Кичкина қизим жуда ҳам қайсар эди. Табиати ҳам оғир. Кўчага чиққанимизда гапимга қулоқ солмас эди. Қизимнинг қўлини ушлайман десам, унамасди. Инжиқлиги ҳам майлику-я, қўлини ушлаб оламан десам, ёввойидек қочиб кетар эди. “Мен катта қизман, ҳеч ким қўлимдан ушламасин!” дерди.

Бир куни қизим иккаламиз кўчага чиқдик. Йўлда кетар эканмиз, қизимга бирор корҳол етишидан жуда ҳам қўрқар эдим. Чунки машиналар тезлик билан ҳаракат қиларди. Қизим эса доимгидек қўлидан ушлаб олишимга кўнмасди. Агар қизимга бирор нарса бўлса, бунда албатта ўзимни айблашим аниқ эди. Охири нима қилишимни билмай ўзимни машиналардан қўрқаётгандек қилиб кўрсата бошладим. Ўзимни йўлдан ўта олмаётгандек тутиб қизимдан қўлимни ушлаб йўлдан ўтишимга ёрдам беришини сўрадим. Шунда қизим хурсанд бўлиб қўлимдан тутди. Мени тинчлантирди. “Онажоним, қўрқманг, мен сизни йўлдан ўтказиб қўяман”, деди.

(Тарбияда болага дўқ-пўписа қилавермасдан боланинг ёшига яраша муомала қилиб, унинг тилини топа билиш керак. Таржимон).

Доктор Абдуллоҳ Муҳаммад Абдулмуътининг

“Фарзанд тарбиясида 700 та сабоқ” китобидан

Ғиёсиддин Ҳабибуллоҳ, Камронбек Ислом таржимаси.

Биласизми, бир-биридан ажралмайдиган икки эгизак бор. Бири бор жойда албатта иккинчиси ҳам бўлади. Улар – ота-онага яхшилик қилиш ва ҳаётдаги муваффақият!

Абу Ҳурайра розияллоҳу анҳу хонасидан чиқиб, онасининг ҳужраси олдидан ўтаётганда унинг эшиги олдида тўхтарди ва:

-  Ассалому алайкум ва роҳматуллоҳи ва барокатуҳ, онажон! – дерди.

Онаси жавобан: - Ва алайкум ассалом ва роҳматуллоҳи ва барокатуҳ, болагинам! – деб алик оларди.

-  Мени кичиклигимда тарбиялаганингиздек Аллоҳ сизга раҳм қилсин!

- Кексайганимда менга яхшилик қилганингдек Аллоҳ сенга раҳм айласин!

Абу Ҳурайра розияллоҳу анҳу буни ҳар куни уйга келганда қиларди.

Энди айтингчи, фарзандларимиз бизга Абу Ҳурайрадек муомалада бўлишяптими?

Шуни ёдда тутингки, бахт-саодат турлари қанча кўп бўлмасин, улар ичра энг гўзали она дуосидир! Кимки ота-онасига итоат этиб яшаса, уларнинг хизматида елиб югурса Аллоҳнинг ҳузуридаги бандалик даражалари кўтарилади ва ҳаётида муваффақиятларга ноил бўлади!

Буюк тобеийнлардан Ҳужр ибн Адий онасининг тўшагини қўли билан текислаб, юмшоқ ва текислигига ишонч ҳосил қилиш учун ўзи аввал ётиб кўрарди, кейин онасини унга ётқизарди.

Шу замонамизда бир йигит масжид совутгич (кондиционер)ларини созлаш билан шуғулланар экан. Ундан қанча маош олиши ҳақида сўрашганда, онаси уни масжиддаги иш учун маош олмасликка буюрганини ва шу сабаб масжиддан мутлақо маош олмаслигини айтибди.

Во ажабо! Фарзандининг онгига шундай принципларни сингдирган онага тасанно! Шунингдек, онасининг насиҳатини маҳкам тутиш ила унга ҳурмат кўрсатаётган мана бу йигитга ҳам офарин!

Энди бунинг мутлақо акси бўлган бир ҳикояни келтирамиз: Бир йигит отаси вафотидан кейин онасини қариялар уйига олиб борибди ва бир-бир хабар олиб турадиган бўлибди. Бир куни қариялар уйидан онаси ўлим ёқасида экани ҳақида хабар келибди. Онаси ҳаётни тарк этмасидан уни кўриб қолиш мақсадида дарҳол етиб борибди.

Онасидан сўрабди: Онажон, сиз учун нима қилишимни хоҳлайсиз?

Онаси: Вентелятор олиб беришингни истайман, чунки бу ерда вентилятор йўқ экан. Яна егулик сақлаш учун музлатгич ҳам олиб берсанг дегандим, неча кунлардан бери кечаси оч ҳолда ухлаяпман!

Ўғли бу гаплардан жуда ҳайрон қолиб дебди: Ахир нега бу нарсаларни энди сўраяпсиз? Нега менга аввалроқ хабар бермадингиз?

Онаси маъюс ҳолда: Ҳа, ўғлим… Менку иссиққа ҳам, очликка ҳам кўникиб кетдим. Лекин болаларинг қариганингда сени бу ерга олиб келишганда сен бу нарсаларга кўниколмайсан деб қўрқаман…

 Ота-онасига яхшилик қилмаётганлар ўзларини ўнглаб олсинлар! Шайх Тантовий роҳимаҳуллоҳ айтади: “Онасининг яхшилигини унутган ёки онасига битта гап билан бўлса ҳам озор берадиган одамни кўрсангиз, унга алсо ишонманг, ишларингизни сира ҳам унга топширманг! Чунки сизлар унга қанча яхшилик қилманг онаси қилган яхшиликнинг ўндан бирига ҳам ета олмайсиз. Шундай экан, онасининг яхшилигини билмаган одам сизларнинг яхшилигингизни билармиди, қадрингизга етармиди?!”

Доктор Ҳассон Шамси Пошонинг "Метин қоялар" китобидан

Ғиёсиддин Ҳабибуллоҳ, Неъматуллоҳ Исомов таржимаси.

Қизимни туғилганидан бошлаб то сутдан ажрагунча ҳар эмизганимда “Бисмиллаҳ” деб Аллоҳни зикр қилишга одатлангандим. “Бисмиллаҳ”ни айтганимдан сўнг “Аллоҳумма баарик ланаа фийҳи ва зиднаа минҳу” яъни “Аллоҳим, бизларга бу (сут)ни баракали қилгин ва уни бизга зиёда қилгин” деб дуо қилардим.

Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам шундай марҳамат қилганлар: “Кимни Аллоҳ субҳанаҳу ва таоло бир таом билан таомлантирса, “Аллоҳим, бу таомни биз учун баракали қилгин ва ундан яхшироғи билан бизни ризқлантиргин” деб дуо қилсин ва кимни Аллоҳ субҳанаҳу ва таоло сут билан чанқоғини қондирса, “Аллоҳим, бизларга уни баракали қил ва ундан бизга зиёда қилиб бер” десин. Зеро, мен ҳам таом ва ҳам ичимликнинг ўрнини босадиган сутдан бошқа нарсани билмайман”.

Шу ҳадисга мувофиқ мен ҳар сафар боламга кўкрак тутсам, “Бисмиллаҳни” айтишни канда қилмасдим ва албатта ушбу дуони айтардим. Бу амални кичик санамасдан, сусткашлик қилмасдан бардавом қилиб бордим. Натижани қарангки, Аллоҳнинг фазли ила фарзандим ҳар таом еганда ёки сув ичганда биров ўргатмаса-да “Бисмиллаҳ” дейдиган бўлди. Субҳаналлоҳ, қаранг, болам хали икки ёшга тўлмасдан туриб, ҳар таом еганда ёки ичимлик ичганда Аллоҳнинг исмини зикр қиладиган ва бу ишни гўё рефлекс каби доим такрорлайдиган бўлди.

Бу фикримни эшитгач, кўплаб оналар таажжубланишди. Кейин улар ҳам ушбу амални ўз ҳаётларига татбиқ қилиб, сўзимнинг тўғрилигига ўз ҳаётий тажрибаларида амин бўлишди.

(Тарих ва тазкира китобларидан аввалги ўтган уламолар, улуғ зотларнинг болалик даврларини мутолаа қилар экансиз, уларнинг оналари болаларини бетаҳорат эмизмаганларини, бебисмиллоҳ кўкрак тутмаганларини, баъзилари ҳатто болаларини “Ёсин” ва бошқа сураларни тиловат қилган ҳолда эмизганларини ва шу орқали фарзандларига сут билан бирга илоҳий нурнинг ҳам киришига сабабчи бўлганларини кўришингиз мумкин. Бугунги кундаги ёш оналаримизнинг мана шу нарсага аҳамиятли бўлишлари, эринмасликлари, бардавом бўлишлари келажакда фарзандларининг буюк инсонлар бўлиб етишишларига асосий сабаблардан бўлса ажаб эмас. Таржимондан).

Доктор Абдуллоҳ Муҳаммад Абдулмуътининг

“Фарзанд тарбиясида 700 та сабоқ” китобидан

Ғиёсиддин Ҳабибуллоҳ, Камронбек Ислом таржимаси.

Бой одамларга ҳаддан ташқари мулозамат, лаганбардорлик қилиш, тез-тез улар билан бирга бўлиш ва уларни рози қилишга интилиш ҳам нафс касаллиги саналади.

Муолажа услуби

Ушбу касалликдан халос бўлиш учун кўпроқ мискин-камбағаллар билан бирга бўлиш, инсон Аллоҳ унинг тақдирига белгилаб қўйган ризққагина эга бўлишини, бойлар унинг улушини кўпайтира олмасликларини тушуниб етиши лозим.

Агар банда бойларнинг қўлидаги бойликларига умид қилиш ва таъмагирликни тўхтатса уларни ҳаддан ортиқ ҳурмат қилиши ва уларга муҳаббат қўйиши ўз-ўзидан йўқолади.

Аллоҳ таоло Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи васаллам обрўли ва бой одамлар Исломни қабул қилишларидан умид қилиб, уларни динга даъват этаётганларида бир кўзи ожиз саҳобий ёрдам сўраб келганида юз ўгирганлари учун танбеҳ бериб, алоҳида бир сура (Абаса – “юз буриштирди”) нозил қилди.

Ушбу суранинг дастлабки оятларида кўзи ожиз саҳобий Абдуллоҳ ибн Умму Мактум розияллоҳу анҳунинг қиссалари келтирилади. У киши Набий соллаллоҳу алайҳи васалламнинг Қурайш аъёнлари билан машғул эканликларини кўрмай, баланд овозда: “Ё Аллоҳнинг Расули, Аллоҳ ўргатган нарсадан менга ҳам ўргатинг”, деб халақит берганлари, Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам бундан юзларини буриштирганлари ва юз ўгирганлари ҳикоя қилинади. Набий соллаллоҳу алайҳи васалламга шу ишлари туфайли илоҳий итоб келди. Аллоҳ таоло бундай марҳамат қилади:

أَمَّا مَنِ ٱسۡتَغۡنَىٰ ٥ فَأَنتَ لَهُۥ تَصَدَّىٰ ٦ وَمَا عَلَيۡكَ أَلَّا يَزَّكَّىٰ ٧ وَأَمَّا مَن جَآءَكَ يَسۡعَىٰ ٨ وَهُوَ يَخۡشَىٰ ٩ فَأَنتَ عَنۡهُ تَلَهَّىٰ 

“Аммо (Сизни машғул қилган) бой кимсага эса, сиз у томонга интиласиз. У покланмаса, сизни ҳеч ким маломат қилмас. Энди, олдингизга югурган ҳолда (Аллоҳдан) қўрқиб келган киши эса, бaс, Сиз ундан чалғимоқдасиз” (Аъбаса сураси, 5-10-оятлар).

Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам асло Абдуллоҳ ибн Умму Мактум розияллоҳу анҳуни менсимаганларидан муборак юзларини бурмаганлар. Балки дин ташвиши сабаб бўлган. Чунки Макканинг зодагонлари мусулмон бўлса, Ислом дини кучaйиб, мусулмонлар сони янада кўпаярди.

Ушбу оятлар нозил бўлгандан кейин Пайғамбаримиз алайҳиссалом Абдуллоҳ ибн Умму Мактум розияллоҳу анҳу келса, ридоларини тўшаб: “Роббимдан менга танбеҳ олиб берган киши, марҳабо. Бирор ҳожатингиз борми?” деб сўрардилар.

Аслида Расулуллоҳ алайҳиссалом сарвари коинот бўлишларига қарамай, фақирона ҳаёт кечирдилар, фақирликлари ожизликларидан эмас, балки бойликка ружу қўймаганларидан эди. Мискин ва фақирларни яхши кўрганлар, мажлисга борганларида қаерда бўш жой бўлса, шу ерга ўтирар эдилар, ҳатто келган одам: “Қайси бирингиз Муҳаммад алайҳиссаломсиз?” деб сўрарди.

Абу Саъид Худрий розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади: “Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам мискинлар, қул-хизматчилар билан бирга юрар, уларнинг эҳтиёжларини таъминлар, бундан асло тортинмас, орланмас эдилар” (Имом Насоий, Имом Абу Довуд ривояти).

Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи васаллам Али ибн Абу Толиб розияллоҳу анҳуга: “Камбағалларни севинг ва улар орасида кўпроқ бўлинг!”деб насиҳат қилганлар.

Қанчадан-қанча фақирлар бор, лекин нафси тўқлиги сабабли борига қаноат ва шукр қилиб яшайди. Аммо бойлар бор, мол-дунёси қанча кўпайса-да, нафси ва кўзи очлиги сабабли тинмай ўз ҳолидан нолиб, ношукрлик қилади. Шу боис Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам “Бойлик мол(дунё)нинг кўплигида эмас. Балки (ҳақиқий) бойлик нафс тўқлигидир”, деганлар (Имом Муслим, Термизий, Ибн Можа ва Аҳмад ривояти).

Анас розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади. Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам: “Аллоҳим, мени мискин ҳолда яшат, мискин ҳолда ўлдир ва Қиёмат куни ҳам мискинлар қаторида тирилтир”, деб дуо қилдилар. Шунда Оиша розияллоҳу анҳо: “Нима учун, ё Расулуллоҳ?” деб сўрадилар. Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам: “Чунки улар жаннатга бойлардан қирқ йил илгари киради. Эй Ойша, мискинни қуруқ қайтарма, ҳеч бўлмаса яримта хурмо бўлса ҳам бергин. Мискинларга муҳаббатли ва яқин бўл. Шунда қиёмат куни Аллоҳ сени Ўзига яқин қилади”, дедилар.

Расулимиз алайҳиссаломнинг тарбия мактабларида таҳсил олган саҳобалар розияллоҳу анҳум ҳам мискинларни яхши кўриб, ҳурмат қилишарди.

Жаъфар ибн Абу Толиб розияллоҳу анҳу мискинларни яхши кўргани ва кўпинча улар билан суҳбатлашиб ўтиргани учун Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам уни “Абул масакийн” (“Мискинлар отаси”) деб чақирганлар.

Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи васалламнинг завжаи мутоҳҳараларидан бири Зайнаб бинти Хузайма розияллоҳу анҳо онамиз ҳам мискин ва фақирларга кўп эҳсон қилганлари учун “Уммул масакийн” (“Мискинлар онаси”) деб номлашган.

Абу Зарр Ғифорий розияллоҳу анҳу айтадилар: “Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам менга етти нарсани васият қилдилар:

– камбағалларни севиш ва уларга яқин бўлиш;

– ўзимдан юқоридагиларга эмас, балки пастдагиларга қараш;

– қавм-қариндошларим билан, гарчи улар ёмонлик қилишса ҳам, силаи раҳмни боғлаш;

– “Лаа ҳавла ва лаа қуввата илла биллаҳ” зикрини кўп айтиш;

– Аллоҳ йўлида маломатчининг маломатидан қўрқмай, аччиқ бўлса-да ҳақиқатни гапириш;

– одамлардан бирор нарса сўрамаслик” (Имом Аҳмад ва Табароний ривояти).

Фузайл ибн Иёз раҳматуллоҳи алайҳи: “Ким охират саодатини истаса, мискинлар билан ўтирсин”, деганлар.

Аллоҳ таоло мискинларни севувчи қалби пок бандаларидан қилсин! Китоб тугади...

Абу Абдураҳмон ас-Суламийнинг
“Нафс иллатлари ва уларнинг муолажаси” китобидан
Даврон НУРМУҲАММАД таржимаси.

Аллоҳ таоло айтади: “Ким Аллоҳга таваккул қилса, бас, (Аллоҳнинг) Ўзи унга Етарлидир. Албатта, Аллоҳ Ўзи (хоҳлаган) ишига Етувчидир. Дарҳақиқат, Аллоҳ барча нарса учун миқдор-ўлчов қилиб қўйгандир” (Талоқ, 3).

Ғаззолий таваккулни: “Қалбнинг Ёлғиз Вакил – Аллоҳга суянишидан иборатдир”, деб тушунтирган.

Аллома Муновий эса: “Таваккул банданинг ожиз эканини изҳор қилиб, таваккул қилинадиган Зотга ишонишидир”, деган. Тасаввуф аҳлининг наздида таваккул “одамлар қўлидаги нарсага суянмасдан, фақат Аллоҳ даргоҳидаги нарсага ишониш”дир.

Мулла Али Қори Аллоҳга ҳақиқий таваккул қилишни қуйидагича тушунтиради: “Таваккул борлиқда Аллоҳдан бошқа амалга оширувчи зот йўқ экани, яратиш ва ризқ бериш, ато қилиш ва ман этиш, зарар ва фойда, камбағаллик ва бойлик, касаллик ва саломатлик, ўлим ва ҳаёт ҳамда бошқа барча нарсалар Аллоҳ таолодан эканига ҳеч шубҳасиз аниқ ишонишдир” (“Мирқотул мафотийҳ”).

Таваккул қалб ишидир. Унда қалб бутунлай Аллоҳга топширилади. Ишларнинг оқибати У Зотга ҳавола қилинади. Айниқса, ризқ топишда таваккулнинг аҳамияти беқиёсдир. Ризқ талабидаги таваккул “ризқни фақат Аллоҳ беришига аниқ ишонган ҳолда ўша ризқ келадиган сабабларни ҳаракатга келтириш”дир.

Умар ибн Хаттоб розияллоҳу анҳу Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва салламдан ривоят қилади: “Агар сизлар Аллоҳга ҳақиқий таваккул қилганларингизда эди, худди қорни оч ҳолда кетиб, тўйган ҳолда қайтиб келадиган қуш каби ризқлантирилган бўлар эдингиз!” (Термизий, Насоий, имом Аҳмад, Ҳоким, Ибн Ҳиббон “Саҳиҳ”да ривоят қилган. Абу Исо Термизий: “Бу ҳадис ҳасан-саҳиҳдир”, деган).

Ҳадиснинг яна бир диққатга молик жиҳати бор. Бу ҳам бўлса, таваккул ва ҳаракат масаласидир. Аслида касб инсонни ризқлантирмайди, Аллоҳ ризқлантиради. Аммо таваккул ва ҳаракат бирлашсагина кўзланган мақсад ҳосил бўлади. Зеро, ҳадисда бизлар учун мисол қилиб келтирилаётган қуш ҳам ҳаракат ва интилиш билан қорин тўйғазади.

Шу маънода Имом Аҳмад айтади: “Ушбу ҳадис касбни тарк қилишга эмас, балки ризқ талабида ҳаракат қилишга тарғиб қилади. Агар бандалар ҳар бир ҳолатда – юрганда, турганда ва бошқа тасарруфларида Аллоҳга таваккул қилиб, барча яхшилик фақат У Зотнинг қўлида эканини билганларида эди, худди қушлар каби саломат ҳолда ризқлантирилган ҳолда қайтган бўлар эдилар. Аммо инсоннинг ўз заҳираси ва касбига суяниши таваккулга зид эмас”.

Абу Бакр ал-Варроқ айтади: “Аллоҳ бандалари ризқини таъминлаб қўйган. Энди бандалари ҳам Аллоҳга таваккулни таъмин этишлари лозим”.

Шайх Абу Ҳомид шундай деган: “Кишилар таваккулни бадан билан касбни ва қалб билан тадбир қилишни тарк қилиб, худди отиб юборилган эски латтага ўхшаб ерга ётиб олиш, деб ўйлашлари мумкин. Бу жоҳилларнинг фикридир! Бу шариатга хилофдир. Шариатда таваккул қилувчилар мақталади. Энди Шариат қайтарган нарсадан қайтмай туриб, қандай қилиб юксак мақомга эришиш мумкин? Балки ҳақиқат шуки, банданинг қалби билан қилган таваккулининг таъсири унинг мақсадга эришишдаги ҳаракати, интилиши ва амалларида кўринади”.

Имом Абулқосим Қушайрий айтади: “Билгинки, таваккулнинг ўрни қалбдир. Бас, банда ризқ Аллоҳдан эканини билганидан сўнг қалби билан таваккул қилгач, бадани билан ҳаракат қилиши бир-бирига қарши эмас. Агар бирон нарса қийинлашса, бас, Аллоҳнинг тақдири биландир. Агар бирон нарса енгиллашса, У Зотнинг енгиллатиши биландир”.

Бир киши Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламдан: “Туямни боғлаб таваккул қилайми ёки қўйиб юбориб сўнг таваккул қилайми?” деб сўраганида, у зот алайҳиссалом: “Уни боғлагин-да, сўнг таваккул қилгин!” деб айтганлар (Шу маънодаги ҳадисни Ибн Ҳиббон, Ҳоким ва Қузоъийлар ривоят қилишган).

Ибн Абу Дунё айтади: “Менга баъзи ҳакимларнинг шундай деганлари етиб келди: таваккул уч даражага бўлинади. Биринчиси – шикоятни тарк этиш. Иккинчиси – розилик. Учинчиси муҳаббатдир. Шикоятни тарк этиш сабр даражаси. Розилик Аллоҳ тақсим қилган ризқ билан қалбнинг сокин бўлишидир. Бу аввалгисидан кўра юқорироқ даражага эга. Муҳаббат эса Аллоҳ ўзига нисбатан қилган тадбири туфайли У Зотни яхши кўришдир. Биринчи даража зоҳидларники ва иккинчиси содиқларникидир. Учинчиси пайғамбарларнинг даражасидир”.

Мўмин банда ризқ талабида, тирикчилик йўлида бор имкониятларни ишга солиб, Ёлғиз Аллоҳга таваккул қилган ҳолда жидду жаҳд қилиши лозим. Аммо шуни билсинки, у фақат ҳаракат қилгани ва интилгани учунгина ризқланаётгани йўқ. Чунончи, ризқ Аллоҳ таоло тарафидан келишини унутмасин!

Одилхон қори Юнусхон ўғли