Юнус бутун ўқув йили давомида янги телефон олиш учун пўл тўплади. Ҳар сафар отаси мактабда тушлик қилишга пул берганда у қорни очса-да, ўша пулни емасдан уйга қайтариб келарди-да пул йиғадиган идишчага ташлаб қўярди.

Пулим етади деган қарорга келганидан сўнг бир синфдоши билан куннинг иккинчи ярмида телефон  харид қилишга бирга боришга келишиб олди.  Уйига келиб кийимларини алиштириб чиқди. Қараса, кўчада яна бир синфдош ўртоғи Саид муғнайиб турибди. Улар қўшничиликда яшашади. Саиддан ғамгинлигининг сабабини сўради.  

– Синглим оғриб қолди. Ойим мени дори олиб келишим учун дорихонага юбордилар. Аммо пулим етмади. Уни ойимга қандай айтишни билмай турибман. Ойим жуда сиқиладилар, чунки уйда бошқа пулимиз йўқ. Мен ҳам сиқиляпман. Юр, бир оз ўйнайлик, уйга кечроқ бораман, унгача синглим яхши бўлиб қолар балки, – деди Саид.

Юнус қанчалик ҳаракат қилмасин, аммо ўйини ҳеч қовушмади. Унинг хаёлига Саиднинг айтган гаплари маҳкам ўрнашиб олган эди. Кўз олдига дорининг тезроқ келишини кутиб ётган Марям гавдаланди. У ҳатто телефон олиш учун уйдан чиққанини ҳам унутган этди, дафъатан, чўнтагида пули борлиги эсига тушиб қолди.

– Менга дорилар рўйхатини бер-чи, – деди Саидга.

Саид нега деб сўраб ҳам ўтирмасдан қоғозни узатди. Юнус қоғозни олиб дорихонага югуриб кетди. Рўйхатдаги дориларни олди, дорихонадан чиқиб дўконга кирди ва сархил мевалар харид қилди. Кейин уни кутиб турган Саиднинг олдига хурсанд бўлиб қайтиб келди.

– Юр уйларингга борайлик, мен Марямга керакли дориларни олдим, – деди завқи ичига сиғмай бораётган Юнус.

– Сен телефон олиш учун йиққан пулингни сарфладингми? Нега бундай қилдинг, ахир қанча вақтдан бери орзу қилардин-ку! – ҳайрон бўлди Саид.

– Телефонни кейинроқ олаверсак ҳам бўлади, Марямнинг соғайиб кетиши муҳим,   – жавоб берди Юнус ва болалар Саидларнинг уйига кетишди.

Юнус кечқурун уйига қайтганида уни ажойиб совға кутаётганини билмас эди. У мактабда аъло баҳоларга ўқигани учун ота-онаси унга янги телефон харид қилишган эди. Бола жуда ҳам ҳайратга тушди ва кўзлари ёшга тўлиб:

– Алҳамдуллиллоҳ! Алҳамдулиллоҳ! Бу Аллоҳ таолонинг совғаси, – деди ва бўлиб ўтган воқеани ота-онасига гапириб берди.

Ўзбекистон Президенти Шавкат Мирзиёевнинг 28 февралдаги «2017 йилги Наврўз умумхалқ байрамига тайёргарлик кўриш ва уни ўтказиш тўғрисида"ги қарорига биноан бу йилги Наврўз байрами Тошкент, Қорақалпоғистон ва вилоятлар марказлари, шаҳар, туман ва қишлоқларда умумхалқ сайиллари шаклида нишонланади.

Қарорга мувофиқ, Наврўз кунларида миллатимиз табиатига хос бўлган меҳр-мурувват, аҳиллик ва тотувлик каби фазилатлар намоён этилади, ёши улуғ инсонлар, нуроний отахон ва онахонларни ҳар томонлама эъзозлаш, моддий жиҳатдан ҳали ўзини ўнглаб олмаган оилаларга беғараз ёрдам кўрсатилади.  

Наврўз олдидан маҳаллаларда, шаҳар ва қишлоқларда ҳашарлар, кенг кўламдаги ободончилик ва кўкаламзорлаштириш ишлари ташкил этилади.

Қорақалпоғистон, вилоятлар ва Тошкент шаҳрида бўлиб ўтадиган сайилларга фольклор гуруҳлари, бадиий ҳаваскорлик жамоалари, дорбозлар, цирк артистлари, оилавий ансамбллар, бахшилар, шоирлар, шунингдек, профессионал ижрочилар ва истеъдодли эстрада артистлари жалб этилади.

Сайил дастурларини тайёрлашда халқ ўйинлари, фольклор санъатининг энг сара намуналари, куй-қўшиқлар, ўлан-лапарларга кенг ўрин берилади.

Барча замонларда ёшларни илм-маърифатли қилиб тарбиялаш ва одоб-ахлоқини яхшилаш катта аҳамият касб этган. Йигит-қизларимизни таълим-тарбияли бўлиб улғайиши, касб-ҳунар эгаллаши учун барчамиз ҳамкорликда иш юритишимиз бугунги тезкор замонга келиб янада долзарб масалага айланди. Шуни инобатга олиб, имом-хатибларимизнинг жойлардаги маҳалла фаоллари, мактаб ва коллеж масъуллари билан елкадош бўлиб ёшлар тарбияси билан шуғулланишлари  жуда ҳам ажойиб натижа бермоқда.

Ўрни келганда эслаб қўймоғимиз жоизки, дини мубийнимиз ёшларнинг одоб-ахлоқли бўлиши, илм олишига алоҳида диққат қаратади. Ҳазрати Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи васаллам ҳадисларида:

" لَأَنْ يُؤَدِّبَ الرَّجُلُ وَلَدَهُ خَيْرٌ مِنْ اَنْ يَتَصَدَّقَ بِصَاعٍ " (رواه الترمذى)

яъни: “Кишининг ўз фарзандини чиройли одоб-ахлоқ билан тарбиялаши кўп миқдорда қилган нафл садақасидан яхшироқдир”, деганлар.

Шунингдек, Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам яна бир ҳадисларида:

"أدّبوا  أولادكٌمْ وَ أَحْسنُوا آدابَهُمْ"  (رواه مسلم)

яъни: “Болаларингизга одоб беринглар ва одобларини чиройли қилинглар”, - деб марҳамат қилганлар.

Демак, ҳар бир ота-она ўз фарзанди тарбиясига ҳеч ҳам лоқайд бўлмаслиги лозим. Унинг илм олиши, касб-ҳунар эгаллаши учун астойдил ҳаракат қилиши керак.

Динимизнинг шу каби таълимотларини доимо ёдида тутган имом-хатибларимиз ўқувчи ёшларнинг мактаб, лицей ва коллежлардаги ўқишга бўлган рағбатларини янада ошириш, ўқув давоматларини яхшилаш ҳамда уларни моддий ва маънавий қўллаб-қувватлаш борасида бир талай ишларни олиб боришаётир. Жумладан, имом-хатиблар маҳалла фаоллари ва ўқув юртлари масъуллари билан биргаликда давомати паст ёки ижтимоий муаммоси бор бўлган оилаларга бирма-бир кириб, уларнинг дарду ташвишларини енгиллатиш, илмга бўлган иштиёқини ошириш ва моддий-маънавий кўмак бериш ишларини амалга оширишди.

2017 йилнинг 7 февралида Ўзбекистон мусулмонлари идораси ва Дин ишлари бўйича қўмита ҳамкорлигида “Ёшларни билим олишга тарғиб қилиш юзасидан Ўзбекистон мусулмонлари идораси уламоларининг тадбирлар режаси” тасдиқланди. Унда вилоятлардаги ижтимоий муаммоларни ҳал этишда умумтаълим мактаблари, академик лицейлар ва касб-ҳунар коллежларида давомати паст ўқувчиларнинг ота-оналари ва оила аъзоларига тегишли тушунтиришлар бериш борасидаги диний соҳа ходимларининг вазифалари белгиланган.

Мазкур йўналишда имом-хатиблар мутасаддилар билан ҳамкорликда шу кунга қадар (бир ой давомида) республика бўйича 419 нафар ўқувчи ва талабалар билан учрашиб, уларнинг дарсга бормаслик сабабларини ўрганди, зарурий тавсия ва панду насиҳатлар бердилар. Шунингдек, айрим ўқувчиларга ўқув қуроллари, дарсликлар, кийим-кечаклар олиб беришди ва моддий ёрдамлар кўрсатишди. Мана шундай ишлар орқали ўқувчи-талабаларнинг давоматларини яхшилашга эришилди. Бундай хайрли ишлар жадал давом эттирилмоқда. 

Муҳтарам Президентимиз республикамизнинг айрим ҳудудларида ўз жонига қасд қилиш ҳолатлари мавжудлигини ғоят ачиниш билан қайд этдилар. Таассуфки, одамлар ичида илму маърифатдан узоқ баъзи бир кимсаларнинг ҳаёт синовлари қошида сабру матонати етишмай, ўз жонларига қасд қилаётгани кузатилмоқда.

Инсон ўзига берилган барча илоҳий неъматларга доимо шукр қилиб, ҳаётда дуч келадиган ҳар қандай синов, қийинчилик, мусибатларга сабр қилмоғи, Аллоҳ таолонинг раҳматидан умидвор бўлиб яшамоғи лозим. Турли шайтоний васваса, тушкунлик ва умидсизликка берилмай, инсон деган улуғ номга мувофиқ иш тутмоғи даркор.

Динимиз таълимотида инсон ўз жонига қасд қилиши қаттиқ қораланади.

 Имом Бухорий Расули акрам соллаллоҳу алайҳи ва салламнинг ушбу ҳадиси шарифларини келтирадилар:

“الَّذِي يَخْنُقُ نَفْسَهُ يَخْنُقُها فيِ النَّارِ وَالَّذِي يَطْعَنُ نَفْسَهُ يَطْعَنُها فيِ النَّارِ”

“Ким ўзини-ўзи бўғиб ўлдирса, дўзахда ҳам шу хил азобга қолади ва ким ўзини жароҳатлаб ўлдирса, дўзах оловида ҳам худди шундай азобга қолади”.

Шу ўринда зикр қилиб ўтиш лозимки, айни кунларда Қашқадарё, Тошкент каби вилоятларда турли йўллар ила ўз жонига қасд қилиш воқеалари рўй бермоқда. Айниқса, бундай оғир гуноҳ аёллар ва ёшлар ўртасида кўп содир бўлаётгани жуда ҳам ташвишланарлидир.

Ўзбекистон мусулмонлари идораси ўзини-ўзи ўлдиришга қарши кескин чоралар кўришга чақириб, “Ўзини-ўзи турли йўллар билан қасддан ўлдиришнинг оғир гуноҳлиги ҳақида”ги фатвосини ҳам эълон қилган эди.

Юқоридагиларни инобатга олиб, бундай гуноҳ ишни бартараф этишнинг чора-тадбирларини кўриш мақсадида, республикадаги барча имом-хатибларга кўрсатмалар йўлланди. Топшириқларни олган имом-хатибларимиз шу йўналишдаги ишларни бошлаб юбордилар. Бугунга қадар имом-хатиблар иштирокида ўз жонига қасд қилишнинг олдини олиш бўйича 101 та тадбир ташкил этилиб, ушбу тадбирларда 9189 нафар аҳоли қамраб олинди.   

Шунингдек, имом-хатибларимиз диний экстремистик оқимлар аъзоларининг оилалари, сохта тариқатчилар, миссионерлар таъсирга тушиб қолганлар билан ҳам юзма-юз суҳбатлар ўтказилиб келмоқда.

Республикамизнинг олис ва чегара ҳудудларида ижтимоий-маънавий муҳитни барқарорлаштиришга қаратилган тарғибот ва тушунтириш ишлари имом-хатиблар томонидан мунтазам амалга ошириб келинмоқда. Яқинда Ўзбекистон мусулмонлари идораси Дин ишлари бўйича қўмита билан ҳамкорликда “Сурхондарё вилояти чегара ҳудудлари аҳолиси ўртасида ижтимоий-маънавий муҳитни барқарорлаштиришга қаратилган тадбирлар режаси” ишлаб чиқди. Тадбирлар режасидаги вазифаларни уламолар ва имом-хатиблар тўлақонли бажаришга киришдилар. 

Ҳозирги таҳликали даврда бир нарсани алоҳида таъкидлаш керакки, ҳар биримиз юрт тақдирига дахлдорлик ҳисси билан яшаб, ён-атрофимизда бўлаётган ҳодисалардан огоҳ бўлиб, аҳоли орасида бундай тинч-омон кунлар қадрига етишни доимо тушунтириб бормоғимиз даркор. Бу борада ҳам имом-домлаларимиз жонбозлик кўрсатиб, жамоатчилик орасида тинчлик неъмати ҳақида сўз юритганда, баъзи давлатларда юз бераётган нотинч­ликлар, у ерларда минглаб бегуноҳ кишилар ва болалар қурбон бўлаётгани, миллионлаб инсонлар ўзга юртларда сарсон кезишга мажбур бўлаётганини айтиб, ҳаётий мисоллар орқали кишиларни огоҳликка чорламоқдалар. Имом-хатиблар жума мавъизалари ва оммавий ахборот воситалари орқали ҳам халқни сергакликка даъват этмоқдалар. Шунингдек, уламоларимиз томонидан ёзилган “Оилада фарзанд тарбияси”, “Интернетдаги таҳдидлардан ҳимоя” каби ўнлаб асарларнинг мазмун-моҳияти ўқув муассаларида ёшларимизга етказилиши самарали бўлмоқда.

Юқорида қайд этилган масалаларни амалга ошириш мақсадида имом-хатибларимизга қуйидаги долзарб вазифаларни бажариш юкланади:

1. Имом-хатиблар ёшларнинг илмга бўлган иштиёқини ошириш ва уларнинг моддий эҳтиёжини таъминлаш орқали ўқувчи-талабалар давоматини яхшилаш ишига кўрсатаётган ёрдамларининг кўламини кенгайтирсинлар.
2. Имом-хатиблар диний экстремистик оқимларга мойиллиги бўлган оилаларга бирма-бир кириб, уларга ақидапараст оқимларнинг нотўғри ва янглиш эътиқодларини Қуръони карим, ҳадиси шариф ва уламоларнинг қувватли далиллари асосида бирма-бир тушунтириш ишларини жадаллаштирсинлар.
3. Имом-хатиблар ақидапараст оқимларнинг ночор ғоялари халқимиз асрлар давомида эътиқод қилиб келаётган Мотурудия ақидаси ва Ҳанафий мазҳабига мутлақо зид эканини аниқ мисол ва ишончли манбалар асосида халқимизга изоҳлаб тушунтирсинлар. Чет элларда меҳнат сафарида бўлиб келган айрим ёшлар ўша ёқларда адашган гуруҳларнинг алдовларига учган бўлса-ю, юртимизга қайтганидан сўнг “Бу ибодатни бундай қилиш керак, у ибодатни ундай қилиш керак”, деб маҳмадоналик қилсалар имом-хатибларимиз уларнинг заиф даъволарини ўша заҳоти қувватли далиллар билан кўпчиликнинг ўртасида рад этсинлар.
4. Имом-хатиблар маҳалла фаоллари билан ҳамкорликда ижтимоий муаммоли оилалар, айниқса, гиёҳвандлик, фолбинлик, ахлоқсизлик ва хурофий одатларга чалғиган кишилар билан алоҳида-алоҳида мулоқот қилиб, бундайларнинг тутган йўллари мутлақо хато эканини оят ва ҳадислар асосида етказсинлар.
5. Имом-хатиблар инсоннинг ўз жонига қасд қилиши оғир гуноҳ эканини оят-ҳадисларга таянган ҳолда исботлаб, ҳаётий мисоллар орқали аҳолига тушунтирсинлар. Бундай ношаръий ишлар Аллоҳ таолонинг бандаларига берган ҳаёт неъматига ношукрлик эканини батафсил англатиб борсинлар.
6. Имом-хатиблар кам таъминланган оилалар ҳамда ўқувчи-талабаларга ўқув қуроллари, китоб-дарсликлар ва кийим-кечак олиб бериш каби савоби улуғ ишларга ҳомийларни жалб этсинлар.
7. Республикамизнинг айрим минтақаларида ҳали ҳам миссионерлик ҳаракатлари кузатилаётганини инобатга олиб, имом-хатиблар бундай таъсирларга тушиб қолишнинг аянчли оқибатларини ҳаётий мисолларда ва ўз динидан воз кечишнинг қандай оғир гуноҳ эканини манбалар асосида аҳолига етказсин.
8. Имом-хатибларимиз мана шундай ишларни амалга оширишда жамоат ташкилотлари билан, хусусан, Маҳалла фонди, Нуроний жамғармаси, Хотин-қизлар қўмиталари ва мактаб педагоглари билан узвий ҳамкорлик қилсинлар.

Ёшларимизни илму фан ва касбу ҳунарли бўлишлари йўлида давлатимиз томонидан қилинаётган ғамхўрлик билан бирга бу борадаги ота-оналар, нуроний оқсоқоллар, хотин-қизлар қўмиталари, участка нозирлари, маҳалла фаоллари, мактаб масъуллари ва имом-хатибларнинг доимий ҳаракатлари жуда ҳам аҳамиятлидир.

Зеро, Қуръони каримнинг Моида сураси, 2-оятида:

وَتَعَاوَنُوا عَلَى الْبِرِّ وَالتَّقْوَى وَلَا تَعَاوَنُوا عَلَى الْإِثْمِ وَالْعُدْوَانِ

яъни, “Эзгулик ва тақво (йўли)да ҳамкорлик қилингиз, гуноҳ ва адоват (йўли)да ҳамкорлик қилмангиз”,  дейилган. Бу ояти каримадан яхши ният йўлида ҳамкорлик қилиш улкан савобли иш экани аён бўлади.

Ҳазрати Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи васаллам ҳадисларида:

كلكم راع وكلكم مسؤل عن رعيته

яъни: “Ҳар бирингиз раҳбарсиз ва қўл остингиздагиларга масъулсиз, – деб марҳамат қиладилар.

Бу ҳадисдан ота-оналар, қолаверса, ёшлар таълим-тарбияси билан шуғулланишга масъул бўлган кишилар бу ишга жавобгар эканларини қалбдан ҳис қилмоқлари лозимлиги маълум бўлади.

Ўрни келганда бир ривоятни келтириб ўтишни лозим топдим: “Ҳасан Басрий раҳимаҳумуллоҳ ҳамсуҳбатларидан: “Экин пишиб етилганидан сўнг нима қилинади?” деб сўрабдилар. “Ҳосил йиғиб олинади”, деб жавоб беришибди. Шунда Ҳасан Басрий: “Шуни билингларки, гоҳида экин пишиб етилмасидан олдин унга офат-касаллик етиши ҳам мумкин”, деб фарзанд тарбиясига лоқайд бўлишнинг оқибати ёмон эканига ишора қилган эканлар.

Аллоҳ таоло ёшларимизни ҳусни хулқ ва илм-маърифат билан зийнатлаб, уларга яхши тарбия бериш йўлида ғайрат ва шижоат билан меҳнат қилаётган мутасадди кишиларга Яратганнинг Ўзи мададкор бўлсин.

Усмонхон АЛИМОВ,

Ўзбекистон мусулмонлари

идораси раиси, муфтий

Аллоҳ таоло инсон зотини барча мавжудотлар ичида азизу мукаррам қилиб яратган.

Бу ҳақда Қуръони каримда шундай дейилади:

“Дарҳақиқат, (Биз) одам фарзандларини (азиз ва) мукаррам қилдик ва уларни қуруқлик ва денгизга (от-улов ва кемаларга) миндириб қўйдик ҳамда уларга пок нарсалардан ризқ бердик ва уларни Ўзимиз яратган кўп  жонзотлардан афзал қилиб қўйдик” (Исро, 70-оят).

Бу ояти каримада Аллоҳ азза ва жалла инсоннинг нақадар улуғ мавжудот эканига гувоҳлик беради.

Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам: “Мўмин киши Аллоҳ наздида фаришталардан ҳам мукаррам ва афзалдир”, деганлар (Байҳақий ривояти).

Мана шундай азиз инсонлар ичида Аллоҳ таолога янада мукаррам бўлган бандалар бор. Улар тақводорлардир. Бу тўғрисида Аллоҳ таоло Ўзининг каломида шундай марҳамат қилади:

“Эй, инсонлар! Дарҳақиқат биз сизларни бир эркак (Одам) ва бир аёл (Ҳавво)дан яратдик ва бир-бирларингиз билан танишишингиз учун сизларни (турли-туман) халқлар ва қабила (элат)лар қилиб қўйдик. Албатта, Аллоҳ наздида (энг азиз) мукаррамроғингиз тақводорроғингиздир. Албатта, Аллоҳ билувчи ва хабардор Зотдир” (Ҳужурот сураси, 13-оят).

Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи васаллам: “Араб билан ажамнинг ўртасида фақат тақвосидагина фарқ бўлади”, деганлар (Термизий ривояти).

Яратган Роббимиз инсонни олиймақомларга Ўзи кўтарган. Ана шундай улуғ мақом соҳиби бўлган инсонлар бир-бирлари билан ака-укадирлар. Бу ҳақда Аллоҳ таоло шундай дейди:

“Албатта, мўминлар динда ўзаро биродардирлар...” (Ҳужурот сураси, 10-оят).

Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам: “Мўминлар бир-бирлари билан оға-инидирлар”, дея лутф қилганлар.

Демак, мўминлар бир-бирлари билан бамисоли оға-инидек дўст бўлишлари ва ўзаро гўзал муносабатда бўлишлари тақозо этилади. Бу алоқа фақат Аллоҳ йўлида яхши кўриш билан ўз ифодасини топади. Зеро, инсонлар ўзаро бир-бирларини Аллоҳ учун севсалар бу дунё ва охират яхшиликларига эга бўладилар. Шундагина бу дўстлик уларга дунёда ҳам, охиратда ҳам наф келтиради.

Қуръони каримда шундай дейилади:

“У кунда тақводорлардан ўзга дўстлар бир-бирларига душмандирлар” (Зуҳруф сураси, 67-оят).

Абу Ҳурайра розияллоҳу анҳудан қилинган ривоятда Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам шундай марҳамат қиладилар:

“Аллоҳ таоло соя бўлмайдиган қиёмат кунида етти тоифа кишини Ўзининг сояси остида соялантиради. Улар: Адолатли бошлиқ, Роббисининг ибодатида ўсган йигит, қалби масжид билан боғланган киши, Аллоҳнинг розилигида бир-бирларини яхши кўриб жамланган ва ажрашган икки киши, чиройли ва мансабдор аёл зинога чақирганда, мен Аллоҳдан қўрқаман деган киши, ўнг қўли қилган эҳсонини чап қўли билмайдиган киши, ёлғиз ҳолида Аллоҳни эслаб кўз ёш тўкадиган киши”

Зотан Аллоҳ йўлида муҳаббатлашган инсонларни Аллоҳ қиёмат куни бир жойга жамлайди ва уларни бирга қилиб қўяди.

Абу Ҳурайра розияллоҳу анҳудан қилинган ривоятда Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам: “Агар икки инсон Аллоҳ учун дўст тутинса, улардан бири мағрибда, иккинчиси машриқда бўлса, Аллоҳ уларни қиёмат кунида бирга қилиб: “Мен учун дўст тутингандилар” дейди”, дея марҳамат қилганлар.

Жобир ибн Абдуллоҳ розияллоҳу анҳу мен Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламнинг шундай деганларини эшитдим: “Албатта, киши жаннатга кирганда “фалончи дўстим нима қилди экан”, деб сўрайди. Ваҳоланки унинг у дўсти жаҳаннамда бўлади. Шунда Аллоҳ таоло унинг дўстини “жаннатга чақиринглар”, дейди. Жаҳаннамда қолганлар эса: “Энди бизлар учун на оқловчилар бор, на бирор қадрдон дўст”(Шуаро сураси, 100-101) оятини айтадилар”.

Ҳасан Басрий раҳматуллоҳи алайҳи: “Дўстларни кўпайтиринглар. Мўмин дўстлар қиёмат кунида бир-бирларини шафоат қиладилар”, деб айтганлар.

Ҳадиси шарифда шундай дейилади:

“Қиёмат қоим бўлганида унинг даҳшатидан инсонлар яқинларидан қочади. Бу ҳақда Аллоҳ таоло: “Ўша куни киши ўз биродаридан қочади. Яна онаси ва отасидан ҳам, хотин ва ўғилларидан ҳам (қочур). (Чунки) у кунда улардан ҳар бир кишида ўзига етарли нарса (ташвиш) бўлур” (Абаса сураси, 34-37 оятлар). Бир банданинг амал дафтари тарозига тортилганда зарра миқдоридаги савоб камлик қилади ва жаннатга киришига етмай қолади. Шунда юқоридаги ояти каримада таъкидланганидек яқинларидан ёрдам сўрар экан. Нажот чиқмагач Аллоҳ йўлида дўстлашган дўстини кўриб қолади. Дўсти ундан: “Нега ғамгинсан”, деб сўраса, у: “Жаннатга киришимга зарра миқдордаги савобим етмай қолди. Яқинларим ўзлари билан ўзлари оввора бўлганлари учун мендан қочишди”, дейди. Шунда дўсти унга: “Етмай қолган савобингга мен ўз савобимдан бераман”, деб, дўстига ўз савобидан беради. Шу пайт Аллоҳ таоло Ўзи билган ҳолда фаришталарни гувоҳ қилиш мақсадида фаришталаридан: “У банданинг амал дафтари тортилганми? У ўз савобидан бериб юборди”, дея сўрайди. Фаришталар: “Йўқ”, деб жавоб беришади. Аллоҳ таоло: “Ундай бўлса, нимани эвазига бундай қилди”, деб яна сўраганида, улар: “Эй, Аллоҳ! Булар Сенинг йўлингда дўст тутинганлар”, дейишади. Шунда Аллоҳ таоло: “Сизлар гувоҳ бўлинглар! Мен уларнинг иккисини ҳам гуноҳларини авф қилдим. Жаннатимга киритинглар!” дейди”, дейилган.

Аллоҳ йўлида бир-бирлари билан дўстлашган кишилар учун жаннатда ҳатто пайғамбарлар, шаҳидлар ўтирмайдиган тахтларни тайёрлаб қўйилгандир.

Абу Саид ал-Худрий розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади. Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам: “Жаннатда бир тахт бор. Унга на пайғамбарлар, на шаҳидлар ўтирадилар” деганларида,  саҳобаи киромлар: “Эй, Аллоҳнинг Расули! У тахт ким учун?”, деб сўрашди. Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам: “У Аллоҳ йўлида дўстлашган бандалар учундир”, дея марҳамат қилганлар (Муслим ривояти).

Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам: “Бир инсонни яхши кўрсангиз унга яхши кўришингизни билдириб қўйинг”, деганлар.

Аллоҳ таоло барчаларимизнинг бир-бирларимизга бўлган дўстлигимизни фақат Ўзининг йўлида бўлишини таъминласин. Дунёда ҳам, охиратда ҳам яхшиликларга шерик бўлишимизни насиб этсин.

Жалолиддин Ҳамроқулов 

 "Новза" жоме масжиди имом-хатиби

 عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بنِ مَسعودٍ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ قَالَ : قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ : " عَلَيْكُمْ بِالصِّدْقِ فَإِنَّ الصِّدْقَ يَهْدِي إِلَى الْبِرِّ وَإِنَّ الْبِرَّ يَهْدِي إِلَى الْجَنَّةِ وَمَا يَزَالُ الرَّجُلُ يَصْدُقُ وَيَتَحَرَّى الصِّدْقَ حَتَّى يُكْتَبَ عِنْدَ اللَّهِ صِدِّيقًا وَإِيَّاكُمْ وَالْكَذِبَ فَإِنَّ الْكَذِبَ يَهْدِي إِلَى الْفُجُورِ وَإِنَّ الْفُجُورَ يَهْدِي إِلَى النَّارِ وَمَا يَزَالُ الرَّجُلُ يَكْذِبُ وَيَتَحَرَّى الْكَذِبَ حَتَّى يُكْتَبَ عِنْدَ اللَّهِ كَذَّابًا "

Абдуллоҳ ибн Масуъд розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади:

Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам айтганлар: “Ўзингизга росргўйликни лозим тутинг. Албатта ростгўйлик яхшиликка олиб боради. Албатта яхшилик жаннатга олиб боради. Киши ростгўйликда ва тўғри сўзлашга ҳаракат қилишда бардавом бўлади. Ҳатто Аллоҳнинг ҳузурида сиддиқ деб ёзиб қўйилади…”. )Бухорий ва Муслим ривояти).

Халқимиз азал-азалдан турли хил миллий ва умуминсоний фазилатлари билан дунё ҳамжамияти орасида алоҳида ажралиб турувчи халқ ҳисобланади. Бағрикенглик, меҳмондўстлик, ҳушмуомалалик, катталарга ҳурмат – буларнинг барчаси халқимизнинг олий фазилатларидандир. Шу жумладан ростгўйлик ҳам. Муқаддас динимиз ҳам инсонларни ростгўй бўлишга чақирувчи ва ростгўйликни тарғиб қилувчи дин ҳисобланади. Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи васалламнинг ҳали нубувват келмасидан олдин ҳам халқ ичида “ал-Амийн” яъни “ишончли” дея ном чиқарганликлари эса бу гапимизга ёрқин далил бўла олади. Ростгўйлик борасида Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи васалламдан кўплаб ҳадислар ривоят қилинган.

Юқоридаги ҳадиси шарифда Набиий соллаллоҳу алайҳи васаллам барчани рост гапиришга ва ростгўй бўлишга чақирганлар. Шу билан бирга ростгўйларнинг Аллоҳ таоло ҳузуридаги мақомини баён қилиб берганлар. Ростгўйликда бардавом бўлган инсон ростгўйлиги учун жаннатга киритилишини ва унга Аллоҳ таоло ҳузурида “Сиддиқ” деб ном берилишини эшитган ҳар бир мусулмон, шубҳасиз ростгўй бўлишга интилади. Ҳамма ростгўйликка интилса, инсонлар орасидаги тушунмовчиликларга ҳам барҳам берилади. Натижада, жамият ҳаёти ҳам ижобий томонга ўзгаради. Тўғрисўзликнинг Аллоҳ ҳузуридаги мақомининг боиси ҳам айни мана шунинг учун бўлса ажаб эмас.

Уламоларимиз: “Ростгўйлик бу – қалбингдаги ҳақиқатни тилингда зоҳир қилишингдир”, - дейишган.

Демак, зоҳиран қилган ишларимизнинг барчаси қалбимизда бўлмоқлиги керак. Ҳеч бир ҳаракатимизни ростгўйликдан йироқ ҳолда, хўжакўрсинга қилмаслигимиз лозим бўлади.

Ростгўйлик – Аллоҳ таолога ихлос билан ибодат қилишда, инсонлар билан муомала қилишда, ваъдада, олди-сотди масалаларида, никоҳ ва бошқа масалаларда  кишининг зоҳири  худди қалби каби бўлмоқлигидир. Киши инсонлар билан муомалада бир хил бўлиши, ваъдасига вафо қилиши, олди-берди масалаларида ва бошқаларида тили ва ҳаракатларини қалби ила мутаносиб қилиши лозим бўлади.

Ҳадиси шарифнинг давомида:

“…Ўзингизни ёлғончиликдан сақланг. Чунки ёлғон бузуқликка етаклайди. Бузуқлик оловга олиб боради. Киши ёлғон сўзлашда ва ёлғон сўзлашга ҳаракат қилишда бардавом бўлади. Ҳатто Аллоҳнинг ҳузурида каззоб деб ёзиб қўйилади”,- дедилар. )Бухорий ва Муслим ривояти).

Бу ҳақида Қуръони каримда Аллоҳ таоло марҳамат қилади:

“Эй иймон келтирганлар! Ростгўйлар билан бирга бўлинглар”. (Тавба,119)

Уламоларимиз: “Ёлғон бу – қалби тасдиқ қилмаган нарсани айтишдир. Омонатга хиёнат ҳамда бошқалар томонидан айтилган рост сўзни била туриб тасдиқламаслик ҳам ёлғондир” ,-деганлар.

Ёлғон гапириш динимиз ҳаром қилган амаллардандир. Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи васаллам инсонларни қай даражада ростгўйликка тарғиб қилсалар, ёлғончиликдан шу даражада қайтарганлар.

Саҳл ибн Саъд розияллоҳу анҳудан ривоят қилинган ҳадисда:

Росулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам: “Ким менга икки лаби ва икки оёғи орасидагига кафолат беролса, мен у учун жаннатни кафолат бераман”, дедилар. (Бухорий ривояти).

Бу ҳадиси шарифдан ҳам маьлум бўлмоқдаки Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам “Ким менга икки лаби орасидагига кафолат беролса, мен у учун жаннатни кафолат бераман”, демоқдалар. Агар жаннатга киришимиз учун тилимиз аҳамиятли бўлмаганида эди, У зот уни зикр қилмаган бўлар эдилар. У зот зикр қилдиларми! Демак унинг аҳамияти бор. Шунинг учун ҳам мўмин-мусулмон тилига жуда ҳам эьтиборли бўлмоғи лозим ва лобуддир.

Бир киши гапида битта ёлғон ишлатса, ўша гапи ростлигини  исботлаш учун яна бир ёлғон ишлатади. Натижада бир ёлғон кетидан ўнлаб ёлғонлар келиб чиқади. Ёлғон гапирувчи эса ҳар доим сири фош бўлиб қолишидан қўрқиб яшайди. Агар бир киши ёлғончи бўлса, жамиятда  чигалликлар  содир бўла бошлайди. Мабодо ўнлаб кишилар ёлғончи бўлса-чи?

У ҳолда жамиятда ўзаро ишонч йўқолади. Ҳеч ким бир-бирига ишонмай қўяди.

Ҳозирги глобаллашув даврида энг асосий муаммога айланган нарсалардан бири ҳам айнан ёлғон ахборотдир. Интернетда ўнлаб ёки юзлаб эмас, балки минглаб, миллионлаб киберқаллоблар ва экстремистик оқимлар айнан ёлғон ишлатиб, инсонларни алдашади. Ҳар хил қиёфаларга кириб олиб, ўша қиёфа орқали ишини қилаверади. Айни даврда бу киберқаллоблар муқаддас Ислом динимизнинг пок номини булғамоқдалар. Гўёки Исломга даъват қилмоқдалар-у, аслида ўзларининг бирор иши Исломга тўғри келмайди. Улар фақат динимизнинг пок номидан фойдаланадилар, холос. Ана шундай ғаламис кимсаларнинг қилган бузғунчиликлари сабабли муқаддас динимиз номига ҳар хил номаъқул гаплар айтилмоқда. Таъна тошлари ёғдирилмоқда.

Ўйлаб қаралса, буларнинг барчаси ёлғон ортидан келиб чиқмоқда. Ҳадиси шарифда ёлғоннинг қаттиқ қораланишининг сабаби мана шу жойда ҳам ойдинлашади.

Демак, биз динимиз софлигини сақлашни ва жамиятимиз гуллаб яшнашини истасак, ёлғонга йўл бермаслигимиз керак бўларкан. Ҳамма тўғрисўзликка интилган жамият эса ўсиш ва ривожланишда давом этаверади.

Ибн Ҳажар Асқалонийнинг “Қирқ ҳадис” асари асосида

Тошкент Ислом Институти 4-курс талабаси

Тожиддинов Абдуссомад Абдулбосит ўғли тайёрлади