Бисмиллаҳир Роҳманир Роҳийм.
Аллоҳ таолога битмас-туганмас ҳамду санолар бўлсин.
Пайғамбаримизга мукаммал ва батамом салавоту дурудлар бўлсин.

Пайғамбаримиз Муҳаммад соллаллоҳу алайҳи васаллам ҳаётлик чоқларида яна ваҳий тушиб қолар, деган умидда Қуръон жамланиб, китоб шаклига келтирилмаган эди. У зотнинг вафотларидан кейин Қуръон кишиларнинг қалбида ва ёзган нарсаларида қолди.

Муҳаммад соллаллоҳу алайҳи васалламдан сўнг, Абу Бакр розияллоҳу анҳунинг даврларида диндан қайтган муртадлар билан мусулмонлар орасида бўлиб ўтган қаттиқ жангларда Қуръонни тўлиқ ёд олган кўплаб қорилар шаҳид бўлдилар. Биргина Ямомада Мусайлима Каззобга қарши бўлиб ўтган жангда етмиш саҳобаи киром шаҳид бўлди. Шунда ҳазрати Умар ҳазрати Абу Бакрга: «Аллоҳ у зотлардан рози бўлсин. Қорилар ўлиб кетаверса, Қуръонга зарар етиши мумкин. Шунинг учун уни китоб шаклига келтириб, жамлаб қўйиш керак», деган маслаҳатни бердилар.

Аввалига ҳазрати Абу Бакр розияллоҳу анҳу иккиланиб турдилар, чунки бу иш Пайғамбар соллаллоҳу алайҳи васаллам ҳаётлик вақтларида қилинмаган эди. У киши Умар ибн Хаттоб розияллоҳу анҳуга: «Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам қилмаган ишни мен қандай қилиб қиламан?!» деб туриб олдилар. Умар ибн Хаттоб розияллоҳу анҳу ҳам қатъий туриб: «Аллоҳга қасамки, бу хайрли иш», дея Абу Бакр Сиддиқ розияллоҳу анҳунинг ортларидан қолмай юравердилар.

Кейинроқ Абу Бакр розияллоҳу анҳу ҳам Қуръонни китоб шаклига келтириб қўйиш зарур эканини англаб етдилар ва Зайд ибн Собит розияллоҳу анҳуни чақириб: «Биз сени ҳеч нарсада айблов остига олмаганмиз. Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламнинг ҳузурларида Қуръонни ёзар эдинг. Энди яхшилаб суриштириб, Қуръонни жамла», деб бу ишни амалга оширишни у кишига топширдилар, чунки Зайд ибн Собит Пайғамбар соллаллоҳу алайҳи васаллам билан жуда кўп бирга бўлган, Қуръонни энг яхши ёд олган ва уни Пайғамбар соллаллоҳу алайҳи васаллам ҳузурларида ёзиб борган, Пайғамбаримиз охирги Рамазон ойида Жаброил фариштага Қуръонни аввалидан охиригача ўқиб ўтказганларида ҳам у зотнинг ёнларида бирга бўлган эдилар.

Зайд ибн Собит розияллоҳу анҳу ҳам аввалига: «Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам қилмаган ишни қандай қилиб қиламан?!» деб туриб олдилар. Энди Абу Бакр Сиддиқ розияллоҳу анҳу: «Аллоҳга қасамки, бу хайрли иш», деб Зайд ибн Собит розияллоҳу анҳуни бу ишга кўндиришга ҳаракат қила бошладилар. Охири бориб, Аллоҳ таоло Умар ибн Хаттоб ва Абу Бакр Сиддиқ розияллоҳу анҳуларнинг қалбларига солган нарсани Зайд ибн Собит розияллоҳу анҳунинг қалбларига ҳам солди. У киши Қуръонни жамлашга рози бўлдилар.

Зайд ибн Собит, Умар ибн Хаттоб розияллоҳу анҳумо ва бошқалар Қуръони Каримни пухта ёд билишларига қарамай, бу буюк ишнинг мустаҳкам, ишончли бўлишини кўзлаб, Масжиди Набавийда: «Кимнинг қўлида ёзилган Қуръон бўлса ва унинг Пайғамбаримиз ҳузурларида ёзилганига иккита гувоҳи бўлса, бизга олиб келсин. Қуръонни жам қилишга халифанинг буйруғи бўлди», деб эълон қилишди.

Икковлари масжидда ўтириб, гувоҳларни текшириб, ниҳоятда аниқлик билан бир йилдан ортиқ вақт давомида Қуръонни жамлаб беришди. Сўнг уни кўпчиликка кўрсатишди, ҳамма рози бўлди. Агар бирор ҳарфи ўз ўрнида бўлмаса, минглаб ёд биладиганлар қарши чиққан бўлар эди.

Лекин асосий таянч ёдлаш бўлиб қолаверди. Пайғамбар соллаллоҳу алайҳи васаллам фариштадан ёдлаганлар, у зотдан саҳобалар, саҳобалардан эса улардан кейинги авлод ва ҳоказо, ҳозиргача етиб келди.

Шундай қилиб, Зайд ва Умар розияллоҳу анҳу­мо машаққатли меҳнатлардан сўнг Қуръонни ки­йик терисидан ишланган саҳифаларга ёзиб тугатишди. Абу Бакр Сиддиқ розияллоҳу анҳу ўша саҳифаларни «Мусҳаф» деб номладилар. Мус­ҳафни белидан боғлаб, Абу Бакрнинг уйларига қўйиб қўйишди.

Бу Абу Бакр Сиддиқ розияллоҳу анҳунинг халифалик даврларида амалга оширган энг улуғ ишлардан бири бўлди. Аллоҳ таоло Ўзининг «‎Зикрни Биз нозил қилдик ва Биз унга муҳофазачимиз‎» деган ваъдасининг бир карра амалга ошишига Абу Бакр Сиддиқ розияллоҳу анҳуни сабабчи қилди.

Абу Бакр Сиддиқ розияллоҳу анҳу даврларида Қуръони Каримни жамлашдек нозик ва ҳассос ишнинг амалга оширилиши ўша вақтда у киши фақат жангу жадал билан овора бўлиб қолмай, бошқа ишларга ҳам вақт топганларини ва уларга иккинчи даражали иш сифатида қарамаганларини кўрсатади.

Бу ерда яна бир муҳим масала бор. Ҳазрати Умар розияллоҳу анҳу Абу Бакр розияллоҳу анҳуга «Қорилар ўлиб кетаверса, Қуръонга зарар етиши мумкин. Шунинг учун уни китоб шаклига келтириб, жамлаб қўйиш керак» деган маслаҳатни берганларида Абу Бакр розияллоҳу анҳу: «Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам қилмаган ишни мен қандай қилиб қиламан?!» деб туриб олишлари бежиз эмас эди. Абу Бакр Сиддиқ розияллоҳу анҳу ва бошқа саҳобаи киромлар Пайғамбар соллаллоҳу алайҳи васалламнинг айтганларидан ва қилганларидан қилча ҳам четга чиқмас эдилар. Аммо ўзаро баҳслардан кейин бунга ўхшаш ишлар умматнинг ижтиҳодига боғлиқ қилиб қўйилгани маълум бўлди ва улар Қуръони Каримни жамлашга ижмоъ қилиб, ҳаммалари бир овоздан рози бўлдилар.

Ана шунга ўхшаш суннат нима-ю, умматнинг ижтиҳодига боғлиқ ҳолда қўйилган иш нима эканини ажратиб олиш ҳар доим ҳам муяссар бўлавермаганидан баъзан ихтилофлар келиб чиқади.

«Ислом тарихи» биринчи жузи асосида тайёрланди

Бу дунё охират экинзоридир. Гўё қалб ерга ўхшайди, иймон эса унга сочилган уруғ кабидир. Тоат-ибодатлар эса, ана шу ерни ағдариш, унга ариқ очиб сув келтиришдир.

Дунё муҳаббатига ғарқ бўлган қалб гўё гиёҳ унмайдиган унумсиз ер кабидир. Қиёмат куни ҳар ким ўзи эккан нарсанинг ҳосилини олади. Табиийки, иймон уруғини сочган кишигина унинг ҳосилини кўради. Унумсиз ерда уруғ унмаганидек, чиркин қалб ва ёмон ахлоқнинг иймонга нафи тегмайди.

وَالْبَلَدُ الطَّيِّبُ يَخْرُجُ نَبَاتُهُ بِإِذْنِ رَبِّهِ وَالَّذِي خَبُثَ لَا يَخْرُجُ إِلَّا نَكِدًا كَذَٰلِكَ نُصَرِّفُ الْآيَاتِ لِقَوْمٍ يَشْكُرُونَ

“Яхши ернинг гиёҳи Раббининг изни билан униб чиқаверади. Ёмон ер эса фақат унумсиз бўлур. Шукр қилувчи қавм учун оятларни шу тарзда баён этурмиз” (Аъроф сураси, 58-оят).

Банданинг мағфиратдан умидворлигини ер эгасининг ҳосил унишидан умидвор бўлишига қиёслаш мумкин. Унумдор ерга эга бўлган киши, аввало, унга сифатли, зарарланмаган, заҳарланмаган уруғни танлаб экади. Кейин экиннинг униб-ўсиши учун зарур бўлган бошқа ишларни амалга оширади. Жумладан, суғоради, ўғитлайди, бегона ўтлардан тозалайди, кўчатнинг яхши униб-ўсишига монелик қиладиган нарсаларни бартараф қилади. Сўнгра Аллоҳ таолодан экинини осмондан келадиган офатлардан, чақмоғу довуллардан асрашини сўраб дуо қилади. Мана шунинг оти ҳақиқий умидворлик деб аталади. Аммо уруғни унумсиз, қақраб ётган ерга сочсаю, унга на сув қуйса ва на уни парвариш қилса, шундан кейин ҳам серҳосилни умид қилса, бу умидворлик дейилмайди, балки бу аҳмоқликдан бошқа нарса эмас.

Демак, ражо – умидворлик тушунчасининг банда ўз имкониятидаги жами сабабларни бажариб бўлгач, имконияти бўлмаган, фақат Аллоҳ таолонинг фазли орқали эришиши мумкин бўлган нарсани кутишга ишлатилиши тўғри бўлади.

Банда қалбига иймон уруғини қадаб, уни тоат суви билан суғорса, қалбни жирканч хулқ-атворлар тиканларидан тозаласа ва шундан кейингина то ўлгунича шу ҳолатда қолиб, мағфиратига сазовор бўлишни Аллоҳнинг фазлидан деб умидвор бўлса, ана уни ҳақиқий ражо – умидворлик дейиш мумкин. Аммо қалбдаги иймон уруғини парвариш қилишни унутса, уни разолат тиканлари қуршовидан халос этмаса, дунё ҳой-ҳаваслари талабида умрини ўтказса-ю, сўнгра Ҳақ таолонинг мағфиратидан умидвор бўлса, бу шунчаки ёлғончи “умидворлик” бўлади.

Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам бундай деганлар:

الكيِّسُ مَنْ دَانَ نفْسَه، وعَمِلَ لما بعدَ الموْتِ، والعاجزُ مَنْ أتْبعَ نَفْسَه هواها، وتمنَّي علَي اللهِ. ( رواه التِّرمِذيُّ )

“Оқил ўзини назорат қилиб, ўлимдан кейинги ҳолати учун амал қилган кишидир. Ожиз-нотавон киши эса, ҳавоий нафсига эргашиб, Аллоҳдан яхшиликлар умид қилган кишидир” (Имом Термизий ривояти).

Ҳомиджон ИШМАТБЕКОВ,
Ўзбекистон мусулмонлари идораси
раисининг биринчи ўринбосари

Шу йил 8 ноябрь куни Кувайт шаҳрида бошланган XII халқаро Қуръони карим мусобақасида 70 мамлакат вакилларидан иборат 120 дан ортиқ қори ўзаро беллашмоқда. Мусобақа 15 ноябрда якунига етади.

Мусобақа қуйидаги йўналишларда ўтказилмоқда:

- Қуръони каримни ўн хил қироатда мукаммал ёддан ўқиб бериш;
- Қуръони каримни тажвид қоидаси асосида тўлиқ ёддан ўқиш;
- Қуръони каримни машҳур қорилар услубида чиройли тиловат қилиб бериш;
- Ёш қорилар ўртасида Қуръони каримни тажвид қоидаси асосида тўлиқ ёддан ўқиш;
- Қуръони каримни ўргатишга хизмат қилишга энг яхши техник лойиҳани тақдим этиш.

Мазкур нуфузли мусобақада вакилимиз “Кўкалдош” ислом билим юрти талабаси Абдулҳай қори Ҳасанов Қуръони каримни тажвид қоидаси асосидан тўлиқ ёддан ўқиб бериш бўйича қатнашиб, саралаш босқичида ҳакамлар томонидан берилган саволларга жавоб берди.

Яратган парвардигордан қоримизга ушбу нуфузли халқаро мусобақада муваффақият ва зафарлар ато этишини сўраб қоламиз.
Ҳозир Сизнинг эътиборингизга Абдулҳай қорининг мусобақадаги тиловатини ҳавола этамиз. Марҳамат тингланг.

Ўзбекистон мусулмонлари идораси
Матбуот хизмати

Араб давлатлари ва Ислом ҳамкорлик ташкилоти аъзолари раҳбарлари Ғазода ўт очишни зудлик билан тўхтатишга чақиришди.

Саудия Арабистони пойтахти Ар-Риёз шаҳрида Араб давлатлари Лигаси (AL) ва Ислом ҳамкорлик ташкилотининг (OIC) фавқулодда қўшма саммити ўтказилди. Тадбир Ғазо секторидаги вазиятга бағишланди.

Саудия Арабистони валиаҳд шаҳзодаси Муҳаммад бин Салмон Ғазо секторидаги жанговар ҳаракатларни зудлик билан тўхтатиш ва барча гаровга олинганларни озод қилишга чақирди. У Араб давлатлари Лигаси ва Ислом ҳамкорлик ташкилотининг қўшма саммитида шу ҳақда гапирди.

«Бу халқаро ҳамжамият ва БМТ Хавфсизлик Кенгашининг Исроил томонидан халқаро гуманитар ҳуқуқнинг қўпол бузилишига чек қўйиш ва дунёда қабул қилинган икки томонлама стандартларни таъкидлашга қодир эмаслигини исботлаган гуманитар фалокат», деди у.

Унинг сўзларига кўра, минтақада тинчликка эришишнинг ягона йўли «Исроил ишғолига ва ноқонуний аҳоли пунктларига барҳам бериш, Фаластин халқининг ҳуқуқларини тиклаш ва 1967 йилги чегараларга қайтиб, пойтахти Шарқий Қуддус бўлган давлат яратишдир».

Саммитда сўзга чиққан Фаластин миллий маъмурияти раҳбари Маҳмуд Аббос АҚШ маъмуриятини Исроилга «муқаддас жойларни босиб олиш, ҳуқуқбузарлик ва таҳқирлашларга чек қўйиш» учун таъсир ўтказишга чақирди.

«Ҳеч қандай ҳарбий ечим қабул қилиниши мумкин эмас, чунки уларнинг барчаси муваффақиятсизликка учради. Биз Ғазо сектори ёки Ғарбий Соҳилдан халқимизни сиқиб чиқаришга қаратилган ҳар қандай уринишларни қатъиян рад этамиз», деди Аббос.

Миср президенти Абдулфаттоҳ ас-Сисий «Ғазо секторида зудлик билан барқарор ўт очишни тўхтатишга» чақирди. Ўз навбатида Эрон президенти Иброҳим Раисий Исроилни Ғазо секторида ҳарбий жиноятлар ва инсониятга қарши жиноятлар содир этишда айблади.

Туркия президенти Ражаб Тоййиб Эрдўған Исроил ва Фаластин ўртасидаги можаронинг якуний ечимига эришиш учун халқаро тинчлик конференциясини чақириш зарурлигини айтди.

«Бизга бир неча соатлик танаффуслар эмас, балки Ғазо секторида доимий сулҳ керак. Исроил томонидан беайб одамларнинг ҳуқуқи поймол этилиши халқаро ҳуқуқ доирасида жазоланиши лозим... Туркия Ғазо аҳолисига гуманитар ёрдам беришда давом этади», деди у.

Шу билан бирга, Қатар амири Шайх Тамим бин Ҳамад Ол Сонийнинг айтишича, Доҳа гаровга олинганларни озод қилиш учун воситачилик ҳаракатларини амалга оширмоқда. Шунингдек, у тез орада сулҳга эришилишига умид билдирди.

«Ўтмишда халқаро ҳуқуқ ва инсоний қадриятларни ҳурмат қилиш зарурлиги ҳақида маъруза ўқиган кўплаб одамлар ва давлатлар ҳозир бу ваҳшийликларга нисбатан сукут сақламоқда (...) Бу мисли кўрилмаган воқеалар», деди у.

Саммит якунида томонлар қўшма баёнотни имзоладилар. Унда Ғазодаги урушни тўхтатиш учун зудлик билан халқаро чоралар кўриш кераклиги таъкидланган.