muslim.uz
Залолатга бошловчи замонавий зоҳирийлар...
Интернетнинг ўзбек тилидаги майдонида ўрта асрлардан бери Ислом динини ёт ғоялардан сақлашга хизмат қилиб келаётган мотуридия таълимотига тош отаётган, муборак динимиз таълимотини сохта талқин этиш орқали низо, тортишув ва ихтилоф чиқаришга уринаётганлар кўпайиб қолган.
Диний масалалардаги ихтилофлар ўта ҳассос эканини эътиборга олсак, диндошларимизни ҳанафийлик мазҳаби ва мотуридия ақидаси таълимоти, аксар уламоларнинг илмий қарашлари асосида диний ихтилофлардан огоҳлантириш ва улардан асраб-авайлаш тобора долзарб аҳамият касб этмоқда.
Ҳар қандай ихтилоф ислоҳ этиш ёки вайрон қилиш хусусиятига эга. Кўп уламолар саҳобалар, тобеинлар, мусулмонларнинг эҳтиромига сазовор бўлган тўрт фиқҳий мазҳаб ихтилофи мисолида табиий ихтилофлар яхши ният ва уриниш оқибатида келиб чиқиши ҳамда яхшилик билан тугашини таъкидлайди. Аммо бузғунчи мақсадларда, сунъий равишда келтириб чиқарилган ихтилофларга вақтида чора кўрилмаса, томонларнинг тажовузкорлигига сабаб бўлиши, тўғридан-тўғри зўравонлик даражасига етиши мумкин.
Диний асосдаги ихтилофларни шартли равишда муайян динга эътиқод қилувчи шахс ёки гуруҳлар ўртасида ақида, шариат, амалларни бажариш, муқаддас манбалардаги кўрсатмаларга таяниш ва бошқа масалаларда кескин мунозарали ҳолатларнинг юзага келиши деб таснифлаш мумкин.
Ислом динида ихтилоф чиқариш ўзларидан бошқа мусулмонларни хатокорликда, бидъат ва залолатда, Қуръон ва суннатни тарк этишда айблашда акс этмоқда. Жумҳур уламолар ихтилоф чиқараётган тоифаларнинг кўзга яққол ташланадиган белгиси бемазҳаблик эканини қайд этади. Уламолар ихтилоф чиқараётганлар Абу Сулаймон Асбаҳоний Зоҳирий (883 й. в.э.) томонидан таъсис этилган, “Зоҳирия мазҳаби” номини олган ҳуқуқий мактаб тарафдорлари сингари Қуръон ва ҳадисларнинг фақат зоҳирига (юзаки маъноларига) амал қилишларини таъкидлашади.
“Зоҳирийлар” ҳуқуқий амалиётда Қуръон ва суннатни айнан тушуниш ва талқин қилишни тан олганлар. Улар Қуръон матнидаги яширин (мажозий) маънони рад этиб, уни мажозий талқин этиб бўлмайди, деб ҳисоблаганлар. “Зоҳирийлар” усулул фиқҳ (ҳуқуқ асослари) илмига оид масалаларда мантиқий усуллар (раъй, истиҳсон ва б.)дан фойдаланишга кескин қарши эди.
Юқоридаги сабабларга кўра, уламолар бугунги замонда ихтилоф чиқараётганларни “янги зоҳирийлар” деб ҳам аташади. Ихтилофчиларга хос хусусиятлар қуйидагича:
– Қуръонда мажозий маъноларда келган оятларни қандай бўлса, шундай тушуниш ва риоя этиш, Қуръондаги умумий кўрсатма маъносида келган оятлар билан буйруқ сифатида келган оятларни бузиб талқин этиш, оят ва ҳадисларни тушунишда сиртқи маъноларига ёпишиб, ҳарфма-ҳарф таҳлил қилиш ҳамда матнларнинг ортидаги мақсад ва ҳикматларни эътиборга олмаслик;
– маънавий камолот, ота-онага ҳурмат, фарзанд тарбияси, билим олиш, муҳтожларга ёрдам бериш, олим-уламоларни ҳурмат қилиш каби асл исломий қадриятларга эътиборсизлик қилиш ва риоя этмаслик, асосий эътиборни шаклга, масалан, тартибсиз соқол қўйиш ва ўз наздларида гўёки исломий ҳисобланадиган либос кийишга, шунингдек, суратга тушиш, телевизор кўриш, давлат ва халқ байрамларини нишонлашни ман этиш кабиларга қаратиш;
– ўз фикрини тўғри деб ҳисоблаб, ғулувга кетиш ҳамда фикрларига қўшилмаганларга нисбатан ўзларининг “бидъат–залолат”, “залолат–дўзах” қоидалари асосида кескин муросасиз муносабатда бўлиш;
– ўзларидан бошқа барча мусулмонларни “фосиқ”, “бидъатчи” ёки “кофир”га чиқариш, дин, мазҳаб ва бошқа масалаларда бепарво бўлиш;
– ўтган улуғ уламоларни танқид қилиш орқали ўзларини уларнинг ўрнига қўйишга ҳаракат қилиш;
– бугунги кун воқелиги, тарихий ва объектив қонуниятларни тушунмаслик ва тан олмаслик, масалан, барча мусулмонларни бирлаштирувчи ягона халифалик қуриш каби хомхаёлни мутаассиблик билан илгари суриш.
Ихтилоф чиқараётганларнинг Марказий Осиё, хусусан, Ўзбекистонда бузғунчилик ишлари қаторида қуйидагиларни келтириш мумкин:
– Имом Абу Ҳанифа ва Имом Мотуридий раҳимаҳумаллоҳ ҳақида танқидий фикрлар тарқатиш, расмий диний идора ва масжидларда ишлайдиган уламоларни “сарой муллалари” деб масхара қилиш;
– ҳанафийлик мазҳаби таълимотига зид равишда намозда “омин” лафзини овоз чиқариб айтиш, оёқларни кериб туриш, намозда рукуга бораётганда ва ундан қайтаётганда икки қўлни кўтариш орқали тафриқа чиқариш, суннат намозларни масжидда ўқимаслик, намоздан кейин жамоат билан дуо қилишни, қабристонда ёки ўтганларга атаб тиловат қилишни “бидъат” деб эълон қилиш;
– дунёвий ҳаёт кечираётган фуқароларни, айниқса, давлат бошқарув органлари ходимларини оммавий равишда “куфр”да айблаш ва шу кабилар.
Исломда динни одамларга қийин қилиб тушунтириш ва оғир талаблар билан чеклаш, мазкур масалада ихтилоф чиқариш ман этилган. Анас ибн Молик розийаллоҳу анҳудан ривоят қилинган ҳадиси шарифда Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам: “Осонлаштиринглар, қийинлаштирманглар, хотиржам қилинглар, бездирманглар”, дедилар (“Саҳиҳул Бухорий”, 6125-ҳадис).
Жумҳур уламоларнинг илмий манбаларида, жумладан, марҳум Шайх Муҳаммад Содиқ Муҳаммад Юсуфнинг асарларида (“Ихтилофлар, сабаблар, ечимлар”, 38–64, 227–293- бетлар) ихтилоф чиқараётганларнинг намоз ва бошқа масалалардаги даъволари Ислом таълимотига зид экани муқаддас манбалар, аҳли сунна вал жамоа ақидаси ҳамда ҳанафийлик таълимоти асосида мустаҳкам ҳужжат ва далиллар билан исботлаб берилган.
Уламолар динда ихтилоф чиқараётганлардан сақланиш учун суннийлик йўналиши ва ҳанафийлик мазҳаби аҳкомларида маҳкам туриш, мутаассиб ва экстремистик ғояларга берилмаслик зарурлигини таъкидлайди ва ихтилофчиларнинг жамиятга бузғунчи таъсиридан сақланишда қуйидагиларни тавсия қилади:
– ҳар бир мусулмон аҳли сунна вал жамоада бўлиши;
– динни ўрганишда солиҳ мусулмон аждодлар изидан бориш;
– уламоларни ҳурмат қилиш ва уларга эргашиш;
– фарзанд тарбиясига алоҳида эътибор қаратиш;
– турли бузғунчи тоифа, фирқа ва гуруҳлардан эҳтиёт бўлиш;
– кишилар ўртасида аҳил-иноқлик ва дўстликни мустаҳкамлаш;
– дин, Ватан ва халқ фойдаси учун хизмат қилиш;
– ихтилофлардан четда бўлиш.
Тарихдан маълумки, қайси халқ ёки жамиятда ихтилоф ва ўзаро низолар авж олса, улар катта фитналарни келтириб чиқарган ҳамда ушбу ўлка заифлашиб, охир-оқибат муқаррар таназзулга юз тутган. Аксинча, ошкора ва ботиний фитна ва ихтилофларга қарши илм, адолат ва бирдамлик билан қарши турган юртлар барқарор ривожланиб, дунё ҳамжамиятида ўзининг муносиб ўрнини эгаллаган.
Шу нуқтаи назардан, мусулмонлар ақида, шаръий амалларни адо этиш масалаларида уламоларимизга эргашишлари, жамоадан ажралмасликлари, ўзларини бузғунчи тоифалар таъсирига тушиб, диний мавзуларда низо ва тортишув чиқаришдан тийишлари, ихтилофли масалаларнинг ечимини жумҳур уламоларнинг Қуръон ва суннат, мотуридия ақидаси асосида ёзилган асарларидаги таҳлиллардан, ҳужжат-далиллардан топишлари тўғри йўл ҳисобланади.
Ўткир ҲАСАНБАЕВ
Қандай кийинишни унутиб қўйдик!
Кийим инсонни табиатнинг турли ҳодисаларидан ва танага зарар берадиган ташқи таъсирлардан асрашга хизмат қилади. Кийим инсоннинг характерини, унинг ички ва ташқи дунёсини, ахлоқий сифатларини, ақлий салоҳиятини, эстетик дидини намоён қиладиган омиллардан.
Биз инсонннинг кийимига қараб, унинг оиласидаги муҳитни ва қандай инсонлигини билиб олишимиз мумкин. Замон тезлашиб, ёшлар орасида ҳаё мезонига жавоб бермайдиган турли кийимларнинг кўпайиши ва ёшлар тили билан айтганда «мода»ларнинг кун сайин ортиб бориши кийиниш одоби ва маънавий ахлоқнинг бузулишига олиб келяпти.
Афсуски, бу модаларнинг ортиши ёшларнинг кийинишига жуда катта таъсир ўтказяпти. Айрим йигит ва қизларнинг кийинишида деярли фарқ қолмади. Қизларнинг шим кийиши эса ҳозир кўтарилаётган масала эмас. Тор шим кийиб олиб, шаталоқ отиб кўчаларда ҳаё пардасини юлиб ташлаган қизлардан ёки Европанинг турли кинофильмларидан «ўрнак» олаётганлар сони ортиб боряпти. Бундай ёшларнинг маънавий ахлоқи аллақачон бузулиб бўлган. Бир савол қийнайди: наҳотки уйдан шундай расво тарзда кийиниб чиқаётган қизнинг ота ёки акаси «Ҳей, ўзингни йиғиштириб ол», демайди. Бундай кийиниш ва бундай яшаш тарзини тарғиб қилаётганларнинг асл мақсадлари бор.
Сўнгги икки йил давомидаги жаҳон модаларини томоша қилсангиз, у ердаги илгари сурилаётган фикрларни кўрасиз. Эркаклар кийимлари модасида қарасангиз, уларнинг кийимларида турли гул безакларидан фойдаланилган, ипак матолар ва шунга ўхшаш бир қараганда аёллар кийимини эсга солувчи унсурлардан фойдаланилган. Аёллар кийимлари эса аксинча – жиддий тусда бўлиб, бир қараганда, эркаклар кийимларини эслатиб юборади. Бу эса инсоннинг жинсини ўзгартиришга ҳаракат қилишнинг руҳий биринчи зарбаси ҳисобланади. Бундай ўзи жуда содда бўлиб кўринадиган тузоқларнинг оммалашишига ёшларимиз билиб-билмай ўз ҳисса қўшишяпти.
Дунё мусулмонлари бундай жинсни ўзгартириш каби тубан ишга қарши ғояларни олиб бораётган бир пайтда биз унинг ривожланишига сабабчи бўлиб қолмайлик. Кўчаларда қизларнинг турли йиртиқ шимлар кийишига гувоҳ бўляпмиз. Қиз бола учун бундай шимлар кийиш ҳаром. Худди шундай эркак кишилар учун ҳам аёллар кийимига ўхшаш кийимларни кийиш ҳаром.
Кийим нафақат кишининг юзи, балки унинг оиласи, агар четга чиқадиган бўлса, миллатнинг юзидир. Ривожланган технологиялар замонида яшарканмиз, қайси бир ёшнинг қўлига қараманг, сўнгги русумдаги телефонлари бор. Турли ғояларни инсон онггига сингдириш учун ўргимчак тўри деб аталмиш интернетнинг ўзи етарли.
Бундай замонда яшаётган ҳар бир ота-она учун ўз боласининг қўл телефонини текшириш вожибдир. Чунки улар бутун маълумотнинг 90 фоизини китобдан эмас, турли интернет сайтларидан олишяпти. Кийинишда ҳам интернет сайтларида кўриб қолган қандайдир шахсларга тақлид қилишяпти. Эътибор бериб қарайдиган бўлсак, аёлларнинг кийими кун сайин беҳаёлашиб боряпти. Агар чуқурроқ кириб борадиган бўлсак, бу иш ҳам айни бир мақсаднинг амалга ошаётганидан далолат беради. Ҳозирда аёлларимиз орасида бурқа (ниқоб) тақиш урфга айланмоқда. Юз ва қўлларни ёпиб оладиган даражада кийиниш юртимизда фитнага сабаб бўляпти. Шундай кийиниш керакки, бу фитнага сабабчи бўлмасин.
Бизнинг мазҳабимизда ва жумҳур уламолар мазҳабида ҳам аёл кишининг юз ва кафт қисми аврат ҳисобланмайди. Бу тўғрисида турли ҳадислар ривоят қилинган.
Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам: «Эй Асмо, аёл киши вояга етганида ундан мана бу ва мана бу (юз ва қўлларини кўрсатиб) жойларидан бошқа аъзоси кўриниши мумкин эмас» деб юз ва икки кафтларига ишора қилдилар (Имом Абу Довуд ривояти).
Ислом мўътадилликни ёқтиради ва ёқлайди. Кийиниш тарзимизда ҳам бунга амал қилишимиз энг гўзал ишлардан биридир. Кийим билан фаҳшни тарғиб ҳам қилмайлик, кийим билан фитнага ҳам сабабчи бўлиб қолмайлик. Динимиз белгилаган мезонларда, кийиниш маданиятига амал қилиб либос кийсак, бунинг ажр ва мукофотини Аллоҳ таоло, албатта, беради.
Тошкент шаҳар бош имом-хатиби
Саййид Раҳматуллоҳ Термизий
Пайғамбар алайҳиссалом шахсий котиблари ёзган Қуръоннинг рақамли нусхаси яратилди
Яқинда Лондонда жойлашган Metadee рақамли платформаси ноёб тўплам – Қуръоннинг тарихий аҳамиятга эга қўлёзмасини чиқарди. Қуръоннинг ноёб рақамли нусхаси Оксфорд университетининг Археология ва санъат тарихи илмий-тадқиқот лабораторияси томонидан сертификатланди. Мусулмонларнинг Муқаддас китоби Пайғамбар Муҳаммад (соллаллоҳу алайҳи ва саллам) нинг саҳобаларидан Зайд ибн Собит ал-Ансорийнинг қўли билан ёзилган бўлиб, у уларнинг шахсий котиби ва
Қуръон оятларини ёзиб олган котибидир. Хабар қилинишича, китобнинг асл нусхаси Швейцарияда сақланади.
Metadee асосчиси ва бошқарувчи директори Дипали Шукланинг сўзларига кўра, қўлёзманинг учинчи, тўртинчи ва бешинчи жилдларининг рақамли нусхалари яратилади. Уларнинг ҳар бири бир миллион долларга тушади. "web3 и метаборлиқ одамларнинг қандай фикрлаши, ҳаракат қилиши ва нафас олишини ўзгартириши сабабли рақамли бўшлиқдаги ҳамма нарсанинг қиймати фақат ортиб бориши мумкин", дейди Шукла.
Ўзбекистон мусулмонлари идораси Матбуот хизмати
Шайх Муҳаммад Аввома ҳафизаҳуллоҳ: Мужтаҳидлик мақомига журъат қилиш... (инфографика)
Президент фармони билан афв этилган шахслар сони – 5555 нафарга етган
Президентимиз Шавкат Мирзиёев раҳбарлигида амалга оширилаётган ислоҳотлар жараёнида афв этиш институтига ҳам алоҳида уруғу берилмоқда.
Афв этиш - ҳукм қилинган шахсга нисбатан инсонпарварлик ифодаси бўлиб, уни жазодан тўлиқ ёки қисман озод қилади ёки суд томонидан белгиланган жазони бошқа енгилроқ жазо билан алмаштиради.
Бу институт амнистия актидан тубдан фарқ қилади.
Амнистияда жиноят содир қилган маълум тоифадаги шахсларга жиноий-ҳуқуқий таъсир чораларини қўлламаслик орқали уларга тузалиш имкониятини бериш ёки бу чоралар қўлланганда уларнинг аҳволини яхшилаш мақсадида кўрсатиладиган инсонпарварлик ифодаси ҳисобланади.
Содда қилиб айтадиган бўлсак, амнистия актида аниқ бир шахснинг фамилия, исми шарифи кўрсатилмай, маълум тоифадаги шахслар (масалан, ёшлар, 60 ёшдан ошганлар, аёллар), одатда ижтимоий хавфли қилмишни биринчи марта содир қилаётганлар, унча оғир бўлмаган жиноят содир этганлар жазодан озод қилиниши ёки унинг муайян қисми камайтирилиши кабилар белгиланади. Яъни аввал жиноятлар тоифасини белгиланиб, кейин эса ана шу жиноятлар тоифасига тушадиган шахслар аниқланади.
Давлатимиз раҳбари таъкидлаганидек, “амнистия жиноят содир этган одамларни кечириш бўйича муҳим механизмлардан бири. Бироқ, таҳлиллар шуни кўрсатмоқдаки, олдиндан чуқур ўрганмасдан туриб жавобгарликдан озод қилишни белгилаш қилмишига пушаймон бўлмаган, етказилган зарарни тўлиқ қопламаган шахслар ҳам амнистия доирасига кириб қолишига сабаб бўлган. Бу масалада, минг афсуски, коррупция ҳолатлари ҳам бўлган деб айтсак, тўғри бўлади. Прокуратура, ички ишлар ва суд идораларида ҳам бундай номаъқул ишларга йўл қўйилган. Бу эса амнистияга тушган кимсаларда жазони ҳис этмаслик, бизга ҳамма нарса мумкин, деган нотўғри кайфиятнинг шаклланишига олиб келган. Энг ёмони, амнистияни қўллашда жабрланган тараф ва жамоатчилик фикри инобатга олинмаган, бу эса фуқароларнинг ҳақли эътирозларига сабаб бўлмоқда. Шунинг учун, афсуски, амнистия бўйича озод қилинган шахслар томонидан қайта жиноят содир этиш ҳолатлари ҳам учрамоқда”.
Амнистиядан фарқли ўлароқ, авф этиш судлар томонидан ҳукм қилинганларга, индивидуал тартибда аниқ бир маҳкумга нисбатан унинг Ўзбекистон Республикаси Президенти номига афв этишни сўраб ёзган ёзма мурожаатига асосан амалга оширилади.
Яъни шахс ўз айбини тан олиб, унга пушаймон бўлиб, кечирим сўрайди. Бундай ҳолатларда амнистияга тушган айрим кимсалардек жазони ҳис этмасликка ўрин қолмайди.
Президентимизнинг 2017 йилдан бери афв этиш билан боғлиқ 21 фармони эълон қилинди. Мазкур фармонлар асосида 5555 нафар жазо муддатини ўтаётган шахслар афв этилди.
Бу рақамларни йиллар кесимида кўриб чиқсак:
2017 йилда – битта фармон билан 2 минг 700 нафар шахс;
2018 йилда – учта фармон билан 621 нафар шахс;
2019 йилда – тўртта фармон билан 771 нафар шахс;
2020 ймолда – бешта фармон билан 616 нафар шахс;
2021 йилда – тўртта фармон билан 637 нафар шахс афв этилди.
Жорий йилда эса афв этиш билан боғлиқ учта фармон эълон қилинди. Шу асосда 203 нафар шахс афв этилди.
Афв замирида нафақат кечиримлилик, балки юксак инсонпарварлик мужассам. Зеро, афв этилган шахсларнинг оила аъзолари, яқинлари ҳам бу ёруғликдан баҳраманд бўлади.
Норгул Абдураимова, ЎзА
Мақолалар
