muslimuz

muslimuz

Қурайшнинг Расулуллоҳ алайҳиссалоту вассаломга ва саҳобаларига бўлган адовати кучайиб кетди. У Зотнинг ўзлари Қурайш тарафидан турли азиятлар кўрдилар. Ана шулардан бири Абдуллоҳ ибн Амр ибн Осдан ривоят қилинади: «Пайғамбар соллаллоҳу алайаҳи васаллам «Ҳижри Исмоил»да Каъба қўйнида намоз ўқиётган эдилар, бирдан Уқба ибн Абу Муайт келиб, тўнини у Зотнинг бўйнига солиб қаттиқ бўға бошлади. Шунда Абу Бакр келиб унинг елкасидан ушлаб, Пайғамбар алайҳиссалоту вассаломдан ажратиб олдилар ва: «Бир кишини Роббим − Аллоҳ, дегани учун ўлдириб юборасизларми?» дедилар». Яна бошқа ривоятда Абдуллоҳ ибн Умар айтадилар: «Бир куни Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам саждада эдилар. Қурайшликлар эса бу ҳолатни атрофда кузатиб ўтиришган эди. Шу пайт Уқба ибн Абу Муайт сўйилган туянинг қорнини олиб келиб, Пайғамбар алайҳиссалоту вассаломнинг устларига ташлади. У Зот бошларини кўтара олмадилар. Дарҳол қизлари Фотима розияллоҳу анҳо келиб, у нарсани оталарининг устидан олдилар ва бу ишни қилган кимсага дуоибад қилдилар». Бундан ташқари, улар Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламни йўлларда ёки бирор мажлисда кўриб қолишса, бир-бирларига кўз қисишар, кинояли сўзлар отишар, мазах қилишар эди. Табарий ва Ибн Исҳоқнинг ривоятига кўра, Расулуллоҳ алайҳиссалоту вассалом Макка кўчаларидан бирида кетаётган эдилар, мушриклардан бири бир ҳовуч тупроқни олиб, у Зотнинг бошларига сочди. У Зот уйларига бошлари тупроққа беланган ҳолда қайтдилар. Қизларидан бири дарҳол туриб, йиғлаб-йиғлаб оталарининг тупроққа беланган бошларини ювди. Шунда Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам: «Эй қизалоғим, йиғламагин! Зеро, Аллоҳ отангни ҳимоя қилгувчидир», дедилар. Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламнинг саҳобаларига келсак, улар ҳам Қурайш тарафидан турли-туман азобларни тотдилар. Ҳатто улардан азоб остида ҳалок бўлганлари ҳам, кўзи ожиз бўлиб қолганлари ҳам бўлди. Лекин бу азобу уқубатлар уларни Аллоҳнинг динидан тирноқчалик ҳам ортга қайтара олмади. У буюк зотлар кўрган ситамлардан намуна, мисоллар келтирсак баҳсимиз доираси жуда ҳам кенгайиб кетади. Лекин биз бу ерда Имом Бухорий Хаббоб ибн Арат розияллоҳу анҳудан ривоят қилган ҳадисни келтирмоқчимиз. У киши айтдилар: «Каъба соясида тўнларини ёстиқ қилиб ёнбошлаган Расулуллоҳнинг олдиларига келдим. Мушриклар тарафидан шафқатсизликлар кўраётган пайтимиз эди. «Биз учун Аллоҳ таолога дуо қилмайсизми, эй Расулуллоҳ», дедим. Шунда дарҳол юзлари қизарган ҳолда ўринларидан туриб, ўтирдилар ва: «Сизлардан илгари ўтганларнинг гўшт, мускуллари темир тароқлар билан таралган-тирналган, лекин бундай қийноқлар уларни ўз динларидан заррача ҳам буриб юборолмаган. Шубҳасиз, Аллоҳ таоло бу ишни, албатта, комил қилур. Ўшанда бир отлиқ Санъодан Ҳазрамавтгача (шаҳар номи) Аллоҳдан бошқа ҳеч кимдан қўрқмай бора олади».

Расулуллоҳ алайҳиссалоту вассалом ва у Зотнинг саҳобалари мушриклар томонидан йўлиққан азобу уқубатлар қиссасини ўқиган кишининг хаёлида дастлаб ушбу савол туғилиши мумкин: Расулуллоҳ алайҳиссалоту вассалом ўз саҳобалари билан ҳақиқат устида бўлган ҳолларида нега бунчалар азоб тортганлар? Нима учун Аллоҳ уларни ҳимоя қилмади?

Жавоб: Бу дунёда инсоний сифатларнинг биринчиси: мукаллафлиги-масъуллигидир. Яъни инсон Парвардигори томонидан барча қийинчиликларни кўтаришга бурчлидир. Бу масъулият − таклиф Аллоҳ таолога бандалик қилишнинг зарурий вожибларидандир. Мукаллафлигимизни, Аллоҳ таолога қуллигимизни идрок этмасак, келтирган иймонимиздан не маъно?!

Демак, бандалик мукаллафликни, мукаллафлик эса машаққатларни кўтаришни, ҳавойи нафсга қарши курашишни тақозо қилар экан. Ислом йўлидаги инсонлар йўлиқадиган қийинчиликлар тарих тонгидан буён давом этиб келаётган Илоҳий қонун экан.

«Алиф, Лом, Мим. Одамлар: "Иймон келтирдик", дейишлари билангина, имтиҳон қилинмаган ҳолларида, қўйиб қўйилишларини ўйладиларми?! Ҳолбуки, Биз улардан аввалги (иймон келтирган барча) кишиларни имтиҳон қилган эдик-ку!!! Бас, (шу имтиҳон воситасида) албатта, Аллоҳ ("Иймон келтирдик", деб) рост сўзлаган кишиларни ҳам, ёлғончи кимсаларни Ҳам аниқ билур» (Анкабут сураси, 1,3-оят).

"(Эй мўминлар) ёки Аллоҳ сизларнинг ичингиздан ким (Ҳақ Йўлда) курашган-у, ким сабр-тоқат қилганини мутлақо билмай туриб жаннатга кирамиз, деб ўйладингизми?!" (Оли Имрон сураси, 142-оят).

Шунинг учун киши Роббининг буйруғини амалга ошириш йўлида бошига қийинчилик, машаққат тушганда ноумидликка тушмаслиги, балки аксинча, бундан ғалабага, муваффақиятга жуда оз қолгани хушхабарини олиши лозим бўлади. Бунинг далилини қуйидаги оятдан ҳам топишингиз мумкин. "(Эй мўминлар) сизлардан илгари ўтган зотлар мисоли — ибрати сизларга келмай туриб жаннатга киришни ўйладингизми? Уларга бало ва мусибатлар (устма-уст) келиб, шундай ларзага тушган эдиларки, ҳатто Пайғамбар ва иймонли кишилар: "Ахир, қачон Аллоҳнинг ёрдами келади?" дейишган эди. (Шунда уларга бундай жавоб бўлган эди:) «Огоҳ бўлингизким, Аллоҳнинг ёрдами яқиндир»" (Бақара сураси, 214-оят).

Хаббоб ибн Арат розияллоҳу анҳу мушриклар берган азиятлардан баданлари қақшаб Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламдан дуо қилишларини сўраб келгани ҳақидаги ривоятдан ҳам далил олишингиз мумкин. Ўшанда Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам Хаббобга шу маънода жавоб қилган эдилар: «Агар Аллоҳ таолонинг йўлида ҳам азоб-уқубат тортиладими, деб ажабланаётган бўлсанг, билгинки, Аллоҳ таолога иймон келтирган барча бандалар устидаги У Зотнинг қонуни шудир. Ўшандай бандаларидан кўпининг баданлари темир тароқлар билан тирналиб, титиб ташланган. Лекин бундай ишлар уларни Аллоҳнинг динидан қайтара олмаган. Агар сен азоблар, қийноқлар ғалабадан узоқлаштирувчи, ноумид қилувчи нарсалардир, деб ўйласанг, хато қиласан. Балки алам, ситамлар йўлида давом этаётганинг ғалабага яқинлашаётганингдан дарак беради. Яқинда Аллоҳ таоло бу динни ғолиб қилади. Ўшанда киши Санъодан Ҳазрамавтгача Аллоҳдан ўзга ҳеч кимдан қўрқмасдан, бемалол сайр қилиши мумкин».

Нима сабабдан ҳаётдан ноумидсиз, тушкунликка тушгансиз?

Қалб хотиржамлигига қандай қилиб эришиш мумкин?

Бу саволларга турли одамлар турлича жавоб беришади. Баъзилар агар солиҳа аёлинг, кенг уйинг, юқори даромадли ишинг бўлса хотиржам бўласан дейди. Йўқ, йўқ асло ундай эмас! Қалб хотиржамлигига эришишнинг фақат битта йўли бор. Уни Аллоҳ таоло Ўзи Қуръони каримда бизга маълум қилган: “Аллоҳнинг зикри ила қалблар ором топур” (Раъд сураси, 28-оят).

Банда Аллоҳни зикр қилиш билан қалбини юпатади, қалби лаззатланади. Аллоҳни зикр қилиш бу – Қуръон тиловати, Аллоҳнинг амрига бўйсуниш, суннатга эргашиш каби солиҳ амалларнинг барчаси киради.

Демак, қалб халоватига эришишнинг ягона йўли – Аллоҳни зикр қилиш экан. Ҳатто, ҳашаматли уйи, замонавий машинаси, катта даромадли иши бор одам ҳам қалб хотиржамлигига эриша олмаслиги, бир умр тушкунликда яшаши мумкин. Зеро, қанчадан-қанча машҳур, бой инсонлар ўз жонларига қасд қилдилар, депрессиядан қийналиб кун кечирдилар. Буларнинг барчасига Аллоҳни зикр қилмаслик сабабдир.

Аллоҳ таоло бошқа бир оятда бундай марҳамат қилади: “Ким Менинг зикримдан юз ўгирса, албатта, унга торчилик ҳаёти бўлур ва қиёмат куни уни кўр ҳолида тирилтирурмиз” (Тоҳа сураси 124-оят).

Аллоҳнинг зикридан юз ўгирганлар учун ҳатто ер юзи, бутун сайёра ҳам торлик қилади. Уйи, иши, аёли, фарзандлари бўлса-да, лекин қалби хотиржам бўлмайди. Қалби ҳамиша нотинч, хавотирда бўлади. Энг ёмони – нафақат бу дунёда қийинчиликларга дучор бўлади, балки охиратда ҳам азобланади. Ҳатто кўзи кўр ҳолатда тирилади. Шунда банда: “Эй Роббим, нима учун мени кўр ҳолда тирилтирдинг. Ахир, кўрувчи эдим-ку” дейди. Аллоҳ таоло унга жавобан бундай дейди: “Сенга оятларимиз келди. Сен эса, уларни унутдинг? Шунингдек, сен ҳам бугун унутилурсан”.

Демак, агар қалб хотиржамлигига эришишни истасангиз – Аллоҳни кўп зикр қилинг!

Айримлар: “Ахир дунёда кўплаб мусулмонлар тушкунлик, депрессиядан азобланяпти-ку?” деб эътироз билдириши мумкин.

Ҳа, албатта. Синов ва мусибатлар мусулмоннинг ҳам бошига тушади. Лекин у қийинчиликларни сабр билан кутиб олади. Аллоҳнинг мукофотларини қўлга киритиш учун бир сабаб деб билади. Охиратдаги даражасининг юқори бўлишидан умид қилади. Аммо бошқалар эса, мусибатга учраши билан нолий бошлайди. Яшашдан умидини узади, ўз жонига қасд қилишгача боради.

Олимлар гўзал бир мисол келтирадилар. Гуноҳ экзема касалига ўхшайди. Бу касалликка дучор бўлган одам танасини қичиса роҳатланади, тасалли олади. Аммо бу вақтинча бўлиб, қичишни тўхтатганидан кейин янада баттар қизариб, ачишади, қонайди. Худди шунингдек, агар зино, ёлғон, алдаш, фирибгарлик каби гуноҳ ишлар билан бахтга эришмоқчи бўлсак, вақтинча ҳузур-ҳаловатни қўлга киритишимиз мумкин. Лекин унинг азоби аламли ва қаттиқ бўлади. Уни тавсифлашнинг, изоҳлашнинг иложи йўқ. Қалб эса беҳузур бўлиб қолаверади...

Даврон НУРМУҲАММАД

Аллоҳ таолонинг тақиқ ва амрларини тан олмайдиган, Унга итоат этмайдиган, азобидан қўрқмайдиган кимсалар билан дўст бўлиш нафснинг даҳшатли касаллигидир.

 Муолажа услуби

Нафснинг бу касаллигидан қутилиш учун фожир “дўст”лардан алоқани узиш, улардан узоқ бўлиш ҳамда сўзи ва амали орқали Аллоҳ таолонинг ризолигига интиладиган солиҳ инсонлар билан дўстлашиш лозим. Чунки мева-мевадан ранг олганидек, инсон дўстидан одоб ёки ёмон хулқларни ўрганади. Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам: “Кимки ўзини бирор қавмга ўхшатса, бас, у ўша қавмдандир”, деганлар (Имом Аҳмад, Имом Абу Довуд, Имом Табароний ривояти).

Донишмандлардан бири: “Фосиқлар билан дўст бўлиш солиҳларга ёмон муносабатда бўлишга олиб келади”, деган.

Яна бир олим бундай огоҳлантирган эди: “Кимнинг қалбида Аллоҳнинг яқин бандаларига душманлик ҳисси пайдо бўлса, унинг қалби Аллоҳдан узоқлашади”.

Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам яхши ва ёмон дўстнинг мисолини гўзал тарзда тавсифлаганлар: “Яхши суҳбатдош ва ёмон ҳамсуҳбатнинг мисоли мушк (хушбўй нарса) сотувчи ва темирчининг қўрасини пуфловчи босқонга ўхшашдир. Бас, мушк сотувчи ё сенга мушк ҳадя қилади, ё сотиб оласан, модомики, олмаганингда ҳам ундан ёқимли ҳид қолади. Темирчининг босқонидан эса ё кийиминг куяди ёки ёқимсиз ҳид қолади”, дедилар (Имом Бухорий, Имом Муслим ривояти).

Имом Нававий раҳимаҳуллоҳ “Шарҳу Саҳиҳи Муслим” асарида ушбу ҳадиснинг шарҳида бундай дейдилар: Бу ҳадисда солиҳ ва яхши амалларни қиладиган одамлар, гўзал ахлоқ эгалари билан бирга ўтиришга тарғиб, фосиқ ва бошқа бадхулқ ишлар билан шуғулланадиган одамлар билан суҳбатдош бўлишдан узоқ бўлиш баён қилинган.

Бошқа ҳадисда Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам яхши дўст танлашга тарғиб қилиб, ёмон дўстдан огоҳлантирганлар: “Киши дўстининг динидадир, шундай экан, бас, сизлар кимни дўст тутганингизга қаранглар”, деганлар (Имом Термизий, Имом Абу Довуд ривояти).

Ибн Атоуллоҳ Сакандарий раҳимаҳуллоҳ айтдилар: “Сўзи сизни тўғри йўлга далолат қилмайдиган, амали эса Аллоҳ таоло томон йўналтирмайдиган киши билан дўст бўлманг!”.

Аллоҳ таоло Қиёмат куни ёмон дўст танлаганларнинг пушаймон бўлишларининг хабарини берган: «У Кунда золим икки қўлини тишлаб: “Эҳ, қани эди Расул билан бир йўлни тутган бўлсам!” – дер. “Эвоҳ! Қани эди, фалончини дўст тутмаган бўлсам”, – дер» (Фурқон сураси, 27−29-оятлар).

Қиёмат куни Аллоҳнинг йўлидан тўсадиганларни дўст тутганлар пушаймон бўлиб: “Кошки эди, дунё ҳаётида солиҳлар билан дўст бўлсайдим дейди”.

Абу Абдураҳмон ас-Суламийнинг
“Нафс иллатлари ва уларнинг муолажаси” китобидан
Даврон НУРМУҲАММАД таржимаси.

Биринчидан, тарқатилаётган ҳар бир маълумот ва ахборот инсонлар манфаатига хизмат қиладиган яхши сўз бўлиши лозим.

Аллоҳ таоло бундай марҳамат қилади: "Аллоҳ яхши сўзга қандай мисол келтирганини кўрмайсанми? У худди бир яхши дарахтга ўхшайдир. Унинг асли собит турадир. Шохлари эса, осмонда. Робби изни ила ҳар доим меваларини бериб турадир" (Иброҳим сураси, 24-25 – оятлар).

Иккинчидан, турли фаҳш ва беҳаё маълумотларни, бўхтон, ёлғон ҳамда миш-миш хабарларни тарқатишдан эҳтиёт бўлиш шарт.

Аллоҳ таоло бундай огоҳлантиради: "...фаҳш ишлар тарқалишини яхши кўрадиганларга бу дунёю охиратда аламли азоб бордир" (Нур сураси, 19-оят).

Учинчидан, тарқатилаётган ҳар қандай хабар ёки маълумот учун Қиёмат куни жавоб беришни ҳамда "Китобат ҳам хитобат кабидир (ёзиш – гапириш каби)", деган қоидани унутмаслик керак.

Аллоҳ таоло бундай марҳамат қилади: "Бугунги кунда уларнинг оғизларига муҳр урамиз. Нима касб қилганларини Бизга қўллари сўзлар ва оёқлари гувоҳлик берур" (Ёсин сураси, 65-оят).

Имом Шофиъий айтадилар: "Вафот этмайдиган ёзувчи йўқ. Аммо унинг қўллари ёзган нарсалар неча йиллар ўтсада сақланиб қолади. Шундай экан, Қиёматда кўрганингизда хурсанд бўладиган нарсадан бошқа ҳеч нарса ёзманг!”.

Тўртинчидан, ҳар бир ахборотнинг ишончли эканини текшириб, кейин тарқатиш.

Аллоҳ таоло шунга буюради: "Эй, иймон келтирганлар! Агар фосиқ хабар келтирса, аниқлаб кўринглар, бир қавмга билмасдан мусийбат етказиб қўйиб, қилганингизга надомат чекувчи бўлманглар” (Ҳужурот сураси, 6-оят).

Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам: "Бир кишининг ёлғончи бўлиши учун эшитган нарсасини гапиравериши кифоя қилади”, деганлар (Имом Муслим ривояти).

Бешинчидан, муаллифлик ҳуқуқига амал қилиш. Ўзгаларнинг меҳнатини кўчириб, ўзлаштириб олмаслик.

Имом Шофиъий раҳимаҳуллоҳ: "Менга бу сўзни фалончи айтган”, деб айтувчисини аниқ шаклда гапирган киши ҳақиқий марддир”, деганлар.

Абдул Фаттоҳ Абу Ғудда айтадилар: "Жумла ёки сўзни нақл қилувчига нисбат бериш омонатдир”.

Олтинчидан, ҳар бир касб эгаси ўз мутахассислиги доирасида ахборот ёки маълумот тарқатиши лозим. Билими етмаган, мутахассислиги бўлмаган хабарни тарқатмаслик керак.

Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам: "Қачон иш ўз аҳлидан бошқага топширилса, қиёматни кутавер", деганлар (Имом Бухорий ривояти).

Даврон НУРМУҲАММАД

Абу Ҳурайра розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади. Расулуллоҳ соллоллоҳу алайҳи васаллам: “Акса уриш Аллоҳ таолодан, эснаш эса шайтондандир. Шунинг учун қачон бирортангиз эснаса, қўлини оғзига қўйсин. Агар (эснаган пайтда): “ооҳ, ооҳ” деса, шайтон унинг ичида кулади. Аллоҳ таоло акса уришни яхши кўради, эснашни ёмон кўради”, дедилар” (Имом Термизий ривояти).

  1. Аксирганда қўли ё кийимини оғзига қўйиш.

Абу Ҳурайра розияллоҳу анҳу ривоят қилади: “Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам аксирганларида қўлларини ёки кийимларини оғзиларига қўярдилар ва у билан овозларини пасайтирардилар” (Имом Абу Довуд, Имом Термизий ривояти). Ушбу суннатга амал қилиш туфайли аксирган пайтда ёнидаги кишиларга азият беришдан сақланган бўлади.

  1. Аксирганда овозини пасайтириш.

Аксиришда жуда баланд овоз чиқариш одобсизликдир. Абу Ҳурайра розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади. Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам: “Сизлардан бирингиз аксирса, икки кафтини оғзига қўйсин ва овозини пасайтирсин”, дедилар” (Имом Абу Довуд ривояти).

  1. Аксиргандан кейин Аллоҳга ҳамд айтиш.

Аксиргандан кейин Аллоҳга ҳамд айтиш. Абу Ҳурайра розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади. Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам: “Сизлардан бирингиз аксирса “алҳамду лиллаҳ” (Аллоҳга ҳамд бўлсин), деб айтсин. Унинг биродари эса, унга “ярҳамукаллоҳ”(Аллоҳ сенга раҳм қилсин), десин. Биродари унга “ярҳамукаллоҳ”, деб айтса, у “яҳдийкумуллоҳу ва юслиҳу балакум (Аллоҳ сизларни ҳидоят қилсин ва ишларингизни ислоҳ қилсин), деб айтсин”, дедилар (Имом Бухорий ривояти).

4. Аксириб Аллоҳга ҳамд айтган кишига “ташмит” айтиш.

Мусулмон кишининг ҳақларидан бири аксирганда унга ташмит айтиш ҳисоланади. Аксиргандан сўнг Аллоҳга ҳамд айтган кишига “Ярҳамукаллоҳ”, деб айтишдир.Ташмит айтиш учун, аксирган одам Аллоҳга ҳамд айтиши керак бўлади.

Абу Ҳурайра розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади. Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам: “Сизлардан бирингиз аксирса “алҳамдулиллаҳ”(Аллоҳга ҳамд бўлсин), деб айтсин. Унинг биродари эса, унга “ярҳамукаллоҳ” (Аллоҳ сенга раҳм қилсин), десин. Биродари унга “ярҳамукаллоҳ”, деб айтса, у “яҳдийкумуллоҳу ва юслиҳу балакум”(Аллоҳ сизларни ҳидоят қилсин ва ишларингизни ислоҳ қилсин), деб айтсин”, дедилар (Имом Бухорий ривояти).

Даврон НУРМУҲАММАД

Мақолалар

Top