Миллатимизни тийнати пок авлодлар билан сийлаган Аллоҳ таолога зоти сифатига мос ҳамду саноларимиз,

Ёшлар тарбиясида умматларига энг тўғри йўлни кўрсатиб берган Муҳаммад соллаллоҳу алайҳи васалламга дуруду салавотларимиз,

У зотнинг асҳоби киромларига, бизга таълим ва тарбия берган устозларимизга дуои саломларимиз бўлсин.

Мулоҳазали, кенгфеъл, бир-бирига кўмакдош, хайрихоҳ бўлиб ҳаёт кечириб келган шарафли аждодлар авлодимиз. Боболаримиз ёрдамга муҳтож кишиларга ёрдам қўлини чўзиб, боқувчиси йўқ хонадонлар сувини ташиб, ўтинини ёриб, рўзғоридан орттирганини муҳтожларга тарқатиб, ана шундан завқланиб яшаган. Момоларимиз бошига мушкуллик тушган оилаларнинг сигирларини соғиб, кирларини ювиб, нонларини ёпиб келганларига ўз кўзимиз билан гувоҳ бўлганмиз. Уларнинг ана шундай ажойиб фазилатли одатлари бугунги кунда ҳам муносиб тарзда давом этаётирки, бундай савобли ишларга Давлатимиз раҳбарининг ўзи бош бўлиб тургани барчамизга ибрат бўлмоқда. Бинобарин, Аллоҳ таоло: “Имoн кeлтиргaн вa имoнлaрини зулм (ширк) билaн қoриштирмaгaнлaр – aйнaн ўшaлaргa xaвфсизлик (бoрдир) вa улaр тўғри йўл тoпгaнлaрдир” (Анъом, 82), деб марҳамат қилган.

Миллатимизнинг ўзига хос фазилатларидан яна бири бу – ёшларга яхши тарбия бериш, нотинч оилаларни яраштириш, ножўя ишларга мойил кимсалар устидан жамоатчилик назоратини ўрнатиш ва шунга ўхшаш масалалардаги ҳамжиҳатлигидир.

Президентимиз раислигида 15 ноябрь куни мамлакатимизда ҳуқуқбузарликлар профилактикаси ва жиноятчиликка қарши курашиш борасида белгиланган вазифалар ижроси, бу борада мавжуд муаммолар ҳамда уларни ҳал этиш масалаларига бағишлаб ўтказилган видеоселекторда кенг таҳлил қилинган масалалар сирасида ёшлар ўртасида ҳуқуқбузарликларнинг олдини олиш масаласи ҳам жиддий муҳокама қилинди.

Юртбошимиз БМТ Бош Ассамблеясининг 72-сессиясида сўзлаган нутқида: “Экстремистик фаолият ва зўравонлик билан боғлиқ жиноятларнинг аксарияти 30 ёшга етмаган ёшлар томонидан содир этилмоқда.

Бугунги дунё ёшлари – сон жиҳатидан бутун инсоният тарихидаги энг йирик авлоддир, чунки улар 2 миллиард кишини ташкил этмоқда.

Сайёрамизнинг эртанги куни, фаровонлиги фарзандларимиз қандай инсон бўлиб камолга етиши билан боғлиқ.

Бизнинг асосий вазифамиз – ёшларнинг ўз салоҳиятини намоён қилиши учун зарур шароитлар яратиш, зўравонлик ғояси "вируси" тарқалишининг олдини олишдир.

Бунинг учун ёш авлодни ижтимоий қўллаб-қувватлаш, унинг ҳуқуқ ва манфаатларини ҳимоя қилиш борасидаги кўп томонлама ҳамкорликни ривожлантириш лозим, деб ҳисоблаймиз.

Шу муносабат билан Ўзбекистон глобаллашув ва ахборот-коммуникация технологиялари жадал ривожланиб бораётган бугунги шароитда ёшларга оид сиёсатни шакллантириш ва амалга оширишга қаратилган умумлаштирилган халқаро ҳуқуқий ҳужжат – БМТнинг Ёшлар ҳуқуқлари тўғрисидаги халқаро конвенциясини ишлаб чиқишни таклиф этади”, деганининг ҳикмати шунда эдики, ёшлар тарбияси бугунги кунга келиб ҳар қачонгидан ҳам жиддий аҳамият касб этмоқда. Негаки, ёшлар ҳар доим жамиятни ҳаракатга келтирувчи куч бўлиб келган. Ана шу жўшқинликдан фойдаланишни истаган ғаразли кучлар ёшларни ўзларининг таъсирига олишга уринмоқда, Шу жиҳатларни ҳисобга олсак, дунё ёшлари ҳар тарафдан қуршовда қолган деб айтсак, асло муболаға бўлмайди.

Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам ёшлар ҳамма замонда ҳам бузғунчи кучларнинг хатаридан холи бўлмаслигини башорат қилиб: “Фарзандларингизни ҳурмат қилинглар ва уларнинг одобини гўзал қилинглар” (Ибн Можа ривоят қилган), дея биз умматларига келажак умматларини муҳофаза қилишни уқтирганлар.

Ёшларнинг онгига таъсир кўрсатиб уларни ўзларига оғдириб олишнинг усуллари шу қадар кўпайиб, пухталашиб кетдики, бундай усулларни одамлар жуда кўп йиллар пайқамаслиги мумкин. Улар санъат асарлари – қўшиқ, кино, мультфильм, видеороликлар, компьютер ўйинлари, бадиий адабиётлар, ҳатто болалар адабиёти қатига катта маҳорат билан сингдириб борилади.

Бир қарашда беозордеккина кўринган бадиий фильм, мультфильмларнинг замирида бузғунчи ғоялар яширинган бўлиши мумкинлигидан ўтган асрнинг сўнгги йилларида марҳум Биринчи Президентимиз огоҳлантирган эди. Шундан кейин ҳам “Маша ва Маймоқвой”, “Соҳибжамол ва Махлуқ” каби мульфильмларни қарийб йигирма йил болаларимиз томоша қилди ва улғайиб йигит-қизга айланди. Ана шу мультфильмларнинг ҳақиқатан бола руҳиятига салбий таъсир кўрсатишини Сингапурда кўриш тақиқлангандан сўнггина фаҳмладик.

Ижтимоий тармоқлар ҳам ғаразли кучларга ёшларнинг онгига чанг солишга ғоят ўнғай восита вазифасини ўтамоқда.

Одатда, кишилик жамиятида зарарли бир иллат тарқалса, уни бартараф этиш чораси қидирилади. Айтайлик, нега Уммон орти давлатида ўқув юртларида отишмалар бўляпти; нега бизнинг давлатимизда ўқувчилар муштлашуви пичоқлашувга айланиб боряпти... Буларнинг бари бир манбадан озиқланмаётганмикан?..

Муҳтарам Президентимиз БМТнинг Ёшлар ҳуқуқлари тўғрисидаги халқаро конвенциясини ишлаб чиқишни таклиф этганда ана шуларни назарда тутган бўлса, не тонг!

Ёшларга яхши тарбия бериш тўғрисида дунё бўйича шу кунгача қанча таълимотлар яратилган? Қанча китоблар ёзилган? Қанча бадиий фильмлар, анимацион фильмлар яратилган?

Бунинг ҳисобини ҳеч ким билмайди. Лекин бошқа нарсани биламиз – “ютуб”даги кўнгилочар, мутойиба, шармсиз роликларнинг ҳаммасини томоша қилиб чиқишга 1000 йил етмас экан. Мабодо Аллоҳ таоло бир одамга 1000 йил умр берса-ю, у ўша роликларнинг ҳаммасини томоша қилиб чиқмоқчи бўлса, ўша 1000 йилда яна бир неча миллион йилда ҳам кўриб тугатиб бўлмайдиган роликлар қўшилиб кетади...

Ҳозир дунёда бузғунчи кучлар деганда муқаддас Ислом динини ниқоб қилиб олган ИШИДчилар, сохта салафийлар, ҳизбчилар, гуланчилар ва шу каби реакцион оқимларга урғу бериляпти. Улардан ташқари, насронийликни, яҳудийликни, борингки, буддавийликни, конфуцийликни ва бошқа дину таълимотларни ниқоб қилиб олган ўта хатарли секталар қанча. Улар жамики хатарлари билан ҳали кўпчиликнинг эътиборидан четда қолиб келяпти.

Шунингдек, баъзилар муҳтожликдан диний оқимларга кириб кетяпти деган қараш ҳам баҳслироқ. Одам пул учун, мол давлат учун жонидан кечмайди, Одам ғоя учун жонидан кечади. Ўзини портлатаётган одамга молу дунёнинг сира ҳам кераги йўқ. Чунки молу дунё бу оламнинг мулки. У бечоранинг онгига шу йўл билан ўлса шаҳид бўлиши, жаннати аълога тушиш, абадий роҳат-фароғатда бўлиши сингдирилган. У ана шунинг ҳаракатида. Агар унга бу ишни қилса, қиёматда ҳам шу азобда давом этиши тушунтирилса, у бу ишни асло қилмайди. Имом-хатибларимиз қанчадан-қанча одамларни шундай адашишлардан қайтариб олмадими!

Мана яна бир парадокс: бир юз саксон миллиондан зиёд аҳолиси мусулмон бўлган Ҳиндистон давлати мусулмонларининг аксари масжидга оёқяланг келади, чунки оёқ кийими йўқ, ётадиган-турадиган жойи йўқ, ейишга нони йўқ. Лекин Суриядаги жангарилар орасида аҳолиси ўн миллионга ҳам етмайдиган Тожикистон ёки Қирғизистон фуқаролари бор. Ҳатто аҳолиси бир ярим миллионга етмайдиган чеченларнинг вакиллари ҳам жангарилар сафида довдираб юрибди. Лекин ҳиндларнинг борлиги ҳақида эшитмадик. Бўлса ҳам бошқа давлатлардагидан хийла кам чиқади.

Шуниси аёнки, қуролли тўқнашувларнинг бошида турган кўринмас кучларнинг мақсади бойлик ва ҳукмдорликни қўлга киритиш бўлса-да, жангари-қурбонлар ана ўша кучларнинг пуч ғояларига алданган содда одамлар, яна ҳам аниқроғи, манқуртга айлантирилган ночор кимсалардир.

Юртдошларимизни, хусусан, ёшларимизни ана шундай хуружлардан ҳимоя қилиш борасида юртимизда салмоқли ишлар амалга оширилмоқда. Ана шу саъй-ҳаракатлар натижасида умумий жиноятлар сони ўтган йилдагидан 14 фоизга камайди. Аммо фирибгарлик камаймаяпти ва аёллар жиноятчилиги барҳам топмаяпти. Ҳатто маиший жанжаллар қотилликка айланиб боряпти. Бундай кўнгилсизликларнинг олдини олишнинг самарали йўлини ҳам Президентимиз кўрсатиб берди. Бунинг учун ҳар бир фуқаро ўз онгига “Менинг маҳалламда жиноят содир этилмаслиги керак”, деган туйғуни жойлаб олмоғи керак. Маҳалласида бегона киши пайдо бўлса, кимлигини сўрасин; яхши ният билан келган меҳмон бўлса, ҳурматини жойига қўйсин; аксинча бўлса, бошқа чорасини кўрсин. Бақир-чақирни эшитса, сабабини суриштирсин... Айниқса, бу борада зиёлиларимиз, хусусан, имом-хатибларимиз янада фаол бўлиш зарур бўлади. Зеро, Аллоҳ таоло: “Сизлардан яхшиликка чақирадиган, амри маъруф – наҳйи мункар қиладиган бир уммат бўлсин. Ана ўшалар, ўзлари нажот топгувчилардир” (Оли Имрон, 104 оят), дея илм аҳлларининг бу борадаги вазифасини тайин қилиб қўйган.

Энг муҳими, ёшларимизнинг жисми ёнимизда ўтириб, ўй-хаёли ўзга жойларда бўлмасин. Бунинг учун эса Пайғамбар соллаллоҳу алайҳи васаллам марҳамат қилганларидек, ёшларни ҳурмат қилайлик – жеркишлар, дўқ-пўписалар, беписандликлар билан ўзимиздан бездирмайлик; фикрларини тинглайлик, эътирозлари бўлса сабабини суриштириб, улар ҳақ чиқса мардларча ён берайлик. Улар билан самимий муомалада бўлсак, ўзларини ўйлантираётган, ечимини топа олмаётган масалаларни тортинмасдан биздан сўрайди, ўша саволига жавоб қидириб интернет тармоқларига ўзини уриб кетмайди, керак бўлса, ўзига яқин олгани боис билиб-билмай фойдали маслаҳатлар ҳам беради. Ана шунда ўртага ғов бўлиб тушган бегоналик пардаси кўтарилади: ота-болалик, устоз-шогирдлик муносабатлари янги ўзанга тушади.

Одилхон қори ЮНУСХОН ўғли,

“Шайх Зайниддин” жоме масжиди имом-хатиби

Аллоҳ таолога беадад ҳамду саноларимиз ва Пайғамбаримиз Муҳаммад соллаллоҳу алайҳи васалламга беҳисоб салавоту дурудларимиз бўлсин.

 «Таҳорат» арабча сўз, уни тилимизга ўгирадиган бўлсак «поклик» деган маънони англатади – ҳам жисмоний, ҳам ботиний поклик – ибодат. Бу сўз барча ибодатларнинг шариат кўрсатмаларига мувофиқ бўлиши учун шарт бўлган буюк ибодат маъносидаги покликдир.

Ҳа азизлар, динимиз покликка оддий инсоний табиатдан келиб чиқиб бажариладиган зоҳирий тозалик сифатида эмас, балки зоҳирий, ботиний, маънавий, руҳий, кўринар-кўринмас барча нопокликлардан мутлоқ покланиши лозим бўлган ибодат сифатида қарайди . Мўмин киши покланар экан, нафақат ўзини тоза ва кўркам ҳолда сезади, балки Роббил Оламийннинг буйруғини бажарган, Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламнинг суннатига эргашган садоқатли уммат сифатида буюк ажр ва савобларга ҳам ҳақли бўлади. Қолаверса, таҳоратли инсон бетаҳорат киши қила олмайдиган бир қанча ибодат ва фазилатларга ҳам эга бўлади: намоз ўқиш, Қуръонни ушлаш, Каъбатуллоҳни тавоф қилиш... Шунинг учун ҳам динимиз покликни иймонга тегишли даражага кўтарган.

عَنْ أَبِي مَالِكٍ الْأَشْعَرِيِّ، عَنِ النَّبِيِّ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ، قَالَ: " الطُّهُورُ شَطْرُ الْإِيمَانِ،  رواه مُسْلِمٌ والنسائي والترمذي

Абу Молик Ашъарий розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади: «Набий соллаллоху алайҳи васаллам: «Поклик иймоннинг ярмидир», дедилар» (Имом Муслим, Имом Насаий ва Имом Термизий ривоят қилган).

Жумладаги покликдан мақсад – риё, кибр, ҳасад каби маънавий ҳамда моддий ва жисмоний нопокликлардан пок бўлишдир. Таҳорат, яъни поклик иймоннинг ярми дейилиши – усиз ибодат қабул қилинмаслиги ва савоби беҳуда кетишидан, иймон бўлмаса ибодат умуман қабул қилинмаслиги эътиборидан келиб чиқиб айтилмоқда ва поклик  иймоннинг ярмига тенглаштирилмоқда. Таҳоратнинг фазилати булар билангина чегараланиб қолмасдан, балки  Аллоҳ таолонинг яхши кўришига ҳам сабаб бўлади.

فِيهِ رِجَالٞ يُحِبُّونَ أَن يَتَطَهَّرُواْۚ وَٱللَّهُ يُحِبُّ ٱلۡمُطَّهِّرِينَ ١٠٨

«Унда покланишни яхши кўрадиган кишилар бор. Аллоҳ покланувчиларни яхши кўради» (Тавба сураси 108-оят).

Роббил Оламийнни Ўзи бандаларининг ичидан айнан кимларни қандай сифатга эга бўлган кишиларни яхши кўришини эълон қилиб, уларни мадҳ этаяпти. Демак, эътиборга лойиқ ва муносиб бўлишни ҳоҳлаган киши, албатта, покланган ҳолда ибодатларда бардавом бўлиши керак экан.

عَنْ أَبِي هُرَيْرَةَ هُرَيْرَةَ  رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ عَنِ النَّبِيِّ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ،  قَالَ: إنَّ أُمَّتيِ يُدْعَونَ يَوْمَ الْقِيَامَةِ غُرّاً مُحَجَّلِينَ مِنْ آثَارِ الْوُضُوءِ، فَمَنِ اسْتطَاعَ مِنْكمْ أَنْ يُطِيلَ غُرَّتَهُ فَلْيَفْعَلْ. رَوَاهُ الْخَمْسَةُ إِلاَّ أَبَا دَاوُدَ.

Абу Ҳурайра розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади:

«Пайғамбар соллаллоҳу алайҳи васаллам:

«Албатта, умматим қиёмат куни таҳоратнинг асаридан пешоналари оппоқ ва оёқ-қўлларидан нур таралиб турган ҳолларида чақирилурлар. Бас, сиздан ким ўз пешонасидаги қашқасини узайтиришга қодир бўлса, шуни қилсин», дедилар» (Бешовларидан фақат Абу Довуд ривоят қилмаган).

Демак, таҳоратга алоҳида эътибор берган киши нафақат бу дунёда барча аъзолари пок бўлади, балки охиратда, хоссатан, энг даҳшатли кун бўлмиш қиёмат куни ҳам ўзларининг алоҳида белгилари яъни таҳорат туфайли пешонаси оппоқ, қўл-оёқларидан ва юзларидан эса одамларнинг ҳавасини  келтирадиган даражада  нур таралиб турар экан. Албатта, бу ҳолат ўз-ўзидан эмас, балки таҳорат кишининг ювадиган аъзолари орқали содир этган гуноҳларига ҳам каффорот бўлиб, янада нурли бўлишига сабаб бўлади.

عَنْ أَبِي هُرَيْرَةَ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ عَنِ النَّبِيِّ صلی الله علیـه وسلم قَالَ: إِذَا تَوَضَّأَ الْعَبْدُ الْمُسْلِمُ أَوِ الْمُؤْمِنُ فَغَسَلَ وَجْهَهُ خَرَجَ مِنْ وَجْهِهِ كُلُّ خَطِيئَةٍ نَظَرَ إِلَيْهَا بِعَيْنَيْهِ مَعَ الْمَاءِ أَوْ مَعَ آخِرِ قَطْرِ الْمَاءِ، فَإِذَا غَسَلَ يَدَيْهِ خَرَجَ مِنْ يَدَيْهِ كُلُّ خَطِيئَةٍ كَانَ بَطَشَتْهَا يَدَاهُ مَعَ الْمَاءِ أَوْ مَعَ آخِرِ قَطْرِ الْمَاءِ، فَإِذَا غَسَلَ رِجْلَيْهِ خَرَجَتْ كُلُّ خَطِيئَةٍ مَشَتْهَا رِجْلاَهُ مَعَ الْمَاءِ أَوْ مَعَ آخِرِ قَطْرِ الْمَاءِ حَتَّى يَخْرُجَ نَقِيّاً مِنَ الذُّنُوبِ. رَوَاهُ مُسْلِمٌ وَالتِّرْمِذِيُّ.

Абу Ҳурайра розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади:

«Пайғамбар соллаллоҳу алайҳи васаллам:

«Вақтики, мусулмон ёки мўмин банда таҳорат қилса, бас, у юзини ювганида ўша сув ёки ўша сувнинг охирги қатраси ила унинг икки кўзининг назари орқали қилган хатолари юзидан тўкилади. Вақтики, икки қўлини ювса, ўша сув ёки ўша сувнинг охирги қатраси ила унинг икки қўли билан қилган хатолари тўкилади. Вақтики, икки оёғини ювса, ўша сув ёки ўша сувнинг охирги қатраси ила икки оёғи билан юриб қилган хатолари тўкилади. Шундоқ қилиб, у гуноҳлардан пок бўлиб чиқади», дедилар» (Имом Муслим ва Имом Термизий ривоят қилган).

Ҳа азизлар, инсон ҳар тарафлама нурли, файзли, кўркам бўлиши учун унинг аъзоларидаги зоҳирий чанг ғуборларни кетказиш кифоя қилмас экан, балки яхши ният ва ибодат мақсади ила таҳорат олса унинг мазкур аъзолари орқали содир этган гуноҳлари ҳам кечирилиб, киши ҳар тарафлама покиза бўлар экан. Бу эса таҳоратнинг фазли қанчалик баланд эканини кўрсатади. Инсон борки унинг табиатида қандайдир безакларга бўлган қизиқиш ва интилиш бор. Асл безак эса ҳақиқий мўмин учун таҳоратдадир.

وَعَنْهُ قَالَ: سَمِعْتُ خَلِيلِي صلی الله علیـه وسلم يَقُولُ: تَبْلُغُ الْحِلْيَةُ مِنَ الْمُؤْمِنِ حَيْثُ يَبْلُغُ الْوَضُوءُ. رَوَاهُ مُسْلِمٌ وَالنَّسَائِيُّ.

Яна ўша кишидан ривоят қилинади.

«У киши розияллоҳу анҳу мен ўз халилим соллаллоҳу алайҳи васалламнинг:

«Мўминнинг безаги таҳорат суви етган жойгача етади», деганларини эшитдим», деди (Имом Муслим ва Имом Насаий ривоят қилган).

Бу ҳадиси шарифда зикр қилинган безак оддий безак эмас, балки қиёмат куни Аллоҳ томонидан мўмин банданинг безалишидир. Лекин ҳамманинг ҳам безаги бир хил бўлмас экан. Балки таҳоратнинг қанчалик мукаммал ва бенуқсон бўлишига қараб белгиланар экан. Шунинг учун ҳам таҳорат пайтида бепарво бўлмасдан алоҳида эътибор билан ҳар бир аъзонинг тўлиқ ювилиши ва бошқа шартлари ҳам рўёбга чиқишига аҳамият қилиш керак бўлар экан. Қуйидаги ҳадиси шарифда эса таҳоратни яхшилаб бажариш тўғрисида маълумот келган.

وَعَنْهُ عَنِ النَّبِيِّ صلی الله علیـه وسلم قَالَ: أَلاَ أَدُلُّكُمْ عَلَى مَا يَمْحُو اللهُ بِهِ الْخَطَايَا وَيَرْفَعُ بِهِ الدَّرَجَاتِ؟ قَالُوا: بَلَى يَا رَسُولَ اللهِ! قَالَ: إِسْبَاغُ الْوُضُوءِ عَلَى الْمَكَارِهِ وَكَثْرَةُ الْخُطَا إِلَى الْمَسْاجِدِ وَانْتِظَارُ الصَّلاَةِ بَعْدَ الصَّلاَةِ فَذلِكُمُ الرِّبَاطُ. رَوَاهُ مُسْلِمٌ وَالتِّرْمِذِيُّ وَالنَّسَائِيُّ.

Яна ўша кишидан ривоят қилинади:

«Пайғамбар соллаллоҳу алайҳи васаллам:

«Сизларни Аллоҳ хатоларни ўчирадиган, даражаларни кўтарадиган нарсага далолат қилайми?» дедилар. Улар:

«Албатта, эй Аллоҳнинг Расули», дейишди.

У зот:

«Қийинчиликларга қарамай, таҳоратни яхшилаб қилиш, масжидларга қадамни кўпайтириш ва намоздан сўнг намозни интизор бўлиб кутиш. Ана ўша сиз учун «муробитлик»дир», дедилар» (Имом Муслим, Имом Термизий ва Имом Насаийлар ривоят қилган).

Исбағ: Луғатда – батамом қилиш, мукаммал қилиш ва муболаға қилиш

Истилоҳда Таҳоратда ювиладиган аъзоларни муболаға килиб бенуқсон ювиш ва аьзоларнинг ҳар бир жойига сув етказиш, таҳоратнинг барча аҳкомларига, ворид бўлган суннат, мустаҳаб ва одобларига риоя қилган ҳолда, асарларда келган дуоларни ўқиган ҳолда бўлишидир.      

Демак, Аллоҳ таоло хатоларимизни ўчириб, даражаларимизни кўтарадиган нарса юқорида зикри келган амаллар экан. Уларнинг биринчиси эса биз сўз юритаётган таҳорат экан. «қийинчиликларга қарамай, таҳоратни яхшилаб қилиш» деганда эса кўп маъно бор. Аввало, қийинчилик ҳар хил бўлиши мумкин, об-ҳаво совуқлиги, мусофирчилик, нотаниш жойларда таҳорат қилиш,  ҳар хил шароитда таҳорат қилиш ва бошқалар. Демак,  мазкур қийинчиликларга қарамай баҳона ахтармасдан, таҳорат қилишдан қочмасдан, балки уни яхшилаб яъни мукаммал қилиш талаб қилинар экан. Эътибор берадиган жойимиз ҳам шунда. Таҳорат қилсак бўлди эмас ёки арзимас қийинчиликни сабаб қилиб таҳоратни тарк этиб қўйиш, гоҳо баъзи аъзоларни ювмасдан чала таҳорат қилиш билан эмас, айнан қийинчиликларга қарамай мукаммал таҳорат олиш билангина ҳадиси шарифдаги мукофотларга лойиқ бўлар эканмиз. Лекин “Қийинчилик кўп бўлса, савоби ҳам кўп бўлади” деб қасдан баьзи бир қийинчиликларни юзага келтириб чиқармаслиги керак. Масалан, иссиқ сув бўла туриб, қасдан совуқ сувда таҳорот олиш, таяммум қилишга рухсат бўла туриб, қасдан таҳорат олиб бирор машаққатга гирифтор бўлиш. Ёки аксинча  “шариатда енгиллик бор” деб таҳоратга бепарволарча қараб шошма-шошарлик билан аьзоларни чала ювиш, пайпоққа  масх тортиш, пала-партиш таҳорат олиб сув сачраши  ва либосининг булғанишига этибор бермаслик ,    сувни иситишга шароит ва имконият йўқ дея ўзича таяммум  қилиб намоз ўқиш ва бошқалар.

Мана азизлар  таҳорат ва унинг фазли  тўғрисидаги  баъзи  маьлумотлар билан  қисқача  танишиб  олдик. Хулоса қилиб айтганда, мазкур  фазилатларга  эришиш учун  аввало,  таҳорат  олувчи  таҳорат илмини яхши ўрганган   бўлиши,  қолаверса,  таҳоратхонадаги  шароит  ҳар томонлама  шариат талабларига жавоб  бериши  керак. Кейинги  мақолаларимизда  мазкур ҳолатга  тегишли  бўлган  масалалар  ва  маьлумотларни  ёритишга ҳаракат  қиламиз.  

Исҳоқжон домла БЕГМАТОВ,

Ўзбекистон мусулмонлари идораси Масжидлар бўлими ходими

Болалар тарбиясига доир фойдали маслаҳатлар

Ислом дини таълимотлари ҳазрат Инсон зоти одоб-ахлоқли, тартиб-интизомли бўлишига чорлайди. Кишилар ўртасида бир-бирларига салом бериш, хол-аҳвол сўраш каби одоблар ҳам мана шундай макоримул-ахлоқ доирасига киради. Бу ҳақда Аллоҳ таоло таълим бериб марҳамат қилади: «Бас, қачонки, уйларга кирсангиз, бир-бирларингизга Аллоҳ ҳузуридан бўлган муборак, покиза саломни айтингиз (яъни “Ассалому алайкум” денг!)” (Нур, 61).

Мана бу ояти карималардан кўриниб турибдики, салом беришлик яхши амал бўлиши билан биргаликда, бу сизу биз учун фойдали ҳамдир.

Килда ибн Ҳанбал ривоят қилган ҳадисда шундай дейилади: «Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва салламнинг ҳузурларига келиб, салом бермасдан киргандим. Шунда Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам: «Ортинга қайтиб: «Ассалому алайкум, кирсам мумкинми?» деб, сўрагин», - дедилар (Абу Довуд ва Термизий ривояти).

Ҳар бир нарсанинг одоби бўлгани каби, албатта, салом беришликнинг ҳам ўзига яраша одоблари бордир. Аллоҳ таоло Қуръони каримда: «Қачон сизларга бирор саломлашиш (ибораси) билан салом берилса, сизлар ундан чиройлироқ қилиб алик олингиз ёки ўша (ибора)ни қайтарингиз...» (Нисо, 86), - деб буюради.

Cалом берувчи “Ассалому алайкум” деса, “Ва алайкумус-салому ва раҳматуллоҳ”, - деб алик олинади. Пиёдага уловдаги одам, кўпчиликка озчилик, ўтирган ёки ўрнида турганга юрган кишилар салом бериши кабиларга риоя этиш тавсия этилади. Лекин кичикдан олдин катта ёшдаги одам камтарлик учун салом берса, бу фазилатдир. Салом беришлик суннат, алик олишлик эса, фарз.

Уламои киромлар сўзига кўра салом бериш суннатга мувофиқ савобли амаллардан бўлиб ҳисобланади ва унга жавоб қилиш фарз бўлади, саломга алик қайтарилмаса, тарки фарз қилинган бўлиб, гуноҳкор бўлади.

Бир неча ўрин ва ҳолатларда салом бериш ва алик қайтариш жоиз бўлмайди:

1.Салом берилган киши ҳожатхонада ёки ташқарида таҳорат олаётган бўлса, унга салом бериш ҳам ва саломга алик қайтариш ҳам макруҳ;

2.Шу каби салом берилган киши намоз ўқиётган ёки азон айтаётган бўлса, унга ҳам салом бериш жоиз эмас. Намоз ўқиётган киши саломга жавоб қайтарса, намози бузилади;

3.Уйқуда ёки мудроқда бўлган кишига ҳам салом берилмайди;

4.Салом берилган киши таом танавул қилаётган бўлса ҳам унга салом берилмайди. Агар оғзида луқма бўлмаса, салом бериш мумкин ва саломга жавоб қилиш фарз бўлади;

5.Қуръони карим тиловат қилаётган кишига ҳам салом бериш жоиз эмас, агар салом берилса, унга жавоб қилиб, сўнгра Қуръонни ўқишда давом қилади. Дуо қилаётган ва эҳромда талбия “Лаббайкаллоҳумма”ни айтаётган кишига ҳам салом бериш ножоиздир.

Салом бериш одоблардан яна бири, инсон ҳеч ким бўлмаган хона ёки уйга кирса ҳам “Ассалому алайкум ва раҳматулллоҳи ва барокатуҳу” деб салом бериб кириши мақсадга мувофиқдир. Бу ҳақда Жаноби Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам Анас розияллоҳу анҳуга айтган ҳадисларида марҳамат қилиб айтганлар: «Эй ўғилчам! Аҳли-аёлинг ҳузурига кирадиган бўлсанг, салом бергил! Саломинг шарофати билан сенга ва оила аъзаларинга Алллоҳнинг баракоти нозил бўлади» (Термизий ривояти).

Бинобарин, саломлашишнинг бу қадар аҳамиятли эканини назарда тутган ҳолда келажак меваси саналган фарзандларга болалик чоғларидан бошлаб салом-алик одобларини ўргатиб боришимиз даркор.

Муслим Атаев,

тарих фанлари номзоди,

Ўзбекистон мусулмонлари идораси

Фатво бўлими ходими

Инсон зоти ҳар доим ўзига юпанчиқ бўладиган бир дардкашга, унинг сирларини сақлай оладиган сирдошга муҳтож. Аллоҳ таоло бандаларидаги ушбу эҳтиёжни никоҳ деб аталмиш неъмат ила қондирган.

Бу борада Каломи шарифда шундай марҳамат қилинади:

 وَمِنْ آَيَاتِهِ أَنْ خَلَقَ لَكُمْ مِنْ أَنْفُسِكُمْ أَزْوَاجًا لِتَسْكُنُوا إِلَيْهَا وَجَعَلَ بَيْنَكُمْ مَوَدَّةً وَرَحْمَةً إِنَّ فِي ذَلِكَ لَآَيَاتٍ لِقَوْمٍ يَتَفَكَّرُونَ 

“Унинг аломатларидан (яна бири) – сизлар (нафсни қондириш жиҳатидан) таскин топишингиз учун ўзларингиздан жуфтлар яратгани ва ўртангизда иноқлик ва меҳрибонлик пайдо қилганидир. Албатта, бунда тафаккур қиладиган кишилар учун аломатлар бордир” (Рум сураси, 21-оят).

Никоҳ – Аллоҳ таолонинг амри ила инсонлар орасида инсоният насли давомийлигини таъмин  этадиган ҳамда гуноҳлардан тўсиб, қурбат ҳосил қилинадиган ибодатга айланди. Шунинг учун ҳам ана шу қурбат ҳосил қилинадиган ибодатни йўқотиш, яъни оилани барбод қилиш энг катта гуноҳлардан бири этиб белгиланди. Шу боисдан динимизда оила алоқаларини мустаҳкамлайдиган омилларга алоҳида эътибор қаратилган. Ана шундай омиллардан бири эр-хотиннинг “оилавий сирни сақлаш”га қатъий риоя қилмоғидир.

Келинг, дастлаб сир нима эканини яна бир бор аниқлаштириб олайлик.

Сир – кишиларнинг бошқалар ундан хабардор бўлиб қолишидан сақлаб келадиган маълумотидир. Ҳар бир кишининг ўзига яраша сирлари, бошқаларнинг хабардор бўлишидан яширадиган ишлари мавжуд. Лекин камдан-кам инсонларгина сирларини ўзлари билан олиб кетадилар. Кўпчилик эса бу сирларни кўтариб юришга дош бера олмай, бошқа бировга – ўзи ишонган, ўзи яхши кўрадиган кишиларга ёрилади.

Аслида, сир кишининг ёлғиз ўзи ёки тарафлар ўртасида бўлиши мумкин.  Ўзлари билан сирларини олиб кетиш сирнинг биринчи турига киради. Биз бугун тарафлар ўртасидаги сир, унга боғлиқ масалалар ҳақида сўз юритамиз. Чунки оиладаги сир икки тарафга ҳам бирдек боғлиқ бўлган ишдир.

Муқаддас динимиз  бировнинг айбларини беркитиш, бошқаларнинг сирларини ошкор қилмасликни буюрган. Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи васаллам ҳадиси шарифда шундай марҳамат қиладилар:

“Ким бир мўминнинг айбларини яширса, Аллоҳ таоло унинг айбларини дунё ва охиратда беркитади...”

Эр-хотин ҳам бир-бирининг сирлари борасида масъул бўлиб, бу сирларни бошқалардан сақлаш, ташқарига чиқиб, ёйилиб кетишидан ҳимоялаш уларнинг умумий мажбуриятидир. Эр-хотин бошқалардан сақлаши лозим бўлган сирлар бу – эр-хотинлик муносабатлари ва уларнинг хилқати борасидаги маълумотлардир.

Динимизда оилавий маълумотларни бегоналарга  тарқатиш катта гуноҳлардан саналади. Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи васаллам ўз оиласидаги маълумотларни тарқатган кишилар ҳақида қуйидагича тавсиф берганлар:

فعن أبي هريرة رضي الله عنه قال: قال رسول الله صلى الله عليه وسلم: هل منكم رجل أتى أهله، فأغلق عليه بابه، وألقى عليه ستره، واستتر بستر الله؟ قالوا: نعم. قال: ثم يجلس بعد ذلك، فيقول: فعلت كذا، فعلت كذا. فسكتوا، ثم أقبل على النساء؛ فقال: منكن من تحدِّث؟ فسكتن، فجثت فتاة كعاب، على إحدى ركبتيها، وتطاولت لرسول الله صلى الله عليه وسلم ليراها ويسمع كلامها، فقالت: يا رسول الله، إنهم ليحدثون، وإنهن ليحدثن، فقال: هل تدرون ما مثل ذلك؟ إنما مثل ذلك مثل شيطانة لقيت شيطانًا في السكة، فقضى حاجته والناس ينظرون إليه

Абу Ҳурайра розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади: Расулуллоҳ  соллаллоҳу алайҳи васаллам марҳамат қиладилар: “Сизларнинг орангизда эшикларини ёпиб, пардаларини тушириб, Аллоҳ таоло сатри ила тўсилиб ўз аёлига яқинлашадиган кишилар бор-а?” Саҳобаи киромлар: “Шундай”, деб жавоб бердилар. Расулуллоҳ  соллаллоҳу алайҳи васаллам: “Шундан сўнг ўтириб: “(аёлим билан) ундай қилдим, бундай қилдим”, деб айтадими?”, дедилар. Саҳобаи киромлар сукут қилдилар. Сўнгра Расулуллоҳ  соллаллоҳу алайҳи васаллам аёлларга юзланиб: “Сизлар орангизда (мана шундай) деб айтадиганлар борми?”, дедилар. Улар ҳам сукут  қилишди. Шунда бўйи етган бир қиз тиззаларидан бирига суяниб, Расулуллоҳ  соллаллоҳу алайҳи васаллам уни кўриши ва овозини эшитишлари учун бўйнини чўза бошлади. Сўнгра: “Эй Аллоҳнинг Расули, албатта, бу эркаклар (сиз айтганингиздек) гапирадилар, бу аёллар ҳам гапирадилар”, деди. Расулуллоҳ  соллаллоҳу алайҳи васаллам: “Ана ўшаларнинг мисоли қандайлигини биласизларми? Уларнинг мисоли худди йўлда бошқа  шайтонга йўлиқиб, сўнгра ўша шайтон ундан инсонлар кўз олдида ўз ҳожатини раво қилган урғочи шайтон кабидир”, дедилар. 

Ушбу ҳадиси шарифда оила сирини олиб чиқувчи кишининг урғочи шайтонга ўхшатилаётганидан бу иллат энг катта тубанлик эканини билиб олишимиз мумкин.

Абу Саъид Худрий розияллоҳу анҳудан ривоят қилинган бошқа бир ҳадиси шарифда Расулимиз  соллаллоҳу алайҳи васаллам шундай деб марҳамат қиладилар:

فعن أبي سعيد الخدري رضي الله عنه قال: قال رسول الله صلى الله عليه سلم:  إنَّ مِن أشرِّ الناس عند الله منزلة يوم القيامة الرجل يفضي إلى المرأة، وتفضي إليه ثم ينشر سرَّها.

“Аллоҳ таоло наздида қиёмат кунида инсонларнинг энг ёмонроғи аёлига яқинлашиб, сўнгра аёлининг сирини бошқаларга тарқатган кишидир”.

Бу ҳадисдан эркакми ёки аёл, қайси бири бўлса ҳам ўзларининг ҳолатларини бошқалардан яширмоғи лозим эканини зоҳир бўлади.

Уламоларимиз айтадилар: “Аёл киши ўз эри билан бўлган ҳолатлар ҳақида ҳеч кимга ҳаттоки кундошига ҳам айтиши мутлақо жоиз эмас! Чунки бу сир, сирни ошкор қилиш эса шаръан ҳаромдир”.

Эр-хотинлар бундан бошқа ўзаро сирларни ҳам ташқарига чиқармаслиги одоб саналади. Агарчи ўрталари бузилиб кетган бўлса ҳам.

Бу борада азизлардан бирининг ҳаётида рўй берган қуйидаги қисса ниҳоятда ибратлидир: “Солиҳлардан бири ўз аёли билан келиша олмай қолди. Маҳкамага чақиришибди. У кишига шериклари аёлингизнинг ёмон одатлари ҳақида айтинг, дедилар. Шунда солиҳ киши: “У менинг жуфти ҳалолим бўлса, унинг ҳар бир сири – у ва менинг ўртамиздаги сирдир. Нега энди мен ўз аёлимнинг ва оиламнинг сирини ташқарига чиқаришим керак экан!”,-деб жавоб берибди. Орадан вақт ўтиб ўша солиҳ киши аёли билан барибир ажралибди. Буни эшитган хайрихоҳ дўстлари: “Хўш, энди айтарсиз, собиқ хотинингизнинг нима айблари борлигини! Ахир энди у сизга бегона”, дедилар. Солиҳ киши эса: “Тўғри айтасиз, у энди менга бегона, бегона аёл билан менинг нима ишим бор”, деб жавоб берибди”.

Исломий тарбиянинг гўзаллигига бир эътибор қилайлик-а! Бошқалар у борада ёмон фикрда бўлмаслиги учун ҳатто турмуши бузилган аёлнинг сирига ҳам риоя қилинмоқда. Мана шу энг олий даражадаги комиллик, энг юксак инсонийлик эмасми?

Демак, оилаларимиз мустаҳкамлигида оила сирларини махфий тутиш, оила муқаддаслигини унутмаслик, энг муҳими, эр-хотин бири-бирига самимий ишонч руҳида яшамоғи лозим экан. Аллоҳ таоло барчамизни ўз оиласи шаънини ҳимоя қиладиган, уларни бошқалардан асраб-авайлайдиган комил мусулмонлардан қилсин.

Жалолиддин ҲАМРОҚУЛОВ,

Тошкент ислом институти “Таҳфизул Қуръон” кафедраси мудири

Турк ҳукмдорларидан Султон Маҳмуд Ғазнавий тақвоси, Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи васаллам суннатларига уйғун яшагани ва адолатпарварлиги билан машҳур эди. Унинг бир вазири бўлиб, вазирнинг Муҳаммад исмли ўғли Султонга котиблик қиларди.

Бир куни Маҳмуд Ғазнавий котибни исми билан эмас, “Эй вазирнинг ўғли”, деб чақиради. Бу ҳолдан котиб сергакланиб, подшоҳни ранжитадиган бирор иш қилдимми, дея хавотирга тушади. Воқеани отасига айтиб, маслаҳат ҳам сўрайди.

Аммо подшоҳ кейинроқ унинг ўғлини яна исми билан чақирганини кўриб, минг андишада подшоҳдан: «Ўғлим хатосини ўнгладими, уни яна ўз исми билан чақиряпсиз?» деб сўрайди. Подшоҳ: «Ташвишланма, доим ўғлингнинг отини айтиб чақирганимда таҳоратли бўлар эдим. Ўша сафар таҳоратим йўқ бўлгани учун Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи васалламнинг муборак исмларини тилга олгим келмади», деб жавоб берди («Сиз Пайғамбарни кўрганмисиз» китобидан).

Оламлар сарвари таваллуд топган ой – Рабиъул аввал ойи кириб келгани муносабати билан иймонлашмоқни ният қилиб ўқиганим ана шу ибратли воқеани Сиз азизларга ҳам илинишга журъат қилдим.

Бинобарин, бу воқеа Пайғамбар соллаллоҳу алайҳи васалламнинг муборак исмларига боболаримиз нечоғлик ҳурмат кўрсатганини намоён этади.

Яна мўътабар манбаларда Аллоҳ таолога энг кўп ёқадиган исмлар “Муҳаммад” ва “Абдурраҳмон” экани айтилган. Шунингдек, қайсики, ота-она фарзандига олижаноб орзулар, эзгу истаклар билан “Муҳаммад” деб от қўйса, ўша болага исм ҳурматидан ножўя гаплар айтмасин, дейилган.

Миллатимизда “Маммади”, “Мамат” деган от бўларди. Истиқлол йилларида илмимиз кўпайиб, диний тасаввурларимиз тиниқ тортиб, ўша “Маммади” ва “Мамат” деган отларни тўғрилаб “Муҳаммад” дейдиган бўлдик. Аммо бу ишимиз ҳам қизиқ бўлганга ўхшайди...

Гап шундаки, юртимизга зиёратга келган бир туркиялик меҳмон билан Ҳазрати Имом мажмуасида учрашиб гаплашиб қолдик. Гап айланиб Истанбул фотиҳи Султон Муҳаммадга борганда у “Султан Меҳмет” деб гапирди. Унинг бу гапи менга эриш туйилди. Ахир Пайғамбар алайҳиссаломнинг ҳамда Истанбул фотиҳининг исмини шунчаки “Меҳмет” деб гапириб бўладими!

Ўйланиб туриб унга: “Биз ҳам бир вақтлар “Муҳаммад” исмини “Маммади” ёки сизларга ўхшаб “Мамат” деб айтар эдик, энди тўғрилаб “Муҳаммад” деб айтадиган бўлдик”, дедим. У эса: “Биз атайлаб “Меҳмет” деймиз. Агар “Муҳаммад” деб чақирсак, тўғридан-тўғри жаноби Пайғамбаримизнинг исми ҳосил бўлади, “Меҳмет” деганда эса ўзимизга ўхшаган оддий одам тушунилади. Агар у бирор ноўрин иш қилса, уришиб бериш ҳам мумкин бўлади, тўғрими?” деди.

“Билмадим, балки шундайдир”, деб қўйдим.

Тўғриси, ўша чоқда унинг гапининг қанчалик тўғри эканини билмадим-у, аммо менга ўринлидек туйилди. Чунки “Муҳаммад” исмли болакайларни оналари авра-астарини ағдариб қарғаб ётганини кўп кўрганман-да.

Яна ўзимча ўйлаб юриб шундай фикрга келдим: ота-боболаримиз болага Пайғамбар алайҳиссаломнинг исмини андеша юзасидан қўймасдан, у зотнинг муборак исмидан янги исмлар ҳосил қилиб, боласини ўша исмлар билан атаган экан-да.

Демак, болага от қўйиш борасида ҳам боболарнинг ҳикматларини ўргансак кўп нарсани билиб олар эканмиз.

 Бу борада муҳтарам олимларимиз нима дейди?

Дамин ЖУМАҚУЛ