Расули акрам соллаллоҳу алайҳи ва саллам Язид ибн Абу Суфён Исломга кирганидан беҳад хурсанд бўлдилар. Чунки унинг табиатида жасурлик, мардлик ва мурувват аломатлари балқиб турарди.

Ҳунайн ғазотидан кейин унга ҳурмат-эҳтиром кўрсатилиб, юзта туя ва қирқ уқия (бир уқия 119 грамм) кумуш берилган. Буни ҳазрат Билол ўлчаб-тортиб, уйига олиб боради. Бу саҳоба Пайғамбаримизга қайни, яъни мўминлар онаси Рамла бинти Абу Суфённинг иниси бўлади. У Ислом келганда отаси Абу Суфён ибн Ҳарбнинг раъйи учун Исломни қабул қилмаганди. Отаси Исломга кирганидан кейин иймон келтирди. Бу воқеа Фатҳ йилининг Рамазон ойида содир бўлди.

* * *
Абу Бакр Сиддиқ розияллоҳу анҳу халифа бўлгач, бу умавий қаҳрамондаги куч-ғайрат, теран ақл, қатъият ва кучли иймонни мусулмонлар хизматига йўналтирди. Мусулмон қўшини раҳбари этиб тайинлашидан олдин, уни чақириб бундай насиҳат қилди:

«Эй Язид, шу чоққача қилган ишларинг туфайли сени “Хайр” деб зикр этдик. Энди сени қўшинга бошлиқ этиб, бу ишда маҳоратингни билмоқчиман. Агар уддаласанг, қўшинга қўмондон бўласан. Эй Язид, Аллоҳга тақво қил. Қўшиндагилар билан чиройли муомалада бўл. Уларни яхшиликка бошла. Насиҳатингни чўзма. Ўзингни ислоҳ қилсанг, одамларни ҳам ислоҳ қила оласан. Намозни ўз вақтида адо эт. Олдингга душман элчилари келса, уларга иззат-икром кўрсат, аммо ҳузурингда кўп қолишига рухсат берма. Элчиларни лашкаринг кўп жойга тушир. Сирингни сиртга чиқарма”.

Абу Бакр Сиддиқ Рум ғазоти учун қўшинни Шом диёрига жўнатишга қарор қилди. Ҳар тарафдан мусулмонлар жамоасини тўплади. Қўшинни тўрт қисмга тақсимлаб, ҳар бир гуруҳнинг байроғини Бани Умайянинг қаҳрамони Язид ибн Абу Суфёнга берди.

Қўшин Мадинадан чиқиб кетгач, ҳазрат Абу Бакр Сиддиқ мусулмон қўшини ва унинг ёш бошлиғи билан хайрлашгани чиқди. Абу Бакр Сиддиқ розияллоҳу анҳу пиёда, Язид отда борарди. Язид Абу Бакр Сиддиқ розияллоҳу анҳуга:

– Эй Расулуллоҳнинг халифаси, мен отда юриб, сиз пиёда юрасизми?! – деб хижолатда эканини изҳор қилди ва отидан тушмоқчи бўлди. – Ё сиз ҳам отга мининг, мен тушай.

Абу Бакр қайтариб деди:

– Мен отга минмайман. Сен отдан тушмайсан, қадамларим Аллоҳнинг йўлида деб ҳисоблайман.

Сўнг Язидга яна бундай насиҳат қилди: “Сизлар турли ва анвойи таомлар тановул этиладиган бир шаҳарга тушасизлар. Унинг аввалида Аллоҳнинг номини зикр этинглар ва унинг охирида Аллоҳга ҳамд айтинглар. Ношукр ва кибр-ҳаво қилишдан эҳтиёт бўлинглар. Мен сенга ўнта калимани васият қиламан: аёлларни, ёш болаларни ва кекса қарияларни қатл этманглар. Яна мева берадиган дарахтни кесманглар. Обод уйларни вайрон қилманглар. Туяни ё қўйни фақат ейиш ниятида сўйинглар. Бир туп хурмони таҳқирламанглар. Хиёнат қилманглар ва ёлғон сўзламанглар”.

* * *

Мусулмон қўшини Ярмукка тушгач, Язид Рум қўшини бошлиғига гаплашиб олмоқчи эканини айтиб, одам юборди. Кейин бир неча саҳоба билан улар турган жойга борди. Рум қўшини бошлиғи ўзига ҳаммаёғи ипак мато билан ўралган катта чодир қуриб олганини кўрдилар. Язид ва у билан бирга келганлар чодирга киришдан бош тортиб: “Бизлар ипакни эр кишига ҳалол деб билмаймиз, ўзинг олдимизга чиқ”, дейишди. Уларнинг талабига биноан душман қўмондони чодиридан чиқиб гаплашди. Аммо мусулмонларнинг шартини қабул қилмади.

Икки қўшин тўқнашганида кексайиб қолган Абу Суфён ўғли Язидга бундай деди:

– Эй ўғлим, бу ерда мусулмонлардан ҳеч ким тирик қолишига кўзим етмаяпти. Мусулмонлар ишига раҳбар қилиб қўйилган экансан, қўшиндан бирор киши жангда сабрда ва ажр олишда сендан кўра рағбатлироқ бўлмасин. Душманга сендан кўра журъатлироқ бўлмасин! Имонингни, шаънингни қонингдан, жонингдан баланд тут...

Язид:

– Эй отажон, иншоаллоҳ, шундай қиламан, – деди. Ҳайбат билан душман устига ташланди.

* * *

Язид мадори қуриб ҳолсизланиб қолганида Шураҳбил ибн Ҳасаннинг: “Аллоҳ мўминларга жаннатни бериш эвазига жонлари ва молларини сотиб олади. Раббиларининг розилигини хоҳлаб Аллоҳ учун жонларини сотувчилар қани?! Аллоҳнинг Ўз уйида Унга қўшни бўлишга муштоқ бўлувчилар қани?!” деб бақираётган овозини эшитди. Қайтадан шижоат пайдо бўлиб, қўшинга ҳам далда бериб, жанг қилди. Мусулмонлар озчилик бўлган бу жангда Аллоҳ таоло Язиднинг қўшинига нусрат ато этди. Жангдан кейин Рум қўшини Шом диёрида кўп турмади.

* * *

Язид ибн Абу Суфён жанг майдонларида кўп марталаб зафар қучди. Дамашқни фатҳ қилган тўрт қўмондондан бирига айланди. У яна Байрут, Сайдо ва Лубнон диёрларини фатҳ этишда ҳам қатнашди.

Манбалар асосида Ҳазорасп тумани
“Султон Хубби” жоме масжиди имом-хатиби
Иззат ОТАЖОНОВ тайёрлади.

“Дарҳақиқат, Аллоҳ омонатни ўз эгаларига топширишингиз ва одамлар ўртасида ҳукм қилганингизда адолат билан ҳукм қилишингизга буюрар. Албатта, Аллоҳ сизларга жуда яхши насиҳат қилур. Албатта, Аллоҳ эшитувчи ва кўрувчи Зотдир” (Нисо сураси, 58-оят).

Омонат шундай нарсаки, у ўз эгасига қайтарилсагина, ҳар икки томонни, яъни омонат берувчини ҳам, омонат олувчини ҳам хотиржам қилади ва шунга яраша икки томонга ажру савоблар ёзилади. Шу боис, Аллоҳ таоло омонатни ўз эгасига топширишни буюрди.

Имом Мотуридий раҳматуллоҳи алайҳ айтади: «Макка фатҳ қилинганида, Аббос ибн Абдулмутталиб розияллоҳу анҳу Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи ва салламга: “Ё Расулуллоҳ, одамларга сув тарқатиш ва Каъбанинг эшик оғалигини бизга олиб берсангиз”, деди. Набий алайҳиссалом Шайба авлодидан Каъба калитларини олиб, Аббос розияллоҳу анҳуга бердилар. Шунда Аллоҳ таоло Нисо сурасининг 58-оятини нозил қилди.

Шунда Расули акрам алайҳиссалом Каъба калитларини олиб, яна Шайба авлодига қайтариб бердилар ва: “Эй амаки! Аллоҳ таоло ҳеч кимга кулфат келтирилмасдан битириладиган ишни яхши кўради”, дедилар».

Муфассирлар: “Мазкур ояти каримада барча мутасаддилар учун омонатларни жой-жойига қўйиб, унинг заррасига ҳам хиёнат қилмасликка амр-буйруқ бор”, дейишган.

Омонат Аллоҳ билан банда орасида ҳам бўлади. Чунки Аллоҳ бандаларнинг руҳларига: “Мен сизларнинг Раббингиз эмасманми?!” деб хитоб қилганида, улар: “Албатта, Сен бизнинг Раббимизсан”, деб иқрор бўлишган (Аъроф сураси, 172-оят). Аллоҳ бандаларидан аҳд олган, улар эса бу аҳдда мустаҳкам туришга ваъда берган. Агар банда бу аҳдни бузса, ваъдага хилоф, омонатга хиёнат қилган бўлади.

Омонат тоат-ибодатга бўлган амр, буйруқдир. Ким уни адо қилса, омонатни адо этибди, ким буни тарк этса, омонатга хиёнат қилибди.

“Аллоҳ омонатни ўз эгаларига топширишингизга буюради”.

Афсуски, бугунги кунда айрим кимсалар омонатдан қўрқмай қўйишди. Омонат борасидаги ўлчовлар, тушунчалар ўзгариб кетди. Бировдан қарзга пул олиб, қайтармай юриш, биров берган омонат (қимматбаҳо буюм, пул, маблағ ва ҳоказо)га хиёнат қилиш оддий ҳолга айланди. Ваҳоланки, Расули акрам соллаллоҳу алайҳи ва саллам: “Биров сенга бир калима айтиб, сўнгра атрофга қараб қўйса, билгинки, бу сўз омонатдир”, деганлар (Имом Абу Довуд ривояти).

Бошқа бир ҳадисда: “Мунофиқнинг аломати учта: ёлғон гапиради; ваъда берса, ваъдасини бажармайди; омонат топширилса, хиёнат қилади”, дейилган (Имом Бухорий ривояти).

Имом Зажжож айтади: “Аллоҳ буюрган ва қайтарган барча нарсалар омонатдир”.

Имом Заҳҳок айтган: “Аллоҳ таоло бу умматдан ҳалол-ҳаром, намоз каби фарз нарсаларга ва бошқа омонатларга вафо қилишга аҳд-паймон олган. Аҳдлар ҳам худди шу каби бўлиб, Аллоҳ фарз қилган муҳкам нарсалардандир. Бирон-бир ҳолатда ҳам уни бузишга йўл йўқ”.

Муқотил ибн Ҳайён айтади: «Аллоҳ таоло: “Унинг Ўзигагина ибодат этишингиз ва қайтарган нарсаларидан қайтишингиз хусусида сизларнинг зиммангизга юклаган аҳдларга, мушриклар билан сизларнинг орангиздаги аҳдлар – битимларга ва инсонлар ўртасидаги аҳду паймонларга вафо қилинглар”», деб буюради.

“...одамлар ўртасида ҳукм қилганингизда адолат билан ҳукм қилишингизга буюрар”.

Зайд ибн Аслам розияллоҳу анҳу: “Бу оят ҳокимлар тўғрисида нозил бўлган”, дейди. Ҳадиси шарифда Набий алайҳиссалом: “Модомики, ҳоким жабр қилмаса, Аллоҳ у биландир. Агар жабр қилса, ўзини ўзига вакил қилиб қўяди”, деганлар (Имом Байҳақий ривояти).

Бошқа бир ҳадисда: “Бир соат адолатли ҳукм юритиш қирқ йиллик (нафл) ибодатга тенгдир”, дейилган (Имом Абу Ҳотим ривояти).

Адолат билан иш юритиш жамият ва юрт тараққиётига хизмат қилади. Адолат бўлмаган жойда барча айбдор бўлади. Шу боис ояти каримада “...одамлар ўртасида...” дейилмоқда. Шу сўз кишилик жамиятининг барча жабҳаларини қамраб олади.

Бир оятда икки буюк асосга – ҳам омонатга, ҳам адолатга иршод қилиш катта марҳаматдир. Шунинг учун оятнинг давомида: “Аллоҳ сизларга жуда яхши насиҳат қилур!” дейилмоқда.

Шундай экан, гўзал ваъз қилувчи Зотнинг буйруқларига “лаббай” деб, қайтариқлардан қайтсак, омонатга хиёнат қилмасак, улуғ ажрларга эга бўламиз, иншоаллоҳ.

Асрорхон ҲАБИБУЛЛАЕВ,
Шўрчи тумани бош имом-хатиби 

Ҳозирда айрим кимсалар ўз жони, моли, жамиятдаги мавқеларига катта зарар келтирувчи иллатларга мубтало бўлишмоқда. Шулардан бир – “аср вабоси” дея ном олган гиёҳвандлик балосидир. Гиёҳвандлик инсонни Аллоҳ буюрганидай ҳалол яшашдан маҳрум этади, оиласини парокандалик ботқоғига отади, соғлигига жиддий путур етказади, ўзини эса жиноят йўлига бошлайди. Энг фожиалиси, инсон ўзига Аллоҳ берган ҳаёт неъматининг заволга учрашига, эрта ўлим топишига сабаб бўлади.

Бугунги кунда гиёҳвандлик балоси чегара, ўлчов, миқёс билмайдиган бир ҳолатга келди. Унинг касофатидан Ер юзида кўплаб инсонлар ҳаёт билан эрта видолашмоқда, соғлиғидан ажрамоқда, оилалар бузилиб, гиёҳвандлик билан боғлиқ жиноятлар сони ортиб бормоқда. Хусусан, ёшларга олдинига шунчаки кўнгилхушлик, оддий қизиқиш, болаларча эрмак билан бошланган “гиёҳдан бир тотиб қўйиш” кейинчалик унга батамом ружу қўйишга олиб келмоқда.

Маълумки, ёшлар ўртасида гиёҳвандликнинг тарқалиши  катта ёшдагилар ўртасида  тарқалишидан кўра хатарлироқдир. Аҳолининг бу қатлами гиёҳвандликка  қанча берилса, жамият келажаги шунча хавф-хатар остида бўлади. Тажрибалар шуни кўрсатадики, гиёҳвандликка  илк бор қадам қўйиш кўпроқ 11-17 ёшлар орасида кузатилади.

Ислом динида ўзига ҳам, ўзгага ҳам зарар етказиш қаттиқ қораланади. Гиёҳвандликка учраганлар эса ҳар икки ҳолатдаги зарарда ҳам айбдордирлар. Аллоҳ таоло инсонга бежизга ақл-идрок ва фаҳм-фаросатни ато этмаган. У ақл ёрдамида нима зарару нима фойда эканини аниқлаши, зарардан узоқда бўлиши талаб этилади.

Аллома Ибн Ҳожар ал-Маккийнинг “Фатовои исломийя” асарида инсон саломатлиги ва жамият ҳаётига гиёҳвандлик иллати етказадиган 120 хил жиддий зарар санаб ўтган.      

 Абу Довуд ривоят қилган ҳадисда Пайғамбар алайҳиссалом: “Маст ва ақлни карахт қилувчи ҳар бир нарсанинг ҳаром” экани ҳақида огоҳлантирганлар. Ибн Сирийн раҳматуллоҳи алайҳ: “Ўзини ҳалокатга отиш Аллоҳ таолонинг раҳматидан умидсизлик белгисидир”, деганлар. Имом Бухорий ривоят қилган қудсий ҳадисда Аллоҳ таоло бундай марҳамат этган: “Бандам ўзини ўзи ўлдириб, Менинг унга берган умримга шукр қилмай шошилди. Шунинг учун унга жаннатни абадий ҳаром қилдим”.

Қисқасини айтганда, гиёҳвандлик ҳар қандай жамиятнинг ижтимоий-иқтисодий тараққиётига катта тўсиқдир. Шу боис бу иллатга  қарши туриш ҳар биримизнинг бурчимиздир.

Хайрулло Мардонов,
 Имом Термизий ўрта махсус
ислом таълим муассасаси директори ўринбосари

 Бисмиллаҳир Роҳманир Роҳийм.

Қуръон карим Аллоҳ таолонинг муқаддас каломи, инсонларга саодат манбаи бўлгани учун уни ўқиш, ёд олиш алоҳида ибодат саналади. Бу борада Қуръон каримда бундай марҳамат қилинади: “Албатта, Аллоҳнинг Китобини тиловат қиладиган, намозни тўкис адо этадиган, Биз уларга ризқ қилиб берган нарсалардан махфий ва ошкора инфоқ-эҳсон қиладиган зотлар ҳаргиз касод бўлмайдиган олди-сотдидан умидвордирлар. Зеро, (Аллоҳ) уларнинг ажрларини тўлиқ қилиб беради, Ўз фазлу карамидан уларга яна зиёда (мукофотлар) ҳам беради. Албатта, У мағфиратли, ўта шукр қилувчидир (яъни озгина яхши амал учун ҳам кўп мукофот беради)” (Фотир сураси, 29–30-оятлар).

Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи ва саллам ҳам доим Қуръон ўқишга тарғиб қилганлар.

Абу Зарр Ғифорий розияллоҳу анҳу ривоят қилади: «Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам менга: “Эй Абу Зарр, эрталаб барвақт туриб, Аллоҳнинг Китобидан бир оят ўрганишинг сен учун юз ракат (нафл) намоз ўқишингдан яхшироқдир. Эрталаб туриб, амал қиласанми ёки йўқми, илмдан бир боб ўрганишинг сен учун минг ракат (нафл) намоз ўқишингдан яхшироқдир”, дедилар».

Яна бир ҳадисда Абу Мусо Ашъарий розияллоҳу анҳудан ривоят қилинишича, Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам бундай деганлар: “Қуръон ўқийдиган мўмин утружжага (апельсинга ўхшаш  “ширин лимон”)  ўхшайди. Унинг ҳиди ёқимли, мазаси ширин. Қуръон ўқимайдиган мўмин эса хурмо кабидир. Ҳиди йўқ, аммо мазаси ширин. Қуръон ўқийдиган мунофиқ райҳон каби хушбўй, бироқ мазаси тахир. Қуръон ўқимайдиган мунофиқ эса ҳанзала (таъми ва ҳиди ёқимсиз мева) янглиғ ҳидсиз, таъми аччиқдир”.

Эътиборлиси, юқоридаги ҳадисда “Қуръон ўқийдиган” дейиш билан Қуръонни ойда-йилда бир эмас, доим ўқиш лозимлигига ишора қилинмоқда. Зеро, комил мўмин банда Аллоҳнинг Каломини токчаларда ғариб ҳолда қолдирмайди, муттасил ўқиб-ўрганади, илоҳий таълимотларга мувофиқ яшайди. Чунки Аллоҳ Қуръонни ўқиб-ўрганишимиз, Каломуллоҳ одоби ила хулқланишимиз учун нозил қилган. Бандалар бу борада бир-биридан фарқ қилади. Ҳақиқий мўмин кўпроқ насибадор бўлади, кимдир озроқ. Қуръон баракасидан умуман бенасиб қоладиганлар ҳам йўқ эмас.

Мўмин банда Қуръон ўқимаса ҳам, унинг асли пок, чунки қалбида иймон бор. Ана шу иймонни янада мустаҳкамлаш ва Аллоҳга яқин бўлиши учун Қуръонга муҳаббат қўймоғи лозим бўлади.

Абу Зарр Ғифорий розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади: «Бир куни: “Ё Расулуллоҳ, менга насиҳат қилинг”, дедим. У зот: “Аллоҳга тақво қил! Чунки барча ишларнинг боши тақводир”, дедилар. “Ё Расулуллоҳ, яна насиҳат қилинг”, деб сўрадим. Шунда у зот: “Қуръон тиловат қил. Зеро, бу сен учун ерда нур, осмонда захира бўлади”, деб марҳамат қилдилар».

Абу Умома розияллоҳу анҳу Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва салламдан ривоят қилади: “Ким Аллоҳ азза ва жалла Китобидан бир оят ўрганса, (ўша оят) қиёмат куни бандани кулиб турган ҳолда қарши олади”, дедилар.

Ҳадисдан англашиладики, қайси банда Қуръондан бир оятнинг ўқилиши ва тафсирини ўрганса, ўша оят охиратда бандани хурсанд ҳолда кутиб олади, яъни Аллоҳ таоло ўша оятни банда қиёмат куни хурсанд бўлишига сабаб бўладиган восита қилиб қўяди.

Обиджон ИСМОИЛОВ,

Сариосиё тумани

“Имом Низомиддин Сангардакий”

 жоме масжиди имом-хатиби