Масжид ул-ҳарам. Саудия Арабистонининг Макка шаҳрида жойлашган энг мўътабар ва улкан масжид. Унда қон тўкиш ва шу каби гуноҳ ишлар ҳаром қилингани боис шундай ном билан аталган. Масжиднинг умумий саҳни 400.800 минг кв. метр бўлиб, бир миллион бир юз йигирма минг намозхонни сиғдира олади. Каъба эшиги 280 кг соф олтиндан ясалган. Унинг тўққизта минораси (ҳар бирининг баландлиги 95 метр), тўртта бош дарвозаси, қирқ битта эшиги бор. Ўн битта юрарзиналар орқали масжиднинг иккинчи ва учинчи қаватларига чиқилади.

Масжид ун-набий. Саудия Арабистонининг Мадина шаҳрига жойлашган.  Масжид қурилишида Расулуллоҳ (соллаллоҳу алайҳи ва саллам)нинг ўзлари иштирок этганлар. Масжид кейинчалик Ҳазрати Умар ва Усмон (розияллоҳу анҳум) томонидан бир неча бор таъмирланиб, кенгайтирилган. Масжиднинг саҳни юз минг кв. метрдан ортиқ бўлиб, 1 миллиондан зиёд кишини ўз бағрига сиғдира олади. Масжиднинг 105 метрли иккита, 75 метрли тўртта минораси, ўзи очиб-ёпиладиган 27 та томи, 400дан ортиқ устунлари, 6800 та қандиллари бор.  Масжид ичида Пайғамбар (алайҳиссалом)нинг ҳамда Ҳазрати Абу Бакр Сиддиқ ва Умар ибн Ҳаттоб (розияллоҳу анҳум)нинг қабрлари жойлашган.

Абу Ҳурайра (розияллоҳу анҳу)дан ривоят қилинади: “Набий (соллаллоҳу алайҳи ва саллам): “Ушбу масжиддаги намоз ундан бошқалардаги мингта намоздан афзалдир. Масжидул Ҳаром бундан мустасно”, дедилар.

Шайх Зайд масжиди. Меъморчилик санъатининг дурдона кўриниши, дунёнинг энг йирик масжидларидан бири ҳисобланган ушбу масжид Бирлашган Араб Амирлигининг пойтахти Абу-Дабида жойлашган. Масжид унинг асосчиси ва мамлакатнинг биринчи раҳбари Зайд ибн Султон Нахайана исми билан номланган. Қурилиш ишлари 1996 йилда бошланиб, 12 йил давом этган. Унда 3500дан ортиқ дунёнинг 38та қўшма корхоналарининг қурувчи, мутахассислари меҳнат қилган. Масжиднинг расмий очилиши 2007 йилнинг Рамазон ойида бўлган. Масжид поклик рамзи бўлган оқ мармардан қурилган. Масжид сиғими 41 минг намозхон учун мўлжалланган. Шайх Зайд масжиди 82та гумбаз, минглаб устун ва қандиллар ҳамда қўл меҳнатида тўқилган дунёдаги энг катта гилам (бу гиламни мингта тўқувчи бир йил давомида  тўқиган) билан безатилган. Масжиднинг асосий биносида диаметри 10 метр, баландлиги 15 метр, оғирлиги 12 тонна бўлган қандил ўз нурини сочиб туради. Масжид кундузи қуёшда оқ ва тилла, кечқурун эса бошқа рангларда ярқираб туради. 

Султон Умар Али Сайфуддин масжиди. Қироллик масжиди бўлган ушбу масжид Бруней Султонлигининг пойтахтида жойлашган. Масжид баландлиги 52 метрни ташкил этади. Тинч океанидаги энг гўзал масжид ҳисобланади. 1958 йилда замонавий услубда қурилган. 44 метр баландликдаги миноралари мармардан, устунлари олтиндан ишланган. Масжид атрофи улкан боғ билан ўралган.

Зохир масжиди. Ушбу масжид Малайзиянинг Кедах штатида жойлашган. Мамлакатнинг энг қадимий ва катта масжиди ҳисобланади. Масжиднинг умумий майдони 11 минг 500 кв. метр бўлиб, 1912 йилда барпо этилган. Масжиднинг бешта устуни Ислом динининг беш устунини англатади.

Фейсал масжиди. Жануби-шарқий ва жанубий Осиёдаги энг йирик, дунёдаги энг катта масжидлар орасида тўртинчи ўриндаги Фейсал масжиди Покистоннинг Исломобод шаҳрида жойлашган. Масжид 90 метр баландликдаги тўрт минора билан ўралган. Унинг қурилиши 1976 йилда бошланиб, 1986 йилда якунланган.  Масжид умумий саҳни 5 минг кв. метрни ташкил этади. Масжид 300 мингга яқин намозхонни сиғдира олади.   

Султон Хуссайн масжиди. Сингапурда жойлашган ушбу масжид 1824 йилда Султон Хусайн ташаббуси билан барпо этилган. Кейинчалик масжид янада кенгайтирилди ва 1928 йил масжид икки қаватли қилиб қурилди. Масжид 5 минг нафар намозхон учун мўлжалланган. Султон Хуссайн масжидининг 2 та гумбаз ва 4 та минораси бор. Унинг саҳни 4100 минг кв. метрни ташкил этади. 1960 ва 1993 йилларда масжид қайта таъмирланди.

Султон Сулаймон масжиди. Туркия пойтахти Истамбулнинг Вефа вилоятида жойлашган. 1550 йил Султон Сулаймоннинг топшириқига биноан қурилган. Масжид гумбази 53 метр бўлиб, 5 минг намозхонни сиғдира олади. 56 метр баландликдаги 4 та минора Султон Сулаймоннинг мамлакатнинг тўртинчи подшоҳи эканлигини англатади. 136 та дераза масжидни ёруғ бўлишини таъминлайди. Масжид ҳовлисида Султон Сулаймоннинг қабри бор.

Даврон Нурмуҳаммад

тайёрлади

Иймон эътиқодли кишининг шукроналик, сабр-бардош ва қаноат туйғуси ўз-ўзидан унинг хулқ-атворда, шахс сифатларида ва оилавий муносабатларида қанчалик акс этиши, исбот талаб қилинмайдиган ҳақиқатдир.

 Алишер Навоий  ҳазратлари асарларида келтирилган қаноат, шукр сўзларининг мазмун-моҳиятига аҳамият берсак, нақадар гўзал ҳолатда васф қилинганига гувоҳ бўлишимиз мумкин. Мисол учун, “Маҳбубул–қулуб” асарида “Қаноат  шундай бир чашмаки, унинг суви ҳеч қачон қуримайди, бир хазинаки, сарф этган билан камаймайди. Шундай бир зироатгоҳки, уруғидан иззат ва шафқат ҳосили унади. У гўё бир дарахтки, унинг шоҳида ҳурмат меваси пишади…”– каби фикрларини баён этган. Мутафаккир инсондаги иродани  қаноатга ўхшатади, уни сабрли бўлишга чорлайди.

Муқаддас динимиз таълимотларида қаноатли бўлиш борасида келган илоҳий ўгитларга қулоқ солсак.

قال النبي - صلى الله عليه وسلم -: وَارْضَ بِمَا قَسَمَ اللهُ لَكَ تَكُنْ أَغْنَى النَّاسِ

 Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи васаллам айтадилар: “Аллоҳ таоло сенга тақсимлаб берган нарсага рози бўл, шунда инсонларнинг энг беҳожатига айланасан”(Имом Термизий ривояти). 

“Ризо” (яъни берилган нарсаларга розилик) аччиқланиш ва ғазабланишнинг акси демакдир. Имом Муслим саҳиҳ тўпламида келтирилган ҳадиси шарифда бу маъно  Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламнинг: "أَعُوذُ بِرِضَاكَ مِنْ سَخَطِكَ" “(Аллоҳим) Сенинг розилигинг ила ғазабингдан паноҳ сўрайман” дея ўргатган дуоларида ўз тасдиғини топган. Бошқа бир ҳадиси шарифда Ул Зот шундай дейдилар:

إن الله إذا أحب قوما ابتلاهم، فمن رضي فله الرضا، ومن سخِط فله السَّخَط

صحيح سنن الترمذي.

“Аллоҳ таоло агар бир қавмни яхши кўрса, ўша қавмни (мусибат ила) имтиҳон қилади. Кимда ким (бу қисматга) рози бўлса, (қиёмат кунида) унга ҳам розилик бордир. Кимда ким (бу қисматга) ғазаб қилса (қиёмат кунида) унга ҳам ғазаб бордир” (Имом Термизий ривояти).

Уламоларимиз берилган нарсаларга розиликка қуйидагича: “Ризо – қалбнинг Парвардигор ихтиёрига таскин топмоғидир” деб таъриф берилган бўлса, яна бошқа бир таърифда “Ризо –тақдирнинг аччиқлиги сабабидан ҳам қалбнинг хурсанд бўлишидир”, дейилган. Бошқа олимлар: “Ҳар қандай ҳукмни хурсандчилик ила қарши олиш”, яна бир таърифда эса “Ҳар қандай ҳукм ўқилганда ҳам жазавага тушмаслик - ризодир” деб келтирилган.

Розилик таслим бўлиб қўл қовуштириш эмас. Чунки аслида таслим бўлиш дегани бу -  мағлубиятга учрамоқ ва мақсадга эришиш учун  жидду жаҳд  қилмасликдир. Ҳақиқий розилик бўлса, мақсадга етишиш учун бор имкониятни ишга солиш, мабодо эриша олмаса, ана шунда ҳеч қандай жазавага тушмасдан, ғазабланиб, аччиқланмасдан Аллоҳ таоло тақсимлаб берганига рози бўлишдир. Бу айни турмуш қуриб фарзанд кўра олмаган, дардга чалиниб шифо топа олмаётган, Аллоҳ таолонинг тақдири ила фақирлик, ҳоли тангликка учраб қанча ҳаракат қилса ҳам бундан қутула олмаётган кишиларнинг розилигидир.

Қуйида Аллоҳ таоло ёзиб, тақдир қилган нарсаларга рози бўлишдек сифат ила зийнатланишнинг шундай мартабалари келадики, натижада қалб доимий сурурни, нафс муқаррар неъматлар ҳиссини туя бошлайди.

Абдулвоҳид ибн Зайд айтади: “Розилик - Аллоҳ таолонинг улуғ эшиги, дунё жаннати (энг буюк неъмати) ва обидлар чироғидир”.

Абу Абдуллоҳ Баросий айтади: “Кимга розилик инъом этилган бўлса, фазилат даражаларнинг энг юқорисига етишибди”.

Абу Усмон Ҳайрий: “Қирқ йилдан буён Аллоҳ таоло мени мен ёмон кўрган ҳолга ташламади ва ўша ҳолатдан мени мен ғазабланадиган бошқа бир ҳолга кўчирмади” (яъни ҳар қандай ҳолда ҳам мен норизо бўлмадим, ёмон ҳам кўрмадим, ҳеч қачон ғазабланмадим).

Алқама розияллоҳу анҳу: 

  وَمَنْ يُؤْمِنْ بِاللَّهِ يَهْدِ قَلْبَهُ 

“Ким Аллоҳга иймон келтирса Аллоҳ унинг қалбини ҳидоятга бошлайди” ояти борасида шундай дейди: “Бу кишига етган мусибат бўлиб, киши уни Аллоҳнинг ҳузуридан эканини билади ва унга таслим ила, рози бўлади”.

Омир ибн Қайс айтади: “Менга барча мусибатларни енгил қилган ва ҳар қандай бало-офатларга мени рози қилган Аллоҳ таолога  ҳақиқатда муҳаббат қўйдим. Унга бўлган севгим туфайли кеча ва кундуздаги бўлаётган нарсаларга парво қилмайман”.

Мана шу пайтда мусулмон киши наздида бойлик ва фақирлик паллалари тенг бўлади. Ибн Авн айтади: “Банда ҳеч қачон фақирлик пайтидаги ризоси бойлик пайтидаги  ризоси билан баробар бўлган даражадагидек ризонинг ҳақиқатига ета олмайди”.

إن الله تعالى قسم بينكم أخلاقكم، كما قسم بينكم أرزاقكم، وإن الله تعالى يُعطي المال من أحب ومن لا يُحب، ولا يعطي الإيمان إلا من يحب

Расулуллоҳ солллаллоҳу алайҳи васаллам марҳамат қиладилар: “Албатта Аллоҳ таоло худди орангизда ризқларингизни тақсимлагани каби ўртангизда сизларнинг хулқларингизни ҳам  тақсимлади. Аллоҳ таоло яхши кўрганларига ҳам ва яхши кўрмаган кишиларига ҳам мол-мулк бераверади. Иймонни эса фақат яхши кўрганларигагина беради”. (ал-адаб ал-муфрад асари)

Аллоҳ берган ризқ-рўз шак-шубҳасиз, албатта етиб келади. Банда Аллоҳ таоло белгилаб қўйган ризқни еб бўлмагунича, белгиланган умрнинг ҳаммасини ўтамагунича вафот этмайди. Шундай экан, қандай қилиб нопок йўл билан ўзгаларнинг мулкига дахл қилиш, бу билан янада кўпроқ нарсага эришишни исташ мумкин?

يقول النبي - صلى الله عليه وسلم -:ولا يحملن أحدَكم، استبطاءُ الرزق أن يطلبه بمعصية الله، فإن الله - تعالى - لا ينال ما عنده إلا بطاعته

صحيح الترغيب

Расулуллоҳ соллаллоҳу алйҳи васаллам: “Ризқим кечикяпти деб ҳаргиз гуноҳ иш билан уни тезлатишни хаёл қилманг. Аллоҳнинг ризқига фақат яхши йўл билан эришиш лозим”, - дея таъкидлаганлар.

وفي الحديث: قد أفلح من أسلم ورُزِق كفافا، وقَنَّعَهُ الله بما آتاه

Бошқа бир ҳадиси шарифда Расулуллоҳ соллоллоҳу алйҳи васаллам: “Мусулмон бўлиб, (муҳтожликдан) тўсадиган даражада ризқланган ва Аллоҳ уни Ўзи берган нарсаларига қаноатлантириб қўйган киши нажот топибди”, деб марҳамат қилганлар (Имом Муслим ривояти).

Расулуллоҳ соллоллоҳу алйҳи васалламнинг ўзлари ҳам инсонларнинг энг афзали, Оламлар Парвардигорининг севиклиги бўла туриб, тоғу тошлар У зот учун олтинга айланиши мумкин бўлгани ҳолда йўқчилик ичра, фақирона ҳаёт кечиришни афзал билганликлари барчамизга ўрнак бўлади.

Қаноат энг катта бойликдир. Мол-у дунё жаннатга киришни кечиктириши ҳам мумкин. Зотан Набий соллоллоҳу алайҳи васаллам Имом Термизий ривоят қилган ҳадисда:

يدخل الفقراء الجنة قبل الأغنياء بخمسمائة عام

صحيح سنن الترمذي

“Камабағаллар жаннатга бойлардан беш юз йил олдин киради”, - деб, фақирлик, танглик ва ҳожатмандлик ила синалган кишиларга ҳушхабар берганлар (Имом Термизий ривояти).

Камбағаллик баъзилар ўйлаганидек мол-у дунёси камлигида эмас, балки қаноат қилмасликдадир. Агар киши фақирлигидан нолиса ўзиданда ночорроқ кимсаларга назар солсин. Бу дунёда миллионлаб инсонларнинг ичида унданда камбағалроқ кишилар минглаб топилади. Уларга қараб инсон Аллоҳнинг берган неъматларига нисбатан шукр қилиши, борига қаноат қилиши лозим бўлади.

Бу борада ҳам Расулуллоҳ соллоллоҳу алайҳи васаллам жуда гўзал одоб-ахлоқ эгаси ва Парвардигорига энг маҳбуб банда эканликларини исботлаб шундай деганлар:

يقول النبي - صلى الله عليه وسلم -:من رأى مبتلى فقال: الحمد لله الذي عافاني مما ابتلاك به وفضلني على كثير ممن خلق تفضيلا، لم يصبه ذلك البلاء

 صحيح سنن الترمذي.

“Кимда ким бирор мусибатга учраган кишини кўрса, “Сизни синаган мусибатдан мени сақлаган, Ўзи яратган кўпгина махлуқотлардан мени афзал қилган Аллоҳ таолога ҳамдлар бўлсин”, десин! Ўшанда ана шу мусибат унга етмайди” (Имом Термизий ривояти).

Бандага мусибат етса, чиройли сабри ва розилиги натижасида унга бир қанча фазилатлар берилади. Бу хусусда  Умар ибн Хаттоб розияллоҳу анҳунинг: “Агар мен бирор мусибатга йўлиқсам, Аллоҳ таоло ўша мусибатда менга тўрт неъматни инъом қилган бўлади: Ўша мусибат динимда бўлмагани, (Аллоҳнинг қадарига) розиликдан маҳрум бўлмаганим, бунданда оғирроқ мусибат берилмагани ва ана ўша мусибат учун савоб умид қилишим мумкинлиги”, деб айтган сўзлари барчамизни шукр қилишга, сабрли ва Аллоҳ таоло ёзиб қўйган тақдирига рози бўлишга ундайди.

Хулоса ўринида бирор бир касалликни даволашдан олдин инсон организмида аввало унга қарши иммунитет ҳосил  қилинади. Биз ҳам ёшларимиз қалби ва онгида ноҳуш ҳодисаларга, бесабрлиликка қарши шукрона ва қаноатлик тарбиясини бера олсакгина, турли хил даъватчиларнинг алдовларига учмайдиган ўз Ватани ва халқи учун фидойи инсонларни тарбиялай оламиз.

Аллоҳ барчаларимизни шокир ва қаноатли бандаларидан қилсин! 

Жалолиддин Ҳамроқулов,

Тошкент ислом институти “Таҳфизул Қуръон” кафедраси мудири,

Тошкент шаҳар “Новза” жоме масжиди имом хатиби

Юртимизда ёзнинг айни чилласи, ҳаво харорати ҳам 38-40 даражадан тушмаябди. Бундай ҳавода ишда, йўлларда юрадиган юртдошларимиз жуда эҳтиёт бўлишлари керак. Чунки мунтазам равишда қуёш нурларини инсон танасига бундай тушиб туриши саломатлик учун жуда хавфли бўлиб, “қуёш уриши” ҳолати юзага келиши мумкин. 

Саломатликни нормал ҳолатда ушлаб туриш учун организмда етарлича намлик бўлиши лозим. Жазирама иссиқ ҳаво организмдаги намликни ташқарига тер орқали чиқиб кетишини таъминлайди, натижада, организм суюқлик ёки таом воситасида яна намликка эҳтиёж сезади. Агар, бундай вазиятда етарлича намлик бўлмаса организм заифлашади ва турли касалликларга мойил бўлиб қолади. 

Меҳрибон Аллоҳ биз бандаларни керагидан ортиқча емасликка чақирган, буни илм фан тилида организм ўзи сарфлаган энергиядан кўп энергия истеъмол қилса, бу ортиқча энергия зарарли моддаларга айланади, дейилади. Шифокорлар томонидан кўриладиган чоралар эса вақтинчалик бўлиб, улар сиздаги муайян вақтдаги ва муайян дарднигина даволашади, лекин, сизни доимо соғлом ва тетик юришингиз ўзингизнинг кундалик ҳаракатларингиз: тўғри овқатланиш, яшаш жойингизнинг поклиги, яхши уйқу, ҳаётда тетик ва фаоллигингиз, яхши дам олиш ва организмдан чиқиндиларни ўз вақтида чиқиши кабиларга боғлиқ. 

Саломатлик бу – инсонга Аллоҳ ҳақ субҳанаҳу ва таоло томонидан ато этилган энг катта неъматлардан биридир. Пайғамбаримиз (соллаллоҳу алайҳи васаллам) ҳам саломатлик ҳақида, уни қанчалик муҳимлиги тўғрисида бир қанча ҳадисларида таъкидлаб ўтганлар: 

“Икки неъмат борки, кўпчилик инсонлар унинг қадрига етмайдилар. У – хотиржамлик ва сиҳат-саломатлик” (Имом Бухорий, Имом Термизий ривояти).

“Ким эрталаб турганида соғ-саломат ҳолда, уй-жойи ва бир кунлик ейишга таоми бўлса, бундай инсонга ҳамма неъматлар берилибди”

Қиёмат куни инсонга бериладиган илк саволлардан бири: “Биз сени жисмингни соғлом қилиб қўймадикми, чанқоғингни муздек сув билан қондирмадикми?”.

“Аллоҳдан имонда мустаҳкам қилишини ва саломат қилишини сўранг…” деганлар.

 Доно халқимиз ҳам бекорга “Бош омон бўлса, дўппи топилар”, деб айтмаган. 

Агар саломатлик бизга бу дунёда қувонч олиб келса, имонимиз икки дунё саодатига элтади. Шунинг учун бу борада Пайғамбаримиз (алайҳиссалом)нинг ҳадисларини ўрганиб, суннатларини ҳаётимизга татбиқ этиб боришимиз лозим. 

Пайғамбаримиз (алайҳиссалом) қаерда бўлсалар, ўша ернинг маҳаллий гўшт, хурмо, нон, мевалар каби табиий таомларидан тановул қилганлар. Чунки меҳрибон Роббимиз ҳар бир қавмга, ўзининг ҳудуди, шароитларидан келиб чиқиб неъматларини бериб қўйган. Набий (алайҳиссалом)нинг овқатланишдаги суннатлари ҳеч қачон бирор овқатни мажбуран емасдилар, бу нарса инсон саломатлиги учун фойдадан кўра зарари кўплигини замонавий илм-фан ҳам тасдиқлади.  

Абу Ҳурайра (розияллоҳу анҳу)дан ривоят қилинган ҳадисда бундай дейилади: “Расулуллоҳ (соллаллоҳу алайҳи васаллам) ҳеч вақт таомни айбламадилар. Агар иштаҳалари бўлса, ундан ер эдилар, агар кўнгиллари тусамаса уни тарк қилдилар”.

                                                   Халқаро алоқалар бўлими ходими

Илёсхон Аҳмедов тайёрлади

Индонезиянинг маҳаллий аборигенлари - Оранг Римба қабиласи ислом динини қабул қилди, бу хақда www.islam.ru сайти хабар бермоқда.  Шундан сўнг бир неча юзлаб аборигенлар ўз исмларини мусулмонча исмларга алмаштиришди ҳамда яқин кунларда ҳукуматдан янги паспорт олишни режалаштиришмоқда. Ҳозирги кунда қабила аъзолари анъанавий кийимлардан воз кечган ҳолда, тўлиқ ва чиройли кийиниб юришмоқда.

Қишлоқдаги кулбаларда эса қабила болалари Ислом асослари ва Қуръон каримни ўқишни ўрганишмоқда.

             Халқаро алоқалар бўлими

«Суйган нарсаларингиздан эҳсон қилмагунингизча, сира яхшиликка (жаннатга) эриша олмайсизлар. Ниманики эҳсон қилсангиз, албатта, Аллоҳ уни билувчидир» (Оли Имрон, 92).

Имом Насафий (рaҳимаҳуллоҳ) оят та­ф­си­рида: “Муҳтожларга қилaётган инфоқ-эҳсонингиз ўзингиз яхши кўрган ва афзал деб билган мол-мулкингиздан бўлсин”, деган.

Мазкур оятнинг «...яхшиликка (жаннатга) эриша олмайсизлар...» жумласидан “Яхши бандалардан бўлолмайсиз” ёки “Аллоҳнинг ажру савобига эришолмайсиз”, деган маънолар тушунилади. Ҳасан Басрий (раҳматуллоҳи алайҳ): «Аллоҳ розилиги учун яхши кўрган нарсасини – гарчи у бир дона хурмо бўлса ҳам – садақа қилган киши мазкур оятга амал қилган бўлади», деган. Имом Воситий (рaҳимаҳуллоҳ) эса: «Яхшилик (жаннат)га эришиш” яхши кўрган нарсаларнинг маълум қисмини инфоқ-эҳсон қилиш билан бўлади», дейди. Муҳаммад ибн Ҳусайн (раҳматуллоҳи алайҳ)дан ривоят қилинади: «Имом Суддий (раҳимаҳуллоҳ): “Оятдаги “яхшилик”дан мурод жаннатдир», деган.

Банда ўзи яхши кўрган нарсани муҳтож­ларга эҳсон қилса, буюк ажрга эга бўлади. Умар ибн Абдулазиз шакар сотиб олиб, уни садақа қилар эди. У зотдан: “Нега шакарни пулини садақа қилиб қўя қолмайсиз?” деб сўралди. “Ўзим яхши кўрган нарсани эҳсон қилишни хоҳлайман”, дея жавоб берди.

Ўзида бўлишини хоҳлаган нарсасини бошқага бериши кишининг имони комиллигига ишорадир. Пайғамбаримиз (соллаллоҳу алайҳи ва саллам): «Инсон яхши кўрган нарсасини биродарига ҳам илиниб, унда шу нарса бўлишини яхши кўрмагунча комил мўмин бўлолмайди», дедилар (Имом Бухорий ривояти).     

Манбаларда айтилишича, Ойша (розиял­­лоҳу анҳо) Қуръони карим тиловат қилаётиб, «Суйган нарсаларингиздан эҳсон қилмагунингизча сира яхшиликка (жан­натга) эриша олмайсизлар» оятига етганларида тўхтаб, тилла суви юритилган Мусҳафларини сотиб, пулини садақа қилиб юборганлар.

Мазкур оятнинг «...Ниманики эҳсон қилсангиз, албатта, Аллоҳ уни билувчидир» қисмини Имом Абу Жаъфар (раҳматуллоҳи алайҳ) бундай тафсир қилган: “Эй мўминлар, Аллоҳга итоат этиб, Унгагина ибодат қилинг. Ундан умид қилинаётган яхшилик, Аллоҳ таоло сизларни жаннатга киритиб, дўзах азобидан халос этишидир”.

Абу Талҳа (розияллоҳу анҳу) Мадина шаҳридаги ансор саҳобаларнинг мол-мулки кўпларидан бири эди. Унинг Масжиди Набавий рўпарасида Байраҳо номли боғи бўлиб, уни жуда яхши кўрарди. Пайғамбаримиз (соллаллоҳу алайҳи ва саллам) ҳам боққа кириб, ундаги булоқнинг сувидан ичар эдилар. Анас (розияллоҳу анҳу) айтади: «Суйган нарсаларингиздан эҳсон қилмагунингизча сира яхшиликка (жаннатга) эриша олмайсизлар...» ояти нозил бўлган пайтда, Абу Талҳа (розияллоҳу анҳу): “Ё Расулуллоҳ, менинг энг яхши кўрган нарсам Байраҳо номли боғим. Уни Аллоҳ йўлида садақа қилдим. Мен уни охиратга захира бўлишини умид қиламан. Боғни Аллоҳ буюрган жойга ишлатинг”, деди. Набий (соллаллоҳу алайҳи ва саллам): “Аллоҳ сенга барака берсин! Бу жуда фойдали мол бўлди, жуда фойдали мол бўлди. Эй Абу Талҳа, уни ўзингнинг муҳтож яқинларингга сарфлашингни фойдали деб ўйлайман”, дедилар. Абу Талҳа (розияллоҳу анҳу) боғни қариндошлари ва амакиларининг ўғилларига бўлиб берди (Имом Бухорий ривояти).

Ояти каримада ихтиёрий эҳсон-садақа қилишнинг меъёри баён қилинмоқда. Унга кўра, инсон инфоқ қилишда қўлидаги арзимас, яроқсиз нарсани эмас, балки ўзига маҳбуб-севимли, сифатлисининг маълум қисмини чин кўнгил билан бериши лозим. Фарз эҳсонлар – закот ва ушр каби садақаларни эса молнинг ўртачасидан бериш кераклиги манбаларда зикр қилинган. Зеро, оятнинг сўнгида «...Ниманики эҳсон қилсангиз, албатта, Аллоҳ уни билувчидир» деб севимли ва сифатли нарсани инфоқ қилишга тарғиб этилмоқда.

Аллома Шаъровий (раҳматуллоҳи алайҳ) айтади: «“Аллоҳ таоло банда яхши кўрган нарсасини инфоқ қилгани эвазига яхшилик – жаннатни беради. Инсон ҳақиқатда яхши кўрганини инфоқ қилгани ёки яроқсиз нарсани бергани Аллоҳ таолога маълум. Эй мўминлар, бу борада ўзингизни алдашга уринманг! Зеро, Аллоҳ қалбнинг тубида ҳаммадан яширин бўлган сирларни ҳам билур. Шунинг учун оятнинг сўнгида “Ниманики инфоқ қилсангиз, албатта, Аллоҳ уни билгувчидир”, деб огоҳ этмоқда!»

Инсон дунёда яхши кўрган нарсасини беҳуда сарфламайди. Балки унинг ортидан яхшироқ нарсага эришишига ишонса, уни шунга сарфлайди. Демак, ўзи учун севимли нарсани дўстига эҳсон қилган киши охиратда қайта тирилиши, ҳисоб-китоб бўлиши, ажр-мукофот олиши ва берганидан кўпроғига эга бўлишига ишонади.

Эҳсон қилинадиган нарса сифатли бўлиши лозим. Ҳадяни олган одам ўзини камситилгандек ҳис қилмаслиги керак. Балки хурсандчилик, очиқ юз билан қабул қиладиган совға бўлсин. Қуръони каримда бундай марҳамат қилинади: «Эй имон келтирганлар! Ўз қўл меҳнатингиз ва Биз сизлар учун ердан чиқарган нарсаларнинг яхшиларидан эҳсон қилинг! Ўзингиз фақат кўзингизни чирт юмибгина оладиган даражадаги ёмон нарсаларни (эҳсон қилишга) танламанг! Шунингдек, билингки, албатта, Аллоҳ ғаний ва мақтовга лойиқ Зотдир» (Бақара, 267).

Баъзи кишилар закот ёки садақа берадиган бўлсалар, сифатли ва марғуб молларидан эмас, балки нуқсонли ва паст навли нарсаларидан берадилар. Ваҳоланки, ўша нарсалар ўзларига берилса, олмаган ёки ноиложликдан олган бўлур эдилар. Бу ояти кариманинг нозил бўлишига сабаб баъзи мусулмонларнинг ўша даврда закотга бериш учун энг паст навли хурмоларни ажратганликлари бўлган.

Аллоҳнинг ғанийлиги, яъни бой ва беҳожат экани тўғрисида қайд этилишининг сабаби Унинг бутун борлиқ ва мулкка эга экани ҳамда одамларнинг берадиган эҳсон ва садақаларига мутлақо муҳтож эмаслиги, балки қилинадиган хайр-эҳсонлар ва закоту ушрлар бандалардан олиниб, яна уларнинг муҳтожларига берилишидир.

Аллоҳ таолони эслатишидан мурод бандаларига буюрган ёки уларга тақиқлаган ишларини У билим ва ҳикмат асосида қилишини, бирор ишни беҳуда ёки бесабаб қилмаслигини эслатишдан иборатдир (Шайх Абдулазиз Мансур).

Тафсир китоблари асосида Бувайда туманидаги

“Пошшопирим” жоме масжиди имом ноиби

Баҳодир АЪЗАМОВ

тайёрлади.

“Ҳидоят” журналидан