Айни дамда бутун мусулмон олами муборак Рамазон ойини муносиб кутиб олиш ҳаракатида. Ўзбекистон мусулмонлари идораси ҳам бу борада бир қатор хайрли ишларни амалга оширмоқда.

Хусусан, Ўзбекистон мусулмонлари идорасининг “Қуръон ва тажвидни ўргатиш” бўлими томонидан 1443/2022 йил Рамазон ойида Тошкент шаҳри масжидларида таровиҳ намозларида ўқиладиган хатми Қуръоннинг кунлик тақсимоти белгиланди. Унга кўра, хатми Қуръон рўзанинг биринчи кунидан бошлаб, 27 сана – Қадр кечасида якунланиши мўлжалланмоқда.

Қуйида Қуръон оятларининг кунлик ўқиладиган тартиби билан танишишингиз мумкин:

1443/2022 ЙИЛ РАМАЗОН ОЙИ ТОШКЕНТ ШАҲРИДАГИ ТАРОВИҲ НАМОЗЛАРИДА ЎҚИЛАДИГАН ХАТМИ ҚУРЪОННИНГ КУНЛИК ТАҚСИМОТИ

Ўзбекистон мусулмонлари идораси
Матбуот хизмати
Muslim.uz
@muslimuzportal | @mp3muslim | @diniysavollar

Аллоҳ таоло Каломи Қуръони каримнинг бир юз ўн иккинчи сураси “Ихлос” деб аталади.  Хўш, “ихлос” атамаси нима маънони беради?

“Ихлос” сўзи аслида, арабча сўз бўлиб, у “холос бўлиш”, “мухлис”, “холис” деган маъноларни англатади.  Бу ҳақда “Ўзбек тилининг изоҳли луғати”да:“Ихлос (арабча) – самимийлик, кўнгли очиқлик, берилганлик, мухлислик, эътиқод, чин юракдан, ишонч билан берилиш; астойдил муҳаббат” деб изоҳланади. Истилоҳда эса “Аллоҳ таолога нисбатан холис, содиқ бўлиш, барча амалларни холис Унинг Ўзи учун қилиш” маъносини англатади. Ихлос Ислом динининг асл моҳияти бўлиб, ҳар бир яхши амал унинг устига қурилади. Инсон амалларининг қабул бўлиши ёки бўлмаслиги, унга мукофот ёки жазо берилиши, ўша амалда ихлоснинг мавжуд ёки мавжуд эмаслиги эътибори билан бўлади. Зеро, инсон амаллари суратдир, ихлос эса амалнинг руҳидир.

Қуръони каримнинг 112 сураси номлари жуда кўп. У “Тафрид”,“Нажот”, “Тавҳид”, “Марифа”,“Асос”деб ҳам аталади. Аммо суранинг энг машҳур номи “Ихлос”дир.

“Ихлос” атамасини Қуръони карим сурасига қўйилишини уламолар қуйидагича изоҳлайдилар:

1. Айрим уламолар “Қуръоннинг ўзи учта бўлингани учун: учдан бири ҳукмлар, учдан бири ваъда ва ваъидлар(қайтариқлар), яна учдан бири исм ва сифатлар. “Қул ҳуваллоҳу аҳад” шу уч бўлакнинг бир бўлаги, яъни исм ва сифатлар бўлагидир. Шу маънода бу сура “Ихлос” деб номланади” дейдилар.

2. Баъзи уламолар: “Бу (сура)нинг Қуръоннинг учдан бирига тенглигига сабаб, унда Аллоҳнинг Сомад исми борлиги учун, чунк бошқа сураларда бу исм топилмайди”, дейдилар.

                       Ихлос сураси Маккада нозил бўлган, 4 оятдан иборат.

                                             Ихлос сураси

1. Қул ҳуваллоҳу аҳад.

2. Аллоҳус-сомад.

3. Лам ялид ва йулад.

4. Ва лам йакуллаҳу куфуван аҳад.

Таржимаси:

1. (Эй Муҳаммад) Айтинг:“У Аллоҳ ягонадир”.

2. Аллоҳ Самад. (эҳтиёжсиз,ҳожатбарор).

3. У туғмаган ва туғилмаган ҳам.

4. Шунингдек. Унинг ҳеч бир тенги йўқдир.

Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи васаллам муборак ҳадисларида “Ихлос” сурасининг кўплаб фазилатларини баён қилганлар. Кимки “Ихлос”сурасини яшаётган манзилида бир марта ўқиса, Аллоҳ таоло унга, оиласига, ҳатто қўни-қўшниларига барака беради. Бу ҳақда ҳадис-шарифда: “Бир киши Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи васалламнинг ҳузурларига келиб, камбағаллиги ва ночорлигидан шикоят қилди. Шунда Расуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам унга: “Қачон манзилингга кирсанг, одам бўлса-бўлмаса, салом бергин, сўнг менга салом йўллагин ва “Қул ҳуваллоҳу аҳад”ни бир марта ўқигин”, дедилар. Ҳалиги киши шундай қилди. Натижада Аллоҳ таоло унга шу даражада ризқ бердики, ҳатто қўшнилари-ю қариндошларига мўл-кўл ёғдирилди (Ҳофиз Абу Мусо Маданий Саҳл ибн Саъддан ривоят қилган).   

Агар бир киши ҳар куни “Ихлос” сурасини 50 марта ўқиса, қиёмат куни у жаннатга кириш бахтига муваффақ бўлади.  Бу ҳақда ҳадиси-шарифда: “Кимки “Ихлос” сурасини ҳар куни 50 марта ўқиса, қиёмат куни: “Тур, эй Аллоҳни мақтовчи! Жаннатга кир!”дейилади.

“Кимки “Ихлос” сурасини икки юз марта ўқиса, гарданидаги қарздан бошқа эллик йиллик гуноҳлари кечирилади. Бу ҳақда Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи васаллам: “Кимки “Ихлос” сурасини кунига 200 марта ўқиса. Гарданидаги қарздан бошқа эллик йиллик гуноҳлари ўчирилади” (Имом термизий ривояти).

“Ихлос” сурасини ўқишни яхши кўриш фазилат бўлиб, бу фазилат инсонни жаннат сари етаклайди. Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи васаллам: “Бир одам (Ихлос” сурасини назарда тутиб):“Ё Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам, мен шу сурани яхши кўраман” деди. Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам: “Уни яхши кўришинг, сени жаннатга етаклайди”, дедилар (Имом Термизий ривояти).

Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи васаллам: “Кимки ётиб ухламоқчи бўлиб, ўнг томонга қараб ётса, сўнг “Қул ҳуваллоҳу аҳад”ни 100 марта ўқиса, Аллоҳ таоло қиёмат куни унга:“Ўнг тарафдан жаннатга кир” дейди (Имом Термизий ривояти).

   Агар бир киши вафот этар чоғида “Ихлос” сурасини ўқиса, қабрда азобланмайди, сирот кўпригидан омон ўтади. Бу ҳақда Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи васаллам: “Ким вафот билан ниҳоя топадиган касаллигида “Ихлос” сурасини ўқиса, қабрида фитналанмайди, қабр сиқишидан омонда бўлади ва фаришталар унинг қўлидан тутиб, сирот кўпригидан жаннатга олиб ўтадилар” (Имом Табароний ривояти).

Аллоҳ таоло барчамизни “Ихлос” сурасининг фазилатидан баҳраманд бўлишга муваффақ қилсин!

Р. Акбаров,

ЎМИнинг Қашқадарё вилоятидаги вакиллик ходими.

Рабиъ ибн Зиёд Ҳорисий – узоқни кўра оладиган, жангчи ва моҳир чавандоз, буюк саҳоба.У Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам Мадинага ҳижрат қилганларидан сўнг Исломга киради.

Рабиъ ибн Зиёд Ҳорисий Абу Бакр розийаллоҳу анҳу халифалиги даврида икки ярим йил Баҳрайнда яшайди. Шу пайтда халифа вафот этади. Бутун мусулмонлар маҳзун эдилар. Халифалик эса Умар ибн Хаттобга ўтаётган эди. Турли жойлардан мусулмонлар жамоаси Умар ибн Хаттобга байъат беришга келишаётган эди. Бир куни эрта тонгда Баҳрайндан бир гуруҳ мусулмонлар ҳам байъатга келишди. Уларнинг орасида Рабиъ ибн Зиёд ҳам бор эди.  Халифа Умар розийаллоҳу анҳу келганларнинг фикрини эшита бошладилар. Юзида яхшилик аломати бўлган бир кишига: “Нима гапинг бор?” деди. У киши Аллоҳ таолога ҳамду сано айтди. Сўнг Умар розийаллоҳу анҳуга: “Эй мўминлар амири, бу умматга бош бўлганингиз синовдир. Бу ишда Аллоҳга тақво қилинг. Билингки, агар Фуротнинг бўйида бир қўй йўқолса ҳам, қиёмат куни у ҳақда сўраласиз”, деди. Шунда мўминлар амири йиғлаб юборди ва: “Халифаликка тайинланган кунимда менга сендек ҳеч ким ишонмади. Сен кимсан?” деб сўради. У киши: “Мен Рабиъ ибн Зиёд Ҳорисийман”, деди. Умар розийаллоҳу анҳу: “Муҳожир ибн Зиёднинг укасимисан?” деди. У “Ҳа”, деб жавоб берди.

Умар розийаллоҳу анҳу Абу Мусо Ашъарийга: “Рабиъни синаб кўринг, агар у ростгўй бўлса, ундан бизга яхшилик кўп”, деди. Бу воқеадан кўп ўтмай, Абу Мусо Ашъарий розийаллоҳу анҳу Аҳвазни фатҳ этиш учун қўшин тўплади. Бу қўшин сафида Рабиъ ибн Зиёд ва унинг акаси ҳам бор эди.

Мусулмонлар ва Аҳвазнинг фатҳ этилиши,оғир йўқотишлар.Бу жангда мусулмонлар катта талафот кўрдилар. Ярадор ва шаҳидлар кўп бўлди. Жанг Рамазон ойида бўлгани боис барча аскарлар рўзадор эди. Буни кўрган Муҳожир Аллоҳнинг розилиги учун ўз нафсини сотмоқчи бўлди. Шунда Рабиъ ибн Зиёд Абу Мусо Ашъарийнинг ҳузурига бориб: “Муҳожир ўз нафсини сотишга қарор қилди. У рўзадор”, деди. Абу Мусо Ашъарий тўхтаб: “Эй мусулмонлар, ҳар бир мусулмон ифтор қилсин ёки урушни тўхтатиб, одамлар ичадиган кўзадан сув ичсин”, деб буюрди. Муҳожир қўмондоннинг буйруғига итоат этиб, бир қултум сув ичиб олға юрди. Душман сафини ёриб кирди. Душманлар ҳар тарафдан ўраб олиб, ўлдиришди. Жасадини жанг майдонига қараган айвонга осиб қўйишди. Рабиъ унга қараб: “Сенга жаннат ва яхши оқибат муборак бўлсин. Аллоҳга қасам, мен, иншоаллоҳ, сен ва ўлдирилган мусулмонлар учун қасос оламан”, деди.

Рабиъ ибн Зиёднинг шижоати. Ушбу жангда Абу Мусо Ашърий Рабиъ ибн Зиёднинг жасоратини кўриб, ушбу қўшинга уни қўмондон қилади. Ўзи эса халифанинг амри билан Сувс[1]ни фатҳ қилишга кетади. Рабиъ ибн Зиёд бошчилигидаги қўшин Аллоҳнинг иродаси ила мушриклар устидан ғалаба қозонди. Мусулмонлар бу тўқнашувда оғир қийинчиликларга дуч келган бўлишса-да, сўнгра форслар устидан катта ғалабага эришдилар. Бу ғалабадан сўнг Рабиъ ибн Зиёднинг номи тилларда достон бўлди. Шу боис мусулмонлар Сижистонга (Афғонистон) юриш қилаётганда ҳарбий қўшинга уни қўмондон этиб сайлашди ва Аллоҳнинг йўлида ғазотга йўл олишди. Биринчи бўлиб чиройли ва ҳашаматли қалъалар билан ўралган Рустоқ[2]га келишди. Рабиъ бир неча аскарларни маълумот олиб келиш учун у ерга яширин тарзда юборади. Шу маълумотлар асосида ғазот режасини ишлаб чиқади. Тез орада бу қавмда байрам бўлишини аниқлашади. Байрамни кутишади ва шу кеча ҳужум қилишади. Улардан йигирма минг одамни асирга олишади. Асирларнинг орасида уч минг нафар қул бўлиб, улар ушбу шаҳар волийси учун олиб келинган эди.

Аскарлар бир асирни ушлаб, Рабиънинг ҳузурига олиб келишди. Рабиъ ундан сўради: “Бу бойликлар қаердан келди?” Асир: “Мавлойимизнинг бир қишлоғидан келди”, деди. Рабиъ унга: “Бир қишлоқдан ҳар йили шунча мол келадими?” деди. У: “Ҳа, шундай”, деди. Рабиъ: “Қандай қилиб?” деди.У: “Қуролимиз ва меҳнатимиз билан”, деди.

Жанг тугагач, қишлоқ волийси ўзини ва аҳлини Рабиъга таслим этди. Шунда Рабиъ волийга: “Ўзингни қутқаришинг учун мусулмонларга фидя бер”, деди. Волий: “Қанча истайсиз?” деди. Рабиъ: “Ерга бир найза суқаман. Шу найзани кўмгунча унинг устидан олтин ва кумуш тўкасан”, деди. У рози бўлиб, хазинасидан олтин ва кумуш олиб чиқиб, найза устидан  тўка бошлади...

Рабиъ ибн Зиёд ўзининг ғолиб қўшини билан Сижистон заминига кирди. Дарахтларнинг барглари куз шамолида тўкилганидек, қалъалар отларнинг туёғи остига туша бошлади. Мусулмон аскарлари Сижистон пойтахти Заранж шаҳрига етиб боргунча, шаҳар ва қишлоқ аҳли уларга қилич кўтармасларидан аввал ўзлари таслим бўлишди.

Қараса, душман унга қарши тайёрланган экан (бир қисм қўшинни тайёрлаган), уни кутиб олиш учун жангчиларни ҳозирлаган. Олдинроққа тезкор қўшин юбориб, душманни Заранж шаҳрига киритмаслик учун қанча қурбон бериб бўлса ҳам, унинг қўшинини Сижистонга юришини тўхтатишга қатъий аҳд қилган экан.

Кейин Рабиъ аскарлари ва душманлар ўртасида шиддатли жанг бўлди. Икки томонда ҳам қурбонлар кўп бўлди. Бу жангда мусулмонлар ғалаба қозонишди. Жангда мусулмонларнинг қўли баланд келганининг биринчи белгиси мирзабон (қавм бошлиғи) куч-қувватлари батамом йўқ бўлмасдан Рабиъга таслим бўлишга қавмини чақирди. Бу қарор ўзи ва аҳли учун энг афзал йўл эди. Шунда мирзабон Рабиънинг ҳузурига сулҳ тузиш мақсадида бир элчи юборади. Рабиъ ибн Зиёд Парвизни кутиб олиш учун жой тайёрлашни буюради. Мажлисда улардан ҳалок бўлган форс аскарларининг жасадларини йиғишни сўрайди. Парвиз келадиган йўлнинг икки тарафига форс аскарларининг жасадлари уйилган эди.

Рабиъ ибн Зиёд баланд бўйли, келишган, кўркам, ҳайбатли киши эди. Парвиз уйиб қўйилган жасадларни кўриб қўрқиб кетди. Сўнг Рабиънинг ҳузурига кириб, унинг ҳайбатидан чўчиб, ёнига бориб, қўл бериб кўришишга ҳам ботина олмади. Титроқ оҳангда Рабиъга: “Сизга минг ғулом ва ҳар бирининг бошида бир коса тилла бераман. Шунинг эвазига сулҳ тузишга розимисиз?” деди. Рабиъ бу таклифни қабул қилди ва ўзаро тинчлик сулҳини тузишди. Зафар қучган Рабиъ ибн Зиёд мусулмон аскарларининг такбири ва таҳлили остида Мадинага кириб борди...

Шундан сўнг Рабиъ ибн Зиёд мусулмонларнинг қиличига айланиб, Ислом динини ёйиш йўлида катта жасорат кўрсатди. Кўплаб шаҳарларни фатҳ қилиб, уларга волийлик қилди. Бошқарув умавийлар қўлига ўтганидан сўнг, Муовия ибн Абу Суфён уни Хуросонга волий этиб тайинлайди. Лекин Рабиъ ибн Зиёд бу ерга волий бўлганидан хурсанд бўлмади... Айниқса, умавий қабиласининг киборларидан бирининг: “Мўминларнинг амири Муовия ибн Абу Суфён сенга олтин ва кумушни байтулмол учун сақлаб қўйишингни ва қолган ўлжаларни мужоҳидларга тақсимлаб беришингни амр қилган”, деб ёзгантмактуби Рабиъни ғазаблантирди. Сўнг Рабиъ унга: “Сен мўминлар амири тилидан буюрган амрлардан бошқа амрларни Аллоҳ таолонинг китобидан топдим”, деб жавоб йўллади. Кейин одамларга: “Ўлжаларингизни олинглар”, деди.  Қолган хумсни[3] эса байтулмолга юборди.

Рабиъ ибн Зиёд жума куни оқ либосини кийиб жума намозига чиқди. Одамларга жума хутбасини ўқиди. Сўнг шу куни ҳижрий 53 йили вафот этди.

Манбалар асосида

Дилфуза РАҲИМОВА

тайёрлади.

[1]Сувс – ҳозирги Тунис Республикаси

[2]Рустоқ – Афғонистоннинг шимолидаги Тахар вилояти тумани.

[3]Қуръони карим уруш ўлжаларининг бешдан бир қисмини байтулмолга ажратади. Қолган бешдан тўрт қисми эса жангчилар ўртасида тақсимланади.

Бугун, 28 март куни Тошкент шаҳри Яшнобод туманида жойлашган “Гўзал” жоме масжидининг янги биносига илк ғишт қўйиш маросими бўлиб ўтди. Унда Ўзбекистон мусулмонлари идораси раиси, муфтий Нуриддин домла ҳазратлари бошчилигидаги бир гуруҳ уламолар, имом-хатиблар, фахрий домлалар ва маҳалла фаоллари иштирок этди.

Тадбир аввалида Қуръони карим оятлари тиловат қилиниб, Муфтий ҳазратлари яхши ният ва дуолар билан жоме масжид пойдеворига тамал тошини қўйиб, бу хайрли ташаббусга хизмат қилаётган кишилар ҳақига дуо қилдилар.

– Масжидимиз ўтган асрнинг 90-йилларида 500-600 кишига мўлжаллаб қурилган, – дейди “Гўзал” жоме масжиди имом-хатиби Муҳаммадравшан Раимқулов. – Бироқ бугун маҳалламиз ҳам кенгайиб, аҳолимиз сони ҳам ошиб бормоқда. Масжидимиз эса маҳалла эҳтиёжини қондира олмаяпти. Айниқса, жума намозларида кўплаб намозхонлар масжидга ташқарисида намоз ўқишга тўғри келяпти. Қолаверса, намозхонлар учун бошқа шароитлар ҳам у қадар қониқарли эмас эди. Шу боис маҳалла фаоллари ва мутасаддилар билан келишган ҳолда масжидни қайтадан қуришни мақсад қилдик. Бузиш ишларини ўтган йилнин августида бошлаган бўлсак, эндиликда янги иншоотнинг пойдеворига илк ғиштини қўймоқдамиз. Иншааллоҳ, масжидимиз келгуси йилнинг охирларида ишга тушади.

Ҳомийлар ва хашар йўли билан бунёд этилаётган масжид миллий меъморчилик йўналишида қурилаётган бўлиб, 6000 намозхонга мўлжалланмоқда. Аҳолига қулай бўлиши учун замонавий қурилиш ашёларию жиҳозлардан фойдаланишга ҳаракат қилинмоқда. Келгусида масжидда кенг ва ёруғ хонақоҳ, аёллар учун алоҳида намозхона, таҳоратхона, 35 метрли минора, кутубхона, алоҳида мажлислар зали, сартарошхона, автотураргоҳ, китоб дўкони ва шу каби бир қатор қулайликларга эга мажмуа барпо этилади.

Тадбир давомида муфтий ҳазратлари қурилиш жараёни билан танишдилар, жоме пойдеворига илк ғиштни қўйиб бердилар, лойиҳа ва режалар бўйича уста, мутахассислар билан маслаҳатлашдилар, ҳомийларга миннатдорлик билдириб, масжид барпо қилишда ёрдам бераётган барчанинг ҳақига дуо қилдилар.

Ўзбекистон мусулмонлари идораси матбуот хизмати

 Ҳадис шарҳи

Ибн Умар розияллоҳу анҳумодан ривоят қилинади: «Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам қазаъдан қайтардилар. Мен Нофеъга: “Қазаъ нима?” дедим. У: “Ёш бола боши (сочининг)нинг бир қисмини олиб, бир қисмини қолдириш”, деди» (Имом Муслим ривояти).

Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам умматни қазаъдан, яъни сочнинг баъзисини олиб, баъзисини қолдиришдан қайтардилар. Абу Довуд “Сунан”ида: “Сочнинг ҳаммаси олинади, ундан бирор нарса тарк қилинмайди. Баъзиси қисқартирилиб, баъзилари қолдирилмайди. Сочни қазаъ кўринишида олиш табиий хилқатни ўзгартириш ҳисобланади. Бу қайтариган амалдир”, деган.

Ибн Умар розияллоҳу анҳумодан қилинган бошқа ривоятда Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва салламнинг ҳузурларига бир бола келтирилади. Унинг бошидаги баъзи сочлари олинган, баъзилари эса олинмаган эди. Шунда Расулуллоҳ: “Соч олсангизлар, барчасини олинглар ёки тарк қилсангизлар, барчасини тарк қилинглар”, дедилар.

Агар зарурат бўлмаса, қизларнинг кичигини ҳам, каттасини ҳам сочи қириб олинмайди. Бошда жароҳат бўлиб, даволаш учун соч олса, зарари йўқ. Чунки Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам ҳижомага эҳтиёж сездилар ва эҳромдаликларида сочини олдирдилар.

«Ибн Умар розияллоҳу анҳумо: “Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва салламнинг қазаъдан қайтарганларини эшитдим”, деди. “Қазаъ нима?”, дедим.  Убайдуллоҳ бизга ишора қилиб: “Агар боланинг сочини қириб олсангизлар баъзи жойларини олиб, баъзи жойларини қолдирманглар ёки бошнинг икки ёни ва олд томонини қолдирманглар”, деди.

Ҳазрат Али розияллоҳу анҳу: “Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам аёлларнинг сочини қириб олишдан қайтарганлар”, деди. Барча ҳадисларда қазаъ ва унинг кайфияти, Аллоҳ таоло эркакларни ундан қайтаргани, сочларни қириб олиши кераклиги ҳақида гапирдик. Бу масала атрофлича изоҳланди. Аммо бу қайтариқ аёлларга тегишли эмас. Чунки  аёлларга сочни қириб олиш вожиб эмас. Сабаби, соч аёлларга ҳусн ва зийнат қилиб берилган.

Соч – аёллар зийнатланишида энг муҳим нарса. Аёллар эрлари учун сочларини асрайдилар ва турмаклаб зийнатланишади.

Тўрт мазҳаб уламолари қазаъ турли жойларда бўлса, макруҳ эканига ижмо қилганлар. Агар даволаниш ва шу каби нарсалар бўлса, жоиз. Қазаънинг ҳаромлигига келсак, агар бирор киши у ишни ўзга диндагиларга ёки фосиқларга тақлидан қилса, ҳаром бўлади. Бу ҳақда Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам: “Ким бир қавмга тақлид қилса, у улардандир”, деганлар.

Ибн Умар розияллоҳу анҳумодан ривоят қилинади: «Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам: “Ким бир қавмга тақлид қилса, у улардандир. Яъни,ташқи кўринишда, кийинишда, баъзи амалларда кўринади”, дедилар».

Аллоҳ таоло бундай марҳамат қилади: “Имон келтирган зотлар учун диллари Аллоҳнинг зикрига ва нозил бўлган ҳақ (Қуръон)га мойил бўлиш (вақти) келмадими?! (Яна улар учун) илгари китоб ато этилган, сўнгра (пайғамбарларидан кейинги) муддат узайгач, диллари қотиб кетган кимсалар (яъни, яҳудий ва насронийлар) каби бўлиб қолмаслик (вақти келмадими)?! Уларнинг кўпи фосиқ (итоатсиз)дирлар!” (Ҳадид сураси, 16-оят).

Ибн Касир раҳимаҳуллоҳ тафсирида бундай дейилади: «...(Яна улар учун) илгари китоб ато этилган, сўнгра (пайғамбарларидан кейинги) муддат узайгач, диллари қотиб кетган кимсалар (яъни, яҳудий ва насронийлар) каби бўлиб қолмаслик (вақти келмадими)?!..” Бу оят аслий ва фаръий масалаларда аҳли китобларга ўхшашдан қайтарилганига ишорадир».

Абу Ҳурайра розияллоҳу анҳу Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва салламдан ривоят қилади: “Умматим то ўзларидан аввалги замонлардагиларга қаричма-қарич, зироъма-зиро эргашмагунларича Қиёмат қоим бўлмайди. Ҳатто улар зоббнинг уясига кирган бўлишса, сизлар ҳам худди шундай унга кирасизлар”. “Ё Расулуллоҳ, форслар ва румларга ўхшабми?” дедик. У зот: “Улар бўлмай ким бўлсин?!” дедилар» (Имом Бухорий ривояти).

Манбалар асосида

Дилфуза РАҲИМОВА

тайёрлади.