Маълумки, Ислом оламининг аҳли сунна тоифаси ичида тўртта фиқҳий мазҳаб бўлиб, улар Ҳанафий, Моликий, Шофеъий ва Ҳанбалий мазҳабларидир. Агар ислом тарихига назар ташланса, бу мазҳабларнинг келиб чиқишидан олдин ҳам турли мазҳаб ва йўналишлар бўлган. Лекин у мазҳаблар муайян шахс номи билан эмас, балки шаҳар ва минтақа аҳолиси номи билан аталган. Масалан, Мадиналиклар мазҳаби, Маккаликлар мазҳаби ва ҳоказо. Имом Молик раҳматуллоҳи алайҳ ўзларининг машҳур “Муватто” (оммабоп) китобларини ёзилиш тарихини зикр қилганларида шундай деган эдилар: Халифа Абу Жаъфар ал-Мансур билан ҳажда учрашиб қолдик, шунда у менга: “Мен билан сиздан бошқа олим қолмади, мен сиёсат билан машғулман. 

Сиз одамларга суннат ва фиқҳни баён қилувчи бир китоб ёзинг. Фақатгина, унда Ибн Аббоснинг баъзи масалалардаги рухсатларини, Ибн Умарнинг баъзи масалалардаги қаттиққўллигини ва Ибн Масъуднинг баъзи масалалардаги нодир сўзларини китобга киргизишдан сақланинг, уни оммабоп қилиб ёзинг” – деди. Китоб таълиф қилиниб, Абу Жаъфар ал-Мансурга тақдим қилинганда, у Имом Моликка: “Мен бу китобингизни Каъбага осиб қўймоқчиман, уни бутун Ислом оламига тарқатиб, ихтилофларга чек қўйиш учун одамларни ёлғиз шу китобга амал қилишларига мажбур қилмоқчиман” – деди. Шунда Имом Молик: “Йўқ, ундай қилманг, чунки саҳобалар ер юзи бўйлаб тарқалиб кетганлар. Улар мен китобга киритган Ҳижоз аҳолисининг ҳадисларидан бошқа ҳадисларни ҳам ривоят қилишган. Одамлар ўша ҳадисларни ҳам олганлар. Сиз уларни ўз ҳолларига қўйинг” – дедилар.

Барча ҳадис китобларида келтирилган ушбу машҳур воқеа асрлар давомида фақиҳларимизни янгидан-янги илмий чўққиларга, изланишларга чорлаши билан бирга, Қуръони карим оятлари, бошқа ҳадислар билан бир қаторда фиқҳ илмига ҳужжат ва далил бўлиб келмоқда. Кейинчалик забардаст уламолар томонидан саҳобий ва тобеинларнинг фатволари жамланиб, уларни таҳлил қилиш орқали янги мазҳаблар вужудга келди ва бу мазҳаблар мазҳаб соҳибининг номи билан атала бошлади. Хусусан, Куфада Ҳанафий, Мадинада Моликий, Мисрда Шофеъий ва Боғдодда Ҳанбалий мазҳаблари пайдо бўлди. Тарих нуқтаи назаридан қаралса, бу тўрт мазҳаб ҳам бир-бири билан боғлиқ, мазҳаб эгалари ўзаро бевосита ёки билвосита бир-бирларига устоз ёки шогирд бўлишган. Масалан, Абу Ҳанифа Имом Молик билан кўришган, Имом Молик Имом Шофеъийга устозлик қилган, Имом Шофеъий эса Абу Ҳанифанинг шогирди Муҳаммад ибн Ҳасан билан бевосита мунозаралар қилган. Шунингдек, Имом Шофеъий Аҳмад ибн Ҳанбалга устозлик қилган. Лекин шунга қарамай, ҳар бир мужтаҳиднинг мазҳаб тузишда ўзига хос илмий йўналиши бўлган.

Мазҳаблар ўз тарихий тараққиётининг барча босқичларида диннинг яхлитлиги, мусулмонларнинг ҳамжиҳатлиги, ўзаро иноқлиги ва бирлигини таъминлашда энг муҳим омил сифатида курашиб келган. У мусулмонлар орасидаги ҳар қандай фирқачиликка қарши бўлиб, қавмнинг диний эътиқод белгилари бўйича гуруҳларга бўлиниш ғоясини ҳеч қачон тан олмаган. Гарчанд турли оқим ва фирқалар ҳар доим ислом дини яхлитлигини бузишга уриниб келган бўлсада, ҳеч қачон бунинг уддасидан чиқолмаганлар. Бу муваффақиятнинг замирида ҳам шу аҳли сунна уламолари келтирган далил ва асосларнинг мустаҳкам ва тўғрилиги асос бўлиб хизмат қилган. Мусулмонлар оммасига ушбу ҳақиқатларни тушунтириб бериш бемазҳаблик авж олган ҳозирги даврда айниқса муҳимдир.

Мазҳаблар Қуръони карим ва Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламнинг суннатлари асосида ижтиҳод қилиб, саҳобий ва тобеинлар фатволарига мувофиқ равишда топилган Аллоҳ розилигига эриштирувчи, ҳақиқий тўғри йўлдир. Аллоҳ таолонинг энг охирги ва мукаммал, қиёматгача боқий қолувчи, барча замон ва маконларда инсониятга икки дунё саодат йўлини кўрсатиб берувчи дин Ислом эканини яқиндан англаймиз. Мазҳаблар тўла маънода бирлик, бирдамлик, биродарлик рамзи эканини англаб олмоғимиз даркор.

 Абдуллоҳ Раҳмонов ЎМИ Самарқанд вилояти вакиллиги ходими

Ўзбекистоннинг Куала-Лумпурдаги элчихонасида Малайзия сайёҳлик компаниялари ва туроператорлари уюшмаси (МАТТА) вакиллари иштирокида давра суҳбати бўлиб ўтди, деб хабар бермоқда «Дунё» АА мухбири.
Малайзиялик туроператорларга Ўзбекистоннинг бой маданий мероси, сайёҳлик маҳсулотлари ва йўналишлари ҳақидаги батафсил маълумотлар тақдим этилди. Тадбир иштирокчилари мамлакатимиз ҳукумати томонидан сайёҳлик жабҳасини, хусусан, зиёрат туризмини ривожлантириш борасида амалга оширилаётган мажмуавий чора-тадбирлар билан яқиндан таништирилди. Сўнгги 5 йил ичида Ўзбекистонда дунёнинг аксарият давлатлари фуқаролари учун визасиз режим жорий этилгани, транспорт ва меҳмонхона инфратузилмаси модернизация қилингани, валюта-банк тизими такомиллаштирилгани, сайёҳларнинг қулай яшаши учун барча шарт-шароит яратилгани алоҳида таъкидланди.
Йилига 2 миллион нафаргача сайёҳга хизмат кўрсатиши мумкин бўлган янги «Буюк ипак йўли» халқаро сайёҳлик маркази ва Самарқанд халқаро аэропортининг имкониятлари ҳақида ҳам атрофлича сўз юритилди. Уни хорижий авиакомпаниялар учун транспорт ва сайёҳлик марказига айлантириш ва ушбу тарихий шаҳарга зиёратчилар сонини сезиларли даражада ошириш мақсадида «Очиқ осмон» режими жорий этилгани қайд этилди.
Давра суҳбати иштирокчилари икки мамлакат ўртасида сайёҳлар оқимини кўпайтириш бўйича режаларни кўриб чиққанлари баробарида муаммолар ва янги имкониятларни чуқур таҳлил қилдилар.
Малайзия томони Ўзбекистоннинг сайёҳлик йўналишларини оммалаштириш ва «Самарқанд – Янги Ўзбекистоннинг сайёҳлик дарвозаси» янги брендини, жумладан, маданий туризм, зиёрат туризми, этнотуризм, қиш туризми, «Умра+» ва тадбикорлик туризми (MICE) турпакетлари доирасида биргаликда ишлашга тайёрлигини билдирди.
МАТТА вакиллари ўзбек томонини Жоҳор-Баҳру ва Куала-Лумпур шаҳарларида бўлиб ўтадиган «МАТТА Fair 2023» туризм ярмаркаларида иштирок этишга таклиф қилди.
«МАТТА Fair» минтақадаги энг йирик ва машҳур «B2C» (Business to Customer) савдо ярмаркаси бўлиб, унда 1200 дан ортиқ Малайзия сайёҳлик компаниялари ҳамда 50 га яқин меҳмонхона ва курорт компаниялари иштирок этади. Тадбир иши билан ҳар йили 100 мингга яқин киши танишади.
Давра суҳбати якунлари бўйича Ўзбекистон Туризм ва маданий мерос вазирлиги томонидан 2023 йил февраль ойида Малайзия сайёҳлик компаниялари учун танишув инфотури, шунингдек, икки мамлакат сайёҳлик компаниялари ўртасида турпакетларни ишлаб чиқиш ва янада диверсификация қилиш бўйича «B2B» учрашувини ташкил этишга келишиб олинди.

Ўзбекистон мусулмонлари идораси матбуот хизмати

Имом Бухорий халқаро илмий-тадқиқот маркази, Ўзбекистон халқаро ислом академияси, Ўзбекистон мусулмонлари идораси ҳамда “Ҳилол-нашр” матбаа-нашриёти ҳамкорлигида чоп этилган Имом Бухорийнинг “Саҳиҳи Бухорий” асари ўзбек тилидаги шарҳи китоби ҳақида Мисрнинг Cairo 24.com электрон нашри, elbalad.news сайти ҳамда Ал-Азҳар университетининг “Ал-Азҳар овози” газетасида чоп этилди.

Мақолаларда буюк аждодларимизнинг ислом илмлари соҳасидаги илмий мероси айни кунгача дунё мусулмонлари ҳаётида муҳим аҳамият касб этиб келаётгани, хусусан Мовароуннаҳр ҳудудидан чиққан буюк муҳаддис алломаларнинг ҳадис илми борасидаги бой илмий-маънавий тажрибаси ислом цивилизацияси ривожига муносиб ҳисса қўшгани эътироф этилган.  

Имом Бухорий халқаро илмий-тадқиқот маркази ахборот хизматининг маълум қилишича, Cairo 24.com электрон нашрида “Илк маротаба... Саҳиҳи Бухорийнинг ўзбек тилига таржимаси” номи остида чоп этилган мақола “Ислом тарихи буюк аллома ва мутафаккирларга бой. Ислом кутубхонасини турли илмлар билан бойитган олимларнинг аксариятини Осиё қитъасининг дарёдан нариги томонидаги мамлакатларидан топамиз. Бугунги кунда Ўзбекистон давлати ўз мамлакатида жаҳон цивилизацияси ва илмий тараққиёти ҳамда ислом илмлари ривожига ҳисса қўшган муҳаддислар, таржимонлар, илоҳиётшунос ва ҳуқуқшунослар ҳаёти ва қолдирган меросини илмий тадқиқ этиш йўли билан ўрганишга киришган”, деган сўзлар билан бошланган.  

Мақолада “Саҳиҳи Бухорий” асарига ўзбек тилида берилган шарҳнинг хусусиятли жиҳатларига кенг ўрин берилган. elbalad.news сайтидаги “Қуръондан кейинги энг муқаддас китоб: “Саҳиҳ ал-Бухорий”нинг ўзбек тилига илк бор таржимаси” номли мақолада ушбу кўп жилдли шарҳ дунё уламолари билан ҳамнафас бўлиш, ўзбек халқининг “Саҳиҳ ал-Бухорий” тадқиқига ҳиссаси борлигини исботлаш мақсадида яратилгани таъкидланган. “Ал-Азҳар овози” газетаси эълон қилган “Янги нашр. “Саҳиҳ ал-Бухорий”нинг ўзбек тилида батафсил изоҳи” номли мақолада ўзбек тилида тақдим қилинган мазкур нашр ҳадис илми борасидаги билимларни янада мустаҳкамлаш ҳамда Имом Бухорийнинг бой маънавий меросини тўлароқ англашга асос бўлиб хизмат қилишига урғу берилган.  

Мақолаларнинг барчасида Ўзбекистон халқаро ислом академияси ректори Музаффар Комилов, Имом Бухорий халқаро илмий-тадқиқот маркази директори Шовосил Зиёдов ҳамда Марказ директори ўринбосари Отабек Муҳаммадиевнинг янги нашр юзасидан билдирган фикрларидан иқтибослар келтирилган. elbalad.news сайти ҳамда Cairo 24.com электрон нашри таъбири билан айтганда “Китоб нафақат Ўзбекистон, балки бутун дунё халқлари учун қимматли маънавий мерос сифатида баҳоланишига ишонамиз”.  

Ғ.ҲАСАНОВ, ЎзА

CАВОЛ: Қайнонам “Дастурхонда дуо қилаётганда нон қолиб кетмасин. Акс ҳолда, у нонни емаслик керак. Қолган нон шайтоннинг ризқи бўлади. Уни итга бериш керак”, деб айтди. Шу гап ростми? 

ЖАВОБ: Бисмиллаҳир Роҳманир Роҳим. Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам овқат еяётган вақтда ерга тушиб кетган ушоқ ёки овқат бўлакларини териб олиб, тозалаб ейишга буюрганлар. Бу ҳақда Жобир розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади. Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам: “Бирортангизнинг луқмаси (ерга) тушиб кетса, уни олиб, (ёпишган) зарарли нарсаларни кетказиб, есин. Уни шайтон учун тарк қилмасин. Бармоқларини яламагунча қўлини сочиққа артмасин. Чунки у барака таомнинг қаерида эканини билмайди”, дедилар (Имом Муслим ривояти).

Ушбу ҳадисдан Аллоҳ таоло берган ризқнинг қадрига етмаслик шайтоний амал экани, тўкилган таомни ердан олиб, тозалаб ейиш ризқнинг қадрига етиш, инсонлардан қолган таомлар шайтон ва жинлар учун таом қилиб берилгани маълум бўлади. Бу дуо қилинганидан кейин дастурхонда қолган нонларни емаслик керак, бу шайтонни насибаси бўлади дегани эмас, аксинча уларни авайлаб олиб қўйиш, ушоқларини эса териб ейиш лозимлигини ифода қилади.

Ўзбекистон мусулмонлари идораси

Фатво маркази