Бисмиллаҳир роҳманир роҳим

Салкам 2600 йиллик тарихга эга бўлган ҳамиша навқирон Бухоро мустақиллик йилларида янада обод ва кўркам бўлди. Унинг қайси бир гўшасига назар солманг, улкан ижодкорлик ва бунёдкорлик ишларига кўзингиз тушади.

Бухорои шариф ҳудудида сақланиб қолган, халқимиз томонидан асрлар давомида эъзозланиб келинаётган тарихий ёдгорликлар ва меъморий обидалар ҳам қайтадан таъмирланиб, баъзилари янгидан бунёд қилинди. Бугун нафақат халқимиз, балки дунё жамоатчилиги келиб кўрса, маънавий озиқланса арзийдиган муқаддас қадамжолар янада кўркамлаштилмоқда. Жумладан, Ислом динининг маънавий ва маърифий маскани Бухоро вилояти “Жўйбори Калон” ўрта махсус ислом билим юрти масжиди XVII аср ҳолатига қайтарилди.

Билим юрти масжиди безаксиз ва таъмири ўзининг асл ҳолатидан ўзгариб қолганди. Ҳозирда масжид пештоқи безаклари баҳор гуллари рангидек ислимий нақшлар билан безатилган. Масжид гумбази Бухоро ганчкорлик мактабидаги ироқий нақшлар билан безатилди.

Машҳур ганчкор уста Бахтиёр Ҳамроев шогирдлари уста Эрмуҳаммад Рўзиев ҳамда уста Завқиддин билан ислимий ва геометрик нақшлар асосида гулдасталар, оқ, кўк, яшил, зангори рангли безаклар ҳамоҳангида моҳирона ижод қилишди. Нақшларнинг янада мукаммал, жозибадор бўлишига ўзларининг бебаҳо ҳиссаларини қўшишди.

Билим юрти жамоаси XVI - XVII асрларда  мадрасанинг меъморий безаклари, рангтасвири жозибали ва мўжизакорлиги, ҳамда меъморчилик санъати қандай юксак эътиборга эга эканлиги ҳақида умумий тасаввур ва тушунча ҳосил қилдилар.

    Ота-боболаримиз қурдириб, бизга мерос қолдирган обидаларни таъмирлаб асраш барчамизнинг бурчимиздир.

Жўйбори Калон ўрта махсус ислом билим юрти

маънавият ва маърифат ишлари мудир ўринбосари

 Рохат Муҳаммадшоева

Қуръони Каримда “Нисо” (“Аёллар”) деган сура бор.

*****

Аёл кишининг илтимоси туфайли бир сура нозил бўлди. Бу Мужодала сурасидир.

*****

Оиша онамизнинг покликларини таъкидлаб оятлар нозил бўлди.

*****

Агар эркак иккита хотинга уйланиб, уларнинг орасида адолат қилмаса, қиёмат куни ярми шол ҳолда тирилади.

*****

Агар эр хотинига белгиланган маҳрни бермаса, у заифанинг молини ўзлаштирган ўғри ҳисобланади.

*****

Агар эр хотинини талоқ қилса ҳам, унга берган маҳрни қайтариб олишга ҳаққи йўқ.

*****

Агар эркак опа-синглиси, бувиси, аёли ва қизларининг меросдаги улушини тортиб олса, Аллоҳ таолонинг белгилаб қўйган чегарасидан ошиб ўтган бўлади. Ким шундай қилса, ўзига кўп зулм қилган бўлади.

*****

Агар эр аёлини урса ёки хўрласа, пасткаш кимса, агар икром қилса, олийжаноб киши ҳисобланади.

*****

Агар эр аёлини ёмон кўрса ҳам сабр қилсин, Аллоҳ таоло ўша аёлда кўп яхшиликларни пайдо қилади.

*****

Агар эр аёли билан ажрашса ҳам ўртадаги никоҳ, бирга яшаганлик эътиборидан уни ҳақорат қилмасин, ғийбат қилмасин, одамларга ёмонламасин.

*****

Агар эр аёли билан ажрашса ҳам ундан кўрган фарзандларига нафақасини бериш мажбуриятида қолаверади. Бу нафақа отанинг зиммасидан ҳеч қачон соқит бўлмайди.

*****

Агар аёлнинг шахсий мулки бўлса, у шу мулкини ўзи истагандек тасарруф қилиш ҳаққига эга. Эр бу мулкни тортиб олишга асло ҳақли эмас.

*****

Эр аёлининг таоми, ичимлиги, либоси, уйи, таълими ва дори-дармонларига масъулдир.

*****

Аёлини ҳимоя қила туриб вафот этган эрга шаҳидлик ҳукми берилади.

*****

Киши охиратда жаннатга кириши учун отаси билан бирга онасини рози қилиши керак.

*****

Қизларини, сингилларини тарбия қилиб, одобли, иффатли ўстирган отага ва акага жаннатга кириш ва дўзахдан қутулиб қолиш имкони берилди.

*****

Ислом дини аёл кишига ана шундай ҳақларни берди ва унинг қадрини кўтариб қўйди.

Нозимжон Ҳошимжон таржимаси

189-CАВОЛ:
Ҳурматли устозлар, мен мен кўп сафарда бўламан. Баъзан намоз ўқишим учун қиблани аниқлашда муаммога дуч келаман. Айниқса чет давлатларида бўлганимда қиблани сўраш учун бирор мусулмон кишини учратишим қийин бўлади. Мана шундай вазиятларда қиблани қандай аниқлашим мумкин? Илтимос, шу ҳақида батафсил маълумот берсангиз.

ЖАВОБ: Бисмиллаҳир Роҳманир Роҳим.
Маълумки, қиблага юзланиш намознинг шартларидан биридир. “Қибла” сўзи намоз ва дуода одамлар юзланадиган тараф маъносини англатади. Маккадаги Каъбанинг ости ҳам, усти ҳам мусулмонлар учун қибладир. Шунинг учун тоғ тепасида ёки чуқурликда Каъба тарафга юзланган киши қиблага юзланган бўлади.
Каъбани бевосита кўриб туриб, намоз ўқиётган киши унинг айни ўзига юзланиши лозим. Уни тўғридан-тўғри кўрмаётган, ўзи ҳарамда турган киши масжидул-ҳаром тарафга, ҳарамдан ташқарида турган киши эса – ҳарам ҳудуди жойлашган тарафга юзланиши керак бўлади. Бунга қуйидаги ҳадиси шариф ҳам далолат қилади: Ибн Аббос розияллоҳу анҳумодан ривоят қилинган ҳадиси шарифда Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам: “Каъба – масжид(ул ҳаром) аҳлининг қибласидир. Масжид(ул-ҳарам) эса – ҳарам аҳлининг қибласидир. Ҳарам – ер юзининг машриқию мағрибидаги умматимнинг қибласидир”, – деганлар (Имом Байҳақий ривоят қилган).

Барча фақиҳлар намозда хотиржам ҳолдаги киши қиблага юзланиш шарт эканига иттифоқ қилишган. Зеро, Аллоҳ таоло Қуръони каримда шундай буюрган: “... Юзингизни Масжиди Ҳаром (Каъба) томонга буринг! (Эй, мўминлар, сизлар ҳам) қаерда бўлсангиз, юзларингизни ўша тарафга бурингиз! ...” (Бақара сураси, 144-оят). Аммо душман ёки йиртқич ҳайвон хавф солиб турган ҳолатда намозда қиблага юзланиш шарти соқит бўлади.

Қиблани аниқлашни ўрганиш ҳар бир балоғатга етган мусулмонга вожибдир. Чунки киши ҳаёти давомида турли сафарларга чиқиши ва турар жойларда бўлиши мумкин. Ана шундай вазиятларда қибла тарафни аниқлаши ва қаерда бўлмасин, ибодатини мукаммал адо этиши шариат талабидир.
Қиблани аниқлашнинг фиқҳий манбаларда уламолар томонидан зикр қилинган кўплаб қадимий ва илмий услублари мавжуд.

Фуқаҳоларимиз бунда ўта нозик қоидаларни ишлаб чиқишган. Ўз даврида бу борада алоҳида изланишлар олиб борган Ислом уламолари география, астрономия, геометрия фанларидан, ҳатто арифметик қоидалар ва тригонометрик функциялардан кенг фойдаланишган.

Қиблани аниқлашда қуйидаги услублар бугунги кун шароитида нисбатан қулай ва оммабоп ҳисобланади:

1. Қадимий масжид меҳроблари;
Саҳобалар томонидан турли юртлар фатҳ қилинганда биринчи навбатда қиблани аниқлаб, масжидлар бино қилинган. Ушбу масжид меҳроблари орқали бошқа масжидларнинг ҳам қибласини аниқлаш кейинчалик одат тусига кирган ва барча фуқаҳолар томонидан унга эргашиш лозимлиги таъкидлаб келинган. Жумладан, ҳанафий мазҳабининг таниқли уламоларидан Саййид Аҳмад Таҳтовий шундай дейди: “Шаҳар ва қишлоқларда қиблани аниқлаш саҳоба ва тобеинлар томонидан белгилаб берган меҳроблар орқали бўлади. Улар ўрнатган меҳроблар орқали қиблага юзланишда биз ҳам уларга эргашишимиз лозимдир” (“Ҳошияту ала мароқил-фалоҳ”).
Ўрни келганда шуни ҳам айтиб ўтиш лозимки, мусулмонлар асрлар давомида ибодат қилиб келаётган қадимий масжидларнинг қибласи ҳудди адолатли мусулмоннинг хабари каби сўзсиз қабул қилинади. Чунки, улар ҳам қиблани аниқлашда ўз тажрибаларига суяниш билан бирга соҳа мутахассисларининг нозик илмий қоидаларига риоя қилишган (“Кувайт фиқҳ энциклопедияси”, 36-жуз, 197-бет).

2. Юлдузлар;
Асосан қутб юлдузига қараб қиблани аниқлаш мумкин. Чунки ушбу юлдуз доим бир жойда кўринади. Аммо ҳар бир ўлканинг қибласи бир-биридан фарқ қилади. Масалан, бизнинг минтақамизга нисбатан қибла жануби-ғарб тарафда жойлашган бўлиб, қутб юлдузини ўнг қулоғининг орқа тарафида қолдириб, юзланган киши қиблага юзланган ҳисобланади.

3. Қуёш.
Қуёшнинг чиқиши ва ботиши, тушдан кейинги йўналган томонига қараб ҳам қиблани аниқлаш мумкин. Азалдан бизнинг диёримизда Имом Абу Мансур Мотуридий раҳматуллоҳ алайҳнинг фатвоси асосида қуёшнинг ботиш ўрнига қараб масжидлар қибласи белгиланган. Имом Сарахсий нақл қилишича Имом Мотуридий раҳимаҳуллоҳ шундай деганлар: “Ёзнинг энг узун кунида қуёш ботган жойни белгилаб қўй. Сўнгра қишнинг энг қисқа куни қуёш ботган жойни ҳам аниқлаб, белгилаб қўй. Шу икки аломат ўртасидаги оралиқни учга бўлиб, ўнг томонингга икки ҳиссасини, чап томонингга бир ҳиссасини тақсимлаб, юзлансанг, шу қибладир” (“ал-Мабсут”).
Аммо бу кун очиқ ва мўътадил бўлган вақтда тўғри чиқади. Бошқа вақтларда тахминан иккисининг, яъни, қуёшнинг қиш ва ёз фаслидаги ботиш манзилининг ўртаси олинади.

4. Компас.
Компас қаерда бўлса ҳам фақат бир тарафни кўрсатиб туради. Мана шу билан тўрт тараф аниқланиб, қибла қаердалигини билиб олиш мумкин. Ҳозирда қибла тарафни кўрсатувчи махсус компаслар ҳам ишлаб чиқарилган. Ана шу каби воситалар билан ҳам қиблани аниқлаш мумкинлигига фуқаҳоларимиз фатво берганлар.

5. Мобил иловалар.
Ҳозирги кунда қиблани аниқлашнинг энг қулай ва кенг тарқалган услуби мобил алоқа воситаларининг махсус иловаларидан фойдаланиш ҳисобланади. Айни пайтда бу каби иловаларнинг тури ва сифати турлича бўлиб, уларнинг барчаси асосан АҚШнинг Google компанияси томонидан тақдим этилган (qiblafinder.withgoogle.com) тизимига уланиш орқали амалга оширилади. Бунда фойдаланувчилар қибла йўналишини тўғри аниқлашлари учун мобил восита жойлашган манзилни аниқлаш хизмати(GPS)ни фаоллаштиришлари талаб этилади.

Агар киши сафарда бўлса ёки бирор нотаниш жойда бўлса, аввало ўша ердаги ишончли кишилардан қибла қайси тарафдалигини сўрайди. Агар уларнинг хабарига шубҳа қилса ёхуд сўраш учун атрофида бирор киши топилмаса юқорида зикр қилинган омилларни ишга солиб, қиблани аниқлаши мумкин. Валлоҳу аълам.

Ўзбекистон мусулмонлари идораси
фатво ҳайъати. @diniysavollar

Савол йўллаш
? http://savollar.muslim.uz
? @SavollarMuslimUzBot

Қуйида келтириладиган фикрлар, ҳикматлар сайтлардан ва ижтимоий тармоқлардаги турли саҳифалардан олиб таржима қилинган.

Аллоҳ сен учун ёзиб қўйган нарса ҳеч қачон бошқа одамга кетиб қолмайди!

Аллоҳ бошқа одамга ёзиб қўйган нарса ҳеч қачон сенга келиб қолмайди!

*****

Ёзиладиган нарса дунё ва Охиратда манфаат берадиган бўлмаса, ҳеч нарса ёзмасдан, бошқалар ёзган маълумотларни ўқиб чиққан яхши.

*****

Аллоҳ таолодан қўрқиб тўкилган кўз ёши

Дунё денгизлари жаҳаннам оловининг кичик бир чўғини ўчира олмайди. Лекин Аллоҳ таолодан қўрқиб тўкилган озгина кўз ёши сиздан жаҳаннам оловини тўса олади.

*****

Шаъровийнинг дуолари

أَللَّهُمَّ إِنَّكَ تَعْلَمُ أَنِّي عَاصِيْكَ وَلَكِنِّي أُحِبُّ مَنْ يُطِيْعُكَ فَاجْعَلْ حُبِّي لِمَنْ أَطَاعَكَ شَفَاعَةً لِي فِي مَعْصِيَتِكَ

“Эй Роббим! Албатта, Сен менинг Сенга нисбатан гуноҳ қилганимни биласан. Лекин мен Сенга итоат қиладиган кишини яхши кўраман. Сенга итоат қилувчи кишига бўлган муҳаббатимни Сенга нисбатан қилган гуноҳим учун каффорот, шафоатчи қилгин!”

*****

Барака - Аллоҳ таоло хоҳлаган бандасига ато қиладиган неъматдир.

• Агар барака молга тушса, уни кўпайтиради.
• Агар барака фарзандга тушса, уни солиҳ қилади.
• Агар барака вақтга тушса, уни обод (фойдали) қилади.
• Агар барака қалбга тушса, уни бахтли қилади.

Эй Аллоҳ, бизни барча нарсада барака билан ризқлантир, омин!

*****

«Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам билан Уфайр номли ҳачирга мингашиб олгандим...»

Нимага минганинг эмас, кимга ҳамроҳлигинг муҳим!

*****

(Баъзи инсонлар билан бўлаётган муносабатларда) тўқнашувлар юз берса маҳзун бўлма. Агар шу тўқнашувлар, айрилишлар бўлмаганида, узоқ муддат алданиб юраверардик. Тўғри, ушбу тўқнашувлар қаттиқ, шиддатли, лекин аслида ростдир.

Доктор Мустафо Маҳмуд

*****

Бахтга бахиллик қилма

Бошқаларнинг бахти сенинг бахтингни камайтирмайди.

Бошқаларнинг бойлиги сенинг ризқингни озайтирмайди.

Бошқаларнинг саломатлиги сендан офиятни тортиб олмайди.

Пок бўл! Ўзингга раво кўрган нарсангни бошқаларга ҳам раво кўр!

“Роваиъул фикр” саҳифасидан

*****

Мол (олтин, кумуш, пул) ризқнинг бир тури. Лекин соғлик, фарзанд, таом, барака деган ризқ ҳам бор. Фақатгина молнинг ўзи эмас, балки, Аллоҳ субҳанаҳу ва таолонинг ҳар бир неъмати ризқ ҳисобланади.

*****

Дўстларнинг энг яхшиси

Дўстларнинг энг яхшиси - сизни Аллоҳ розилиги учун яхши кўрган, сизга Аллоҳни эслатган, сизни Аллоҳнинг ғазабидан қўрқитган, Аллоҳга йўлиқиш ҳақлигини сизга эслатиб, солиҳ амалларга қизиқтириб, ўлимни ёдингизга солиб турган кишидир.

Мана шундай дўст Аллоҳнинг катта неъматидир.

Аллоҳни эслаш, Аллоҳнинг ғазабидан қўрқиш, Аллоҳга йўлиқадиган кун учун тайёргарлик кўриш охират учун энг яхши озуқадир.

“Ховатир роқия журнали”

*****

Гуноҳни такрор қилган бўлсанг ҳам тавба қилишдан асло малолланма!

Ҳар гал кийиминг кир бўлса, ювмасмидинг?!

Худди шунингдек, ҳар сафар гуноҳ қилганингда, Роббингга истиғфор айт, Ундан мағфират сўра!

*****

Тушларни рўёбга чиқаришнинг энг афзал воситаси — уйқудан уйғонишдир!

Пол Валерий

*****

Баъзи инсонлар бизда тажриба қолдирадилар. Келгусида уларга ўхшаганлардан четланишимизни ўргатадилар.

«Ховатир роқия журнали»

Интернет материалларидан тўплаб, таржима қилувчи

Нозимжон Иминжонов

Барчамизга маълумки, масжид мусулмонлар учун ибодат маскани бўлиб, унда ягона Аллоҳ таолога ибодат қилинади, қалбан ва руҳан  У зотга қурбат ҳосил қилинади. Шунинг учун ҳам, масжид – Аллоҳнинг уйи, деб эътиқод қилинади. Шу ўринда, масжидга киришнинг номозхон амал қилиши керак бўлган одоблари бўлиб, бунга номозхоннинг маънавий ва жисмий нопокликлардан пок бўлиши мисол бўлади. Бу борада буюк имомларимиз ҳаётларидан биз учун гўзал намуналар бисёр бўлиб, қуйида шулардан бирини келтирамиз.

Бу намуна буюк аждодимиз, ҳадис илми султони Имом Бухорий раҳматуллоҳи алайҳ тўғрисида бўлиб, воқеани ўтган асримиз шайхларидан бири Абдулфаттоҳ Абу Ғудда раҳимаҳуллоҳ ўзининг Имом Абу Абдуллоҳ Муҳасибий қаламига мансуб “Рисалатул мустаршидин” асарига ёзган шарҳида келтиради:

“Имом Бухорий раҳимаҳуллоҳнинг амаллари тўғрисида гапирганда, бунга Ҳофиз Ибн Ҳажарнинг “Саҳиҳи Бухорий” шарҳида Имом Бухорий ҳақидаги ривоятлари кифоядир. Ҳофиз айтади: “Муҳаммад ибн Мансур шундай дейди: “ Биз масжидлардан бирида Абу Абдуллоҳ Бухорий билан бирга эдик. Бир киши соқоли орасидан нопок нарсани олдида, уни ерга ташлади. Имом Бухорийга назар солдим. У киши бир ердаги нарсага қарарди, бир атрофдаги одамларга қарарди. Ниҳоят, одамлар ғафлатда туришганида, ердан нарсани олиб, чўнтакларига солиб қўйди. Масжиддан чиққанларида, уни чўнтагидан чиқариб, ерга ташлаганини кўрдим”.

Кўриб турганимиздек, Имом Бухорий ҳазратлари масжид ерини нопокликлардан асради. Менга нима, деб эътиборсизлик қилмади. Бу эса, у кишининг илму амали, тақвоси нақадар эканлигига далолат қилади. Шунинг учун ҳам, Аллоҳ таоло бизларга ўзининг солиҳ бандаларига эргашишни буюради:

أولئك الذين هدى الله فبهداهم اقتده

“Ана ўшалар Аллоҳ ҳидоят қилган зотлардир. Бас, уларнинг ҳидоятига эргаш”[1].

Халилуллоҳ Юсуф