:

“Беш нарса фитратдандир: хатна қилдириш, ҳаром тукларни кеткизиш, тирноқ олиш, қўлтиқ остидаги тукларни юлиш ҳамда мўйлабни қисқартириш” (Бухорий ва Муслим ривояти).

Поклик шу қадар муҳим нарсаки, ҳатто покланмасдан яъни таҳорат қилмасдан намоз ўқиб бўлмайди. Таҳоратсиз Қуръони каримни ушлаш мумкин эмас.

Шу билан бирга айтиб ўтганимиздек, маънавий поклик, ҳалқум поклиги, касб ҳалол бўлиши кабилар ҳам жуда муҳимдир. Аллоҳ таоло Қуръони каримда қайта-қайта ҳалол-пок нарсалардан ризқланишга буюрган. Жумладан, Бақара сурасининг 172-оятида бундай хитоб қилинади: “Эй, имон келтирганлар! Аллоҳгагина ибодат қилувчи бўлсангиз, сизларга Биз ризқ қилиб берган покиза нарсалардан еб, Унга шукр қилингиз!”

Бошқа бир ояти каримада эса: “Сиздан (ўзларига) ҳалол қилинган нарсалар ҳақида сўрайдилар. Айтинг: “Сизларга покиза нарсалар ҳалол қилинди”, деб марҳамат қилинади (Моида сураси: 4-оят).

Аслида буларнинг барчаси бир-бирига чамбарчас боғлиқ нарсалар. Яъни, қалб поклиги, бадан поклиги, либос поклиги ва ҳалқум поклиги мусулмон инсоннинг камолотга етишида жуда муҳим аҳамият касб этади. Шунинг учун уларнинг баъзиларига амал қилиб, баъзиларини ташлаб қўйиш тўғри келмайди. Зеро, бадани ва либоси пок бўлса ҳам ҳалқумининг поклигига эътибор бермаса, пулни ҳалол йўл билан топяптими, ҳаром йўл билан топяптими, эътибор бермаса, бундай инсоннинг қалби покланиши қийин, дуоси ижобат бўлмайди ва натижада кўп яхшиликлардан бенасиб бўлиб қолади. Қолаверса, бадан ва либос поклигига ҳозир нафақат мусулмонлар, балки, бошқа миллат ва дин вакиллари ҳам кучли эътибор қаратмоқдалар. Агар биз ҳам фақат шу нарсалар билан чекланиб қолсак, улардан ортиқ жойимиз қолмайди. Балки, улардан орқада ҳам қолиб кетамиз. Чунки, Европаликлар ҳозирда бадан ва либос поклиги ва шахсий гигиена бўйича ниҳоятда илгарилаб кетдилар. Бизнинг устунлигимиз эса бадан ва либос поклигига жиддий аҳамият бериш билан бир қаторда қалб поклиги ва маънавий покликни ҳам сақлашимиздадир. Борди-ю, маънавий покликка бўлган эътиборни сусайтирсак, у ҳолда жуда кўп яхшиликларни қўлдан бой берган бўламиз. Зеро, шахс ва жамиятнинг маънавий соғломлиги бениҳоя муҳимдир. Маънавий поклик қўлдан бой берилса, жамият таназзулга юз тутади, турли қабоҳатлар авж олади. Бундай аянчли ҳолатларни ҳозирда кўплаб Ғарб давлатлари мисолида кўриб турибмиз ҳам.

Имом Ғаззолий раҳматуллоҳу алайҳ айтадилар: “Киши зоҳирий нопокликлардан сақланиш билан бирга ботинини ҳам пок тутмоғи лозим. Чунки ботиний иллатлар кишини нафақат бу дунёда ҳалокатга бошлайди, балки охиратда ҳам аламли азобга дучор бўлишига сабаб бўлади. Покликни истовчи қалб гўё бир ошиён, фаришталар қўнадиган макон. Гина, ҳасад, кибр, ғараз, ғазаб каби касалликлар билан иллатланган қалбда фаришталар қандай қўним топсинлар!”.

Шунингдек, поклик деганда инсон фақат ўзини поклаб юрса бўлди, дегани эмас. Аллоҳ таоло инсонни яратиб руҳ билан бирга ақлу идрок бахш этган. Ақлли, ҳушёр инсонлар зиммасига табиатни тоза ва покиза сақлаш ҳамда атроф-муҳитни муҳофаза этишдек катта масъулиятни юклаган. Аллоҳ таоло юклаган бу масъулиятни инсон азалдан бажо этиб келади. Табиатни муҳофаза этиш Ислом динининг асосий таълимотларидан бири ҳисобланишига ҳам шу илоҳий мажбурият сабаб бўлган.

Абу Ҳурайра разияллоҳу анҳудан ривоят қилинишича, бир қора танли киши ёки қора танли аёл масжидни супуриб юрарди. У киши вафот этиб (кўринмай қолган эди) Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам уни сўраб-суриштирдилар. Саҳобалар у аёлнинг вафот этганини айтишди. Шунда Набий алайҳиссалом: “Менга шуни айтсангиз бўлмасмиди?”, дея (бироз ғазабланиб) менга унинг қабрини кўрсатинглар”, дедилар. Шундан кейин унинг қабри тепасига келиб, унга жаноза ўқидилар.

Ушбу воқеадан атроф-муҳит тозалигини сақлаш, хусусан, масжидни пок тутиш нечоғлик олийжаноб иш экани маълум бўлади.  

Абу Мусо розияллоҳу анҳу Басрага келганларида басраликларга: “Мени сизнинг олдингизга Умар ибн Хаттоб розияллоҳу анҳу Роббингизнинг Китоби, Пайғамбарингизнинг суннатини ўргатишим ва кўчаларингизни тоза тутишим учун юборди”, деб мурожаат қилган эканлар.

Муоз ибн Жабал розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади: “Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам шундай дедилар: “Учта лаънат келтирадиган ишлардан эҳтиёт бўлинг: сувларда, йўл ўртасида ва соя жойларда ҳожат чиқариш” (Абу Довуд ва Ибн Можа ривояти).

Ислом дини барчамизга яшаётган жойларимиз озода бўлиши, ичимлик сувимиз тозалиги, танамиз эса покиза бўлишига буюради. Асрлар бўйлаб мусулмонлар ариқ, дарё ва денгиз сувларини покиза сақлашни ўзларининг бурчи деб билиб келганлар. Ҳозирги пайтда айниқса озодалик ва покизалик қоидаларига риоя қилиш яна ҳам зарурроқ иш бўлиб қолди.

Аллоҳ таоло барчаларимизни Ўзи севган бандаларидан қилиб, танамиз ва руҳиятмиз пок  бўлмоғини насиб айласин.

Раҳматуллоҳ САЙФУДДИНОВ,

Юнусобод тумани бош имом-хатиби

Муборак Рамазон ойи яқинлашган сари Аллоҳ таолонинг мўмин-мусулмон бандаларига раҳмати, лутфу карами тобора кўпайиб бораверади. «Ҳилол-нашр» матбаа-нашриёти ҳамда Ислом.уз порталида ҳам Рамазон туҳфалари мавсуми бошланиб кетди. Қуръон ойи бўлмиш моҳи Рамазон арафасида юртдошларимизга икки гўзал туҳфа армуғон этилди.

Бугун «Ҳилол-нашр» матбаа-нашриётида фазилатли шайх Муҳаммад Содиқ Муҳаммад Юсуф ҳазратларининг севимли шогирди, «Ислом ота» жомеъ масжидининг имом ноиби Ҳасанхон Яҳё Абдулмажиднинг «Хатми Қуръонга марҳабо!» китоби ҳамда «Қуръон тартили» сабоқларини сиз азиз мухлисларга тақдимоти бўлиб ўтди.

Тақдимот маросимига юртимизнинг дин пешволари, уламолар, аҳли Қуръонлар ва бошқа кўплаб азиз меҳмонлар ҳозир бўлишди. Нашриётимизга Ўзбекистон мусулмонлар идорасининг раиси, муфтий Усмонхон Алимов илк бор ташриф буюрдилар. Муфтий ҳазратлари пойтахтимиз бош имом-хатиби Анвар қори Турсунов, Тошкент вилояти бош имом-хатиби Хайрулло қори, «Ислом ота» жомеъ масжиди имом-хатиби Абдулҳаким қори Матқулов ҳамда бошқа кўплаб меҳмонлар билан биргаликда янги қурилган «Ҳилол-нашр» марказий савдо дўкони ҳамда босмахона мажмуаси билан танишиб, бу илм-маърифат масканларига ривожу баракот тилаб, дуолар қилишди.

Шундан сўнг барча меҳмонлар мажлислар залига кўтарилгач, тақдимот маросими бошланди. «Чимир ота» жомеъ масжиди имом ноиби Абдулбосит қори Абдуллажонов меҳмонларни муборакбод этгач, тантанани очиқ деб эълон қилди. Анъанага мувофиқ, маросим Қуръони Карим тиловати билан бошланди.

Дастлабки табрик сўзи Ўзбекистон мусулмонлар идорасининг раиси, муфтий Усмонхон Алимов ҳазратларига берилди. Муфтий ҳазратлари «Ҳилол-нашр» матбаа-нашриётида олиб борилаётган хайрли ишларга баракот тилаб, буларнинг барчаси аввало Аллоҳ таолонинг инояти, юртимиздаги тинчлик-хотиржамликнинг самараси ҳамда юрти учун, халқи, дини учун қайғураётган юртимиз раҳбарининг эзгу ниятли саъй-ҳаракатлари натижаси эканини айтдилар, хайрли дуолар қилиб, жумладан, шундай дедилар:

БИСМИЛЛАҲИР РОҲМАНИР РОҲИМ

Роббимиз Аллоҳ таолога беадад ҳамду саноларимиз бўлсин!

Расулимиз Муҳаммад Мустафога дуруду салавотларимиз бўлсин!

Ассалому алайкум, муҳтарам азизлар, мўмин-мусулмон биродарлар! Бугун сиз билан биз ҳаммамиз учун қадрли ва ҳурматли бўлган марҳум устоз, Шайх Муҳаммад Содиқ Муҳаммад Юсуф раҳматуллоҳи алайҳ асос солган, айни дамда илм-маърифат зиёсини эл-юртга таратиб келаётган муборак бир масканда, Ҳилол нашр нашрёт-матбаасида жамул-жам бўлиб турибмиз. Бу йиғилишимиз аввало устозни хотирлаш, ушбу шукуҳли дамларда, Рамазони шарифнинг хуш ифори уфуриб келаётган ажойиб соатларда у кишини йўқлаб дуо қилиш ва қолдирган бой илмий меросларини тарғиб қилиш учундир... Қолаверса, Қуръони Каримга доир янги бир асарнинг нашр этилгани тантанаси, эълони учун тўпланиб турибмиз.

Муҳтарам азизлар! Ҳозирда биз юртимиз тинчлиги, осудалиги ва давлатимиз тарафидан халқимиз, хусусан, мўмин-мусулмонлар учун яратиб берилаётагн шароит ва эркинликлар соясида мана шундай гўзал бир мажлисда эмин-эркин йиғилиб ўтирибмизки, бу неъматлар учун Аллоҳ таолога ҳар қанча шукр қилсак, оз.

Бугун юртимизда жуда кўп хайрли ишлар амалга оширилаётганини ҳаммаларингиз кўриб, кузатиб, бунинг тирик гувоҳи бўлиб турибсиз. Муҳтарам Президентимизнинг ташаббуслари билан мамлакатимиз тараққиётнинг янги бир поғонасига кўтарилди. Ҳар жабаҳада улкан ўзгаришлар, ўсишлар барқ урмоқда. Хусусан, дин-диёнат соҳасида ҳам жуда кўп ислоҳотлар амалга оширилмоқда. Улуғ алломларимизнинг ҳаётларини ўрганишга, меросларини тирилтиришга қаттиқ аҳамият берилиб, жуда ҳам катта-катта режалар тузилиб, лойиҳалар ишланиб, уларни жадаллик билан бажаришга киришилмоқда... Буларнинг барчаси сиз билан бизнинг бахту саодатимиздир.

Юртимиз Аллоҳ назар қилган юрт. Шунинг учун бу муборак заминдан жуда улуғ алломалар етишиб чиққан. Уларнинг охирги вакилларидан бири устоз Шайх ҳазратлари эдилар. Аллоҳ у кишини Ўз раҳматига олсин, жуда катта илмий тикланишни бошлаб бердилар ва ўзларидан улкан маънавий мерос қолдирдилар. Асарлар ёздилар, шогирдлар тарбияладилар. Алҳамду лиллоҳ, «оққан ариқ яна оқади», деганларидек, бугун ҳам ана ўша уламои киромларимизнинг меросхўр шогирдлари, маънавий авлодлари бўлган ёш олимларимиз, тадқиқотчи улмоларимиз юртимиздаги бу юксак руҳият ва имкониятлардан фойдаланиб эл-юртга илм-маърифат зиёсини таратишда давом этмоқдалар, янги-янги марраларни заб этмоқдалар. Ушбу йиғилишимизнинг асосий сабаби ҳам ана шундай ютуқлардан бирининг шодиёнасидир. Яъни ёш тадқиқотчиларимиздан бири, муҳтарам Ҳасанхон қорининг «Хатми Қуръонга марҳабо!» номли рисолаларининг тақдимоти муносабати билан йиғилиб турибмиз.

Бу китоб ҳажми кичик бўлса-да, мазмун-моҳиятига кўра анчагина катта китоб, десак, хато бўлмайди. Қори домла китобни тайёрлаб, бир нусхани олиб, менинг олдимга борди ва унга сўзбоши ёзиб беришимни илтимос қилди. Мен у кишининг бу илмий ҳаракатларидан, рости, жуда ҳам хурсанд бўлдим. Ёшларимизнинг мана шундай илмга ошно бўлишлари бу бизнинг, халқимизнинг бахту саодати албатта. Китобча билан танишиб чиқар эканман, унинг сермазмун ва халқчиллиги эътиборимни тортди. Асарнинг мавзуси ҳам, услуби ҳам ўзига хос.

Аллоҳга шукрлар бўлсинки, ҳозиргача юртимизда Қуръони Каримга доир бир қатор китоблар чоп қилиниб, халқимиз қўлига етиб борди. Аммо ушбу мавзу – хатми Қуръон ҳақида ҳалигача бирор махсус асар йўқ эди. Шу боис, мен бу китобни тездан нашр қилиб, халқимиз, хусусан, қориларимизга тақдим қилиш кераклгини таъкидладим ва китобга тақдим ёзиб, муаллифнинг ҳақларига дуо қилган бўлдим.

Рисола жуда ҳам равон, лўнда тили ва халқчиллиги билан ажралиб туради. Унда жуда кўп қимматли маълумотлар ўрин олган. Айниқса, хатми Қуръон дуосига доир сатрлар ҳеч кимни бефарқ қолдирмаса керак. Ўйлаймизки, бу китоб аввало қориларимиз учун, қолаверса, барча мўмин-мусулмонлар учун ажойиб қўлланма бўлиб хизмат қилади.

Ўтган мустабид тузум даврида диний қадрятларимиз топталиб, ҳар қандай диний амалга ёвқараш ҳукм сурган эди. Оддийгина Рамазон ойидаги хатм учун ҳам юқори ташкилотлардан махсус рухсат олиш керак эди. Шунда ҳам узундан-узун маслаҳатлар билан саноқлигина масжидга рухсат тегарди.

Бу ерда устоз қори акаларимиз ўтиришбди, улар яхши билишади, бир пайтлар бутун мамлакат бўйича биргина «Ҳазрати Имом» масжидида хатм қилишга рухсат берилган пайтлар ҳам бўлган. Ана ўшанда устозларимиз, қори буваларимиз юртимизнинг озодлигини сўраб, Аллоҳга ёлвориб дуолар қилишар эди. Хатми Қуръонларда қилинган ана ўша илтижоларнинг ижобат бўлганини бугун сиз билан биз – мустақил Ўзбекистон мусулмонлари ўз кўзимиз билан кўриб, баҳраланиб турибмиз.

Бугун мамлакатимизда 2038 масжид фаолият олиб бормоқда. Диний идорамизнинг кўмаги ва назорати остида уларнинг аксарида ҳар йили Рамазон ойида қориларимиз Аллоҳнинг сўнги каломи Қуръони Каримни хатм қилмоқдалар, халқимиз бу илоҳий армуғондан баҳраманд бўлмоқда. Бундан бағоят мамнун бўлган мўмин-мусулмонлар хатми Қуръон асносида чин дилдан, кўзларида ёш билан эл-юрт ва раҳбару фуқаролар ҳаққига эзгу дуолар қилиб, юртимизнинг равнақини сўраб Аллоҳ таолога илтижолар қилмоқдалар. Бугунги ютуқларимиз замирида мана шу олий тилакларнинг ҳам ҳиссаси беқиёс, албатта.

Ҳозирда Имом Бухорий номидаги Тошкент Ислом институтининг «Таҳфизул-Қуръон» бўлимида қорилар етишиб чиқмоқда ва юртимиздаги масжидларда ташкил қилинаётган хатми Қуръонларда фаол иштирок этмоқдалар. Бундай қориларни етиштирадиган даргоҳларга яна эҳтиёжимиз бор, иншооллоҳ, бу борада ҳам яхши ниятларимиз, режаларимиз бор. Жумладан, Президентимиз раҳбарлигида Бухордаги «Мир Араб» мадрасасини «Олий мадраса» қилиш лойиҳаси ишланяпти. Унда ҳам Маъҳаддаги каби «Таҳфизул Қуръон» кафедраси бўлиши режалаштириляпти. Бу ҳам яна бир Қуръон даргоҳи бўлади. Аллоҳ насиб қилса, яна кўплаб хайрли ишлар амалга ошади.

Қуръони Карим Аллоҳ таолонинг мўъжиз каломидир, энг улуғ каломдир. Аллоҳ билан банда орасида қанча фарқ бўлса, Аллоҳнинг каломи билан банданинг сўзи ўртасида ҳам ўшанча фарқ бордир. Қуръоннинг ҳар бир сўзи, ҳар бир ҳарфига улкан савоблар ваъда қилинган. Унинг ҳар бир ояти руҳу танга шифодир. Уни ўқиш ва уқиш ҳар бир мусулмонга фарзи айндир. Аллоҳ таоло Намл сурасида Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламга шундай дейишни буюради:

«Мен мусулмонлардан бўлишга амр этилдим ва Қуръонни тиловат қилишга ҳам» (91–92-оятлар).

Ушбу амри илоҳий Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламга ва у зот орқали бутун умматга қаратилгандир. Шу боис, ул зот ўзларига Қуръон нозил бўлиши билан бирга, ҳамиша Қуръон ўқир ва уни хатм қилиб турар эдилар. Ҳар Рамазон ойида ваҳий фариштаси Жаброил алайҳиссалом билан Қуръонни хатм қилганлари саҳиҳ ривоятларда бор. Шунинг учун Рамазон ойи Қуръон ойи деб аталган ва бу ойда Қуръонни хатм қилиш Ислом уммати учун суннат бўлиб қолган. Саҳобаи киромлар, салафи солиҳлар ва улуғ аждодларимиз ҳам ҳамиша Қуръон ўқиб, уни хатм қилиб турганлар, хусусан, муборак Рамазон ойини Қуръон ойи ўлароқ ўтказишга алоҳида эътибор берганлар. Имом Молик, Суфён Саврий ва имом Бухорий каби алломаларимизнинг Рамазон ойи кириши билан бошқа илмий давраларни тўхтатиб, ҳаммасининг ўрнига Қуръон хатм қилишга ўтишлари ҳам барчамиз учун ибрат бўлиши керак.

Бугунги кунда юртимиздаги хатми Қуръонлар кўп жиҳатдан намунали ва гўзал тарзда ўтказилмоқда. Қориларимиз ҳам жуда яхши, тажвидлари ҳам, ҳифзлари ҳам, тараннумлари ҳам ниҳоятда гўзал. Кўп юртларда қорилар ёддан хатмга ўта олмайди, Қуръонга қараб ўқиб беришади. Аммо бизнинг қориларимиз, алҳамду лиллоҳ, бу маънода жуда ҳам дадил. Хатмдаги ташкилотчилик ишлари ҳам бизда анча яхши йўлга қўйилган. Аммо эндиликда бу хусусда ҳам юқори илмий савияга кўтарилишимиз, хатми Қуръонларни янада мукаммал, янада манфаатли шаклда ўтказишимиз лозим. Хусусан, қориларимиз бу маънода ўз устиларида яна ҳам кўпроқ ишлашлари, Қуръони Каримнинг тажвидини, унинг маъноларини, ахлоқу одобини ҳам пухта эгаллашга ҳаракат қилишлари лозим. Хатми Қуръонда иштирок этаётган кишиларимиз ҳам Қуръонга нисбатан одоб билан, ихлос билан муносабатда бўлишда яна янги поғоналарга кўтарилишлари керак. Ушбу «Хатми Қуръонга марҳабо!» китоби айнан мана шу мақсадларга қаратилган. Уни ҳар бир қори, хатмга қатнашмоқчи бўлган ҳар бир намозхон, қўйинки, ҳар бир мусулмон ўқиб, уқиб, ҳаётига татбиқ этиши лозимдир.

Китобда хатми Қуръон қилишнинг тарихидан бошлаб, бугунги кунда Рамазондаги хатми Қуръонларни қандай ўтказиш лозимлигигача сўз борган. Унда муаллиф қориларга алоҳида тавсиялар, жамоатга алоҳида тавсиялар ва ташкилотчиларга яна алоҳида маслаҳатлар тақдим қилган. Шу билан бирга, яқин ўтмишимиз, ўтган асрдаги Қуръон устозларига ҳақида ҳам жуда қимматли маълумотлар киритилган. Хусусан, китоб охиридаги хатми Қуръон дуосини мавзуларга бўлиб берилиши жуда ҳам яхши иш бўлган. Бундай қилишдан мақсад ‒ дуогўй киши жамоатнинг имкониятига қараб ҳар мавзуда керагича дуоларни танлаб ўқисин. Баъзи жойларда айрим кишилар қаердандир ўқиб ё эшитиб олган узундан-узун дуоларни ёдлаб олади-да, кейин ҳеч қаёққа қарамай ўша дуони тўлиқ ўқийверади, вазиятга қараб танлай олмайди. Бу кўпчиликка малол келади, бизга кейин одамлар шикоят қилишади. Дуоларни мана бу китобдаги каби тартибга солиниши эса ана шундай ноқулайликларнинг олдини олишга хизмат қилади...

Китобнинг мавзулари ва тафсилотлари билан мен кўп тўхталмайман, чунки бу ҳақда бошқа домлаларимиз ҳам ўз сўзларини айтсалар керак. Шу боис, шу ерда сўзимга якун ясаб, муаллиф Ҳасанхон қорининг ижодларига барака тилаб қоламан. Аллоҳ бундан кейин ҳам яхши асарларни яратиб, эл-юртга улкан хизматлар қилишларини муваффақ айласин! Мана шундай қуръоний зиёфатларимиз кўпайиб бораверсин!

Шу фурсатдан фойдаланиб, устознинг ишларини давом эттириб турган Исмоилжон домла бошлиқ ушбу «Ҳилол нашр» нашрёти жамоаси, Ҳазратнинг шогирдлари, юртимиздаги барча қориларимиз ва бизнинг сўзларимизни эшитиб турган барча мўмин-мусулмонларни кириб келаётган Рамазон ойи билан муборакбод этаман ва келгуси ишларингизда Аллоҳ таолодан муваффақиятлар тилаб қоламан.

Аллоҳ таоло ўтган қори буваларимиз, Қуръони Каримни бизгача етиб келишида хизмат қилган барча устозларни Ўз раҳматига олсин. Мана бу ерда бир қанча ёши улуғ қори устозлар ўтиришибди, Аллоҳ буларни узоқ йиллар саломат қилсин. Ёш қориларимиз, толиби илмларимизга илми Раббоний, илми ладунийлардан бериб, Қуръони Каримга, эл-юртга яхши хизматлар қилишларини насиб айласин. Ҳозирда Қуръон хизматида турган қори устозларни Аллоҳ саломат қилсин. Уларнинг баракасидан юртимиз янада осуда бўлиб, халқимизнинг ичу таши илоҳий калом нури билан мунаввар бўлиб бораверсин!

Вассалому алайку ва раҳматуллоҳи ва баракотуҳ!

Ўзбекистон мусулмонлари идораси раиси,
муфтий Усмонхон Алимов

Шундан сўнг меҳмонларга ташаккур айтиш ҳамда Ҳасанхон Яҳёни муборакбод этиш учун сўз Исмоилжон Муҳаммад Юсуфга берилди. Исмоилжон ҳожи ҳамду санодан сўнг тақдимот маросими меҳмонларини бугунги шодиёна билан муборакбод этиб, шундай деди:

Бисмиллаҳир роҳманир роҳийм!

Муқаддас Каломининг нузулини «Яратган Роббингнинг исми ила ўқи» деган ояти каримадан бошлаб, бандаларини Қуръон ўқишга, илм-маърифат ўрганишга буюрган Роббимиз Аллоҳ табарока ва таолога ҳамду санолар бўлсин!

«Яхшиларингиз – Қуръонни ўрганган ва уни ўргатганларингиздир» деб марҳамат қилган Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламга дуруду салавотлар бўлсин!

Ассалому алайкум муҳтарам муфтий ҳазратлари!

Ассалому алайкум муҳтарам устозлар, азиз меҳмонлар, аҳли Қуръонлар!

Бугунги тақдимотимизга қадам ранжида қилиб, ташриф буюрган барча азизлар, ассалому алайкум ва роҳматуллоҳи ва барокатуҳ!

Хуш келибсиз! Қувончимизга шерик бўлиб, бугунги тақдимотга ҳозир бўлганингиз учун Аллоҳ қадамларингизга ҳасанотлар ёзсин!

Устозимиз, падари бузрукворимиз шайх Муҳаммад Содиқ Муҳаммад Юсуф роҳимаҳуллоҳ ҳазратлари бошлаб кетган бир ажойиб, гўзал анъана бор. У зот ҳар йили бошимизга соябон бўлиб кириб келаётган моҳи Рамазонни муносабати билан халқимизга бир қанча туҳфалар тақдим этар эдилар. «Ҳилол-нашр» матбаа-нашриёти ҳамда Ислом.уз портали ҳам бу анъанани давом эттиришга баҳолиқудрат ҳаракат қилмоқда.

Алҳамдулиллаҳ, бугун ана шу ҳаракатларнинг самарасини сиз азизларга, халқимизга тақдим этиш насиб қилиб турибди. Бугун шайх ҳазратларининг севимли шогирдларидан бири – Ҳасанхон Яҳё Абдулмажид сиз азизларга икки гўзал туҳфани ҳадя этяптилар. Бу туҳфаларнинг ҳар бири юртимизда Қуръонга хизмат борасидаги улкан воқеадир. Уларнинг бири – «Хатми Қуръонга марҳабо» деб номланган китоб бўлса, яна бири «Қуръон тартили» сабоқларидир.

Рамазон – Қуръон ойи. Бу ойда Қуръонга муҳаббатимиз, мулоқотимиз ҳар доимгидан кўра кучлироқ, кенгроқ ва шавқлироқ бўлади. Бу ойда барча масжидларимизда таровеҳ намозларида хатми Қуръонлар бўлади. Бугун эътиборингизга тақдим қилинаёган ушбу мўъжаз китобча барчамизни – аҳли Қуръонларни ҳам, қориларимизни ҳам, сомеъларимизни ҳам ушбу Қуръон байрамига тайёрловчи ажойиб қўлланма бўлади, иншааллоҳ. Ушбу китобчадан хатми Қуръоннинг тарихи, аҳкомлари, одоблари, дуолари каби ниҳоятда керакли, дунёю охиратимиз учун манфаатли маълумотларни ўқиб-ўрганамиз. Бу китобчани ўқиб, билимларимизни янгилаб, кўпайтириб олсак, хатми Қуръон ибодатларимиз янада комил, янада завқли, янада холис ва шукуҳли бўлади.

Қори домламизнинг иккинчи туҳфалари ҳам ўзига хос Рамазон туҳфаси бўлиб, нафақат хатми Қуръон учун, балки умуман Қуръони Карим тиловати учун пойдевор, тамал тоши вазифасини ўтайди. Қуръон тартили сабоқларидан кўзланган мақсад – уни тажвид билан ўқишдир, яъни Аллоҳ таоло уни қандай нозил қилган бўлса, Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам уни қандай ўқиган бўлсалар, шундай ўқишни ўрганишдир. Муаллиф юқорида зикр қилинган набавий ҳадисга тўлиқ риоя қилган ҳолда, Қуръонни ўрганиб, энди уни ўргатишни ният қилибдилар, Аллоҳ таоло ажру мукофотларини зиёда қилиб ато этсин, динимизга, Қуръонга қилаётган хизматларини бардавом ва баракотли қилсин, қориларга ваъда қилган мукофотларини ато этсин, тарбия берган, ўқиб-ўргатган ота-оналарига, барча устозларига иззат тожини кийдирсин.

Азизлар, бугунги тақдимот якунида яна бир қувончли хабарни етказмоқчимиз. Барчангизга маълумки, Аллоҳ таоло устозимиз шайх ҳазратларига ўзларининг шоҳ асарлари бўлмиш «Тафсир Ҳилол»нинг ҳамда «Ҳадис ва Ҳаёт» туркумининг катта қисмини ҳарами шарифда – Мадинаи Мунавварада, Маккаи Мукаррамада ёзишни тақдир қилган эди. Бу муборак масканларнинг файзи, баракотининг самарасидан падари бузрукворимизнинг бу ва бошқа барча ёзган асарлари халқимизнинг қалбидан чуқур ўрин олди, севиб ўқилди ва ўқиб келинмоқда. Эндиликда Аллоҳ таоло Ўзининг инояти билан ушбу асарларнинг барчасига ҳарамайни шарифайн – икки ҳарами шарифдаги кутубхоналар ўрин олишни насиб қилиб турибди. Ҳарамайн мактабаси билан келишувга мувофиқ, шайх Муҳаммад Содиқ Муҳаммад Юсуф ҳазратларининг барча асарлари Мадинаи Мунавварада, Маккаи Мукаррама кутубхоналарига қўйиладиган бўлди. Бундан буён дунёнинг турли чеккаларидан ҳаж ва умра сафари ниятида икки ҳарамга борган ҳожиларимиз устозимизнинг китобларини ўз она тилларида ўқиб, улардаги илм-маърифатдан баҳраманд бўлишлари мумкин бўлди. Куни кеча китоб карвонининг биринчи қисми «Ўзбекистон почтаси» орқали Саудия Арабистонига жўнаб кетди.

Парвардигоримизнинг бу азиз бандасига, буюк алломалар юрти бўлмиш жаннатмакон ватанимизга кўрсатган икромлари барчамизга муборак бўлсин! Падари бузрукворимизнинг хулуси ният билан, кўз нурини тўкиб, риёзат чекиб ёзган китоблари динимизнинг маркази бўлган, Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламнинг равзаи саодатлари жойлашган, Каъбаи Муаззама жойлашган муқаддас масканга муносиб кўрилган экан, бу улуғ шараф у зоти муҳтарамга муборак бўлсин, Аллоҳ таоло Ўз мағфиратига олсин, олиму боамалларга ваъда қилган неъматларига буркасин!

Бу қувончимизга шерик бўлиш учун қимматли вақтларини аямай, бугунги тақдимотимизга ҳозир бўлган, устозимизга ҳаётликларида ҳам, вафотларидан кейин ҳам садоқат изҳор қилган сиз азизларга ўз номимдан, оиламиз номидан, «Ҳилол-нашр» матбаа-нашриёти ҳамда Ислом.уз портали ходимларининг номидан самимий миннатдорчилик билдираман.

Аллоҳ таоло хайрли ишларимизни бардавом айласин, меҳр-оқибатимизни мустаҳкам қилсин, юртимизни тинч, халқимизни фаровон қилсин!

Шундан сўнг «Хатми Қуръонга марҳабо» китобини Тошкент вилояти бош имом-хатиби Хайрулло қори тақдим қилиб, ушбу китобнинг қисқача мазмуни, таркиби, фазилатлари ҳамда бошқа гўзал жиҳатлари ҳақида тўлқинланиб сўзлади.

«Қуръон тартили» сабоқларини тақдимот қилиш учун сўзга чиққан Баҳодир қори аввало Қуръони Каримнинг динимизда, мўмин-мусулмонларнинг ҳаётида тутган ўрни, Қуръон ўрганиш ва ўргатишнинг асрлардан буён узилмас силсила бўлиб, давом этиб келаётганини айтиб, бугун тақдим этилаётган сабоқлар ушбу мунаввар занжирнинг муносиб ҳалқаси бўлганини қувончи билан таъкидлади.

Тақдимот сўнгида муаллиф Ҳасанхон Яҳё сўзга чиқиб, тақдим этилаётган ушбу армуғонлар аввало улуғ устозларимиз бошлаган ишларнинг давом экани, динимизга, Қуръонга хизмат йўлидаги камтарона ҳисса эканини айтиб ўтди. Шунингдек, тақдим этилаётган «Хатми Қуръонга марҳабо» китобининг ёзилиш тарихи, унинг устида ишлаш жараёни, унда муҳокама қилинган мавзулар тўғрисида қисқа айтиб ўтиб, «Қуръон тартили» сабоқларини тайёрлаш жараёни, бу сабоқларнинг ўзига хос хусусиятлари, хусусан, бу сабоқлардаги қоидалар диёримизда кенг оммалашган Усмон Мусҳафига асослангани ҳақида алоҳида тўхталиб ўтди.

«Ислом ота» жомеъ масжиди имом-хатиби Абдулҳаким қори Матқулов муаллифни ҳамда «Ҳилол-нашр» нашриёт-матбааси жамоасини халқимизга тақдим этилаётган ушбу китоб ва сабоқлар туркуми билан муборакбод этиб, бугунги хайрли ишларнинг барчаси Ватанимиз тарихидаги энг оғир кунларда ҳам динимизни, Қуръонни қўлда чўғ ушлагандек авайлаб сақлаган, муҳофаза қилиб, омонат ила биз бахтиёр авлодларга етказиш шарафига муяссар бўлган улуғ устозларимиз, аҳли Қуръонларимизнинг, хусусан, барчамизнинг устозимиз фазилатли шайх Муҳаммад Содиқ Муҳаммад Юсуф ҳазратларининг фидокорона хизматлари самараси эканини айтиб ўтдилар.

Тақдимот якунида муаллиф барча меҳмонларга эсдалик ҳадяларини топширди, мухлисларнинг илтимосига биноан янги китобга дастхатлар ёзиб берди.

Тақдимот маросими динимизга ва муқаддас Қуръонимизга хизмат йўлида, Рамазон арафасида қилинган ушбу гўзал армуғон муносабати билан тайёрланга хатми Қуръон билан якунланди.

Тақдимот маросими ҳақидаги видеолавҳани тез кунда порталимиздан томоша қилишингиз мумкин.

Манба: (Quran.uz) http://telegra.ph/%D2%B2ilol-nashrdan-Ramazon-tu%D2%B3falari-05-09-2

Қайсики уйда кексалар бўлса, гўё кўкдан нур ёғилиб турганга ўхшайди. Хонадонда тинчлик-хотиржамлик, дастурхонларда файзу барака, ишларда ривож ва самара бўлади.

Нуроний отахон-онахонлар ўзларининг эзгу дуолари, доно ўгит ва бой тажрибалари билан ёшларга қанот ва сабот бағишлаб туради. Ўқишга, ишга отланар эканмиз, дуоларини олиб кўнглимиз мунаввар бўлади. Уйга қайтганимизда меҳридан, теран маслаҳатларидан кўнглимиз таскин топади.

Бироқ назаримизда бугун ана шу анъана бироз унут бўлаётгандек. Эҳтимол шу сабаб турмушда, ишда, умуман айтганда, ҳаётимизда бир қанча қийинчилик, муаммоларга дуч келмоқдамиз. Кўпчиликни ташвишга солаётган ана шундай долзарб муаммолардан бири бу – оилаларнинг ажримидир. Бунга сабаб бўлаётган омиллар ва уларни бартараф этиш йўллари борасида “Мовароуннаҳр” нашриётида фаолият юритиб келаётган, кўп йиллик тажрибага эга Шукуржон акага мурожаат этиб, уларнинг насиҳат ҳамда дуоларини олдик.

Мухсимов Шукуржон Юнусжон ўғли 1950 йили Тошкент шаҳрида таваллуд топди. Олий маълумотли. Техника университетининг механика факультетини тамомлаб, муҳандис-механик мутахассислиги бўйича фаолият юритган. Бир қиз, икки ўғилни вояга етказди. Ҳозирда ўн нафар набиранинг севимли бобоси, насиҳатгўй суянчиғи. Шунингдек, Ҳазрати Имом маҳалласи яраштирув комиссияси раиси.

– Оилада эркак ва аёлнинг мақоми, уларнинг масъулияти нималардан иборат?

– Одам Атонинг қовурғасидан Момо Ҳавво яралганидан бери аёл ва эркак бир-бирларига суянчиқ, ҳамкор, ҳамдард бўлиб яшаб келадилар. Эркак кўчанинг одами, у оиланинг моддий таъминоти билан банд. Чунки Аллоҳ таоло эркакларни шунга буюради: «Эркаклар хотинлар устидан (оила бошлиғи сифатида доимий) қоим турувчилардир. Сабаб – Аллоҳ уларнинг айримлари (эркаклар)ни айримлари (аёллар)дан (баъзи хусусиятларда) ортиқ қилгани ва (эркаклар ўз оиласига) ўз мол-мулкларидан сарф қилиб туришларидир» (Нисо, 34).

Аёл эрининг хизматини қилиш, болаларига яхши тарбия бериш ва уйдаги тартиб-қоидани ўрнатишга масъул қилинган. Ўзбек халқи ана шу тартиботга кўра умргузаронлик қилиб келган.

– Демак, фарзанд тарбияси учун фақатгина аёллар жавобгарми?

– Асло йўқ. Моддий таъминот эркак кишининг фарзанд тарбияси масъулиятини елкасидан олмайди. Эркак, яъни ота бош бўлса, аёл бўйин. Бошқача қилиб айтганда, эркак кишининг ҳурматини сақлаган ҳолда унинг уй ишларида сўнгги қарорни қабул қилишини аёл таъминлаши керак. Шу билан бирга эркак кишининг муваффақият қозонишида ҳам завжасининг алоҳида ўрни бор.

Бир хонадонни биламан. Соҳиби катта тадбиркор. Кечаю кундуз оиласининг фаровонлигини таъминлаш учун ишлаб, бир ташкилотнинг раҳбари бўлди. Ўзининг айтишича, 12 йил давомида эрта тонгдан кечасигача тинимсиз ишлаган. Бу пайтда тонгда ишга кетаркан, болалари уйқуда бўлар, ишдан қайтганида ҳам улар дам олаётган бўларди. Шунга қарамай, қайси фарзандига қандай топшириқ берилди, улар қандай баҳо олишаяпти, қачон ва қаерга боришаяпти, дўстлари ким?! каби болаларининг ҳар бир ҳаракатидан бохабар бўлиб туради. Барча-барчаси кўзининг ўнгида тургандек. Болалар ҳар қадам ташлаганларида оталарининг назоратини ҳис этиб турганлари сабабли тўғри йўлдан юрдилар, яхши тарбия кўрдилар.

– Эркак ва аёлнинг ўз масъулиятини бажармаслиги қандай оқибатларга олиб келади?

– Эркаклар ҳам, аёллар ҳам масъулиятини бажармаганларидан фарзандларининг тарбияси зарар кўради, оилалар барбод бўлади, аёллар бева, фарзандлар эса тирик етим бўлади. Шу сабаб хоҳ эркак бўлсин, хоҳ аёл ўз масъулият ва вазифаларини унутмаслиги, айниқса, оила қураркан, ота-оналикнинг аслида нима эканини теранроқ англаб олишлари лозим.  Акс ҳолда оқибати бутун умрлик надомат ва афсусдир.

– Кўп йиллик тўпланган ва кузатган тажрибаларингиздан келиб чиқиб айтинг-чи, оилаларнинг ажримига нималар сабаб бўлмоқда?

  – Бунга аввало, оилаларнинг бир-бирига тенг эмаслиги, яъни тенг-тенги билан, деган удум бузилгани сабаб бўлмоқда. Келин ёки куёвнинг бадавлат оиладан бўлиши барча нарсадан устун қўйилмоқда. Иккинчидан, тўйдан олдинги тиббий кўрикдан ўтмаслик. Куёв ёки келиндаги бирор касаллик тўйдан кейин ошкор бўлиши оқибатида оилалар ажрими содир бўлмоқда. Учинчидан, минг афсуски, оиланинг муқаддас эканини унутиб қўйяпмиз. “Фалончининг ўғли аёли билан ажрашибди”, десангиз, “Майли, бошқасига уйланиб олади”, деган жавоб қайтарадиганлар ҳам орамизда учрамоқда. Ахир оила пойабзал эмас-ку, бу бўлмаса, бошқаси дейилса. Тўртинчидан, арзимас сабаблар билан уйига кетиб қолаётган қизларнинг онаси сабабчи бўляпти. Бундай пайтда оналар: “Бизнинг авлодимизда оиласидан ажрашган чиқмаган, ўша уйнинг бекаси бўлдингми, иссиқига ҳам совуқига ҳам чида”, деган гапни айтиши керак. Йўқ, баъзи оналар қизига қўшилиб ҳасрат қилади. “Кичкина қорнимга сиққан қизим, катта ҳовлимга сиғмайдими”, деб оилани жар ёқасига олиб келади. Тўғри, ҳар бир она фарзандим дейди, ачинади. Лекин оналар турмушнинг муштлари бўлиши, аччиқ кунларга сабр, бахтли кунларда шукр қилиш ҳақида таълим берса, оила яна бахтиёр турмуш кечириши мумкин. 

Шунингдек, оилавий ажримларнинг сабабларидан яна бири, баъзи қайноналардир. Келиннинг олиб келган сеп, анжом, жиҳозларидан жанжал чиқарган қайноналар сабабли бир қанча тўйлар бекор қилинганининг гувоҳи бўлдик. Ҳатто, фарзандига келинини ёмон отлиқ қилиб кўрсатувчи қайноналар ҳам, айсуски, учраб туради.

– Мазмунли суҳбат ҳамда ҳаётий тажрибаларингиз билан ўртоқлашганингиз учун ташаккур.

Даврон НУРМУҲАММАД суҳбатлашди.

Шаҳзод ШОМАНСУРОВ суратга олди.
MUSLIM.UZ

Убайдуллоҳ Содруш шариъат ал-Асғар (...-747 ҳ.в.)[1]ибн Масъуд ибн Тожуш шариъат ал-Бухорийдир. Тожуш шариъат боболарининг тахаллуси ўлароқ, бобосининг асл исми Маҳмуд ибн Содруш шариъат Аҳмад ибн Жамоллиддин Убайдуллоҳ ал-Маҳбубий бўлиб, ҳазрат Убайдуллоҳ биз билган “Шарҳул виқоя”нинг муаллифи, ҳамда халқ орасида “Содруш шариъат”, дея машҳур зот ҳисобланади. Иккиси ҳам бир тахаллус билан айтилишда баъзи фарқ кўзга ташланади. Демак, катта бобоси Тожуш шариъат “Содруш шариъат ал- Акбар” яъни, (Катта содруш шариъат), ўзи эса “Содруш шариъат ал-Асғар” (Кичкина содруш шариъат) ҳисобланади. Аммо, кейинчалик “Содруш шариъат” деганда фақат Убайдуллоҳ ибн Масъуд роҳимаҳуллоҳ тушунилган.

Ҳазрат Убайдуллоҳ барча бирдек эътироф этадиган буюк имом ҳисобланади. Яна у киши ўз навбатида, шариъат қонунларини ёд олган, асл-ўзак ва фаръга тегишли ўта мушкул масалаларни осонлик билан асослаб, ечиб берадиган, асл ва фуруъдаги кўзга кўринган шайхул ислом, маъқул ва манқулнинг олими, етук фақиҳ, муҳаддис, луғатшунос, наҳвшунос, адабиётчи, назариячи, мутакаллим, мантиқчи, қадри улуғ, ўрни беқиёс, илм ва одобда барчага ўрнак бўладиган каби машҳур сифатларга эга аллома эди. Албатта, бундай улуғликни аждодларидан мерос қилиб олган эди[2].

Дарҳақиқат, у киши илм зиёсига тўла хонадонда вояга етган десак ҳам бўлади. Зеро, бу илмларни асосан боболари имом Тожуш шариъат Маҳмуд ибн Содруш шариъатдан олган. Бобоси эса отаси Содруш шариъатдан олган бўлиб, у отаси Жамолиддин ал-Маҳбубийдан, у эса шайх, имом, муфтий Имомзодадан, у эса Имодиддиндан, у эса отаси Шамсул аъимма Заранжийдан, у эса Сарахсийдан, у эса Ҳалвонийдан, у эса Абу Али Насафийдан, у эса Муҳаммад ибн Фазлдан, у Субазмунийдан, у Абу Абдуллоҳ ибн Абу Ҳафс Кабирдан, у отасидан, у имом Муҳаммаддан, у Абу Ҳанифа роҳимаҳуллоҳдан илм олган[3]. Гувоҳи бўлганингиздек бу илм силсиласи ўн тўрт табақа орқали буюк имом Абу Ҳанифа роҳимаҳуллога ундан кейин эса, бора-бора Пайғамбар алайҳис саломга бориб етади.

Убайдуллоҳ ҳазратлари бобосидан бир нафас ҳам ажралмасдан илм олишга ҳаракат қилар эди. Шуни алоҳида такидлаш керакки, у бобосининг илмий меросини кенг афкор оммасига тушунарли ва осон бўлиш мақсадида Тожуш шариъатнинг “Виқоя” асарини шарҳ қилдилар. Бу китоб шарҳ ёзилган китоблар ичида энг мўтабар китоблардан бирига айланди. У катта китоб бўлгани ва ўқувчиларнинг ёдида қолиши бир оз қийин бўлганлиги учун “Виқоя”нинг асосий масалаларини олиб, қисартирилган шаклга келтирдилар ва у китобни “Нуқоя” деб атади. Бундан ташқари усулга тегишли юксак савиядаги, гўзал матнга эга “Танқиҳ” асарини таълиф қилди. Сўнг яна уни осонлаштириш ва бойитиш мақсадида, қолаверса, қоғозга тушуриб, кўчириб борувчилар тарафидан хатоликлар кетганлиги учун қадр-қийматта тенги йўқ “Тавзиҳ”ни тасниф қилди. Яна у зотнинг “Тўрт муқаддима”, “Таъдилул улум”, “Аш-Шурут вал маҳозир”, “Ал-Вишоҳ” каби асарлари бор.

Убайдуллоҳ Содруш шариъат ҳижрий 747 йил, мелодий ҳисоб бўйича 1346 йили вафот этди. Ўзининг ва ота-онаси, фазандлари, аждодларининг даҳмаси ўша вақтдаги Бухорога қарашли Шеробод[4]да жойлашган[5]. Баъзи манбаларга кўра у зотнинг мақбараси Бухоро шаҳрида жойлашган дейилади. Шу ўринда бир мулоҳаза ўша вақтда маъжозий қабрлар ташкил қилинганлигини ҳам унутмаслик керак. Бобоси бобосининг отаси Тожуш шариът Кирмонда вафот этган. Она томонидан катта бобоси Бурҳониддин Марғиноний ҳисобланади. Албатта, буюк аждодлардан фақат буюк авлодлар келади деганидек, Марғиноний насаблари эса Абу Бакр Сиддиқ розияллоҳу анҳуга бориб тақалишини эслаб ўтишнинг ўзи етарли.

Ҳозирги кунда дунёнинг кўплаб мамлакатларида у кишининг асарларидан унумли фойдаланилади. Мустақилликка эришганимиздан сўнг асрлар давомида шаклланган анъанавий диний қадрият ва тизимни ривожлантиришга ниҳоятда катта эътибор қаратилди. Республикамизнинг турли вилоятларида қатор мадрасалар фаолият юрита бошлади. Шунингдек, Убайдуллоҳ ибн Масъуд Содруш шариъатнинг илмий мероси бугунги куннинг дорзарб савоолларига жавоб бера олганлиги, турли адашган оқимларга таъсирига кириб кетишнинг олдини олиш ва одоб ахлоққа тегишли муомила маданиятини ўзида мужассам қилганлиги, бундан ташқари содда ва лўнда тарзда ёзилганлиги учун ҳам ушбу мадрасаларда мўътамад китоб сифатида фиқҳ фанидан дарслик сифатида ўтилади. Хусусан, Мухтасарул виқоянинг матнлари талабалар томонидан ёдланади. Имом Бухорий номидаги Тошкент Ислом институтида ҳам усулга тегишли “Тавзиҳ” асаридан жуда кенг миқёсда фойдаланилади. Мавзумизнинг долзарблик жиҳатларидан бири, мана шундай буюк олимларнинг айнан бизнинг юртимиздан чиққанлигидир. Зеро, улуғ аждодларимизни хотирлар эканмиз, уларга мос авлод бўлиш, илмий меросларини янада чуқур ўрганиш барчамизнинг вазифамиз ҳисобланади.

Оҳангарон тумани “Хонобод” жоме масжиди имом-ноиби
Мадаипов Аҳрорбек

[1] Абдулқодир ибн Муҳаммад ал-Қурший; Ал-Жавоҳир ал-мазия фи тобоқот ал-ҳанафия:  2008.-Ж. 4. –Б.369. 2008.

[2]Хожи Халифа; Кашфуз зунун: 2008. -Б 419.

[3] Тақйиддин Абу Бакр ибн ал-Ҳусайний; Китоб аълом ал-ахёр фи ҳалли ғоятил ихтисор. 2012. –Б 517.

[4] Ҳозирги кунда Сурхондарё воҳасида жойлашган ҳудуд.

[5] Муаллифлар жамоаси. Ал-Мавсуа. Доиратул Маъориф;2007.–Б 212