muslim.uz
Динда саволим бор: Ер, экин экиш ҳақида (Мол, чўчқанинг гўнги билан пишиб етилган мева-сабзавотларни ейишимиз жоиз-ми?)
— Динимизда эгасиз ерни ўзлаштиришнинг ҳукми қандай? Ўша ерга экин экиб, ундан фойдаланса бўлади-ми?
— Оиша онамиз розияллоҳу анҳодан ривоят қилинади. Набий алайҳиссалом: “Ким эгаси бўлмаган ерни обод қилса, унга у ҳақлидир”, дедилар (Имом Бухорий, Имом Термизий, Имом Абу Довуд ривояти).
Мусулмон инсон ўз меҳнати билан қаровсиз ерларни ўзлаштириб, ер эгаси бўлиши, ўша ерни обод қилиб, бой-бадавлат бўлиши мумкин. Эгаси йўқ ерни обод қилса бўлди. Ундай ерни обод қилиш эса экин ёки дарахт экиш, чегара қилиш, атрофига қўрғон олиш, бино қуриш учун текислаш билан ва одатда “ерни обод қилди”, “тирилтирди” дейиладиган ишларни қилиш билан бўлади.
Асосий шарти, ўша ер бировнинг мулки бўлмаслиги ва жамоатчилик фойдаланадиган ер бўлмаслиги керак. Ана шунда обод қилинган ер, уни обод қилган кишининг мулкига айланади.
Ер қаровсиз бўлиши учун қуйидаги сифатларга эга бўлиши лозим:
- Суви кесилган ёки тоши кўплиги учун экин экиш имкони йўқ бўлиб қолган ва бошқа шунга ўхшаш сабабларга кўра фойдасиз бўлиб қолган;
- Эгаси йўқ бўлиши, эгаси бор ер ҳеч қачон қаровсиз қолмайди;
- Обод жойдан йироқ ва обод жойнинг четидаги кимсанинг овози эшитилмайдиган бўлиши лозим. Бунда овози ўткир одам баланд жойга чиқиб олиб, бор овози билан қичқириши эътиборга олинган.
Бу масаланинг яна тафсилоти бор. Кенгроқ маънода ўрганиш лозим бўлади.
— Боғларда мевалар пишиб етилган маҳал қушлар гала бўлиб келади, лекин одамлар уларни ҳайдайди. Лекин дарахт эгасига шу қушлар еганининг ҳам савоби етиб турар экан, деб эшитдик...
— Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи васаллам: “Қайси бир мусулмон бир кўчат экса ёки бирор бир зироат қилса, ундан қушми, инсонми, ҳайвонми еса, албатта, унинг учун бундан садақа ҳосил бўлур”, деб марҳамат қилганлар.
Боғдорчилик ва деҳқончилик қилган кишига ўзи ўйламаган томонлардан ҳам садақанинг савоби ёзилиб туради. Унинг эккан нарсаларидан одамлар, ҳайвонлар, қушлар, ҳатто қурт-қумурсқалар ҳам фойда топади. Мазкур нарсаларнинг фойдаланиши зироатчи учун садақа ўрнига ўтади.
Шунингдек, Ислом дини доим иймонли инсонларни ҳайвонот, яъни жониворларга зарар келтирмасликка, ҳайвонларга меҳрибон бўлишга чақиради. Қуръони каримнинг бир неча суралари ҳайвонлар номи билан аталади: “Бақара” (Сигир), “Анъом” (Чорва ҳайвонлари), “Фил” (Фил), “Намл”(Чумоли), “Наҳл” (Асалари).
— Шериклик зироати билан шуғулланадиган кишилар бор. Шундай ҳолат бўладики, ер сотиб олишга ҳаражат бир кишидан, экин экиш ва меҳнат иккинчи кишидан бўлади, фойда эса тенг тақсимланади. Шариатимизда шундай бўлса тўғри-ми? Ёки ҳаммаси тенг бўлиши керак-ми?
— Бу келишув шариатда музораъа дейилади. Унинг 7 хил кўриниши бор.
- Ер ва уруғ бир кишидан, хўкиз ва ишлаш иккинчи кишидан. Бу дуруст.
- Ер бир кишидан, қолган ҳамма нарса иккинчи тарафдан. Бу дуруст.
- Меҳнат бир кишидан, қолгани иккинчи тарафдан. Бу дуруст.
- Ер ва хўкиз бир кишидан, уруғ ва меҳнат иккинчи тарафдан. Бу дуруст эмас.
- Ҳўкиз ва уруғ бир кишидан, ер ва меҳнат иккинчи тарафдан. Бу дуруст эмас.
- Ҳўкиз бир кишидан, қолган ҳамма нарса иккинчи тарафдан. Бу дуруст эмас.
- Уруғ бир кишидан, қолган ҳамма нарса иккинчи тарафдан. Бу ҳам дуруст эмас. Жоизини қилиш керак бўлади. Валлоҳу аълам!
— Баъзи деҳқонлар экинларга ўғит сифатида мол, чўчқанинг гўнгини беришар экан. Бундай ўғитда пишиб етилган мева-сабзавотларни ейишимиз жоиз-ми?
— Бу борада ҳайвонларнинг гўнгини ишлатишга уламолар, жоиз дейишган. Шу нарсалар тагига солинган сабзавотларни истеъмол қилиш мумкин.
— Мол (сигир) экинзорни пайҳон қилса, унинг зарарини ўша молнинг эгаси тўлайди-ми? Молнинг эгаси: “Экинни қўриқлаш, экин эгасининг бурчи, мол ўз ризқини териб еб юради” деса, ўша кишининг даъвоси тўғри-ми?
— Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи васаллам: “Конда товон тўлаш йўқ, қудуқда товон тўлаш йўқ, ҳайвон етказган зарарга товон тўлаш йўқ ва дафинада бешдан бир”, деганлар (Имом Бухорий, Имом Муслим, Имом Термизий ривояти).
Яъни биров қудуқ қазиган бўлса-ю, унга одамми ёки ҳайвонми тушиб кетиб зарар етса, қудуқ қазиган жавобгар эмас ва товон тўламайди. У қудуқни сув чиқариш мақсадида кавлаган, бировга зарар етказиш мақсадида эмас. Ўша тушган одам ёки ҳайвон хушёр бўлиши керак эди. Шунингдек, эгасининг айбисиз ҳайвонлар томонидан етказилган зарарларга тўлов йўқ. Ҳайвон нима бўлса ҳам ҳайвон. Кундузи ундан экинни эгаси қўриқлайди. Кечаси молнинг эгаси молини боғлайди.
— “Деҳқон экинига салом берса, ҳосили баракали бўлади”, “Экинларга кўз тегишидан сақлаш учун кўзтикан ёки ҳайвоннинг калла суягини илиб қўйиш керак”, деган гапларни эшитганмиз. Шу гаплар динимизда бор-ми?
— Бундай гаплар динимизда йўқ. Буцларнинг бари аввалги диний эътиқодлар ва қарашлардан қолган хурофотлар ёки кейинчалик пайдо бўлган бидъатлардан бошқа нарса эмас.
— Деҳқонлар ҳосилини йиғиб олгандан кейин ҳосилнинг қанча миқдорини ушр (закот) қилиб беришлари керак ва ушр ҳосилнинг ўзидан бериладими ёки сотилган пулидан-ми?
— Тупроққа экиб олинадиган маҳсулотларининг закотига ушр дейилади. Имом Аъзам раҳимаҳуллоҳ: “Тупроқдан маҳсулот олинганида оз бўлсин, кўп бўлсин ўндан бири ёки қиймати қадар олтин ё кумушни мусулмон фақирларга бериш фарздир”, деган.
Ушрнинг нисоби йўқ, ҳосил оз бўлса ҳам ушри берилади. Ушр сифатида ҳосилнинг ўндан бири берилади. Қилинган харажатлар олиб ташланмайди. Фақат суғориш пуллик бўлса ёки мотор билан суғорилса, ҳосилнинг йигирмадан бири берилади. Ушр бериш “Анъом” сурасининг 141-ояти билан амр этилган. Ўндан бири берилиши ҳам ҳадиси шарифда билдирилган.
Муҳаммад Айюб ҲОМИДОВ
“Мотоциклни ўт олдириш”дан Марк Твенгача...
Ўзбекистон мусулмонлари идораси «Шамсуддинхон Бобохонов» нашриёт-матбаа ижодий уйида нашриёт ижодий ходимларининг маҳоратини янада ошириш мақсадида 2021 йил 7 июнь куни «Медиа матн тайёрлашда онлайн инструментлардан фойдаланиш» мавзусида маҳорат сабоқлари бўлиб ўтди.
Машғулотни филология фанлари бўйича фалсафа доктори (PhD), таниқли журналист, моҳир таржимон ва дипломат Беруний АЛИМОВ олиб борди.
Дарс дастлаб “мотоциклни ўт олдириш”дан бошланди. Яъни, тўрт-беш киши туриб, биринчи одам мотоциклни ўт олдиради. Қолганлар уни кўрмай, бажарган хатти-ҳаракатларини такрорлаши керак. Бу ҳолат охирги одамга етиб боргунича ўртада нималардир тушиб қолади. Худди шундай хабар ёки мақолалар ҳам қулоқдан қулоққа ўтиб, нималаридир тушиб қолаверади.
Машғулотларда хабар, мақола ва очерк ёзиш усул ва услублари батафсил тушунтирилди.
Инфографиканинг ўрни, визуал ёндашув ва бошқа масалалар баён этилди.
Марк Твеннинг: “Ёлғон уч хил бўлади: 1) оддий; 2) даҳшатли ва 3) статистика” деган сўзи мақолалар ёзишда кўпроқ статистикага мурожаат қиладиган мухбирларни ранжитган бўлса-да, аммо иссиқ ҳавода бўшашиб ўтирган иштирокчиларнинг юзига табассум туҳфа этди.
Маҳорат сабоқлари якунида берилган турли саволларга мутахассис томонидан атрофлича жавоблар қайтарилди.
Т.Низом
Нима сабабдан таҳоратли юрилади?
Ҳар доим таҳоратли юринг. Тариқатимизнинг одобларидан бўлгани учун ҳам таҳоратли юришингиз лозим.
Нима сабабдан таҳоратли юрилади? Чунки Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам ва у кишининг саҳобалари ҳар доим таҳоратли юришга жиддий аҳамият берар эканлар. Шу даражада диққат қиларканларки, у пайтлар уйларида хожатхона бўлмаган, олисда, таҳорат бузилган жойда сув, шароит бўлмагани учун уйга келиб таҳорат олишар экан. Лекин уйга келгунча ҳам таҳоратсиз юрмаслик учун таяммум қилар эканлар. Яъни орадаги қисқа муддатда ҳам таҳоратсиз юришни ўзларига эп кўрмаганлар.
Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи васаллам шу қадар улуғ бир инсон бўлатуриб, таҳоратсиз юрмаганликлар «бунинг бир сабаби, бир фойдаси бор» деб, буюкларимиз ҳам таҳоратли юрганлар. Шайхларимизнинг, авлиёларнинг ҳаётларини ўқиганимизда шунга амал қилишганини кўрамиз. Бир қатор инсонлар ҳаётида ҳам буни кўрдим. Доим таҳоратли юрар, сувсиз жойда, таҳорат бузилса, сув топгунга қадар таяммум қилар эканлар... Нима учун? Таҳоратли инсонга шайтон таъсир қилмайди, васваса қилмайди. Таҳорат инсоннинг маънавий томондан муҳофаза қилинишига сабабчи бўлади. Инсоннинг савоб иш қилиши осон, гуноҳ иш қилиши қийин бўлади. Чунки шайтон ёнига яқинлаша олмайди. Хайру барака, савобу ажр кўп бўлади.
Бир инсон таҳоратли юрса, кечаси таҳоратли ётса, фаришталар атрофида тўпланиб ҳаққига дуо қилишади.
Демак, таҳоратли юриш яхши бир одат. Доимо бу одатга амал қилиш керак. Улуғларимиз бу одатга амал қилганлар, сиз ҳам ҳар доим амал қилинг, таҳоратли юринг.
"Ислом ва ахлоқ" китобидан олинди
Ўзбекистон элчиси АҚШнинг халқаро диний эркинлик бўйича комиссияси (USCIRF) раҳбарияти билан учрашди
Бу ҳақда «Дунё» АА хабар бермоқда. Учрашувда USCIRF аъзолари Надин Маэнза ва Нури Туркел ҳамда катта илмий ходими Келли Бакен иштирок этди.
Музокараларнинг асосий мавзуси Ўзбекистонда виждон эркинлиги ва диний ташкилотлар тўғрисидаги қонун лойиҳасига киритилган янгиликлар, шунингдек, диний ташкилотларни рўйхатга олиш ва уларнинг фаолиятини соддалаштириш, илгари таъқиқланган ташкилотларда иштироки учун ҳукм қилинган шахсларни декриминализация ва дерадикализация қилиш чораларига бағишланди.
Комиссия вакиллари Ўзбекистоннинг диний эркинликларни таъминлаш, диний ташкилотларни, жумладан, ислом динига оид бўлмаган ташкилотларни рўйхатга олиш ва илгари диний экстремизмда айбланиб судланган шахсларни озод этиш борасидаги ўзгаришларни олқишлади. Шунингдек, улар Ўзбекистон томонидан 530 дан ортиқ аёллар ва болаларни қуролли можаролар ҳудудларидан қайтариш бўйича беш марта «Меҳр» операцияси муваффақиятли амалга оширилганини алоҳида таъкидлади.
Комиссия аъзоалари декабрь ойида «Декларациялар мулоқоти» халқаро форумини ўтказиш режасини қўллаб қувватлаб, мазкур анжуман якунлари бўйича «Бухоро декларацияси» қабул қилинишининг долзарблигини, диний эркинликларни тарғиб қилиш ва радикаллашувга қарши курашишнинг ўзбек моделига хос тамойилларини маърифат ёрдамида мустаҳкамлаш муҳим эканини қайд этди.
Элчихона маълум қилишича, учрашувдан сўнг комиссия аъзоси Надин Маэнза Twitter саҳифасида қуйидаги хабарни қолдирди:
«Ўзбекистонда диний эркинликларни таъминлаш бўйича шарт-шароитларни ўзгартириш бўйича давом этаётган ислоҳотлардан мамнунмиз. Сўнгги бир неча йил ичида ана шундай эътиборга молик натижаларга эришилмоқда!»
USCIRF АҚШ ҳукуматининг 1998 йилда Халқаро диний эркинлик тўғрисидаги актга (IRFA) мувофиқ икки партиялик асосида ташкил этилган мустақил маслаҳат органи ҳисобланади. Комиссия дунёда дин ва эътиқод эркинлиги ҳуқуқига риоя этилишини назорат қилади ва бу борадаги тегишли тавсияларни АҚШ Президенти, Давлат котиби ва Конгрессига тақдим этади.
Эслатиб ўтамиз, 2020 йил комиссия ўзининг йиллик ҳисоботида 15 йил ичида биринчи марта АҚШ Давлат департаментига Ўзбекистонни диний эркинликлар соҳасида алоҳида ташвишга молик давлатлар рўйхатига киритишни тавсия қилмади. Ўтган йилнинг декабрь ойида АҚШ давлат котиби Ўзбекистонни диний эркинлиларни бузаётган давлатлар рўйхатидан бутунлай чиқарди.
Ўзбекистон мусулмонлари идораси матбуот хизмати
Буюк неъмат шукронаси
Аллоҳ таоло бизга ато этган энг улуғ неъматлардан бири мустақилликдир. Неъмат бўлганда ҳам, ҳар доим фикр юритиладиган, шукр қилинадиган, қадри, шарафи, давомийлиги кўз қорачиғидай асраб- авайланадиган бебаҳо неъматдир.
Истиқлол туфайли мамлакатимизда эътиқод эркинлиги қонуний кафолатлаб қўйилди. Миллий ва диний қадриятлар тикланди, масжид ва мадрасалар очилди, нодир тарихий манбалар, асори-атиқалар мусулмон халқимизга қайтариб берилди. Юртимиздаги бошқа гўшалар қатори Бухорода ҳам диний-маърифий соҳада туб ўзгаришлар бўлмоқда.
Қадимдан илм маркази бўлган заминимизда сўнгги йилларда мадраса ва масжидлар, муборак қадамжолар обод этилиши ва улар фаолиятининг такомиллашиши, Етти пир уламолар номини бутун оламга тараннум этиш мақсадида уларнинг илмий меросларини ўрганиш ва зиёрат туризмини ривожлантириш бўйича замонавий лойиҳаларнинг ҳаётга татбиқ этилиши ижобий ўзгаришларга мисол бўлади.
Ана шу имкониятлардан тўғри фойдаланиш ва бу улуғ неъматлар шукронасини қилиб, унинг қадрига етиб яшаш ва мустақиллигимизни янада мустаҳкамлашга муносиб ҳисса қўшиш барчамиз учун ҳам фарз, ҳам қарздир. Мустақиллик ва ибодатларни эмин-эркин адо этиш неъматига доимий шукрона айтишимиз лозим.
Аллоҳ таоло марҳамат қилади: “…Агар (берган неъматларимга) шукр қилсангиз, албатта, (уларни янада) зиёда қилурман…” (Иброҳим сураси 7-оят). Ояти каримада таъкидлаганганидек, шукр қилсак Ҳақ таоло Ўз неъматларини янада зиёда қилиши, шубҳасиз.
Муборак ҳадиси шарифда Пайғамбаримиз алайҳиссалом: “Ким инсонларга улардан кўрган яхшиликлари эвазига шукр қилмас экан, демак Аллоҳга ҳам шукр қилмабди”, деганлар (Имом Аҳмад ва Термизий ривояти).
Инсон учун дунёга келган, униб-ўсган ери Ватандир. Киндик қони тўкилган жой эса унга бошқа жойдан қимматли бўлади. Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам Мадинаи мунавварага кўчиб ўтганларида Маккаи мукаррамани эслаб: “Агар қавмим мени Маккадан чиқиб кетишга мажбур қилмаганида, ҳечам ўз ихтиёрим билан уни ташлаб кетмаган бўлар эдим”, деганлар. Демак, Ватанни севиш, ундаги бор нарсаларни ардоқлаб, соғиниб яшаш инсоният фитратида мавжуд бўлган нозик ҳис-туйғудир.
Ҳаким уламолар айтадилар: “Кишининг вафодорлиги унинг ўз Ватани учун қайғуришидан, дўстларини соғинишидан ва умрининг зое кетказган лаҳзаларига ўкиниб яшашидан билинади”. Инсоннинг халқига бўлган садоқати ва фидойилиги Ватанни ҳимоя қилиши, юрти тараққиёти, тинч ва фаровон ҳаёт кечиришига ҳисса қўшиши билан ўлчанади.
Дарҳақиқат, бугунгача бўлган йўлни осонликча босиб ўтмадик. Шу заминда яшаётган ҳар бир инсон ўзига “Ким эдигу ким бўлдик?” деган ҳақли саволни бериб яшаши замирида жавобни тинчликка бўлган ҳурмат, истиқлолга бўлган шукрона туфайли топишига аминмиз. Кечаги кун билан бугуннинг орасида жуда катта тафовут бор. Яқин тарихда кимнингдир измидан чиқолмай, ўз тили, ўзлиги, ҳақлигини исбот этишга ожиз кишилар бугун соф миллат тили – ўзбек тилида баралла ва эркин суҳбатлашаётгани, ҳатто жаҳон минбарларида туриб сўзлаётгани юракни чексиз фахрга тўлдиради.
Ватан тинчлиги ва унинг ҳар томонлама ривожланиб, тараққий топиши учун ўзаро ҳамжиҳатлик асосида саъй-ҳаракат қилишимиз зарур.
Аллоҳ таоло марҳамат қилади: “…Эзгулик ва тақво (йўли)да ҳамкорлик қилингиз, гуноҳ ва адоват (йўли)да ҳамкорлик қилмангиз! Аллоҳдан қўрқингиз! Албатта, Аллоҳ азоби қаттиқ зотдир” (Моида сураси 2-оят).
Яратган Эгамиз ато этган улуғ неъмат – ҳур заминимизни ёмон кўз, хавф-хатар, бало-офатдан паноҳида асрасин. Барчамизга бу неъматнинг қадрини тўғри англаш, шукронасини адо этишни мушарраф қилсин!
Жобир Элов,
Бухоро вилоят бош имом-хатиби
Янгиликлар
