Андижон вилоятида бўлиб ўтаётган Қуръон мусобақасининг ҳудудий босқичлари бошланади. Қуръон мусобақасининг ўтказилаётган саралаш босқичи Андижон шаҳар “Андижон” тўйхонасидан онлайн олиб берилади.
Бизнинг muslim.uz портали ва ижтимоий тармоқларни кузатиб боринг.

Ўзбекистон мусулмонлари идораси Матбуот хизмати

- Тўхтасам – пулсиз қоламан

- Шарм-аш шайхликлар нега ўзбекча билмайди?

- “Истеъмол саватча”миз бўладими?

- Нафсни тийишни ўрганишимиз керакми?

Тўхтасам – пулсиз қоламан 

Ҳаётидан нолиган одамни ёқтирмайман. Айниқса, дуч келган кишига обидийда қилишдан хунукроқ иш бўлмаса керак. Бежизга халқимиз “Бирни кўриб шукур қил, бирни кўриб фикр қил”, демайди. Аммо негадир кейинги пайтда нолийдиганлар кўпайиб қолди. Ким билади, бунақалар илгари ҳам кам бўлмагандир, эътибор бермагандирмиз эҳтимол. 

Сўнгги пайтда айрим нохушликлар ҳам юзага қалқиб чиқаётгандек туюляпти негадир. Масалан, коллежларда бир-бирига пичоқ ўқталадиган, кўплашиб бир кишини дўппослайдиган ёшлар, хотинининг қотилига айланган эрлар, қайнонасининг жонига қасд қилган келинлар, иш излаб хорижда ҳалок бўлаётган йигитлар, катта миқдорда пора билан қўлга тушаётган ҳуқуқшунослар, қўл остидагиларни ҳақорат қиладиган раҳбарлар. Аввал ҳам бундай воқеалар кўп бўлгану бизга билдиришмагандир балки. Ҳар нечук, қайсидир йиллари қайсидир вилоятда бир автобус одам дарёга қулагани ёки автобус ҳайдовчиси ухлаб қолиб, юк машинасига урилгани, қайсидир вазирликнинг бошқарма бошлиғи қанчадир пулни ўмариб, хорижга қочиб қолгани, қайсидир бойвачча давлатнинг пули ҳисобидан ишчиларга автомашина тарқатгани ҳақидаги миш-мишлар қулоққа чалинган эди.

Мана бу таксичи йигит ҳам гапни нолишдан бошлади. Бензиннинг нархи “осмонга чиқиб” кетгани, ҳали яна кўтарилиши мумкинлиги, коммунал тўловлар кундан-кунга ошиб бораётгани, бозорлардаги қимматчилик ҳақида гапирарди тинмай.

– Мошинангиз газда юради шекилли? – “Сен нега нолияпсан”, дегандек гапини бўлдим унинг.

– Газда, ока, газда. Бензинда тирикчилик қилиб бўлармиди? – “Эсингиз жойидами”, дегандек ғалати қараб қўйди у менга.

Сиртидан бинойидек кўринган “Нексия-2”нинг салони путурдан кетганди: ўриндиқлари чўкиб қолган, рул чамбарагига ўрнатилган ғилоф титилиб, ранги униққан, оёқ остидаги резинадан чанг кўтариларди. 

Маҳалла кўчасига киргач, мошина ростманасига титрай бошлади.

– “Ходовой”ларингиз чарчабдими, дейман? – билағонлик қилдим.

– Чарчаган, ока. Балонлариям чарчаган. Яхшиям тили йўқ бечоранинг. Бир минут тиндирмайман. Баъзан, мошинада юриш жонимга тегиб кетади.

– Ундай деманг ука, ношукурлик бўлади, – дедим насиҳат оҳангида. – Буни битта ғилдирагига етолмай юрганлар қанча? 

– Ўзимники бўлганида бошидан сув ўгириб ичардим, аренда бу, ока, - дейди таксичи йигит бир оз зардали оҳангда. – Кун бўйи итдай изғиб топганимнинг тўқсон фоизини қуртдай санаб олишади. Ўттиз уч ёшга кирдим. Уч нафар фарзандим бор. Келинингиз уй бекаси. Болаларнинг мактаби, боғчаси, ейиш-ичиши, коммунал тўловлар, мана бу зорманданинг харажатлари, у рул чамбарагини уриб қўйди – ҳаммаси шу таксичиликнинг орқасидан. Умр ўтиб кетяпти. Лекин мен тўхтай олмайман. Тўхтасам – пулсиз қоламан. Шунинг учун улфатлар билан ёзилиб ўтиролмайман, меҳмондорчиликка боролмайман. – У тинмай гапирар, мени эса яна ўша савол ўйлантирарди: Биз ношукурмизми? 

Шарм-аш шайхликлар нега ўзбекча билмайди? 

Ўтаётган ҳар бир кунимизга шукур қилиб яшайдиган халқмиз. Шукроналик вужудимизга сут, қалбимизга қон билан кирган. Шукур, юртимиз тинч, осмонимиз мусаффо, фарзандларимиз бағримизда. Қорнимиз тўқ, устимиз бут. Бир одамга бундан ортиқ яна нима керак? Қаноатли миллатмиз: борига шукур – йўғига сабр қиламиз. Эртадан умидвормиз. Биз кўрмаган кунларни фарзандларимиз кўради, улар худди эртаклардагидек бахтли-саодатли умр кечаради, деб ишонамиз.

Тўғри, биз яхши яшашни истаймиз. Лекин шукроналик ҳақида гап кетса, негадир боши нотинчликдан чиқмаётган бир-икки араб давлатини мисол келтирамиз. Сувсизликдан азият чекаётган, қашшоқ, тибиий хизмат ва таълим сифати паст бўлган айрим Африка давлатлари тўғрисида сўзлаймиз. Нега ривожланиш даражаси билан дунёни лол қолдираётган Малайзия, Индонезия, Таиланд сингари мамлакатлар билан солиштирмаймиз ўзимизни? Нега таълим, тиббиёт, ҳаёт сифати юқори бўлган Европа давлатлари билан бўйлашмаймиз?

Президентимиз кўплаб соҳалар каби Ўзбекистоннинг туризм соҳасидаги чексиз имкониятларидан самарали фойдаланмаётганимиз ҳақида оғриниб гапирмоқда. Мамлакатда туризм индустриясини ривожлантириш учун жон куйдирмоқда. Хорижий давлатлардаги элчиларимизга юртимизга сайёҳларни жўнатиш мажбурияти юкланаётир.

– Ҳар йили Ўзбекистонга юзлаб немис сайёҳларини юборамиз, - дейди “Turkestan Travel Ltd” сайёҳлик фирмаси раҳбари, “Давра” ўзбек-олмон маданий жамияти раиси Анвар Шерматов. – Президентимиз Шавкат Мирзиёев таъкидлаганидек, миллий иқтисодиётга юқори даромад келтирадиган истиқболли тармоқлардан бири – бу туризмдир. Юртимизда 7 минг 300 дан ортиқ маданий мерос объектлари мавжуд. Ҳақиқатан ҳам Ватанимиз туризм соҳасида юксак салоҳиятга эга.

Мен шу соҳада фаолият юритаётган тадбиркор сифатида нафақат хорижликлар Ўзбекистонга келишини, балки юртдошларимиз ҳам дунё кўришларини, таътил чоғида фарзандлари билан Европани томоша қилишларини, Осиёнинг океан ва денгиз соҳилидаги сўлим гўшаларида ҳордиқ чиқаришларини истайман. Афсуски, бундай имкониятга эга бўлаётганлар жуда кам.

2009 йилда бир гуруҳ журналистлар Миср давлатида хизмат сафарида бўлдик. Маданий алоқаларни мустаҳкамлаш мақсадида ташкил этилган бу сафар дастурига Қизил денгиз бўйидаги Шарм аш-Шайх шаҳрига саёҳат ҳам киритилган эди. 

Шарм аш-Шайх – ўртаҳол сайёҳлар шаҳри. Бу ерга дунёнинг турли бурчакларидан дам олувчилар келади. Меҳмонларга хизмат кўрсатувчи мисрликлар эса турли тилларда сўзлай билишади. Ҳеч бўлмаганда сайёҳни хурсанд қилиш, тўғрироғи, пулини олиш учун унинг она тилида беш-олти сўз айтади. Улар рус, ҳатто қозоқ тилида ҳам сўзлашади. Бироқ ўзбек тилини билишмайди. Нафақат билишмайди, балки бундай тил борлигидан хабарлари ҳам бўлмаса керак. 

“Истеъмол саватча”миз бўладими? 

Иш сўраб келган эллик ёшлар атрофидаги кишининг ҳужжатларини кўздан кечирар эканман, у айни пайтда нуфузли бир давлат ташкилотида бош ҳисобчи бўлиб ишлашини билиб, ҳайрон қолдим. 

– Бундан ташқари яна бир жойда ўриндошлик асосида ишлайман. Иккита ташкилотнинг ойлик бухгалтерия ҳисоботини тайёрлаб бераман, - деди у иккиланиб қолганимни сезиб. – Хавотирланманг, улгураман. Ишда муаммо бўлмайди.

Менга тажрибали ҳисобчи керак, бироқ беш жойда ишлайдиган одамнинг ишида сифат бўлармикан?  

– Ака, чарчаб қолмайсизми? Соғлиқниям ўйлаш керак, ҳар ҳолда... 

– Ҳа, ёш ҳам, соғлиқ ҳам кетяпти, – деди у гапимни тугатмасимдан. 

– Фарзандлардан нечта? – сўради кутилмаганда. Айтдим. 

– Менда ҳам тўртта, – деди у ўйчан. – Иккитаси шартнома асосида университетда ўқияпти. Учинчиси учта фандан репетиторга қатнайди. Кенжамиз бошланғич синфда. Тўнғич қизимни фотиҳа қилиб қўйганмиз. Қудалар кўкламга чиқиб тўй қилишмоқчи. Бу ёқда неча йилдан бери чаласи битмаётган уйни эпақага келтиришим, тўйга тайёрланишим керак. 

Ўзимда ҳам шу муаммо. Унга ўхшаб тўртта жойда ишламасам-да, икки ташкилот ўртасида қатнаб юрибман.  

– Солиқни нима қиляпсиз? – сўрадим қизиқиб.  

– Нима қилардим, энг юқори ставкада, яъни 32 фоиз тўлаяпман. 

Хуллас, гап айланиб, солиқ масаласига тақалди. 

– Президентимизнинг Олий Мажлисга Мурожаатномасида солиқ тизимини тубдан такомиллаштириш масаласи кўзда тутилган. Солиқ қонунчилигида ўзгаришлар бўлишидан умид қилиб турибмиз, – деди у. – Бизда даромад солиғи анча юқори. Масалан, Францияда 500 Еврогача бўлган даромаддан солиқ ушланмайди. Ундан ошган қисмдан 5 фоиздан бошлаб солиқ олинади. Россия ва Беларусда 13 фоиз (12 фоиз даромад солиғи, 1 фоиз пенсияфондига) солиқ ундирилади. Хитойда ҳам солиқ 5 фоиздан бошланади. Болгарияда 10 фоиз. Қозоғистонда ҳам 10 фоиздан 20 фоизгача даромад солиғи олинади. Бизда амалдаги солиқ тизими жорий қилинганига кўп йил бўляпти. Европа шаблони асосида ташкил этилган бизнинг солиқ тизимимиз. Аслида эса, миллий менталитет, қадимий анъаналар, халқнинг турмуш даражаси инобатга олиниши керак эди.

Давлатимиз раҳбари Олий Мажлисга Мурожаатномасида амалдаги молия тизимини қаттиқ танқид қилди. Халқимизнинг ўртача даромадини кўтариш, “истеъмол саватчаси” ҳақида гапирди, эшитгандирсиз?

“Ёшлар” телерадиоканалининг шу йил 28 январь куни эфирга узатилган “Давр ҳафта ичида” кўрсатувида “Истеъмол саватчаси” хусусида сўз юритилди. Мутахассис сифатида таклиф этилган “Солиқ ва божхона хабарлари” газетаси бош муҳаррирининг, юртдошларимизнинг фикрлари берилди. Масалага бир оз юзакироқ ёндашилган бўлса-да, бу мавзунинг айнан телевидениеда кўтарилганидан хурсанд бўлдим.

Бизнинг ҳам ҳаётий эҳтиёжларимизни қоплашга етадиган “Истеъмол саватчамиз” бўлиши лозим. 

Нафсни тийишни ўрганишимиз керакми? 

Албатта, бу саволга кўпчилик “Бўлмасам-чи, баднафслик инсонни ҳалокатга бошлайди”, деб жавоб бериши тайин. Вилоят ҳокимларидан бири ҳам ОАВга берган интервьюсида шунга яқин гап гапирган. “Дадаси, бугун пайшанба, ош дамлаш керак эди, гўшт йўқ”, дейди. Нима дейиш керак шунда?! Тухум борми? Бўлса, иккитасини босиб тураверинг, эртага гўшт бўлади. Оилани ҳам шунга кўниктириш, тийиб туриш керак. Нафсни тийиш деган нарсани оилада ҳам ўргатиш керак”, дейди у.

Эҳтимол ҳоким ўз оиласи ҳақида гапиргандир, бироқ ҳар пайшанба уёқда турсин, ойда бир марта гўшт емайдиган, қора қозонини амаллаб қайнатиб, нон-чой билан кун кечираётган кишиларни нафсини тиёлмасликда, ҳоким айтганидек,“ўртоғига ўхшаб яхши костюм, яхши оёқ кийими кийишни истагани” учун эмас, зарурлигидан, агар ўша оёқ кийимни олиб бермаса, ўғли мактабга боролмай қолишини ўйлаб, қўшнисидан қарз сўраган отани “оиладаги вазият, тарбия”ни бой берганликда, етишмовчилик сабаб хорижга ишлагани кетиб, турли қийинчиликларни бошидан кечираётганларни ношукурликда айбласак, тўғри бўлармикан? 

Биринчи Президентимиз “Одамнинг ҳаёти ўзгармас экан, унинг ҳаётга бўлган муносабати ҳам ўзгармайди”, деган эди. Ислом Каримов эзгу ғоялари, унинг раҳбарлигида 25 йил давомида мамлакатимизда бажарилган ишлар замирида улуғ бир мақсад – одамларнинг тафаккурини, дунёқарашини, ҳаётини ўзгартириш мақсади мужассам эди.

Бугун ҳаётга очиқ кўз билан қараяпмиз. Ўз муаммоларимизни, камчиликларимизни таҳлил қиляпмиз. Хатоларимиздан тўғри хулоса чиқаришга интиляпмиз. Президентимиз Шавкат Мирзиёев бошлаган шиддатли ислоҳотларни амалга оширишда ўз иродамизни намоён этишга, давлатимиз раҳбарига камарбаста бўлишга ҳаракат қиляпмиз.

Президентимиз таъкидлаганидек, биз яхши яшашга ҳақлимиз. Яхши яшашга интилиш эса ношукурлик эмас.

Воҳид Луқмон

тайёрлади

ЎМИ Матбуот хизмати

Еру-осмонларни яратиб сайёраларни аниқ йўналишларга солиб қўйган Аллоҳ таолога ҳамду санолар бўлсин. Севикли Пайғамбаримизга саловоту саломлар ёғилаверсин. Аллоҳ таоло Қурьони каримда марҳамат қилиб бундай деган: “У қуёшни зиё ва ойни нур қилган ҳамда сизлар йилларнинг ададини ва ҳисобини билишингиз учун унинг (ойнинг) манзилларини ўлчовли қилган зотдир…”. Юнус сураси, 5-оят. Дарҳақиқат, ой ернинг табиий йўлдоши бўлиб ер атрофида аниқ ўлчов ила ҳаракатланади: “Биз ойни ҳам токи у эски (хурмо) бутоғи каби (эгилиб ҳилол ҳолига келиб) қолгунича бир неча манзилга белгилаб-тайинлаб қўйгандирмиз”. (Ясин сураси, 39-оят). Ойни кузатувчи киши ойнинг ҳар куни ўз ўрнини ўзгартираётганини билиб олади. Лекин, ойнинг қанчалик даражада аниқ ўлчов билан ҳаракатланишини ҳамма ҳам билавермайди. “бир неча манзилга белгилаб-тайинлаб қўйгандирмиз” сўзидан Аллоҳ таолонинг буюк қудрати намоён бўлмоқда. Ой ҳақида мусулмон ва бошқа фалакшунос олимлари жуда кўп изланишлар олиб боришган ва қимматли маълумотларни мерос қолдиришган.

Йигирманчи асрга келиб космосни забт этган фазогирлар ва астрономия фанининг фидоийлари аввалги маълумотларга қўшимча равишда ақл бовар қилмас кашфиётларни инсониятга тақдим қилишди. Аниқроғи, Аллоҳ таоло бундан 15 аср олдин нозил қилган оятларида айтилган ҳақиқатларни исботладилар. Маълум бўлишича, энг замонавий лазерли ускуналар билан ўлчанганда ой билан ернинг ўртасидаги ўртача масофа 384 467 км эканлиги аниқ бўлди. Бунда бор йўғи бир неча сантиметр хатолик бўлиши мумкин. “Бир неча манзилга белгилаб қўйганмиз”, оятидаги ҳақиқатни юзага чиқариш учун илмий кузатувлар натижаси шуни кўрсатадики, ой фазода бир секундда ўртача 1км, бир соатда 3600 км тезликда сузади. Шу тариқа бир ой мобайнида ой ўз орбитасида 2 414 000 кмга тенг жуда катта масофани босиб ўтади. Синодик ой 29 кун, 12 соат, 44 минутда ер сайёрасини тўлиқ бир айланиб чиқади. Ой ер атрофида эллипс кўринишда айланади. Баъзида ердан 406 000 кмгача узоқликка кетади (Апогей), баъзида ер юзига жуда яқин келади. Бунда ер билан ойнинг орасидаги масофа 357 000 кмни ташкил қилади (Перигей). Яна бир қизиқ жиҳати шулки, ойнинг ер юзига фақат бир тарафи кўринади. Бунинг сабаби шулки, ой ер орбитасини бир марта айланиб чиққанда ўз ўқи атрофида ҳам бор йўғи бир маротаба айланади. Ер сайёраси эса 23.5 градус ҳолатида қуёш атрофида бир йилда бир маротаба айланиб чиққанида ўз ўқи атрофида 364 маротаба айланади. Бу мураккаб жараён бўлиб ойнинг ер атрофида спирал кўринишда айланишига олиб келади. Бу ҳолат эса ойнинг бизга кўриниш ҳолатларининг турлича бўлишига ва турли ихтилофларнинг келиб чиқишига ҳам сабаб бўлади. Лекин, диққат билан кузатиш натижасида вақтни унга қараб аниқ белгилаш имконияти бор. Ой ҳар куни 53 минут фарқ билан фазода 13 градус масофани босиб ўтади. Бунинг йиғиндиси ўлароқ тахминан 29,5 кунда ер орбитасини тўлиқ бир маротаба айланиб чиқади. Демак, ойнинг бундай аниқ ўлчов асосида ҳаракатланиши ер юзидаги инсонлар учун энг буюк неъматлар сарасига кирар экан. Аллоҳ таоло Қурьони каримда: “Сендан ҳилоллар ҳақида сўрарлар. “Улар одамлар ва ҳаж учун вақт ўлчовидир”, деб айт…”. (Бақара сураси 189-оят).

Дарҳақиқат, мўмин мусулмонлар рамазон, ҳаж ва бошқа диний байрамлари ва ибодатларини ойни кузатиш билан белгилайдилар. Бугунги кунда деярли барча вақт бирликлари шамсий тақвим билан амалга оширилгани учун ой билан ҳисоб китоб қилишдан андак узоқлашгандекмиз. Ҳатто, баъзи диндошларимиздан ҳилол ҳақида сўрасангиз бу ҳақда бирон маълумотга эга эмасликлари маълум бўлади. Ваҳоланки, мусулмонлар қадимдан қамарий ҳижрий тақвим асосида йил ва ой ҳисобини юритишган. Бу эса ўз ўрнида ойни аниқ кузатиш ва шунга қараб вақт белгилашни тақазо этади. Аждодларимиз бундай масьулиятли ишни ҳайрон қоларлик даражада гўзал ва мукаммал ўзлаштиришган. Ойдан бир неча миллион баробар узоқликда жойлашган юлдузлар харитасини тузишиб қиблани қандай топиш, чўлу-биёбонларда адашмай тўғри йўл топиш сирларини аниқлаганлар.
Исломнинг беш рукнидан бири рамазон ойида бир ой рўза тутишдир. Рамазон ойи кириб келиши билан рўза тутишга салоҳиятли барча мусулмонлар рўза тутиб Аллоҳнинг ризолигини исташади, гуноҳларидан покланиб олишади. Рамазон ойида рўза тутиш вақтини аниқ билиш учун эса набавий кўрсатмага амал қилиб ойни кузатиш лозим бўлади. Абу Ҳурайра розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади. Расулуллоҳ сав бундай дедилар: “Ойни кўриб рўза тутинглар, ойни кўриб рўзани очинглар. Агар ҳаво булутли бўлиб (ойни кузатиш имконияти бўлмай) қолса, Шаъбонни 30 кун қилиб мукаммал қилинглар”, деганлар. Имом Бухорий ривоят қилган. Рўза китоби, 1909-ҳадис. Бу ҳадисда айтилган ҳукмнинг ижроси учун барча замонларда мусулмон кузатувчилар чуқур изланишлар олиб борганлар.

Ҳисоб китоблар қанчалик тўғри деб топилсада, юқоридаги ҳадисга доим амал қилинган, масьул кишилар томонидан мунтазам кузатув ишлари олиб борилган. Ҳатто, фақатгина ҳисоб билан кифояланишнинг кароҳиятли эканлиги барча фиқҳий китобларимизда зикр қилинган. Янги ойнинг биринчи кунини белгилашда мазҳаббошимиз имом Аъзам роҳматуллоҳи алайҳининг фатволарига амал қилинади. Абу Ҳанифадан ушбу ривоят келтирилган: агар ой қуёшдан аввал ботиб кетса, бу кеча эски ойнинг охирги кечаси деб ҳисобланаверади. Яна ўша саҳифада “Мунтақо”дан ушбу ривоят келтирилади. Абу Ҳанифа айтади: агар ой қуёш олдида юриб қуёш унга эргашиб ботса, бу ўтган кеча деб ҳисобланади. Агар ой қуёш ортида қолиб қуёш ботиб кетгандан кейин ботса, демак бу янги ойнинг биринчи кечаси деб эътибор қилинади. “Ал Муҳийтул бурҳаний фий фиқҳин нўъманий” китоби, 378-бет. (Мактабатуш шомила). Бошқа масалаларда ҳам худди шунга ўхшаш амал қилинади. Ҳаж мавсумида Зулҳижжа ойининг 9-10 кунларини белгилашда ҳам мана шундай кузатув ишлари олиб борилади. Бу ой ҳақидаги баъзи маълумотлар эди. 

Манбалар асосида Зомин тумани «Боймоқли»жоме

масжиди имом-хатиби

 Лутфуллоҳ МИРЗАҚУЛОВ

тайёрлади

ЎМИ Матбуот хизмати

ЎМИ Матбуот хизмати