Ўзбекистон мусулмонлари идораси Самарқанд вилояти вакиллиги ҳамда Дин ишлари бўйича қўмитанинг вилоят бўлими масъуллари ҳудудлардаги масжидлар ҳамда имом-домлаларга бириктирилган маҳаллаларда бўлишиб, юртдошларимизни ўйлантириб келаётган муаммолар ва мурожаатларни яқиндан ўрганишди. Энг муҳими, уларга ижобий ечим топишга кўмаклашилди.

Масъуллар вилоятнинг Пайариқ, Каттақўрғон, Иштихон, Ургут, Қўшработ, Оқдарё, Пахтачи каби туманларда фаолият олиб бораётган имом-хатиб, маҳалла муллалари ва отинойилар билан “Маҳаллабай” ишлаш тизимининг мазмун-моҳияти хусусида суҳбатлар ўтказилди.

Шунинг билан бирга маҳаллалардаги кам таъминланган, ёлғиз кексалар, боқувчисини йўқотганлар, ногоронлиги бўлган шахсларнинг ҳолидан хабар олиниб, уларга моддий ва маънавий кўмаклар кўрсатилди.

Масъуллар томонидан имом-домлалар ҳамда отинойиларга маҳаллаларда мунтазам равишда маърифий суҳбатлар, мулоқотлар ўтказиб туриш лозимлиги таъкидланди.

 Ўзбекистон мусулмонлари идораси

Матбуот хизмати

Ўзга шаҳарлардан бирида одамлар болаларни қизиқтириш учун бир ўйин ташкил қилишибди. Ўнта болани йиғиб, ўртага тўққизта стул қўйишибди ва болаларга айтишибдики: “Стулга ўтиришга улгуриб қолган бола ютади, кимда ким стулсиз қолиб кетса ўйиндан чиқади”.

Кейин ҳар сафар битта бола чиққанда битта-битта стулдан камайтириб боришибди. Охири битта бола қолибди ва унинг ғалабасини эълон қилишибди.

Натижада болалар бу ўйиндан “Ўзим-ўзим” дейишни ўрганишибди ва “Демак ютишим учун бошқаларни чиқариб юборишим керак экан” деган тушунчани ўзларига сингдиришибди.

Яна бошқа бир ихтисослаштирилган мактабларида худди шу стул ўйинини болаларга бошқача тарзда ўйнатишар экан. Болаларга айтишарканки: “Сизларнинг сонингиз стуллар сонидан кўп, агар бирорта бола стулсиз қоладиган бўлса ҳамма ютқазган ҳисобланади!”.

Натижада ҳамма бола бир-бирини бағрига олишга ҳаракат қилар экан, токи ўнта бола тўққизта стулга жойлаша олиши учун.

Ҳар гал стеллар сонини биттага камайтириб борилар экан, лекин қоида ҳали ҳам ўша-ўша: ҳеч ким стулсиз қолмаслиги лозим! Йўқса умумий мағлубият бўлади.

Бундай ўйин ортидан болалар “Муваффақиятга эришишда бошқаларга ёрдам бермасам, ўзим ҳам ғалааб қозонолмас эканман” деган хулосага келади.

Эгоистлар ҳақида битта шеър бор экан:

Дерман: Менга қиё боқмас булутлар,

Бир томчи ёмғирсиз қолсин бу юртлар!

Биз бу маданиятнинг натижаларини кўчаларда, умумий жойларда, навбат кутиш ўринларида яққол кўришимиз мумкин.

Бошқалардан ўзиб кетишнинг икки йўли бор. Биринчиси: рақибларни яксон этиш. Иккинчиси: улардан юқорироқ даражаларга, тараққиётда улардан ўзиб кетишга интилиш.

Доимо мақсадларингизни бошқаларга зарар бермаган ҳолда амалга оширишга ҳаракат қилинг!

Ўзини ўйлаш (манманлик ёхуд худбинлик) эгасини ишдан чиқарадиган вирусдир. Чунки бундай одам ҳеч ким унинг ютуғига шерик бўлишини хоҳламайди, аксинча бошқаларга ёмонлик, мағлубият тилайди. Ҳеч кимнинг фазилатини, яхшилик қилган одамнинг яхшилигини эътироф этмайди. Шунинг учун ҳам ўзини ўйлайдиган одам халойиқ орасида маҳбуб бўла олмайди!

Ўзини ўйлаш – инсон ҳар қандай манфаатни, хоҳ у моддий манфаат бўлсин, хоҳ бошқа дунёвий манфаатлар бўлсин, ўзига тўғирлаши ва бунга ўзини ҳақлироқ деб билиши демакдир. Ўзини бошқалардан шу даражада афзал кўрадики, бошқалар ҳақли бўлган нарсаларни ҳам улардан тортиб олиб, ўзига нисбатлаш илинжида бўлади.

Эгоизм (худбинлик) яна бир қанча сифатларни ўз ичига олади, масалан, ўзини бошқаларга ташлаш, одамларнинг бошига чиқиб олиш, атрофидаги ҳамма одамни гўё ўзининг хизматчиларидек ҳис қилиш. Бундай одам озини шу қадар яхши кўрадики, унга ҳеч қандай муҳаббат тенг кела олмайди.

Лекин хунбинлик билан ўзини яхши кўриш ўртасида фарқ бор. Чунончи, ўзини яхши кўриш, ўзи учун фойдали нарсаларни жалб этиш, зарарли нарсалардан ҳимояланиш инсоннинг табиатида бор. Бу нормал ҳолат ҳисобланади. Фақат бу яхши кўриш исломий қонун-қоидалар чегарасидан чиқиб кетмаса бўлгани.

Эгоистлик болаликда берилган хато тарбия сабабли юзага келади, масалан ҳадеб кўкка кўтариш, бошқалардан афзал қўйиб гапириш, юқорида зикр қилингандек хато ўйинлар ўйнатиш, ота-онадан бадхулқликнинг мерос бўлиб ўтиши ва ҳоказо.

Ибн Шубрума раҳимаҳуллоҳ айтади: “Агар бир дўстингдан ёрдам сўрасанг-у, ҳожатингни раво қилиш учун ҳаракат ҳам қилмаса (лоақал бармоғини ҳам қимирлатиб қўймаса), таҳорат қилда, тўрт такбир айтиб унга жаноза ўқиб қўявер! Уни ўлган деб ҳисоблайвер”.

Доктор Ҳассон Шамси Пошонинг "Метин қоялар" китобидан

Ғиёсиддин Ҳабибуллоҳ, Неъматуллоҳ Исомов таржимаси.

Ҳовлимизда унча катта бўлмаган гулзоримиз бор эди. Кичик гулзор бўлишига қарамай унда жуда гўп гуллар ва дарахтлар ўсарди. Гулларнинг ичида энг яхши кўрадиганим жасмин гули эди. Марҳум отам ҳар куни бомдод намозидан қайтишларида бир даста жасмин гулидан олиб ёстиғим олдига қўйиб қўярдилар. Эрталаб жасмин ифори билан уйқудан туриш ажойиб эди.

Аллоҳ раҳматига олган бўлсин, отажоним бир неча йиллар давомида хонамдан жасмин гулини аритмадилар. Отамнинг менга бўлган ғамхўрликлари ва меҳру муҳаббатлари жасмин гули тимсолида гавдаланарди. Эътибор нишонаси бўлган мана шу жасмин гули мени маккор йигитларнинг тузоғига линиб қолишимдан асраган бўлса не ажаб. Мен отаси меҳр берган қизлар кўчада йигитлар билан гаплашиб кетмаслигини, иффатини сақлашини ўз ҳаётимда яшаб кўрганимдан Аллоҳга ҳамд айтаман.

Доктор Абдуллоҳ Муҳаммад Абдулмуътининг
"Фарзанд тарбиясида 700 та сабоқ" китобидан
Ғиёсиддин Ҳабибуллоҳ, Камронбек Ислом таржимаси.

Шу йил 16-17 январь куни Наманган вилояти бош имом-хатиби Мусохон домла Аббасиддинов масъуллар билан бирга Наманган шаҳридаги “Боқи Мирзо”, “Истиқлол”, “Умарул Форуқ”, “Шайх Эшон”, “Боқи полвон”, “Абдулқодир қори”, “Шодибек”, “Форуқ” ва “Мулла Абдуқодир охунд” каби масжидларнинг қурилиш-таъмирлаш ишларини кўздан кечирди.

Ташриф давомида Мусохон домла қурилиш ва таъмирлаш ишлари кетаётган масжидлар шаҳарсозлик меъёрларига жавоб бериши, ҳужжатлари мавжудлиги ва намозхонларга барча қулай шароитларни ҳозирлаш борасида масъулларга керакли тавсияларни берди.

Ўзбекистон мусулмонлари идораси

Матбуот хизмати

 Cавол: Опамни фарзанди йўқ. Кўп йил даволандилар. Кимдир бола асраб олса ва унга меҳр берса ўзи ҳам фарзанд кўришини айтибди. Сўрамоқчи бўлганим динимизда бола асраб олишга рухсат берилганми? Рухсат бўлса қандай ҳукмлар бор?

 Жавоб: Бисмиллаҳир роҳманир роҳийм.

Динимизда бола асраб олишга рухсат берилади, аммо унга қуйидаги шартлар қўйилган:

1. Асраб олинган болани ўз отасига нисбат берилиши;

Болани ўз отасини номи билан чақириш (яъни сени отанг менман ёки отанг фалончи, деб ўз отасидан бошқа одамни ота сифатида кўрсатмаслик керак);

Аллоҳ таоло асраб олинган фарзандлар ҳақида бундай марҳамат қилган: “Уларни (асраб олинган болаларни) ўз оталари (исми) билан чақирингиз. Шу Аллоҳ наздида адолатлироқдир. Бас, агар уларнинг оталарини билмасангиз, у ҳолда (улар) сизларнинг диний биродарларингиз ва дўстларингиздир. Қилган хатоларингиз сабабли сизларга гуноҳ йўқдир, лекин кўнгилларингиз (билан) қасд қилинган нарсадагина (гуноҳкор бўлурсиз). Аллоҳ кечиримли ва меҳрибон зотдир” (Аҳзоб сураси, 5-оят).

Бу оятлар нозил бўлгунича, одамлар орасида бировнинг боласини ўғил қилиб, ўз ўғилларидек номлаганлар ва жамиятдаги мавжуд тушунча, урф-одатлар ила иш тутишган. Оят нозил бўлгач бу ҳукм ўзгарди.

2. Асраб олинган бола асраб олувчига маҳрам бўлиши;

Болани қарамоғига олишда аввало имкон қадар яқин қариндошларнинг болаларидан (яъни асраб олинаётган бола ўғил бола бўлса аёлнинг, қиз бола бўлса эрнинг ака-ука ёки опа-сингилларининг болаларидан) бирини қарамоғига олиши керак. Чунки улар ўртасида насаб жиҳатидан маҳрамлик бор. Бордию яқин қариндошлардан бола олиш имкони бўлмай, бегона бола олинса ва у қиз бўлса, асраб олувчи эрнинг эмизикли ҳолатдаги опа-сингиллари ёки ака-укаларининг аёллари икки ярим йил ичида болани эмизсалар ёки уларнинг сути ичирилса, асраб олувчи эрнинг жияни ҳисобланиб, маҳрамига айланади. Агар асраб олинган бола ўғил бўлса, асраб олувчи аёлнинг эмизикли ҳолатдаги опа-сингиллари ёки ака-укаларининг аёллари ўша ўғил болани эмизсалар асраб олувчи аёлга жиян бўлгани учун, маҳрам ҳисобланади (икки ярим йилдан сўнг эмизиш ёки болага юқорида зикр қилинган аёллардан бошқаларнинг сутини ичириш билан маҳрамлик собит бўлмайди).

Шундай йўл билан бир оилада номаҳрамлар жамланиб қолишининг олди олинади. Оиша розияллоҳу анҳодан ривоят қилинади. У киши ўз жиянлари Урва розияллоҳу анҳуга шундай ҳикоя қилиб берадилар. Афлаҳа исмли эмикдош амаким киришга изн сўраган вақтда у кишидан ўзимни олиб қочдим ва рўмолни ўраб олдим. Сўнг бу ҳақида Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламга хабар берганимда: “Унинг олдида рўмол ўрашингизга ҳожат йўқ, чунки насаб жиҳатидан маҳрамлик собит бўлганидек эмикдошлик сабабли ҳам маҳрамлик ҳосил бўлади”, дедилар (Имом Муслим ривояти).

3. Асраб олинган боланинг мерос олмаслиги;

Асраб олинган бола ва асраб олувчиларнинг ўртасида насабий алоқаси бўлмаса, бир-бирларидан мерос олишлари жоиз бўлмайди. Балки қўлларида қолган мулклар насабий меросхўрларнинг ҳаққи ҳисобланади.

Бола асраб олишдан мақсад, кўп болалик оилаларга ёрдам бериш ёки етимнинг бошини силаш савобини топиш бўлмоғи лозим. Ҳеч қачон асраб олинган бола ҳақиқий фарзанд бўлмайди. Агар асраб олинган фарзанддан келажакда боқувчига ҳеч қандай наф тегмаса, аксинча зарар етган тақдирда ҳам бундан афсусланмаслик керак бўлади, акс ҳолда қилинган хизматнинг савоби бекор бўлади. Валлоҳу аълам.

Ўзбекистон мусулмонлари идораси Фатво маркази.