Олимлар бу ҳақда узоқ вақтлардан бери бош қотиришади. Бугунгача тадқиқотчилар томонидан зебраларнинг йўл-йўл чизиғи йиртқичлардан асрайди, иссиқда совутади ва совуқда иситади деган фикрлар ҳам берилган.

Бироқ, бу фикрлар ҳам аниқ далилларга асосланмаган. Фақат, яқиндагина зоологлар, сўнги изланишлар натижасида зебраларнинг оқ-қора чизиғи қандай вазифани бажариши ҳақида умумий хулосага келишди.

Маълум бўлишича ушбу Африка ёввойи отларида заҳарли ҳашоратлар, айниқса сеце пашшасига нисбатан ҳимоя қатлами ва трипаносомаларга қарши иммун тизими мавжуд эмас экан. Бу эса агар зебраларни касаллик тарқатувчи зарарли ҳашаротлар ёки сеце пашшаси чақса, қисқа муддат ичида тўда, касаллик туфайли қирилиб кетарди дегани.

Меҳрибон ва Раҳмли бўлган Зот Аллоҳ таоло ушбу ночор жониворни ҳам Ўз раҳматидан холи қолдирмади. Зебраларни, турли  зарарли, шилқим, ўлимга олиб борувчи касалликлар тарқатадиган ҳашоратлардан сақланиш учун ЙЎЛ-ЙЎЛ, оқ-қора чизиқли тус билан ҳимоялаб қўйди. Қандай дейсизми? Олимларнинг таъкидлашларича сеце пашшаси ва бошқа ҳашоратлар йўл-йўл чизиқлар ёнида йўлини йўқотиб йиқилар ёки нотўғри қўнишга учраб, ҳалок бўлар экан. Шу сабаб улар зебраларга мутлақо яқинлашмас экан.  

Аллоҳга ҳамдлар бўлсинки, Ўзи яратган жонли ва жонсизларнинг барчасида олам-олам ҳикматларни мужассам этди.

Аллоҳ таоло Ўзининг барча махлуқларини яшаш шароити ва турмуш тарзигача ўзаро мутаносиб ҳолда яратган.

“Яратган зот Ўзи билмасмиди? Ва У дақиқларгача билувчи ва хабардор зотдир”. Мулк сураси, 14-оят

Маълумот учун: Сеце пашшаси (Глоссина) – тропик ва субтропик Aфриканинг нам ўрмонларида тарқалган. Бир қанча турлари оғир касаллик қўзғатувчи трипаносомаларни юқтиради (касалликдан ҳар йили минглаб кишилар ҳалок бўлади). Сеце пашшасига қарши ҳар хил пестицидлар ёрдамида олиб борилган кураш чоралари унчалик самара бермади, лекин флора ва фаунага катта зиён етказди.

Онгсиз, забонсиз бир, ёввойи махлуқники шунча ҳикмат ила, зарарлардан ҳимоя қилиб қўйган Зот, Ўзига халифа ўлароқ яратган биз бандаларни ҳам барча хавф-ҳатарлардан асраб, авайлайди. Фақатгина, Унинг розилиги ва муҳаббатини истаб яшасак бўлгани.

 Саидаброр Умаров

Бангладеш пойтахтида юз берган ёнғин оқибатида 10 мингдан ортиқ одам бошпанасиз қолди.

Ёнғин 16 август кечаси Мирпур туманида жойлашган харобаларда юзага келган ва икки мингга яқин кулбаларни йўқ қилган.

Ҳукумат ёнғинни ўчиришга муваффақ бўлган, бир неча киши енгил тан жароҳатини олган. Ёнғин нима сабабдан юзага келгани ҳозирча номаълум.

Туман аҳолисининг аксариятида бошпана бўлмаган, улар Қурбон Ҳайитини нишонлаш учун қариндошлариникига кетган бўлган. Шу сабабли жабрланганлар сони озчиликни ташкил этган.

Ўзбекистон мусулмонлари идораси Матбуот хизмати

         Самарқанд вилоятида бугунги кунда 285 та масжид фаолият юритмоқда. Тойлоқ туманидаги буюк ватандошимиз, ислом оламидаги улуғ муҳадислардан бири Имом Доримий роҳматуллоҳи алайҳнинг номлари берилган “Абдурраҳмон ад-Доримий” жоме масжиди 1996 йилда очилган бўлиб, шу давргача масжид биноси таъмирланмади. Масжид биносининг торлиги ҳамда жамоатнинг бирмунча ортганлиги эътиборидан масжидни қайта қуриш режалаштирилмоқда. Замонавий шаҳарсозлик меъёрлари ва қоидаларига мувофиқ келадиган янги бинони қуриш учун лойиҳа тайёрланди. Лойиҳада масжид биноси аввалгисидан кенгроқ бўлиб, 600 кишига мўлжалланган, намозхонлар учун қулай бўлишига алоҳида эътибор қаратилган. Шунингдек, янги таҳоратхона, хизмат хоналари бунёд этилади.

         Шу муносабат билан, жорий йилнинг 17 август куни “Абдурраҳмон ад-Доримий” жоме масжидининг янги биносини қуриш учун илк ишлар амалга оширилди. Ушбу тадбирда Тойлоқ туман ҳокими Б.Бобоназаров, Ўзбекистон мусулмонлари идорасининг Самарқанд вилоят вакили ўринбосари Х.Саттаров, Тойлоқ тумани бош имом-хатиби Б.Исмоилов, нуроний кексалар, маҳалла фаоллари иштирок этишди. Йиғилганлар хайрли дуо, эзгу ниятлар билан табаррукона бино пойдеворига режа тортдилар. Аллоҳ таолодан қурилиш мутасаддилари ҳамда ҳашарчиларга куч-қувват тилаб, савобли амалларда ғайрат билан ишлашларини насиб этишини сўраб дуо қилдилар.

ЎМИ Масжидлар бўлими

Саудия Арабистони Подшоҳи таклифига биноан ўзбекистонлик бир гуруҳ уламолар ва илм-фан соҳасининг етук намоёндалари муборак ҳаж амалларини адо этиб, она-Ватанга қайтиб келдилар.
Ушбу меҳмонларга бошчилик қилган Ўзбекистон мусулмонлари идораси раиси маслаҳатчи Абдуҳаким қори Матқулов муборак сафар таассуротларини қуйидагича баён этдилар:
– Бисмиллаҳир Роҳманир Роҳийм. Аллоҳ таолога битмас туганмас ҳамду саноларимиз, Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи васалламга беадад дуруду саловотларимиз бўлсин!
2019 йилги муборак Ҳаж ибодатини диёримизнинг энг етук уламолари билан Саудия Арабистони подшоҳининг таклифига биноан бориб, Алҳамдулиллаҳ, адо этиб келдик.
Бутун дунё ҳожилари билан биргаликда, авваламбор, Каъбаи муаззамада, Мино, Муздалифа, Арафот тоғларида гарданимиздаги Ҳаж ибодатини адо этиш билан бирга ўзимиз, оиламиз, юртимиз ҳақида, юртимизда бўлаётган ислоҳотлар, яхшиликлар, янгиликларнинг давомли бўлишини, юртимиз бунданда гўзал, дунёдаги энг етук давлатлардан бири бўлишини Аллоҳ таолодан дуою илтижо қилиб сўрадик.
Биз, авваламбор, Ўзбекистон мусулмонлари идораси, Дин ишлари бўйича қўмитаси ва хусусан, Юртбошимизга алоҳида барчамизнинг ташаккурларимиз бор. Албатта, у кишининг ҳақларига дуода бўлдик. Юртимиздаги ислоҳотлар давомли ва халқимизга манфаатли бўлишини Аллоҳ таоло Ўзи насиб айласин!
Ҳаж ибодатини Ўзбекистондан борган барча ҳожиларимиз бутун дунё ҳожилари билан биргаликда чиройли ҳолатда адо этишди.
Шунингдек, биз уламоларимиз билан биргаликда Мадинаи Мунавварага сафар қилиб, Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи васалламнинг қабрларини зиёрат қилдик. У ерда ҳам ҳожилар билан бирга ўзимиз, оиламиз, барча мўмин-мусулмонлар номидан Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи васалламга дуруд, саловот ва саломларни етказдик. Барчанинг ҳақига дуолар қилдик.
Мана, Алҳамдулиллаҳ, бугун 17 август куни юртимизга соғ-саломат қайтиб келдик.
Гуруҳимиз асосан диний мадрасаларимиз ва олий ўқув юртларимиз, Ислом академиясида ёшларга таълим-тарбия бераётган устозлар, мударрислардан иборат.

Келажакда, инша Аллоҳ, бу устозларимиз ёшларимизга илм, маънавият, маърифат, тарбия бериб, Динимизга, ватанимизга садоқат билан хизмат қиладиган кадрларни етиштирадилар.
Аллоҳ таоло барчамизнинг адо этиб келган Ҳажимизни муборак айласин! Бундан кейинги йиллардан ҳожиларимизнинг сони кўп бўлишини Парвардигорнинг Ўзи насиб айласин!
Ассаламу алайкум ва роҳматуллоҳи таъалаа ва барокатуҳу.

Бисмиллаҳир Роҳманир Роҳийм.
Аллоҳ таолога битмас-туганмас ҳамду санолар бўлсин.
Пайғамбаримизга мукаммал ва батамом салавоту дурудлар бўлсин.

Абу Масъуд розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади:

«Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам:

«Одамлар нубувватнинг биринчи каломидан идрок қилган нарсалардан бири: «Агар ҳаё қилмасанг, истаганингни қилавер»дир», дедилар».

Бухорий ривоят қилган.

ҲАДИСНИНГ ШАРҲИ

Уламоларимиз Исломнинг мадори деб атаган ҳадиси шарифлардан бири  бўлган ушбу ҳадисда инсониятнинг узоқ тарихи давомида Аллоҳ таолонинг барча анбиёлари томонидан ўз умматларига тақдим қилинган энг яхши сифатлардан бири – ҳаё сифати ҳақида сўз кетмоқда.

Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламнинг «Одамлар нубувватнинг биринчи каломидан идрок қилган нарсалардан бири», деганларидан бу нарса аввал ўтган барча анбиёлардан қолган мерос экани англанади. Барча умматлар ушбу ҳадисда келган сўзларни асрлар оша бирин-кетин бир-бирларига мерос қолдирганлар ва мерос ўлароқ қабул қилиб олганлар. Бу эса ўз навбатида аввалги пайғабарликлар ушбу каломни келтирганига, у одамлар орасида машҳур бўлганига ва энг сўнгги уммат бўлмиш Муҳаммад Мустафо соллаллоҳу алайҳи васалламнинг умматларига ҳам етиб келганига далолатдир.

Убайд ибн Занжавайҳининг ривоятида: «Одамлар нубувватнинг биринчи каломидан шундан бошқани идрок қилмаганлар», дейилган.

Набий соллаллоҳу алайҳи васалламнинг «Агар ҳаё қилмасанг, истаганингни қилавер», деганларини уламолар икки хил шарҳ қилганлар.

Биринчиси – бу жумла нимани истаса, шуни қилаверишга буюриш эмас, аксинча, бу иши ёмонлаш ва ундан қайтариш маъносидадир.

Иккинчиси – бу жумла буйруқ майлида келган бўлса ҳам, хабар маъносини англатади. Яъни ким ҳаё қилмаса, хоҳлаганини қилаверади. Чунки қабоҳатларни қилишдан ман қилувчи омил ҳаёдир. Кимнинг ҳаёси бўлмаса, турли фаҳш ва мункар ишларга шўнғиб кетади.

ҲАЁНИНГ МАЪНОСИ ВА ТАЪРИФИ

«Ҳаё» сўзи луғатда уятсизликнинг тескарисини англатади. Бошқача қилиб айтганда, «Ҳаё айбдан ва ёмонланишдан қўрқиб, ўзини паст олиш ва ўзгаришдир».

Уламолар ҳаёни турлича таърифлаганлар:

Журжоний: «Ҳаё нафснинг бир нарсадан тортиниши ва маломатдан ҳазир бўлиб, уни тарк қилишидир», деган.

Яна: «Ҳаё қабиҳ кимсанинг қабоҳатни тарк қилишига сабаб бўладиган ва ҳақ эгасининг ҳаққида нуқсонга йўл қўйишни ман қиладиган хулқдир», деган.

Ибн Муфлиҳ Ҳанбалий: «Ҳаёнинг ҳақиқати шуки, у бир хулқ бўлиб, гўзал нарсани қилишга, ёмон нарсани тарк этишга боисдир», деган.

Уламоларимиз ҳаёни шундай таърифлайдилар:

«Ҳаё хулқи қалбнинг тириклигига қараб бўлади. Қалбнинг ҳаёти даражасига мувофиқ ҳаё ҳам бўлади. Ҳаё барча малоҳатли нарсаларни қилишга ва барча кароҳатли нарсалардан четланишга боисдир. Ҳаё нафснинг мақталган сифатларидандир. Ҳаё карамли ахлоқларнинг бошидир, иймоннинг зийнатидир, Исломнинг шиоридир. Ҳаё яхшиликнинг далилидир. Ҳаё ёмонликнинг душманидир.

Ҳаё иймондандир, чунки иймон ва ҳаё одамни яхшиликка чақиради ва ёмонликдан қайтаради».

Қуръони Карим ва Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламнинг ҳадисларида ушбу ўрганаётган ҳадисимизнинг бош мавзуси – ҳаёга кенг ўрин берилган. Улардан баъзилари билан танишиб олсак, мавзуни етарлича англаб етишимизга ёрдам бўлади.

Қуръони Каримда ҳаё иккита оятда зикр қилинган.

Аллоҳ таоло Қосос сурасида шундай марҳамат қилади:

«Бас, икковларидан бири ҳаё билан юриб келиб: «Отам сенга бизларга суғориб берганинг ҳақини бериш учун чақирмоқда», деди. Унга келганида ва қиссани айтиб берганида, у: «Қўрқма, золим қавмлардан нажот топдинг», деди» (25-оят).

Мусо алайҳиссаломнинг олдиларига у киши қўйларини суғориб берган икки қизнинг бири ҳаё билан, уялибгина келиб:

«Отам сенга бизларга суғориб берганинг ҳақини бериш учун чақирмоқда», деди».

Бу оятда Шуъайб алайҳиссаломнинг қизлари ҳаё асосида тарбия топганлари алоҳида таъкидланмоқда.

Ва яна Аллоҳ таоло шундай марҳамат қилади:

«Эй, иймон келтирганлар! Набийнинг уйларига кирманг. Магар таомга изн берилганида унинг пишишига мунтазир бўлмайдиган бўлиб (киринг). Лекин чақирилсангиз, киринг-да, таомни еб бўлишингиз билан тарқалиб кетинг, гапга берилиб (қолиб) кетманг. Албатта, бундай қилишингиз Набийга озор берур. У эса сизлардан ҳаё қиларди. Аллоҳ ҳақ(ни айтиш)дан ҳаё қилмайдир. Қачонки улардан бирор нарса сўрасангиз, парда ортидан сўранг. Шундай қилмоғингиз ўз қалбларингиз учун ҳам, уларнинг қалблари учун ҳам покроқдир. Сиз учун Расулуллоҳга озор бериш ва ундан кейин унинг жуфтларини никоҳингизга олишингиз ҳеч қачон мумкин эмас. Албатта, бундай қилмоғингиз Аллоҳнинг наздида катта(гуноҳ)дир» (Аҳзоб сураси, 53-оят).

Анас ибн Молик розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади:

«Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам уйланиб, ўз аҳллари ҳузурига кирганларида, онам ҳийс (таомнинг тури) қилиб, тавр(идиш)га солиб:

«Эй Анас, мана буни Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламга олиб боргин-да, «Буни сизга онам бериб юборди, у киши сизга салом айтдилар ва мана шу озгина нарса биздан сизга, деб айтдилар», дегин», дедилар. Мен уни Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламга олиб бориб:

«Онам сизга салом айтдилар ва мана шу озгина нарса биздан сизга, деб айтдилар», дедим.

Расулулоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам:

«Уни қўй», дедилар. Сўнгра:

«Энди бориб, фалончи, фалончиларни ва йўлда учратган одамларингни ҳам айтиб кел», деб бир қанча одамларнинг исмларини айтдилар. Мен у зот айтган одамларни ва йўлда учратганларимни чақириб келдим. – Анасга: «Неча киши эдилар?» дедим. «Уч юз кишича», деди. – Кейин Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам менга:

«Эй Анас, таврни олиб кел», дедилар».

Суффа ва ҳужра одамларга тўлиб кетган эди.

Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам:

«Ўнта-ўнтадан халқа бўлиб ўтиринглар, ҳар ким ўз олдидан есин», дедилар.

Ҳаммалари еб, тўйдилар. Бир гуруҳи чиқиб, бир гуруҳи кириб, ҳаммалари ейишди. Сўнг менга:

«Эй Анас, кўтар», дедилар.

Билмайман, олиб келиб қўйганимда кўпмиди ёки қайтариб олганимдами. Ўшалардан баъзи гуруҳлар Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламнинг уйларида ўтириб, гаплашиб қолишди.

Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам ҳам ўтирдилар. Аёллари эса юзини деворга ўгириб ўтирарди. Бу ҳолат Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламга оғир келганидан ташқарига чиқиб, аёлларига салом бериб кирдилар.

Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламнинг қайтиб келганларини кўрган чоғларида ўтирганлар у зотнинг оғир олганларини билишди ва ҳаммалари эшик томон юриб, чиқиб кетишди.

Расулуллоҳ солаллоҳу алайҳи васаллам пардани тушириб, ичкарига кирдилар, мен ҳужрада ўтирар эдим. Сал ўтмай, олдимга чиқдилар. Аллоҳ у кишига: «Эй иймон келтирганлар! Набийнинг уйларига кирманг», оятини нозил қилди. Расулуллоҳ солаллоҳу алайҳи васаллам ташқарига чиқиб, одамларга ўқиб бердилар».

«Эй иймон келтирганлар! Набийнинг уйларига кирманг. Магар таомга изн берилганида унинг пишишига мунтазир бўлмайдиган бўлиб (киринг)».

Бухорий ва Муслим ривоят қилишган.

Яъни Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламнинг уйларига сиз учун таомга изн берилганида таом пишишини кутиб ўтирмайдиган бўлиб киринг. Бошқача қилиб айтганда, тайёр бўлиб турган таомни тановул қилиш учун изн берилганида киринг.

«Лекин чақирилсангиз, киринг-да, таомни еб бўлишингиз билан тарқалиб кетинг, гапга берилиб (қолиб) кетманг».

Ўша таом учун сизга изн берилганида, киришингиз билан таомни еб, қайтиб чиқиб кетинг. Овқатни еб бўлиб ҳам улфатчилик учун гапни чўзиб ўтирманг.

«Албатта, бундай қилишингиз Набийга озор берур».

Ул зот ўз аҳли билан қолишлари, зиммаларидаги вазифаларни адо этишлари лозим эди. Сиз буни эътиборга олмай, гаплашиб ўтирибсиз. Бу ҳол Набий соллаллоҳу алайҳи васалламни безовта қилар эди.

«У эса сизлардан ҳаё қиларди».

Меҳмонларга «Уйдан чиқиб кетинглар», деб айта олмас эди.

«Аллоҳ ҳақ(ни айтиш)дан ҳаё қилмайди».

Шунинг учун сизга «Таомни еб бўлганингиздан сўнг гапга берилиб ўтирмай, тезда чиқиб кетинг», демоқда.

“Зуҳд ва ҳаё” китобидан