Инсон доимо меҳр-эътиборга талпиниб яшайди. Кимдандир яхшилик кўрсанг, ширин сўз эшитсанг, кўнглинг тоғдек кўтарилади. Ҳар бир замон ва маконга салоҳиятли муқаддас динимиз исломда ўзгаларга эътиборли бўлиш, уларга ғамхўрлик кўрсатиш ва доимо улар билан самимий мулоқот қилишга тарғиб қилган. Бунинг акси бўлган эл корига ярамаган, уларни қадрламаган, уларнинг ҳақ-ҳуқуқларига риоя қилмаган инсон бу дунёда иззат-икром топмаслиги, кексайган чоғида обрў-эътиборга эга бўлмаслиги ҳамда у дунёда жаннатга эриша олмаслиги ҳақида эслатмалар баён қилинган.

Инсонларнинг ҳожатларини чиқариш ўтган барча пайғамбарларнинг хулқидир.

  Ўз қавмини зулмидан қўрқиб, жонини асраб қолиш учун узоқ ерларга бош олиб кетган йигитни эсланг! Сафари давомида ортидан етиб олиб ўлдиришларидан қўрқиб, дам ҳам олмай кетаётган пайтда бир ҳолатни кўрди-ю дини ва ҳақиқий йигитлик хислати уни сафарини тўхтатишга мажбур этди. Жонини асрашдан ҳам муҳимроқ бўлган ўша кўрган нарсаси нима экан, дейсизми? Қўйларини суғормоқчи бўлган икки қиз эркакларга аралашмасдан ҳаё қилиб, чўчиб турганини кўрган эди. Бу йигит ўша икки қизни на танир ва на уларда ҳожати бор эди. Лекин йигит ўша икки қизга ёрдам бериб, Роббиси Аллоҳнинг ҳузурида ажрга эга бўлиш фурсати пайдо бўлганини ҳис этди. Шу заҳоти уларнинг ўрнига қўйларини суғориб берди. Бу ёрдами учун улардан на иш ҳақи сўради ва на раҳмат эшитишни кутди. Шунчаки қуёшнинг қаттиқ ҳароратидан сақланиш учун четдаги бир дарахт соясига бориб ўтирди. Бу йигит ким эканини биласизми? Бу йигит Аллоҳнинг энг улуғ  улул-азм пайғамбарларидан бири Мусо алайҳиссалом эдилар.

  Бу қиссани Аллоҳ таоло Қуръон каримда шундай баён этади:

فَخَرَجَ مِنْهَا خَائِفًا يَتَرَقَّبُ قَالَ رَبِّ نَجِّنِي مِنَ الْقَوْمِ الظَّالِمِين21  َ وَلَمَّا تَوَجَّهَ تِلْقَاءَ مَدْيَنَ قَالَ عَسَى رَبِّي أَنْ يَهْدِيَنِي سَوَاءَ السَّبِيلِ22 وَلَمَّا وَرَدَ مَاءَ مَدْيَنَ وَجَدَ عَلَيْهِ أُمَّةً مِنَ النَّاسِ يَسْقُونَ وَوَجَدَ مِنْ دُونِهِمُ امْرَأتَيْنِ تَذُودَانِ قَالَ مَا خَطْبُكُمَا قَالَتَا لَا نَسْقِي حَتَّى يُصْدِرَ الرِّعَاءُ وَأَبُونَا شَيْخٌ كَبِير 23ٌ فَسَقَى لَهُمَا ثُمَّ تَوَلَّى إِلَى الظِّلِّ فَقَالَ رَبِّ إِنِّي لِمَا أَنْزَلْتَ إِلَيَّ مِنْ خَيْرٍ فَقِيرٌ24

“Бас, у қўрқувга тушиб, (атрофни)  кузатган  ҳолда у ердан  чиқиб, деди: “Эй, Раббим!  Ўзинг менга (бу) золимлар қавмидан нажотбергин!”(21) Қачонки, Мадян (шаҳри) томонга равона бўлгач,  деди: “Зора, Раббим мени тўғри йўлга ҳидоят этса”. (22) Қачонки, Мадяннинг суви (қудуғи)га етиб келгач, у жойда бир тўп одамлар (чорваларини) суғораётганларини кўрди ва улардан берироқда икки аёл (ўз қўйларини) қўриқлаб турганларини кўриб: «Сизларга не бўлди?» – деди. Улар: «Биз, то подачилар (молларини) қайтармагунча, суғора олмаймиз*. Отамиз эса қари чол», – дедилар. (23) Шунда (Мусо) уларга (қўйларини) суғориб берди. Сўнгра (бир четдаги) сояга бориб (ўтириб), деди: “Эй, Раббим! Мен учун нима яхшилик (ризқ) туширсанг, ўшанга муҳтождирман”(24)  (Қасос сураси, 21-24-оятлар).

  Мусо алайҳиссаломнинг қилган бу яхши амаллари бекор кетмади. У зот амалига ҳақ сўрамадилар. Амалларининг ҳақини Аллоҳдан умид қилдилар ва Аллоҳ буни берди:

فَجَاءَتْهُ إِحْدَاهُمَا تَمْشِي عَلَى اسْتِحْيَاءٍ قَالَتْ إِنَّ أَبِي يَدْعُوكَ لِيَجْزِيَكَ أَجْرَ مَا سَقَيْتَ لَنَا فَلَمَّا جَاءَهُ وَقَصَّ عَلَيْهِ الْقَصَصَ قَالَ لَا تَخَفْ نَجَوْتَ مِنَ الْقَوْمِ الظَّالِمِين  25َ قَالَتْ إِحْدَاهُمَا يَا أَبَتِ اسْتَأْجِرْهُ إِنَّ خَيْرَ مَنِ اسْتَأْجَرْتَ الْقَوِيُّ الْأَمِينُ 26 قَالَ إِنِّي أُرِيدُ أَنْ أُنْكِحَكَ إِحْدَى ابْنَتَيَّ هَاتَيْنِ عَلَى أَنْ تَأْجُرَنِي ثَمَانِيَ حِجَجٍ فَإِنْ أَتْمَمْتَ عَشْرًا فَمِنْ عِنْدِكَ وَمَا أُرِيدُ أَنْ أَشُقَّ عَلَيْكَ سَتَجِدُنِي إِنْ شَاءَ اللَّهُ مِنَ الصَّالِحِينَ 27

“Сўнгра, улардан (икки қиздан) бири ҳаё билан юриб келиб: “Отам сени бизларга (қўйларимизни) суғориб берганинг ҳақини бериш учунчақирмоқда”,– деди. Бас, (Мусо Шуайбнинг ҳузурига) келиб, унга ўз қиссасини, сўйлаб бергач, у: “Қўрқмагин! Сен золимлар қавмидан нажот топдинг”, – деди. (25) (Қизлардан) бири: “Эй, ота, уни (ишга) ёллагин! Зеро, сен ёллайдиган (бу) яхши киши кучли ва ишончли кишидир”,–деди. (26) (Шуайб) айтди: Менга саккиз йил ишлаб беришинг бадалига мен сенга мана шу икки қизимдан бирини никоҳлаб бермоқчиман. Энди, агар ўн йилни битирсанг (ўн йил ишлаб берсанг) ўзингдан (марҳамат)дир. Мен сени қийнашни истамайман. Иншоаллоҳ, менинг солиҳ кишилардан эканимни билурсан”.  (Қасос сураси, 25-27-оятлар).

  Инсонларнинг ҳожатини чиқариш, уларнинг оғирини енгил қилишнинг мукофоти хавфу хатардан кейинги омонлик, фақирликдан кейинги бойликдир. Булар дунёдаги мукофотлар холос. Охиратдаги мукофотар эса нақадар улуғ.

  Кимда-ким инсонларнинг оғирини енгил қилса, Аллоҳ таоло ўша инсоннинг оғирини енгил қилади. Абдуллоҳ ибн Аббос розияллоҳу анҳумодан ривоят қилинган ҳадисда Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи васаллам: “Мусулмон мусулмоннинг биродаридир. Унга зулм ҳам қилмас, ўз ҳолига ташлаб ҳам қўймас. Ким ўз биродари ҳожати (ни раво қилиш)  йўлида бўлса, Аллоҳ унинг ҳожати(ни раво қилиш)  йўлида бўлади. Ким бир мусулмонннинг ғамини аритса, қиёмат кунида Аллоҳ унинг ғамларини кетказади. Ким бир мусулмоннинг айбини яширса, қиёмат кунида Аллоҳ таоло унинг гуноҳларини яширади”. (Бухорий ривояти.)

Яхши ишларни қилиш, одамларни ҳожатларини раво қилиш балоларни қайтаради. Абу Ҳурайра розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади: Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам: “Ким қийналган одамга енгиллик қилса, Аллоҳ таоло унга дунёда ҳам охиратда ҳам енгиллик қилади”.

Бундан ташқари, бу хулқ жаннатга энг биринчи киривчи кишиларнинг хулқидир. Зеро, Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам: “Албатта дунёда яхшилик аҳли бўлганлар охиратда ҳам яхшиллик аҳлидирлар. Жаннатга энг аввал кирувчилар яхшилик аҳлларидир”, -  деб марҳамат қиладилар. (Табароний ривояти)

Яхшилик қилиш нажот топиш сабабларидандир. Аллоҳ таоло “Ҳаж” сурасининг 77- оятида шундай марҳамат қилади:

يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آَمَنُوا ارْكَعُوا وَاسْجُدُوا وَاعْبُدُوا رَبَّكُمْ وَافْعَلُوا الْخَيْرَ لَعَلَّكُمْ تُفْلِحُونَ 77

“Эй, имон келтирганлар! Рукуъ қилингиз, сажда қилингиз ва Раббингизга ибодат қилиб эзгу иш қилингиз – шоядки, нажот топсангиз!”.

Яхшилик қилмаган инсон нажот топмайди. Аммо, ояти каримада айтилганидек, аввал истиқомат сўнг яхшилик қилиш керак.  Бу иккиси жамланмаса фойда бермайди.

Динимизда мусулмон киши биродарига кўмак берса, Аллоҳ ҳам унга кўмак беради. Агар биродарига раҳм қилса, Аллоҳ унга ҳам раҳм қилади. Ким бир мусулмоннинг айбини яширса,  Аллоҳ унинг гуноҳу айбларини яширади.  Ким бир кишининг мушкулини осон қилса, Аллоҳ унинг мушкулини осон қилади дея таъкидланади.

Ибн Умар розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади: Бир киши Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам ҳузурларига келиб: “Эй Аллоҳнинг Росули! Инсонларнинг қай бири Аллоҳга севимлироқдир?”, деди. Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам: “Аллоҳга энг маҳбуб одам - инсонларга энг кўп фойда келтирувчи кишидир. Кейин яна, “Эй Аллоҳнинг Росули! Амалларнинг қай бири Аллоҳга маҳбуброқдир?”, деди. “Аллоҳга энг маҳбуб амал эса бирор мусулмоннинг қалбига хурсандчилик олиб киришинг ёки унинг бирор ғамини кетказишинг, ёки унинг қарзини тўлашингдир. Бир биродарим билан унинг ҳожатини раво қилиш йўлида юришим мана бу масжид (масжиди набавий) да бир ой эътикоф ўтиришимдан афзалдир. Ким ғазабини босса, Аллоҳ таоло унинг авратини беркитади. Ғазабига эрк беришга қодир бўла туриб ичига ютган кишининг қалбига Аллоҳ таоло қиёмат кунида хотиржамлик ила тўлдириб қўяди. Ким биродари билан унинг ҳожати равоси йўлида юрса Аллоҳ таоло қадамлар тояр кунда унинг қадамини собит қилади”, деб  жавоб бердилар. (Табароний ривояти)

Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламнинг ўзлари масжиди набавийдек улуғ жойда бир ой эътикоф ўтиришдан кўра бошқа биродарлари ҳожатини раво қилишни афзал билганлар. Демак, бу ишнинг ажру мукофоти жуда улуғ саналади. Аллоҳ бизларни инсонларга кўп фойда келтирувчилардан қилсин.

Жалолиддин Ҳамроқулов,

Тошкент ислом институти “Таҳфизул-Қуръон” кафедраси мудири

Аёлни муҳофаза қилиш учун унинг ҳаёти ва саломатлигига таҳдид солувчи омиллар нима эканини англаб ана ўшаларни бартараф қилиш керак. Шундай таҳдидлардан бири бу – суицид, яъни ўз жонига қасд қилишдир. Аёл киши табиатининг нозиклиги, эҳтиросларга тез берилувчанлиги сабаб, баъзида ўзини ҳалокатга ташлайди. Аммо динимиз таълимотига кўра, киши ўзига ҳам, ўзгага ҳам зарар етказиш мумкин эмас. Айниқса, ўзини ўзи ўлдириш оғир гуноҳлар қаторида зикр қилинган. Аллоҳ таоло Қуръони  каримда: “Ва ўзингизни ҳалокатга ташламанг” (Бақара сураси, 195-оят), деб марҳамат қилган. Ўз жонига қасд қилишнинг оғир гуноҳ экани ҳақида Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам: “Ким ўз жонига бирор нарса билан қасд қилса, қиёмат куни ўша нарса билан азоб берилади”, деганлар (Имом Бухорий ва Муслим ривояти). Абу Ҳурайра розияллоҳу анҳу Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламдан ушбу ҳадисни ривоят қилди: “Тоғ устидан ўзини отиб  ўлдирган одам жаҳаннамга киради ва жаҳаннам тубга шўнғиб кетади-да, у ерда мангу қолади. Заҳар ичиб ўзини ўлдирган одам, (ўша) заҳари қўлида, уни ичиб, жаҳаннам оловида абадул-абад қолади. Бирон бир темир билан ўзини ўзи ўлдирган одамнинг қўлида ўша темири бўлиб, мангу қоладиган жаҳаннамда қорнига суқиб туради” (Имом Бухорий ва Имом Муслим ривояти).

Аслида мўмин одам дўзахда абадий қолмаслиги бошқа ҳадисларда айтилган. Юқоридаги ҳадисда ўзини ўлдирганларга абадий азобининг хабари берилишининг боиси шуки, бундай кимсалар имонини сақлаб қолиши ва мўмин ҳолда жон бериши мушкул. Ўз жонига қасд қилиб, дунёдан имонсиз ўтдими, бу унинг абадий азобга дучор бўлишига олиб боради. Шунинг учун ҳам барча олиму уламолар, фозилу фузалолар дунёдан ўтаётган чоқда иймонни сақлаб қолиш ташвишини қилганлар. Алишер Навоий ҳазратлари:

                        Нақди жон чиққанда иймон гавҳарин кўнглимга сол.

                        Айлагил жондин жудо, лек этма иймондан жудо,

дея илтижо қилган.

Модомики, ўзини ўлдириш иймонсизликка ва абадий азобга олиб борар экан, унинг энг катта гуноҳлардан бири эканига шак-шубҳа йўқ. Зеро, инсон дунёга саодат учун келади. Қуръони каримда икки дунё саодатини сўровчилар мадҳ этилган. Динимиз таълимотида, бу дунё деб, у дунёни ёки у дунёни деб, бу дунёни ташлаб қўйиш мумкин эмаслиги таъкидланган.       

Шундай экан, умримизнинг ҳар дақиқасини, ҳар сониясини ғанимат билиб, уни фақат хайрли ва савобли ишлар учун сарф этиш муҳим бурчимиздир. Айниқса, баркамол авлодни вояга етказишда беқиёс ўринга эга бўлган мунис аёлларимизни турли таҳдидлардан, ўзини ўлдириш каби даҳшатли иллатдан муҳофаза қилиш долзарб вазифадир. Зотан, аёл саломатлиги фарзанд камолининг, фарзанд камолоти эса миллат тарққиётининг муҳим гаровидир.

     Наргиза ОДИЛОВА,

    Хадичаи Кубро ўрта махсус ислом билим юрти мударрисаси

Диний экстремистик оқимларнинг асоссиз даъволаридан бири ҳижрат бўлиб, “ҳижрат” сўзининг луғавий маъноси “тарк қилиш, ташлаб кетиш, ўз ватанидан бошқа жойга кўчиш” демакдир. Истилоҳда эса динига эркин амал қилиш имкони бўлмай, юртида беш вақт намоз ўқиш ва бошқа фарз амалларни бажаришни имкони топилмаса, қодир кишиларнинг бошқа юртга кўчишларини англатади.

Ҳижрат икки хил бўлади. Биринчиси, дин ва ҳаёт муҳофазаси йўлида амалга ошириладиган маконий ҳижрат бўлиб, унга тааллуқли бир қатор оят ва ҳадислар ворид бўлган. “Зулму қийноқларга дучор бўлганларидан сўнг Аллоҳ йўлида ҳижрат қилган зотларни, албатта, бу дунёда ҳам гўзал (гўшаларга) жойлаштирурмиз. Энди охират ажри мукофоти янада каттароқ эканини (одамлар) билсалар эди!” (Наҳл сураси, 41-оят), дейди  Аллоҳ таоло. Шу мазмундаги оятлар (Нисо, 100-оят), (Анфол, 74-оят), (Наҳл, 110-оят) сураларида ҳам бор.

Иккинчиси: гуноҳ-маъсиятларни тарк этиш. Шу маънодаги ҳижрат тўғрисида Пайғамбаримиз бир қатор кўрсатмаларни баён қилганлар. Жумладан, Имом Бухорий ривоят қилган ҳадисда У зот: “Тили ва қўлидан мусулмонлар саломат бўлган инсон ҳақиқий мусулмондир. Аллоҳ таоло қайтарган нарсаларни тарк қилган инсон ҳақиқий муҳожирдир”, дейдилар.

Имом Муҳаммад ибн Исмоил ас-Санъоний ўзининг “Субулус Салом” деган машҳур китобида қуйидаги ҳадиснинг шарҳида айтади: Ибн Аббос розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади: Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам: “Фатҳдан кейин ҳижрат йўқ”, дедилар” (Имом Бухорий ва Муслим ривоят қилган). “Бу ҳадис умумий ва ўзидан олдин келган ҳижратга далолат қилувчиларини насх қилувчидир, дейдилар. Шу билан бирга, Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам мусулмон бўлган арабларни Ўзлари томон ҳижрат қилишга амр қилмаганлар ва ўз юртларида туришларини инкор қилмаганлар”.

 Имом Байҳақий Ибн Умардан ривоят қилган ҳадисда: “Ҳижратнинг энг афзали – Раббинг ёмон кўрган нарсани тарк этмоғингдир”, дейилади. Юқорида айтиб ўтганимиздек, “ҳижрат” сўзи бир жойдан иккинчи жойга кўчиш маъносини англатади. Истилоҳда Муҳаммад соллаллоҳу алайҳи васаллам даврларидаги мусулмонларнинг Ҳабашистонга, сўнгра ўзлари бош бўлиб Мадинага кўчиб ўтишларига айтилади. Ҳижрат деганда гуноҳ-маъсиятларни тарк этиш ҳам тушунилади. Бу ҳақда Имом Бухорий ривоят қилган ҳадисда Пайғамбаримиз: “Қўли ва тили билан ўзгаларга озор бермаган киши мусулмондир. Аллоҳ таоло ман этган нарсалардан қайтган киши Худо йўлига ҳижрат қилган кишидир”, деганлар.

Абдуллоҳ ибн Умар розияллоҳу анҳудан ривоят қилинган яна бир ҳадисда: Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламнинг ҳузурларига бир киши келиб: “Эй Аллоҳнинг Расули, мен ота-онамни йиғлаган ҳолида ташлаб, ҳижрат қилиш учун сизнинг ҳузурингизга келдим”, деди. У зот эса: “Ота-онангнинг олдига қайтиб бориб, уларни қандай йиғлатган бўлсанг, шундай кулдир”, дедилар.

Ҳижрат қилишни илгари сураётган тоифага кучли раддиялардан яна бири қуйидаги ояти каримадир. Аллоҳ таоло “Анфол” сурасининг 72-оятида мўъминларнинг бир неча синфларини зикр қилмоқда ва уларнинг ҳаммасини, ўз ватанидан ҳижрат қилганларни ҳам, ҳижрат қилмаганларни ҳам   ҳақиқий “мўъминлар” деб атамоқда.

Албатта, ҳижратга тегишли оят ва ҳадислар фақат юқорида зикр қилинганлардангина иборат эмас. Бу масала бўйича уларнинг ҳаммасини ўрганиб чиққан уламолар бу ҳукмни батафсил баён қилганлар.
Қисқа бўлиши учун Қувайт Вақф ва Исломий ишлар вазирлиги нашр этган “Фиқҳ энциклопедияси”да баён қилинган сўзларни келтирамиз:
“Мусулмоннинг дорул ҳарбда муқим туриши унинг Исломига путур етказмайди. Фақат, дини хавф остида қолгандагина бундан мустасно. Яъни, динини ошкора зоҳир қилиш имкони қолмаса, ҳижрат қилиш лозим бўлади”.

Бу ерда дорул ҳарб деганда мусулмонларга қарши уруш эълон қилган диёрда яшаб турган мусулмонлар назарда тутилган.
Ҳозирги кунда деярли барча мамлакатлар ўртасида тинчлик сулҳлари тузилган. Бу ерларда яшаб турган мусулмонларни қандай қилиб кофирга чиқариш мумкин. Замонамизнинг кўплаб уламолари аслида номусулмон бўлган ғарбий давлатларда мусулмонларнинг яшашлари, ишлашлари ва ўша давлат фуқаролари бўлишларига фатво берганлар.

Бас, шундай экан, аслида мусулмон бўлган юртларда намозини ўқиб, рўзасини тутиб, бошқа ўзига фарзи айн бўлган ҳукмларга амал қилиб юрган мусулмонларни “Ҳижрат қилмасанг, кофир бўласан!” дейиш қандай маъносиз гап?!

Ислом дини қоидаларига биноан, фатво бериш ҳуқуқи, ақида ва фиқҳ илмида мукаммал даражага етган, Қуръон ва ҳадис илмини тафсирлари  ва турли шарҳлари, санадлари билан тўлиқ ёд билувчи, қолаверса, муфтий мартабасига эга бўлган муайян шахсларгагина берилиши мумкин.

Хулоса қилиб айтганда, янги пайдо бўлган барча тоифалар ўзларига баландпарвоз шиорларни танлашлари, ислом динида муқаддас ҳисобланган сўзларни бузиб талқин қилмоқчи бўлаётганлари  ёки бутун мусулмонлар учун мўътабар бўлган баъзи бир атамалар билан ўзларини номлаб олишлари қабиҳ жиноятларини ниқоблашга уринишдан бошқа нарса эмас.

Муҳаммади ҚОРАЕВ,

Хожа   Бухорий   ўрта    махсус   ислом   билим   юрти мудирининг маънавий-маърифий ишлар бўйича ўринбосари  

Яратган иноят ила инсонга фарзанд ато этса, у ўзини бахтиёр хис қилади. Айниқса, ўғил бола туғилса,  зурриётимнинг давомчиси, қариган чоғимда суянчиқ бўлади, деб хурсандчилигини ичига сиғдира олмайди. Аммо фарзанд адашса-чи?..

Ғамга ботиб ўтирган ота бундай ҳикоя бошлади: “Ўғлим олий ўқув юртини тугатиб давлат корхоналарининг бирида иш бошлади. Бир куни уйга хурсанд бўлиб келди. Биринчи маошини олган экан. Ўша куни онасининг таваллуди эди. Онасига совға олиб келиб, табриклаб, бахтимизга соғ-саломат бўлинг деганлари кўз олдимда. Онасининг қувончи ичига сиғмасди. Мен ҳам севиниб, ўғлим кап-катта йигит бўлиб, ёнимдан кирибди дедим. Туппа-тузук ишлаб юрган болам, дабдуруст, кўп маош берадиган иш топдим деб қолди. Ойлиги яхши ишхона топган бўлса нур устига нур деб ўйладим. Аммо бу ишхона хорижда  эканини эшитиб, хавотирга тушдим. Таклиф этилаётган иш расмий йўл билан бўлса ҳам, майли эди. Бироқ иш берувчи ўғлимнинг дўстининг таниши экан. Ўғлимни бу ниятидан қайтаришга қанча ҳаракат қилмай,  пул топиш орзуси кўзини кўр қилиб қўйганди.

Хуллас, ўғлим ўз сўзида туриб олиб, хорижга кетди. Биз ўзимизга тасалли бериб, ишлаб пул топиб келса ўйлантириб қўямиз деб яхши ниятлар қилдик.

Бир йил деганда йўл кирасига зўрға пул ишлаб қайтиб келди. Майли, пул олиб келмаса ҳам ўзи соғ-саломат келди деб хурсанд бўлдик. Чунки  гоҳида эшитиб қоламиз: кимдир боласининг майитини фалон пулга олиб келди ёки фалончининг боласи ногирон бўлиб келди, дейишади.

Кунлар ўтиб шугина хурсандчилигимизга ҳам дарз кетди. Чунки олдинги ўғлимиздан асар ҳам қолмаган эди. Ҳали онасининг кийинишига, ҳали синглисининг юриш-туришига  қарайди, ҳатто менинг ўзимга ҳам ақл ўргатадиган бўлди. Олдинига буни асабийликдан-да деб ўйладик. Аммо баъзи гапларида чегарадан чиқадиган бўлди. Ҳатто бир куни онасига қўпол гапираётганини эшитиб қолдим. Кечалари алламаҳал қайтадиган, аллақандай танишларникига тез-тез бориб турадиган бўлди. Онасининг меҳри ва менинг лоқайдлигим сабаб бўлиб вақтида назорат қилмаганимиз оқибатида  фарзандимиз жазони ижро этиш муассасида умрини ўтказмоқда. У экстремистик гуруҳ аъзоси экан...

“Юксак маънавият-енгилмас куч” асарида: “Азалдан маълумки, бепарво одам душмандан ҳам хавфлироқдир”, дейилган. Шу иборанинг исботи ўлароқ бефарқлигим ўзимнинг, оиламнинг бошига бало келтирди, фарзандимни панжара ортига тиқди”.  

Дарҳақиқат, бугунги кунда энг катта муаммога айланган экстремизм  жуда чуқур илдизларга эга бўлиб,  ҳеч қачон на бир динни, на бир миллатни, на бирон бир мамлакат ҳудудини тан олмаган. Чунки экстремистларнинг  дини ҳам,  ватани ҳам бўлмайди. Улар киндик қони тўкилган жойни  ватан дейиш бахтидан йироқдир. Аслида диний экстремизм барча динлар доирасида ривожланган. Айниқса “ пятидесятниклар” , “ташаббускор баптислар” фаоллигини алоҳида қайд этиш лозим. Масалан, “ташаббускор баптислар” умуман қонуний ҳокимият ва дунёвий қонунларни тан олмайди. Уларнинг фикрича, гўё черков давлатдан юқори туради. “Пятидесятник”ларнинг баъзи гуруҳлари эса ўз тобеларини, ҳаттоки фарзандларини ҳам ўта шафқатсизлик билан адо этиладиган ибодатларга зўрлайди ва дунё неъматларидан батамом воз кечиб, таркидунёчилик билан яшашга даъват этади.

Исломни ниқоб қилиб олган  диний экстремизм эса ўзининг икки хусусияти билан бошқа экстремистик гуруҳлардан ажралиб туради. Биринчиси, улар исломга эътиқод қиладиган давлатлардаги мусулмонлар жамоалари исломий тусларини йўқотган бўлиб, жоҳилия (исломдан аввалги араблардаги маънавий бузилиш даври) жамиятларига айланиб қолган деб ҳисоблайди. Бундай ёндашув амалдаги ҳукумат  ва унинг олиб бораётган сиёсатини танқид қилишга асос  қилиб олинади. Иккинчидан, улар гўё, «ҳақиқий» мусулмонлар бўлиб, ўзларининг ҳокимиятга келиши учун агрессив ҳаракат қилиш лозим деб ҳисоблайди. Бунга “ИШИД” ва бошқа террорчи гуруҳларни мисол қилиб олса бўлади.  

Динда ғулувга кетишнинг ҳамда экстремизмга мубтало бўлишнинг оқибати ҳақида Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам огоҳлантириб айтганларки, “Бу одамлар ўзларини кескин тутади, қўпол ва қаттиққўл бўлади, ўйламасдан гапиради, илмсиз баҳслашади, ҳамма нарсани ҳал қила оламиз, деб ҳисоблайди, ҳақ фақат ўзларида эканини даъво қилади, одамларнинг ҳаммаси улар томонида бўлиши керак, деб фикрлайди. Уларнинг кўпчилиги енгилтак, шошқалоқ, қизиққон ва калтабинлик сифатлари ғолиб бўлган ёшлардан иборат бўлиб, яна улар тор фикрли ва узоқни кўра билмаслик сифатлари билан ҳам ажралиб туради”.

Фарзандларимиз тарбиясига жиддий ёндашиб, улардаги ҳар бир ўзгаришга бефарқ бўлмасдан, ташқи муҳитнинг салбий оқибатларидан  ўз вақтида асрашимиз, қолаверса, халқимизда айтилган “қозонга яқин юрсанг қораси юқади” деган мақолни тушунтириб, дўст танлашда адашмаслиги учун ҳар томонлама кўмак бериб боришимиз фойдали бўлади. Яна шуни эсда тутмоғимиз керакки, хоҳ оилада, хоҳ маҳалла-кўйда ёки жамоат жойларида бўлсин лоқайдликка, бепарволикка берилмайлик. Зеро, лоқайдлик сари қуйилган биргина қадам ҳам инсонни маънавий ҳалокат томон олиб борувчи йўлдирки, бу йўлга тушиб қолишдан ўзимизни асрамоғмиз, огоҳ ва ҳушёр бўлмоғмиз зарур.

Маҳмуджон АБДУСАИТОВ,

Бўстонлиқ туман бош имом-хатиб вазифасини бажарувчи