(воқе ҳикоя)

Мактабда дабдабабозлик авж олиб кетяпти деб ўқитувчиларга синфда янги йил байрами ўтказишга рухсат берилмади. Буни эшитган айрим ота-оналар: “Болам мактабда ўйнаб-кулмайдими”, деб  бурнини жийирди.

Ой охирлаб қолган кунлар эди. Биринчи синфда ўқийдиган Абдулбоситнинг дадасига устози қўнғироқ қилиб:

– Мактабда байрам қиляпмиз, келиб қатнашсангиз яхши бўлади, – деди.

– Қачон? – деб сўради дадаси ҳайрон бўлиб.

– Ҳозир бошланди, келаверинг, – деб гўшакни қўйди устоз.

Қизиқ-ку, совғага пул ҳам йиғилмаган эди, байрам қилса бирор кун олдин огоҳлантириб қўймайдими? деб ўйлади дадаси. Шу ўй билан синфга кириб борса, ота-оналар аллақачон келиб ўрнашиб олибди, ўйин-кулгу авжида. У ҳам аста бориб уларнинг сафига қўшилди. Янги йил “Алифбо” байрами баҳонасида ўтказилаётган экан. Ўқувчилар навбати билан бир ҳарфга мослаб шеър айтишди. Кейин уларга совға тарқатила бошланди. Уч-тўрт бола совға олгандан сўнг дадаси совғани ҳар бир боланинг онаси ўқитувчига тутқазаётганини сезиб қолди. Устоз эса онадан олган пакетни болага узатаётган эди. Буни кўриб дадаси нима қиларини билмай қолди – энди кеч эди...

Совға тарқатиш тугар-тугамас бирови баланд овозда мусиқа  қўйиб юборди. Абдулбосит ўша заҳоти даврага чиқиб рақсга туша кетди. Бола ҳаммадан кўп ўйнади. Унинг шу йўл билан изза бўлганини сездирмасликка ҳаракат қилаётгани ҳамда дадасини ноқулай аҳволдан чиқармоқчи бўлаётгани аён эди.

Бўлар иш бўлди. Дадаси эзгин кайфиятда боланинг устки кийимини елкасига илди. Бола эса уни чалғитиш учун нималарнидир тинмай гапирар эди. Кўчага чиққанларидан кейин Абдулбосит:

– Дадажон, бошқаларга совға берганини ойимга айтманг, хўпми? – деди.

Дадаси ўғлининг елкасидан қучиб:

– Хўп, – деди.

Кейин паст овозда, ўғлига эшиттирмасдан:

– Ўзи устозинг тарбияни сендан ўрганса бўлар экан, – деб қўйди.

Дамин ЖУМАҚУЛ

Бу йилги ҳаж мавсумида қайсидир мамлакатдан келган эр-хотиннинг ҳаж амалини бажариш жараёни олинган фотосурат ижтимоий тармоқларда кенг тарқалиб, ғоятда машҳур бўлди.

Эр-хотин Масжидул Ҳаромда намоз ўқиган вақтида бир-бирини офтоб тиғидан астойдил ҳимоя қилишга уринди. Жуфтлик Аллоҳ таолога ибодати чоғидаги машаққатларни бир-бирига енгиллаштириши билан исломий оила қандай бўлиши кераклигининг тимсолига айланди.  

Эслатиб ўтамиз: ҳозир Саудия Арабистонида йилнинг энг иссиқ фасли. Ҳаво ҳарорати кундуз кунлари 40 даражадан ҳам баланд бўлади.

Мусулмон умматини улуғлаган, уларни яхшилик билан хослаган Зотга ҳамд бўлсин. Аллоҳ таоло айтди: “Одамларга чиқарилган (маълум бўлган) умматнинг энг яхшиси бўлдингиз” (Оли Имрон, 110). Бу умматни ҳидоят уммати қилди, халқларнинг обрўсини илм билан, маърифат ва манавият билан кўтарди. Бу умматга расулларнинг афзалини юборди, китобларнинг афзалини туширди. Уларни жами инсонларга гувоҳ уммат қилди. Аллоҳ айтди: “Шунингдек, сизларни (мусулмонларни бошқа) одамларга (умматларга) гувоҳ бўлишингиз ва Пайғамбарнинг сизларга гувоҳ бўлиши учун “ўрта уммат” қилиб қўйдик” (Бақара, 143).

Саййидимиз Муҳаммад соллаллоҳу алайҳи васаллам инсонларни илму маърифатга чақирдилар ва “Илм излаш ҳар бир муслим ва муслимага фарздир”, деб илмнинг фарзлигини баён қилдилар.

Албатта, илм унга қизиққан, рағбат қилган киши учун энг афзал нарсадир. Илмни улуғлиги шундаки, у уни эгаллаганга манфаат келтиради, эл олдида унинг шарафини, ҳурматини оширади. Дарҳақиқат, Аллоҳ таоло Қуръони каримда олимларни улуғлади. Фақат олимларгина Унинг оятлари, мўъжизалари тўғрисида ақл юритиши ва тушунишини, фаҳмлашини хабар берди: “Айтинг: «Биладиганлар билан билмайдиганлар тенг бўлурми?!»” (Зумар, 9) ва яна айтди: “(Лекин) уларни фақат олимларгина англагайлар” (Анкабут, 43). Барча нуқсонлардан пок бўлган зот айтдики: “Йўқ, у (Қуръон) илм берилган зотларнинг дилларидаги аниқ оятлардир” (Анкабут, 49).

Албатта, Аллоҳ таоло олимларнинг гувоҳлигини Ўз гувоҳлиги билан ёнма-ён зикр қилиб айтди: “Аллоҳ адолатда (барқарор) туриб,  шундай гувоҳлик берди: «Аллоҳдан ўзга илоҳ йўқдир», фаришталар ва илм эгалари ҳам. (Албатта), Ундан ўзга илоҳ йўқ. У Азиз (қудратли) ва Ҳаким (ҳикматли)дир” (Оли Имрон, 18). Аллоҳ таоло илм эгаларининг даражасини дунё ва охиратда баланд қилди. Аллоҳ айтдики: “Аллоҳ сизлардан имон келтирган ва илм ато этилган зотларни (баланд) даража (мартаба)ларга кўтарур. Аллоҳ қилаётган (барча яхши ва ёмон) амалларингиздан хабардордир” (Мужодала, 11). Шунинг учун инсонлардан уламолар Раббиларини яхшироқ танийдилар, Раббиларининг сўзларини инсонларга етказадилар, бошқалардан кўра Раббиларидан кўпроқ қўрқадилар. “Бандалари орасида Аллоҳдан уламоларгина қўрқарлар” (Фотир, 28).

 Муҳаммад соллаллоҳу алайҳи васаллам илмни талаб қилиш вожиблигини айтиб, “Илмни талаб қилиш ҳар бир мусулмонга фарз”, дедилар. Имом Термизий Абу Дардо розияллоҳу анҳудан  ривоят қилди: “Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламдан эшитдим айтдилар: “Ким илм талабида бир йўлдан юрса, Аллоҳ унга ана шу илм сабабли жаннатга йўлни осон қилиб қўяди. Албатта, малоикалар ўз қанотларини илм толиблари учун рози бўлган ҳолда қўяди. Албатта, илм толиби учун осмондаги ва ердаги бор нарса, ҳатто сувдаги балиқлар ҳам истиғфор айтади. Олимнинг обиддан афзаллиги ўн тўрт кунлик ойнинг бошқа юлдузлардан афзаллиги кабидир.  Баъзи балоғат олимлари дедики: “Илм ўргансанг, у сени кичиклигиндан улуғ қилади, катта бўлганингда сени тўғри йўлга йўллайди.

Дунёнинг ривожланиши илм билан. Инсон ҳар бир нарсага илм билан эришади. Чунки илм ўз аҳлининг ҳаёти. Ана шу илм сабабли ҳаётнинг маъносини англайди. Шунинг учун Аллоҳ таоло илмсизликни Ўзининг Китобида ўлим деб номлади. Айтдики: “Ўлик (кофир) бўлган одамни (ҳидоят билан) тирилтириб, унга одамлар ичида ўзи билан олиб юрадиган нур (имон)ни берганимиздан кейин (у) зулматлар ичида (қолиб,) ундан чиқмайдиган кимсага ўхшайдими?!” (Анъом, 122). Аллоҳ таоло илмни руҳ ва жон деб номлади: “(Эй, Муҳаммад!) Шундай қилиб, амримиз билан Сизга Руҳни (Қуръонни) ваҳий қилдик” (Шўро, 52). Набий (соллаллоҳу алайҳи ва саллам) дедилар: “Олимлар пайғамбарларнинг меросхўрларидир. Албатта, пайғамбарлар динор ҳам, дирҳам ҳам мерос қолдирмадилар. Балки улар илмни мерос қолдириб кетдилар. Ким уни олса, мўл-кўл насибани олибди” (Имом Термизий ривояти).

Анас розияллоҳу анҳу айтди: “Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам дедилар: “Албатта, уламолар юлдузларга ўхшайдилар, одамлар улар билан йўл топадилар. Агар юлдузлар яширинса ёки кўринмай қолса, улар йўлдан адашадилар”. Олимлар охиратда халққа шафоатчи бўладилар. Абу Умома розияллоҳу анҳу айтди: “Расулуллоҳ (соллаллоҳу алайҳи ва саллам) дедилар: “Олим ва обид қайта тирилади. Обидга “Жаннатга кир!” дейилади. Олимга эса “Сен тўхтаб тур. Одамларга шафоат қиласан”, дейилади”.

Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам дедилар: “Илм ўрганинглар. Албатта, илм ўрганиш Аллоҳдан қўрқишдир. Илмни таълим олиш ибодатдир. Уни музокара қилиш тасбиҳдир. Илм излаш жидду жаҳд қилишдир” (Хатиб Бағдодий ривоят қилган). Илмни ўргатиш садақадир. Илмни аҳли учун тақдим қилиш Аллоҳга қурбатдир. Албатта, илм ҳалол ва ҳаромнинг белгисидир. Илм қўрқинчда ҳамроҳ, ғурбатда дўст, хилватда ҳамсуҳбат, хурсандчилик ва қийинчиликда шерик,  душманларга қарши қуролдир. Илм сабабли Аллоҳ таоло илм билан халқларни юксалтиради. Албатта, илм қалбларнинг ҳаёти, кўзларнинг чироғи. Банда дунё ва охиратдаги баланд даражаларга илм билан етади, илм сабабли қариндошлик боғланади, илм сабабли ҳалол ва ҳаромни билади. Илм амалнинг имоми, амал унга эргашади. Ундан бахиллар маҳрум бўлади. Аллоҳим, бизни фойдали илм билан ризқлантиргин, илм билан Сендан қўрқишни насиб эт. Илмларига амал қилувчиларни бахтли қил.

Ҳасан Расулов,

Имом Бухорий халқаро маркази мутахассиси

Миср Вақф ишлари вазири доктор Муҳаммад Мухтор Жумъа келаётган 8 сентябрь (17 зулҳижжа) кунидаги жума мавъизаси мавзуси “Илм олиш –шаръий ва миллий зарурат”, деб белгиланганлигини эълон қилди.

Шу билан бирга, вазир барча имомлар ушбу жума мавзуси ва унинг мазмуни доирасида бўлишини, кўпи билан 15-20 дақиқа орасида мавзуни ёритиб беришлиги, албатта, бунинг учун барча имом хатибларнинг илмий ва фикрий салоҳиятлари етарли эканлигини таъкидлаб ўтди.

Вазир шунингдек, ушбу жума мавзусига риоя қилиш зарурлигини ҳам алоҳида таъкидлади, деб www.youm7.com расмий сайти эълон қилди.

Фатво бўлими ходими

Насриддин МИРЗАЕВ

Ибратли воқеаларга қизиқиб ўқиб юрадиган ходимимиз Шаҳзоджон бугун:

– Ака, ажойиб бир ривоятни қачонлардир рус тилида ўқиган эдим. Мазмунини гапириб берсам, ўзбекчада ёзсангиз, ўқиганларга фойдаси тегиб қолармиди? – деб қолди.

– Нега ёзмас эканмиз, қани айтиб беринг-чи, – дедим.

– Бир подшоҳнинг тўртта хотини бўлган экан. Уларнинг ҳаммаси ақлли ва соҳибжамол бўлган экан. Аммо подшоҳ ҳаммасидан навниҳол, соҳибжамол ва меҳрибон бўлган тўртинчи хотинини яхши кўрган экан. Подшоҳ унга қимматбаҳо совғалар харид қилар, дуру жавоҳирлар билан безалган куйлаклар олиб берар... кўнгли нимани истаса, ўшани муҳайё қилар экан. – дея ривоятни бошлади у.

Ҳукмдор ер юзидаги энг чиройли аёл бўлган учинчи маликани жонидан ҳам ортиқ  кўриб ёнидан уни бир нафас айирмас, шикорга чиқадими, бошқа мамлакатларга  сафарга борадими, ўзи билан бирга олиб кетар экан. Чунки унинг ҳусну малоҳатини ҳамма кўришини истар экан. Аммо айни пайтда учинчи маликани ўзини ташлаб бошқа бири билан кетиб қолади деб хавотирланиб ҳам юрар экан.  

Подшоҳнинг иккинчи хотини ниҳоятда ақл-заковатли, фаҳм-фаросатли, сабр-тоқатли ва меҳрибон аёл бўлиб, уни шу сифатлари учун яхши кўрар экан. Подшоҳ ҳар доим мушкул вазиятларда унга маслаҳат солар ва бу аёл ҳар қандай масаланинг оқилона ечимини топар экан.

Биринчи хотини эса уларнинг ичида энг ёши улуғи бўлиб, у аёл подшоҳга акасидан қолган мерос экан. У эрининг янада бадавлат ва қудратли бўлиши учун қўлидан келган ҳамма ишни қилар экан. Аммо қанчалик севмасин, подшоҳ унга кўп эътибор қаратмас экан.

Ҳосили калом, подшоҳи олам хотинларининг ҳар бири билан ўзига яраша муомалада бўлиб юраверибди-ю, орада унга бир оғир дард илашиб, олиб кетаманга тушибди. Ҳар доим эъзозда юрган подшоҳ жон бериш азобидан ваҳимага тушибди ҳамда соҳибжамол маликаларни  қолдириб кетишга кўзи қиймабди. Жилла қурса, улардан бирини ўзи билан олиб кетишни хаёл қилибди.

Шу ўй билан у энг севган ёри – кенжа маликани чақирибди. Ҳар доим унинг чорлашини муштоқлик билан кутадиган, келгани заҳоти ўзини бағрига отадиган, шириндан ширин сўзлари билан кўнглига қувонч бағишлайдиган кенжа малика одатдагидек шоду хандон кириб келибди. Аммо унинг дардидан воқиф бўлиб, ўзини ҳам бирга олиб кетиш ҳақидаги гапини эшитганидан сўнг:

“Эй подшоҳи олам! Сиз узоқ умр кўрдингиз, ҳаётнинг аччиқ-чучугини тотдингиз, бутун мамлакат измингизда бўлди, тўрт марта уйланиб роҳат-фароғатда ҳаёт кечирдингиз. Мендан катта опаларим, яъни кундошларим ҳам ҳаётнинг лаззатини мендан кўп тотиб, бас, дегунча ўйнаб-кулдилар. Бу гапларни айтишимдан мақсад – нега шу нарсаларга ақлингиз ета туриб, айнан мени олиб кетмоқчи бўлганингиз каминани ҳайрон қолдирди. Ахир мен ҳаётда нима кўрибман. айни ўйнайдиган-куладиган даврим келган чоқда ёши катта “опа”ларим туриб мени ўлимга етаклаганингиздан қаттиқ ранжидим. Мен ҳали ҳаётга чанқоқман. Гўзал кунларим ҳали олдинда. Сиз яхшиси, “опа”ларимдан бири билан бирга бора қолинг, вақти келганда мен ҳам бориб қоларман...” деб жавоб берибди-да, хонадан шошилиб чиқиб кетибди.

Қалбининг ардоғидаги бўлган ёри жонидан эшитган бу гаплар подшоҳнинг қалбига тиғдек ботибди. Кейин учинчи хотинини чақирибди.

Келиб ўтирганидан сўнг: “Эй вафодор ёрим, менга турмушга чиқиб ҳеч ёмонлик кўрдингми?” деб сўрабди. Кутилмаган саволдан хижолат бўлган малика: “Нималар деяпсиз, зоти олийлари, менга дуру жавоҳирлар билан безак бердингиз, қўлимдаги, бўйнимдаги тақинчоқларининг ҳар бири бир мамлакатнинг хирожи билан баробар, эгнимдаги кийимларимни эса бошқа маликалар фақат орзу қилишлари мумкин. Шунча эътиборингиздан кейин сиздан норози бўлишим мумкинми?” дебди.

Бундан руҳланиб кетган подшоҳ, бу хотиним мендан шу қадар миннатдор экан, бирга кетишга, албатта, рози бўлади деб ўйлабди-да: “Мен билан у дунёга ҳам кетишга розимисан?” дебди.

Буни эшитиб  хотини: “Албатта, сиз билан истаган жойингизга кетаман, ҳамма жойда, ҳамма вақт сизнинг хизматингизда бўлиш мен чўрингиз учун шараф” дебди. Подшоҳ: “Эртага жон таслим қиламан, сен ҳам мен билан бирга ўлишга розимисан?” деб сўрабди. Бу гапни эшитган маликанинг ранги-қути учиб кетибди. “Бу нима деганингиз? Аллоҳ таоло ҳар банданинг жонини ўзи истаган вақтда олади. Сиз билан бирга кетаман деб кимга айтаман, Азроил алайҳиссаломгами? Қўйинг, бунақа гапларни, мен ҳали ҳаётдан тўйганим йўқ, балки яна турмушга ҳам чиқарман”, дебди.

Подшоҳ ҳаётида ҳеч қачон бунчалик қаттиқ зарба емаган экан. галдираб қолибди. Ундан ҳам ноумид бўлиб иккинчи хотинини чақирибди. Фаросатли хотин подшоҳни кўргани заҳоти жиддий дарди борлигини англабди ва саволим унга малол келмасин деган андишада ўзининг гап бошлашини кутиб сукут сақлабди. Подшоҳ унга: “Эй кўнглимнинг ҳамдами! Сен ҳар доим менинг йўлларимни ёритган шамчироғим бўлдинг. Мушкул вазиятларга тушиб қолганимда, оғир масалаларнинг ечимини топа олмай қийналаётган чоғларимда қимматли маслаҳатларинг билан ишларимни осон қилдинг, мен сендан ҳар доим хурсанд бўлиб яшадим. Айтгин-чи, сен ҳам мен билан яшаганингдан мамнун бўлдингми?” деди.

“Зоти олийлари мен билан бирга яшаганингга розимисан”, деганингиз камина – чўрингизга бир оз муболағадек эшитилиб, бундан бошим кўкка етди. Мен ҳар доим ўзимни сизнинг канизагингиз ёки бўлмаса, хизматчингиздек билиб келганман. Ахир сиздек зот билан бир ҳаводан нафас олиш, салтанат иши билан бўлиб, эл-юрт хизматини қилиб толиққан вақтларингизда муборак оёқларингизни уқалаб чарчоғингизни ёзиш дунёдаги энг шарафли иш эмасми?..” дебди.

Унинг гапларидан хаста подшоҳ ниҳоятда тўлқинланиб кетибди. Кўзига учтагина ёш томчиси ҳам қалқиб чиқибди. “Эй меҳрибон ёрим, саройда нотинчликлар келиб чиқмасин деб бир сирни ҳеч кимга ошкор қилмаган эдим. Аммо бугун айтишга мажбур бўлдим. Мен эртага жон топширар эканман, менга ҳамдам бўлиб бирга ўлишга розимисан?” дебди.

Бу таклифни эшитган аёлнинг ичига совуқ шамол кириб кетибди. Аммо ақлини ишга солиб подшоҳга буни сездирмабди ва унга бундай жавоб берибди. “Зоти олийлари, мендан бошқа яна учта малика туриб сафарга йўлдошликка айнан мени танлаганингиздан бошим кўкка етди. Аммо бошқа нарсани ўйлаб қолдим: иккаламиз у дунёга бирга кетсак, бизни ким орқамиздан йўқлаб туради? Катта малика – авомроқ, Мендан кичиги ҳар дом зебу зийнат билан овора, кенжа малика ўйин-кулгудан бўшамайди. Улар бизнинг ҳақимизга дуои фотиҳалар қилиб турмаса, қабрдаги аҳволимиз қийин бўлмасмикан?... Келинг, яхшиси, сиз ҳозир-ча бора туринг, мен ортингиздан хатмул Қуръонлар қилай, дуои хайрларда бўлиб, сизнинг қабрдаги уйингизнинг чароғон бўлиб туришига ёрдамчи бўлиб турай...”

Подшоҳ буткул тушкун аҳволда катта маликани чақириб унга бўлган воқеанинг ҳаммасини гапириб берибди ва гапининг сўнггида надомат ила унга: “Эй маликам, ҳурлиқолар кўзимга яхши кўриниб, сизни кўп назаримга илмадим, эътибор қаратмадим. Мендан бутун умр ранжиб яшаган бўлсангиз керак, деб ўйлайман, Аслида шунга ҳақлисиз ҳам. Аммо бугун уларнинг ҳаммаси мендан воз кечганини очиқ-ойдин баён қилди. Шундан кейингина сизни чорлашга мажбур бўлдим. Шу ҳолимда ҳам мен билан у дунёга кетишга розимисиз?” дебди.

Унга жавобан малика: “Зоти олийлари! бутун умр сизнинг хизматингизда бўлиб, ҳар доим сизга ҳаммадан яқинроқ бўлишни орзу қилиб яшадик, модомики, бугун шундай фурсат туғилган экан, бу фурсатни қўлдан бой берсак нодонлик қилган бўлмаймизми? Сиз билан кетишга розиман, келинг, таҳоратимизни қилиб намозимизни  ўқиб Раббимизнинг қошига покланган ҳолда ибодатимиз билан борайлик”, дебди.

Бундан мамнун бўлган подшоҳ: ”Жоним танимни тарк этар вақтга келибгина асл ёрим сиз эканингизни англаб етдим”,  деб ўзининг хатосини жуда кеч англаганидан надомат чекибди.

Қиссадан ҳисса:

Тўртинчи малика – инсоннинг танаси экан. Ҳар бир инсон ўз танасини яхши кўриб, доим уни парвариш қиларкан. Аммо тана дунё мулки бўлиб охирот ҳаётидан қўрқар экан.

Учинчи малика – иш, амал ва бойлик бўлиб, инсон ўлгандан сўнг улар бошқаларнинг қўлига ўтиб кетаркан.

Иккинчи малика – оила ва қариндошлар экан. Улар инсонни ҳар доим қўллаб-қувватлаб туради, Бироқ инсон ўлгандан кейин улар фақат қабрга қадар кузатиб боришга ярайди, холос. 

Тўртинчи малика – инсоннинг қалби экан. Қалб инсоннинг моддий бойликлар, амал, маишатларга ўчлиги боис эътиборсиз қолиб кетса ҳам ҳамиша инсон билан бирга бўлиб, охирот азоби қошида ҳам соҳибидан айрилмас экан. Шунинг учун инсон қалбини пок тутмоғи, нимаики яхшилик бўлса, аввало, унга раво кўрмоғи лозим экан.

Ҳеч қачон қалбни эҳтиёт қилиш ва бойитишни унутманг! Чунки бу ёруғ оламда бизнинг ўзимизга қилган энг катта совғамиз – қалбимизни соф сақламоғимиз ва унга эътиборли бўлмоғимиздир.

Дамин  ЖУМАҚУЛ