Cавол: Саъй қилишда таҳорати синиб қолган кишига нима вожиб бўлади?

Жавоб: Бисмиллаҳир Роҳманир Роҳийм.

Саъй қилаётган кишининг таҳорати бехосдан бузилса, унинг зиммасига бирор каффорат вожиб бўлмайди. Аммо таҳоратсиз саъй қилиш макруҳ бўлади. Ҳанафий мазҳабимизнинг мўътабар манбаларидан бири бўлган Фатавои Ҳиндия китобида бундай дейилган:

"Саъй асносида таҳоратли бўлиш саъйнинг суннатларидан бўлиб, қасддан таҳоратсиз саъй қилиш макруҳдир. Кимки, таҳоратли ҳолида саъй қила туриб, саъй асносида таҳорати бузилса ва шу ҳолида саъйни охирига етказиб қўйса, саъйи дуруст бўлади (яъни қайтадан саъй қилиши шарт бўлмайди)".

Демак, таҳоратли ҳолда саъй қилиш суннат ва бунга имкон қадар қаттиқ эътибор қаратиш лозим. Бордию, саъй асносида таҳорат бузилса, бу жиноят ҳисобланмайди ва зиммага бирор жазони вожиб қилмайди. Валлоҳу аълам.

 Ўзбекистон мусулмонлари идораси Фатво маркази

Ҳикматуллоҳ домла Тоштемиров,

Ўзбекистон мусулмонлари идораси
Фатво маркази бош мутахассиси.

Ривоят қилишларича Абдуллоҳ ибн Масъуд розияллоҳу анҳу тунда намоз ўқир ва ором олаётган ўғлига қарата: “Сен туфайли, болажоним”, дея йиғлаб, “...Уларнинг оталари солиҳ киши эди...” (Каҳф сураси, 82-оят) оятини тиловат қилар эдилар.

Каъбул Аҳбордан ривоят қилинади: “Қанчадан-қанча тунлари бедор кишилар бор, уларнинг амаллари қабул бўлган ва қанчадан-қанча ухлаб ётганлар бор, уларнинг гуноҳлари кечирилган. Бунинг боиси шуки, икки киши Аллоҳ йўлида дўстлашадилар. Улардан бири тунларни ибодат билан ўтказади, Аллоҳ таоло унинг намози ва дуосидан рози бўлади. Бирор дуосини рад қилмайди. У эса (ухлаб ётган) биродарини тундаги дуосида эслаб: “Эй Парвардигорим, биродарим фалончини ҳам гуноҳларини кечир”, дейди. Аллоҳ эса ухлаб ётган биродарининг ҳам гуноҳларини кечириб юборади”.

Улуғ тобеъин Саъид ибн Жубайр розияллоҳу анҳу айтадилар: “Мен мана бу ўғлимни деб ҳам намозимни узунроқ қилиб ўқийман”.

Урва ибн Зубайр розияллоҳу анҳу бир кишини қисқа намоз ўқиётганини кўриб, уни чақирдилар ва: “Биродар, намозда Парвардигорингдан сўрайдиган ҳожатинг йўқми? Мен намозимда Аллоҳдан, ҳатто тузни ҳам сўрайман”, дедилар.

Абдуллоҳ Муҳаммад Абдулмуътийнинг "Меҳр ойи" китобидан

Ғиёсиддин Ҳабибуллоҳ, Ҳикматуллоҳ Рўзалиев таржимаси.

Ҳикматуллоҳ домла Тоштемиров,

Ўзбекистон мусулмонлари идораси
Фатво маркази бош мутахассиси.

Cавол: Ҳурматли Фатво ҳайъати уламолари! Маълумки, бизни юртдан ҳаж ибодатига борган зиёратчилар таматтуъ ҳажини қиладилар ва таматтуъ қилганлари учун жонлиқ сўядилар. Мана шу жонлиқни сўйган ҳожилар қурбонлик кунларида алоҳида қурбонлик ҳам қилишлари керакми ёки шу сўйган бир жонлиқлари кифоями?

Жавоб: Бисмиллаҳир Роҳманир Роҳийм.

Аввало шуни билиб олиш керакки, ҳожиларнинг қурбон ҳайити кунлари Минода сўйдирадиган қурбонликлари “Ҳайит қурбонлиги” эмас, балки икки улуғ ибодат – умра ва ҳаж ибодатларини жамлаганликлари учун вожиб бўлган “Шукрона қони” қурбонлигидир. Шунинг учун у ҳайит қурбонлигидан саналмайди.

Энди саволга бевосита жавоб берадиган бўлсак, ҳаж қилувчи эркак ёки аёл қурбонлик сўйиладиган кунларнинг охиригача муқим бўладиган бўлса ҳамда бой бўлса (яъни, унинг ҳожати аслиясидан ташқари закот нисоби миқдорича ёки ундан ортиқ маблағи бўлса) унга таматтуъ жонлиғидан ташқари қурбонлик ҳам сўйиши вожиб бўлади. Аммо мазкур муқимлик ва бойлик шартларидан ҳар иккиси ёки бири ҳаж қилувчида топилмаса унга қурбонлик сўйиш вожиб бўлмайди. Бу ҳақида “Ғунятун-носик” китобида бундай дейилган:

“Ҳаж қилувчи мусофир бўлса, унга қурбонлик вожиб бўлмайди. Аммо, муқим бўлса, худди Макка аҳлига вожиб бўлгани каби ҳаж қилувчига ҳам қурбонлик сўйиш вожиб бўлади. Мазкур ҳукм “Баҳрур-роиқ”, “Раддул-мухтор” ва “Хония” китобларида зикр қилинган” (“Ғунятун-Носик” китоби 276-бет).

Демак, Ҳаж арконлари бошланиб, Минога боришларидан олдин Макка шаҳрида ўн беш кун ва ундан ортиқ турадиган ҳожилар бой бўлсалар ва қурбонлик кунларининг охирги вақтида ҳам муқим бўлсалар, уларга таматтуъ жонлиғидан ташқари алоҳида қурбонлик қилишлари вожиб бўлади.

Шунингдек, қурбонликнинг охирги куни – Зулҳижжа ойининг ўн иккинчи куни қуёш ботишидан олдин Маккага қайтиб, у ерда ўн беш кундан кўп туриши аниқ бўлган бой ҳожиларга ҳам таматтуъ жонлиғидан ташқари алоҳида қурбонлик қилишлари вожиб бўлади. Чунки қурбонлик вожиб бўлиши учун қурбонлик сўйиладиган вақтнинг охири эътиборга олинган.

Шундай экан, қайси ҳожига қурбонлик вожиб бўладиган бўлса, хоҳласа қурбонлигини Саудия Арабистонида сўйдирсин, ҳоҳласа ватанларидаги вакилларига айтиб қурбонлик сўйдиришлари мумкин. Чунки ҳаммамизга маълум бўлган қурбонликни исталган жойда сўйиш жоиз бўлиб, ҳарамда сўйилиши шарт қилинмаган. Валлоҳу аълам.

 Ўзбекистон мусулмонлари идораси Фатво маркази