Ҳар бир балоғатга етган ақли расо мусулмон учун дастлаб соғлом ақидани ўрганиши фарз бўлади. Шунингдек Исломни қабул қилган кишига ҳам амалий ҳукмларни ўргатишдан олдин соғлом ақида ҳукмлари ўргатилади. Бунга Имом Муслим ривоят қилган қуйидаги ҳадис далилдир. Пайғамбаримиз соллалллоҳу алайҳи васаллам Муоз ибн Жабал розияллоҳу анҳуни Яманга юбораётганларида шундай деганлар:

إِنَّكَ تَقْدَمُ عَلَى قَوْمٍ أَهْلِ كِتَابٍ فَلْيَكُنْ أَوَّل مَا تَدْعُوهُمْ إِلَيْهِ عِبَادَة اللَّهِ عَزَّ وَجَلَّ فَإِذَا عَرَفُوا اللَّهَ فَأَخْبِرْهُمْ أَنَّ اللَّهَ فَرَضَ عَلَيْهِمْ خَمْسَ صَلَوَاتٍ فِى يَوْمِهِمْ وَلَيْلَتِهِمْ

“Сиз аҳли китоб бўлган қавмга бораяпсиз, уларни аввал чақирадиган нарсангиз Аллоҳ азза ва жаллага ибодат қилиш бўлсин. Қачон Аллоҳни танисалар Аллоҳ уларга бир кеча кундузда беш вақт намоз фарз қилганини хабар беринг”.

Ҳа, Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам ушбу ҳадисларида мусулмон кишининг энг аввал тўғри ақидани ўрганиши лозимлигини хабар берганлар.

Соғлом ақида Ислом динининг асоси бўлгани учун Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам пайғамбар этиб юборилганларидан сўнг деярли ўн уч йил давомида у зотга асосан ақидага тааллуқли ҳукмлар ваҳий қилинган.

Уламолар “Соғлом ақидани қисқача қилиб Аллоҳ таолога, фаришталарига, китобларига, пайғамбарларига, охират кунига, қадарнинг яхшиси ҳам ёмони ҳам Аллоҳдан эканига ва ўлгандан сўнг қайта тирилишга иймон келтиришдир”, деб тушуниш мумкин, деганлар.

Мазкур еттита нарсага қатъий равишда ишониш соғлом ақиданинг асослари бўлиб, иймон келтириш лозим бўлган барча нарсалар мазкур асослардан келиб чиқади.     

Баён қилинган ушбу ақида, турли замонлар ва маконлар туфайли ўзгармаган,  юборилган барча пайғамбарларда фарқланмаган ягона қатъий эътиқоддир.

Соғлом ақиданинг аввали Аллоҳ таолонинг борлигига, бирлигига ва комил сифатлар билан сифатланганига иймон келтириш ҳисобланади. Мусулмон киши номусулмон кишидан “Ашҳаду ан ла илаҳа иллаллоҳ” (Аллоҳдан ўзга маъбуд йўқлигига гувоҳлик бераман) деб шаҳодат калималарини айтиши ва уларнинг тақозосига кўра ҳаёт кечириши билан ажралиб туради. Ушбу гувоҳлик бериш мусулмонликнинг асоси ҳисобланиб, мусулмон кишининг ҳамма қарашлари мазкур асос устига қурилади.     

Шунга кўра соғлом ақида мўминнинг ҳаётида мислсиз аҳамиятга эгадир:

• Соғлом ақида мўмин банда ва Аллоҳ таоло ўртасидаги алоқанинг моҳияти нимадан иборатлигини тушунтириб беради. Уламолар соғлом ақидали мусулмоннинг тасарруфи қандай бўлишига қуйидагича мисол келтирганлар. “Бир кишига дўсти маълум миқдорда маблағ бериб уни қаерларга сарфлашини тайинласа, дўсти мазкур жойларга ортиқча қийналмасдан, ичи ачишмасдан сарфлайди. Чунки унда қўлидаги маблағ тўғрисида “бу маблағ менинг шахсий молим эмас, менинг қўлимда турган омонатдир, мен уни фақатгина эгаси тайинлаган жойларга сарфловчиман холос” деган соғлом ақидаси бўлади. Шу маънода соғлом ақидали мўмин киши ўзидаги барча нарсаларни Роббисининг омонати деб билади. Молидан закот ё ушр ёки етим-есирларга бирор эҳсон қилар экан, ўз ёнидан бераётгандек оғриниб эмас балки зиммасидаги омонатини адо этаётганидан хурсанд бўлиб сарфлайди. Бу эса ундаги соғлом ақиданинг самараси ҳисобланади;   
• Соғлом ақида қилинган ибдатларнинг қабул бўлишига сабаб бўлади. Чунки соғлом ақидасиз қилинган амаллар қабул бўлмайди;
• Дунёда саодатли ҳаёт кечириш соғлом ақидага боғлиқ;
• Соғлом ақида кишини нафси талпинаётган ҳаром ишлардан тўсиб туради;
• Соғлом ақида кишини доимо Роббисига ибодат қилишга чорлаб туради. Чунки эътиқодий ҳукмлар ва амалий ҳукмлар пойдевор ва унинг устига қурилган бинодек бир-бирига чамбарчас боғлиқдир. Шунинг учун ҳам эътиқодий ҳукмларга қалб боғланмасдан туриб амалий ҳукмларни ҳаётга тўғри татбиқ этиб бўлмайди.
• Охиратда нажот топиш соғлом ақидага боғлиқ.

Демак дунёда бахтли ҳаёт кечириб охиратда жаннатга киришни  хоҳлаган инсон албатта соғлом ақидани ўрганиши ва унинг тақозосига кўра яшаши лозимдир.

Аллоҳ таоло барчаларимизни дунё ва охират саодатига муваффақ қилсин.

Оламлар Роббисига ҳамду санолар, Пайғамбаримиз Муҳаммад Мустафога ҳамда у зотнинг оилаларию саҳобаларига салавот ва саломлар бўлсин! 

Абдулқодир Абдур Раҳим 

Қулупнай меваси саратон касаллигини даволашда ёрдам беради.

Мутахассис олимлар тадқиқотлари кунига бир пиёла қулупнай истеъмол қилиш  саратон хасталигининг олдини олувчи восита эканлигини аниқлашди. Бу мева ҳатто мазкур касалликка чалиниб улгурган кишилар учун ҳам  фойдалидир.
Клиник тадқиқотлар натижалари  кунига 15 дона қулупнай мевасини истеъмол қилиб юриш саратон хавфли касаллигидан ҳимоя қилишини исботлади.

Олимлар ўтказган тадқиқотлари бу хавфли касалликни орттириб олганларда ҳам синаб кўрилди.

Беш ҳафта ўтгач, бу хасталик шишлари тарқалиши ва ўсиши тўхтаб, ҳатто улар кичрайгани маълум бўлди.

Италиянинг Marche Polytechnic University  олимлари қатор тадқиқотлари давомида (хусусан, аёллар кўкрак саратони) шишларнинг сезиларли кичрайганини қайд этишди.

Аввалги ўтказилган тадқиқотлар кунига 10-15 дона қулупнай истеъмол қилиш қон таркибидаги холестерин миқдорини пасайтириши ҳисобига саломатликни мустаҳкамлашини исботлади.

Қулупнайда ўсимликнинг фенол компонентлари ижобий таъсир кўрсатишга асос бўлади.

Тажриба қулупнай мевасидан организмда ажраладиган шарбат таъсирида саратон ҳужайралари биологик ўсиш ва тарқалиш  жараёнига чек қўйишини кўрсатди.

Бу мева истеъмол қилинганида кишида касалликнинг кучайишига сабаб бўлувчи бир қанча генлар фаоллиги сусайган.

Қулупнай истеъмол қилиш ҳаммага ҳам бирдек тўғри келавермайди. Бу биринчи навбатда ошқозон ичак тизими фаолиятида хасталиги бор кишиларга, хусусан, гастрит, ошқозон яраси бор кишиларга тааллуқлидир.  Қулупнай мевасида мавжуд бўлган катта миқдордаги мева кислоталари мазкур касалликлар хуружига сабаб бўлиб қолиши мумкин.

Пишиқчилик мавсумидан олдинроқ мевани бозор расталарига олиб чиқиш ва катта фойда-даромад орттириш мақсадида айрим қулупнай етиштирувчилар инсон саломатлиги учун хавфсиз бўлмаган агротехник усуллар ва воситалар (нитрат ва гормонлар)ни қўллайдилар. Шунинг учун бозор расталарига табиий пишиқчилик мавсумидан олдин барвақт сотувга чиқарилган мевалар инсон саломатлиги учун хавф-хатар манбаи бўлиб хизмат қилади. Энг яхшиси қулупнайни табиий пишиқчилик мавсумида ўзи етилиб пишганида харид қилиб истеъмол қилиш саломатлик учун фойдалидир.

Жалолиддин Нуриддинов

Фиқҳ – Исломдаги энг мўътабар фанлардан бири. Пайдо бўлиш тарихи ҳам ўзоқ ўтмишга бориб тақалади. Фиқҳ кенг қамровли илмлардан бўлиб, кўплаб шаҳобчаларга бўлиниб кетади. Фиқҳ исломнинг аввалида пайдо бўлиб, бугунги кунимизга қадар ўз қадрини йўқотмай давом этиб келаётган ва қиёмат кунига қадар сақланиб қоладиган илмлардан биридир.

Тарих давомида кўплаб фуқаҳолар етишиб чиқди. Улар бу илмга оид сон-саноқсиз асарларни таълиф ва тасниф этдилар. Бу китобларнинг саноғини аниқ билишнинг иложи ҳам йўқ. Бу, мусулмон уламоларининг юксак эътиборлари нишонаси десак айни ҳақиқат бўлади.

Фиқҳ – Инсоннинг ўзи ўзига,  ўзидан бошқаларга ва Роббисига нисбатан ҳақ-ҳуқуқлар, ахлоқ одоб меъёрлари, ёқимли ва ёқимсиз ишлар борасидаги тутган ўрнини нозик ва нафис жиҳатларигача ўрганадиган, асл ва фуруъ(асосий ва иккинчи даражали ҳукмлар)да мукаммал тарзда баҳс олиб борувчи илм ҳисобланади.

Фиқҳ – ижтимоий ҳаётнинг барча жабҳаларида учрайдиган турли масалалар хусусида баҳс юритиб бу масалаларга нисбатан шариъатнинг тутган ўрнини белгилаб берувчи илмдир.

Фуқоҳалар: “Бирон бир воқеа ҳукмдан ҳоли бўлмайди”-дейдилар.Яъни содир бўлаётган ҳар бир воқеа ҳодисотларга тегишли, ўзига хос ҳукм чиқарилиши лозим бўлади.

Фиқҳнинг луғатдаги маъноси;

Фиқҳ, аслида билим ва фаҳм демоқдир! “Лисонул араб” номли китобда фиқҳ сўзи луғовий жиҳатдан қуйидагича таҳлил қилинган;

“Фиқҳ – Бирор нарсани билиш, уни фаҳмлаш ва англаш”.

Фиқҳ калимаси Қуръони каримнинг кўплаб оятларда луғовий маънода келган. 

Аллоҳ таъоло шундай дейди;

قال تعالى: ﴿لَهُمْ قُلُوبٌ لا يَفْقَهُونَ بِهَا

Уларда қалблар бор, (лекин) улар билан «англамайдилар». (Аъроф – 179)

 وَمَا كَانَ الْمُؤْمِنُونَ لِيَنْفِرُوا كَافَّةً فَلَوْلا نَفَرَ مِنْ كُلِّ فِرْقَةٍ مِنْهُمْ طَائِفَةٌ لِيَتَفَقَّهُوا فِي الدِّينِ وَلِيُنْذِرُوا قَوْمَهُمْ إِذَا رَجَعُوا إِلَيْهِمْ لَعَلَّهُمْ يَحْذَرُونَ

Мўминлар ёппасига (жангга) чиқишлари шарт эмас. Уларнинг ҳар бир гуруҳидан бир тоифа чиқмайдими?! (Қолганлари Пайғамбардан) динни ўрганиб, қавмлари уларга (жангдан) қайтиб келгач, (гуноҳдан) сақланишлари учун уларни огоҳлантирмайдиларми?! (Тавба - 122)

Фиқҳнинг истилоҳдаги маъноси;

Уламолар фиқҳга қуйидаги таърифларни берадилар:

“Охират саъодатига эришиш учун, аниқ шаръий далиллар асосида  фаръий амалий ҳукмларни чиқариб олиш”.

Аниқ шаръий далиллар дейилганда Қуръони карим оятлари ва Пайғамбаримиз Муҳаммад алайҳис саломнинг суннатларини тушунамиз.

Фаръий амалий ҳукмлар, аслий ҳукмлардан ажраб чиқадиган иккинчи даражали ҳукмлар саналиб, шариъатда ибодат ва муомалотларни ўз ичига олади.

Қуръон ва суннатда  мавжуд бўлган аниқ далиллар асосида шаръий ҳукмларни англаш, тегишли ҳукмларни ишлаб чиқиш уларни, мусулмон киши зиммасидаги ҳаётнинг турли соҳаларида  дуч келадиган ишлар ва ибодатларни тартибга солиб туривчи фан фиқҳ деб номланади.

Фиқҳ – Бирор нарсага нисбатан ҳалол, ҳаром, фарз, вожиб, мандуб,  макруҳ ва шу каби бир қанча ҳукмларни тайин қилади.

Фиқҳ – ибодатлар, одамлар ўртасидаги маданий алоқа ва муомалалар, никоҳ ва ажрим масалалари, жиноят ва жазо, савдо сотиқ шунингдек кўплаб ҳукмларни ўз ичига олади.

Ислом фиқҳи назарий жиҳатдан бир қанча илмларни ўз ичига олади. Жумладан:

1. Усул ал-фиқҳ;
2. Фуруъ ал-фиқҳ;
3. Илм ал-истидлол

Фиқҳга бўлган зарурат ва эҳтиёж

Инсон Аллоҳ таъолога иймон келтирганидан кейин, Унга қулликни изҳор қилганидан сўнг, ислом динини тан олиб, диннинг ўз шариъати ва қонун-қоидалари борлигини англайди ва бу қоидаларга бўйсиниш лозим эканини тушуниб етади.

Мўмин киши, ислом шариъатиниг қонун-қоидаларига мос амалий ҳатти-ҳаракатларни ҳаётнинг барча соҳаларида аниқ ва тиниқ белгилаб олиши зарур.

Мўмин, дуч келган бирон бир масала ёки муаммони шунчаки ташлаб қўйсинми? Ёки уни ечимини топсинми? Уни шариатнинг қайси йўриғига биноан тасарруф қилсин?

Мўмин қачонки масала ва муаммонинг ечимини аниқ белгилаб олса ва шариъат юклаганидек унинг буйруқ ва қайтариқларига амал қилса, албатта Аллоҳ, тақводор бандаларига ваъда қилган жаннатга лойиқ бўлади. Абадий саодатга эришади.

Бироқ, шариъатнинг ҳукмлари барчага очиқ-ойдин, мукаммал суратда осонлик билан маълум бўлса, амалий ҳатти-ҳаракатларнинг чегараси ҳар бир шахс учун жуда осон иш бўлиб қолади. Чунки, ҳар бир инсон ўзининг амалий ҳаракатларини вожиб амалларда “қилмоқ керак”, ҳаром ишларни “қилмаслик лозим”, мубоҳ амалларни “хохласа қилади, хохламаса қилмайди, у ихтиёрий ишлар”- деб белгилаб оладиган бўлса, инсон амалларини чегаралаб берувчи жуда кенг маънодаги илмий баҳс ва мунозараларга эҳтиёж сезмайди. Бироқ ҳақиқат ундоқ эмас.

Ислом қонун-қоидалари жорий бўлган замондан йироқлашганимиз,  шариъат ҳукмларидан кўпининг ўзимизга нисбатан ноаниқ ва чигал суратларда сақланиб қолишига сабаб бўлмоқда. Инсон содир бўлган қандайдир воқеага нисбатан шариъатнинг белгилаб берган ҳукми фарзми, вожибми, суннатми, ҳаром ёки мубоҳ даражасида эканини билмаса ўзининг бу воқеага нисбатан ҳаракатларини аниқ йўналтиролмайди.

Ана шу асосга биноан, ҳар бир содир бўлган воқеа-ҳодисотларга шариъат тушунчаларидан келиб чиқадиган, ҳар қандай чигал ва ечимини топмаётган масалаларга ойдинлик кирита оладиган илмнинг бўлиш зарурати юзага келади. Айнан мана шундай муҳим ишни кафолатлайдиган илм бу фиқҳ илмидир! 

 “Кўкалдош” ўрта махсус ислом билим юрти ўқитувчиси Т. Каримов

Бугун Ўзбекистон мусулмонлари идорасида 2017-2021 йилларда мамлакатимизни ривожлантиришнинг бешта устувор йўналиши бўйича Ҳаракатлар стратегиясига бағишланган йиғилиш бўлиб ўтди.

Унда Тараққиёт стратегияси маркази ходими Акбар Эргашев иштирок этди. У ўз нутқида Ҳаракатлар стратегияси ўзбек давлатчилиги тарихида янги босқични бошлаб бергани, ушбу ҳужжатда ҳаётий ислоҳотлар ва уларни амалга ошириш механизмлари аниқ белгилангани, у давлат ва жамиятни ҳар томонлама ривожлантириш, барча соҳани модернизация қилиш ва эркинлаштиришга хизмат қилишини таъкидлади.

Ҳаракатлар стратегияси бўйича ишлаб чиқилган Давлат дастурида бошқа соҳаларга катта эътибор қаратилганидек, миллатлараро тотувлик ва диний бағрикенгликни таъминлашнинг ҳам оптимал йўллари ишлаб чиқилгани таъкидланди. Тараққиёт стратегияси маркази Ҳаракатлар стратегиясидаги ислоҳотларнинг мазмун-моҳияти, аҳамияти ва натижаларини изчил муҳокама қилиш, давлат органлари ва халқ ўртасидаги очиқ мулоқотни таъминлаш, жамоатчилик назоратини самарали ташкил этишда ўзига хос замонавий медиа-майдон вазифасини ўтаётгани айтилди.

Тошкент Ислом институти проректори Жаҳонгир Мелиқўзиев Ҳаракатлар стратегиясининг диний экстремизмга қарши курашиш борасидаги аҳамиятига тўхталар экан, экстремистларнинг уч тоифага бўлинишига эътибор қаратиб,

– Уларнинг биринчиси, дин вакилининг бошқа дин вакили билан асло муросага келмаслиги; иккинчиси, бир диннинг ичидаги муросасизликлар ва учинчиси, халифалик даъво қилувчилар. Ана ўшаларнинг ўзлари ҳам бир-бирларининг ашаддий душманлари ҳисобланади, – деди ва бундай бузғунчи кучларга қарши мамлатимизда самарали курашилаётганини таъкидлади.

 Сўнгра йиғилиш иштирокчиларини қизиқтирган саволларга жавоб қайтарилди.

Ўзбекистон мусулмонлари идораси раиси ўринбосари, Шайх Абдулазиз Мансур ҳазратлари дуоси билан йиғилиш ниҳоясига етди.

 بسم الله الرحمن الرحيم

Муҳтарам жамоат! Юртимизда анъанавий нишонланадиган алоҳида эътибор қаратиладиган кунлардан бири “Хотира ва қадрлаш куни”дир. Бу кунда биз ўтмишда ўтган аждодларимиз, хусусан Ватан озодлиги ва халқимизнинг фаровонлиги йўлида жонларини фидо қилиб, бугунги кунда оламдан ўтиб кетган барча фидойи юртдошларимизни ёдга оламиз. Биз ўтганларни махсус бир кунда, айни 9 майда хотиралашимиз рамзий маънода бўлиб, аслида ҳар доим, ҳар лаҳзада уларни эслаб дуолар қиламиз, уларнинг ҳаёт йўлларини ўрганиб, улардан намуналар оламиз. Шунингдек, келажак авлод бўлмиш фарзандларимизга ҳам ўтган аждодлармизнинг ҳаёти биз учун улкан намуна эканини уқтириб келамиз. Уларнинг яхшиликларини ҳамиша, ҳар доим ёдда тутамиз, зеро, “Ўтмишсиз келажак йўқ” деб бежизга айтилмаган.

Динимизда ўтганларни эслаш, уларга дуойи-хайрлар қилиш ибодат ҳисобаланади. Шу билан бирга бу амал ҳаёт юрган кишиларнинг зиммасидаги бурч бўлиб, дунёдан ўтиб кетганларнинг ҳаққидир. Қуръони каримда шундай дейилган:

وَالَّذِينَ جَاءُوا مِنْ بَعْدِهِمْ يَقُولُونَ رَبَّنَا اغْفِرْ لَنَا وَلِإِخْوَانِنَا الَّذِينَ سَبَقُونَا بِالْإِيمَانِ وَلَا تَجْعَلْ فِي قُلُوبِنَا غِلًّا لِلَّذِينَ آَمَنُوا رَبَّنَا إِنَّكَ رَءُوفٌ رَحِيمٌ

 (سورة الحشر/10)

яъни: “Улардан кейин (дунёга) келган зотлар айтурлар: “Эй Раббимиз! Ўзинг бизларни ва биздан илгари имон билан ўтганларни мағфират этгин ва қалбларимизда имон келтирган зотларга нисбатан гина пайдо қилмагин! Эй Раббимиз! Албатта, Сен меҳрибон ва раҳмли зотдирсан”!(Ҳашр сураси, 10-оят)

Демак, имонда ўтган зотлар ҳаққига истиғфор айтмоғимиз имонимиз тақозасидаги амалдир. Шунингдек, ўтиб кетган кишилар ортларида қолган қариндош ва яқинлари каби ҳаёт юрганларнинг дуоларидан умидвор бўлишлари ҳақида Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламдан ҳадиси шарифлар ворид бўлган. У зот бу ҳолатни янада тушунарли бўлиши учун мисол тариқасида қуйидагича марҳамат қилганлар:

عَنْ عَبْدِ اللهِ بْنِ عَبَّاسٍ رضي اللّه عنهما قَالَ: قَالَ النَّبِيُّ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ: "مَا الْمَيِّتُ فِي الْقَبْرِ إِلَّا كَالْغَرِيقِ الْمُتَغَوِّثِ، يَنْتَظِرُ دَعْوَةً تَلْحَقُهُ مِنْ أَبٍ أَوْ أُمٍّ أَوْ أَخٍ أَوْ صَدِيقٍ، فَإِذَا لَحِقَتْهُ كَانَتْ أَحَبَّ إِلَيْهِ مِنَ الدُّنْيَا وَمَا فِيهَا، وَإِنَّ اللهَ عَزَّ وَجَلَّ لَيُدْخِلُ عَلَى أَهْلِ الْقُبُورِ مِنْ دُعَاءِ أَهْلِ الْأَرْضِ أَمْثَالَ الْجِبَالِ، وَإِنَّ هَدِيَّةَ الْأَحْيَاءِ إِلَى الْأَمْوَاتِ الِاسْتِغْفَارُ لَهُمْ".

رواه البيهقي في شعب الإيمان

Яъни, Абдуллоҳ ибн Аббос розияллоҳу анҳумодан ривоят қилинади: “Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам: “Қабрдаги маййит худди сувга чўкаётиб, ёрдамга чақираётган кишига ўхшайди. Отасидан ёки онасидан ё инисидан ё дўстидан дуо келишига интизор бўлади. Агар унга дуо етиб борса, дуо унинг учун дунё ва ундаги нарсалардан кўра маҳбуброқ бўлади. Албатта, Аллоҳ таоло қабр аҳлига Ер юзидагиларнинг дуоларини тоғларнинг мисолида киритади. Тирикларнинг маййитларга ҳадялари улар учун истиғфор айтмоқликдир”, дедилар”.(Байҳақий ривояти)

Муҳтарам жамоат! Вафот этган кишилар Ватан озодлиги ва унинг тараққиёти учун жон фидо қилган зотлар бўлишса, ёки ота-онамиз ё бизнинг тарбиямизга машғул бўлган устозлар бўлишса, уларни эслаб дуо қилишимиз янада муносибдир. Бу ҳақида Қуръони каримда шундай дейилган:

وَقُلْ رَبِّ ارْحَمْهُمَا كَمَا رَبَّيَانِي صَغِيرًا

 Яъни, “Эй, Рaббим! мeни (улaр) гўдaклик чoғимдa тaрбиялaгaнлaридeк, сeн ҳaм улaргa рaҳм қилгин", - дeб aйт!”(Исро сураси, 24-оят)

Суфён раҳматуллоҳи алайҳдан сўрадилар: “Инсон ўз ота-онасини қанча марта дуо  қилади, ҳар куними, ҳар ойдами, ёки ҳар йилдами?”. Шунда у: “Уларни ташаҳҳуднинг охирида дуо қилсин деб ўйлайман”, дедилар.

Яъни, дуолар ижобат бўладиган пайтда дуо қилишнинг таълимини бердилар. Шундай экан, фарзанд дуолар ижобат бўладиган пайтларда энг аввало ота-оналарининг ҳаққига дуо қилиб олиши лозим бўлади.

Ҳаёт юрган кишилар ибодатда бўлиб, солиҳ амаллар қилишса, вафот этган уларнинг яқинлари хурсанд бўлишади. Бу ҳақда ҳадиси шарифда шундай дейилган:

حَدَّثَنَا عَبْدُ الرَّزَّاقِ حَدَّثَنَا سُفْيَانُ عَمَّنْ سَمِعَ أَنَسَ بْنَ مَالِكٍ يَقُولُ قَالَ النَّبِيُّ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ إِنَّ أَعْمَالَكُمْ تُعْرَضُ عَلَى أَقَارِبِكُمْ وَعَشَائِرِكُمْ مِنْ الْأَمْوَاتِ فَإِنْ كَانَ خَيْرًا اسْتَبْشَرُوا بِهِ وَإِنْ كَانَ غَيْرَ ذَلِكَ قَالُوا اللَّهُمَّ لَا تُمِتْهُمْ حَتَّى تَهْدِيَهُمْ كَمَا هَدَيْتَنَا.

رواه أَحْمَدُ

Яъни, Анас ибн Молик розияллоҳу анҳудан ривоят қилинган ҳадисда қуйидагича келган:“Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам: “Албатта амалларингиз ўтиб кетган яқинларингиз ва қариндошларингизга намойиш қилиб турилади. Агар (амалларингиз) яхши бўлса, улар ундан хурсанд бўлишади. Агар ундан бошқача бўлса, улар: “Аллоҳим, бизни ҳидоят қилганинг каби уларни ҳам ҳидоят қилмаcдан жонларини олмагин”, дейишади”, дедилар. (Имом Аҳмад ривоят қилган)

Муҳтарам жамоат! Ўтганларга нисбатан зиммамиздаги бурчларимиздан яна бири уларни доимо яхши сифатлар билан эслаб туришимиздир. Бу ҳақда Расулуллоҳ соллалоҳу алайҳи ва саллам шундай марҳамат қилганлар:

عن ابن عمر رضي اللّه عنهما أن رسول اللّه صلى اللّه عليه وسلم قال:  اذْكُرُوا مَحَاسِنَ مَوْتاكُمْ وكُفُّوا عَنْ مَساوِيهِمْ.

رواه أبو داود والترمذي

Яъни, Ибн Умар розияллоҳу анҳумодан ривоят қилинади: “Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам: “Ўтганларингизнинг яхши сифатларини эсланглар, уларнинг ёмон сифатларини айтишдан сақланинглар”, дедилар”.(Имом Абу Довуд ва Термизий ривоятқилган).

Ўтганларнинг яхши амалларини эслаш аввало уларнинг руҳларини шод қилса, қолаверса, яхши сифатлар, хайрли амаллар, солиҳ кишилар эсланса, у жойга баракалар ёғилиб туради.

Суфён ибн Уяйна раҳматуллоҳи алайҳ: “Солиҳлар зикр қилинган жойга раҳмат ёғилади”, деган. Чунки бунда хайрли ишга тарғиб бўлади, солиҳ кишилардан намуна олишга рағбат ортади ҳамда инсонларда яхшиликка ҳаракат қилиш муҳаббати ҳосил бўлади. Демак, Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам, саҳобаи киромлар, тобеинлар, юртмиздан ўтган алломалар, Ватан учун жонини фидо қилиб ўтган жасур қаҳрамонлар ва шулар каби солиҳ кишилар ва уларнинг қилиб ўтган ишлари кўпроқ эсланса, яхшироқ ва мақсадга мувофиқ бўлади.

Муҳтарам жамоат! Ўтганларни эслашимиз улар ҳақидаги бизларнинг гувоҳлигимиз ҳисобланади. Ҳадиси шарифда шундай дейилган:

عن أنسٍ رضي الله عنه قال: مَرُّوا بِجَنَازَةٍ فَأَثْنَوْا عَلَيْهَا خَيْراً فَقَالَ النبيُّ صلى الله عليه وسلم: «وَجَبَتْ». ثُمَّ مَرُّوا بِأُخْرَى، فَأثْنَوْا عَلَيْهَا شَرّاً، فَقَالَ النبي صلى الله عليه وسلم: «وَجَبَتْ». فَقَالَ عمر بن الخطاب رضي الله عنه: مَا وَجَبَت؟ فَقَالَ: «هَذَا أثْنَيْتُمْ عَلَيْهِ خَيْراً، فَوَجَبتْ لَهُ الجَنَّةُ، وهَذَا أثْنَيْتُمْ عَلَيْهِ شَرّاً، فَوَجَبَتْ لَهُ النَّار، أنْتُمْ شُهَدَاءُ اللهِ في الأَرضِ»

متفقٌ عَلَيْهِ

Яъни, Анас розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади: “Тобут олиб ўтишди. (Одамлар) маййитни яхшилик билан сифатлаб мақтадилар. Шунда Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам: “вожиб бўлди”, дедилар. Сўнгра бошқа тобутни олиб ўтишди. (Одамлар) уни ёмонлик билан сифатлашди. Шунда Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам: “вожиб бўлди”, дедилар. Умар розияллоҳу анҳу: “нима вожиб бўлди?”, деб сўради. У зот соллаллоҳу алайҳи васаллам: “Бунисини яхшилик билан мақтаган эдингиз, унга жаннат вожиб бўлди. Бунисини эса ёмонлик билан сифатлаган эдингиз, унга дўзах вожиб бўлди. Сизлар Аллоҳнинг ер юзидаги гувоҳларисизлар”, дедилар”. (Муттафақун алайҳ).

Муҳтарам жамоат, Мустақиллик йилларида 9 май кунини Хотира ва қадрлаш куни сифатида нишонланиб келиниши, ҳеч шубҳасиз, юртимизда тарихий хотирани тиклаш йўлида ҳаётнинг ўзи тақозо этган яна бир муҳим қадам бўлди.

Хотира ва қадрлаш куни инсоннинг қалб торларини черта олиши билан ҳаётни янада ширинроқ қиладиган, одамларни элу юртни кўпроқ севишга ундайдиган, оламда меҳр-мурувват, ҳурмат-эътибор, қадр-оқибат уруғлари кўпроқ сочилишига ҳисса қўшадиган байрамлардандир. Бугунги кунда Хотира ва қадрлаш куни чинакам миллий-умумхалқ байрамига айланди. Шу куни иккинчи жаҳон урушида ҳалок бўлганлар хотирланади, фронт ортида фидокорона меҳнат қилган ва урушдан омон қайтганлар қадрланади.

Ҳар йили 9 май – Хотира ва қадрлаш куни арафасида давлатимиз томонидан уруш қатнашчиларига ғамхўрлик кўрсатилиб, уларни рағбатлантириш тўғрисида Фармон қабул қилинади. Бу йил ҳам сафимизда юрган мингдан зиёдроқ фахрийларга муносиб ҳурмат кўрсатилди. Гап фақат моддий рағбатда эмас. Асосийси, эътибор ва қадрлашдадир.

Уруш даҳшатларига гувоҳ бўлган кишиларга  эътибор берсангиз, улар қўлларини дуога очганларида юрт тинчлигига кўз тегмасин деб, шундай дориломон кунларга етиб келганликларига шукроналик келтирадилар, айни пайтда, юртимиздаги тинчлик-осойишталик, халқимизнинг ҳамжиҳатлиги энг катта бойлигимиз эканини, бундай осуда ҳаёт, дориломон кунлар қадрига етишни, уни асраб-авайлаш зарурлигини таъкидлайдилар.

Дарҳақиқат, юртимизда бўлаётган бунёдкорлик, ободончилик ва кундан кунга гўзаллашиб бораётган диёримиз жамолидан, бугунги янгиланишлардан кишининг кўзи қувонади, дили яйрайди. Алатта, буларнинг барчаси энг аввало юртимизда хукм сураётган тинчлик шарофатидандир.

Хотира ва қадрлаш деган гаплар бир кунлик байрамга боғланиб қолмаслиги керак. Ватан, миллат, дин йўлида жон фидо қилган аждодларимиз хотираси бизлар учун қанчалик ардоқли ва муқаддас бўлса, кексалик ёшига етган улуғларимизнинг қадрига етиш, ҳурматларини жойига қўйиш ҳам шунчалик муҳимдир.

Муҳтарам азизлар! Бу кунларда қилинадиган хайрли ишлардан бири ёши улуғ кишиларнинг ҳолидан хабар олишимиз, уларнинг қалбларига сурур киритишимиздир. Ҳадиси шарифда шундай дейилган:

عن عمروبن شعيب عن أبيه عن جده رضي الله عنهم قَالَ: قَالَ رَسُول الله صلى الله عليه وسلم: «لَيْسَ منّا مَنْ لَمْ يَرْحَمْ صَغِيرنَا،وَيَعْرِفْ شَرَفَ كَبيرِنَا»

رواه أَبُوداودوالترمذي

Яъни, Амр ибн Шуайб отасидан, у бобоси розияллоҳу анҳудан ривоят қилади: “Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам: “Кичигимизга раҳм қилмаган ва каттамизнинг ҳаққини билмаган кимса биздан эмасдир”, дедилар”. (Абу Довуд ва Термизий ривояти)

Азиз намозхонлар, Аллоҳ таоло барча марҳум аждодларимизни Ўзининг раҳматига олиб, уларнинг ҳақларига қилаётган дуоларимизни ижобат айласин, ҳаёт бўлган, ёши кекса отахон-онахонларимизни қадрига етиб юрайлик, фаровон ҳаёт ато этиб, ўзининг тўғри йўлига бошлаб, икки дунё саодатига мушарраф  айласин! Омин!